Реферат Паразит өсімдіктер

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Реферат

Тақырыбы: Паразит өсімдіктер

Орындаған:

Қабылдаған:

Павлодар

2021 жыл

Жоспары:

Кіріспе

1. Паразит өсімдіктердің түрлері мен морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері

2. Су паразиттік өсімдіктері

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Паразитті гүлді өсімдіктер. Өсімдіктердің кейбір формалары эволюциялық үрдісте өз бетінше өмір сүру қабілетін жоғалтқан. Бұл өсімдіктерді паразит немесе факультативті паразит деп атайды(жартылай паразит). Қорек алатын өсімдікке орналасуына байланысты бұл паразиттерді екі топқа бөледі: өсімдіктің жер бетіндегі бөліктеріне (бұтақ, сабақ тағы басқа) және өсімдіктің жер асты бөліктеріне (тамырға) тіркелетін паразитттер. Олар өсімдікке сорғыштармен тіркеліп, өсімдіктен су мен қоректік заттарды алады. Көк жартылай паразиттердің өзгерген тамырлары және көк жапырақтары бар. Бізде олар Сабынкөктер (Scrophulariaceae) –тұқымдасына жататын түрлер: марьянник (Melampyrum), көздәрі (Euphrasia), қандыгүл (Pedicularis), сылдырмақ (Rhinanthus) тағы басқалары. Бұл өсімдіктер тамырындағы сорғышы арқылы басқа өсімдіктерге тіркеліп (тамырларына) оларға зиян келтіреді. Бұл өсімдік тамырлары мүлдем жойылып, тек жапырақтары сақталған, сондықтан оларда ассимиляция үрдісі сақталған. Бірақ хлорофилі жоқ паразиттерге ауыл шаруашылық дақылдарының зиянды паразиттері жатады: сары шырмауықтың түрлері, сұңғылалар тағы басқалар. Кейбір шырмауықтардың тамыры, жапырағы, сабағы түгел өзгергендіктен ассимиляция үрдісі түгел жойылған.

Паразит өсімдіктердің түрлері мен морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері

Эволюция барысында өсімдіктің кей түрлері паразиттік тіршілікке бейімделіп, өзгереді. Олардың ассимиляциялық аппараты мен тамыр жүйесі болмайды. Өсіп тұрған өсімдіктердің сабақтары мен тамырларына жабысып, «гаустория» деп аталатын арнайы сорғыштары көмегімен өсімдіктердің өткізгіш жүйесінен қоректік заттар мен суды сорып алады. Сабақ паразитіне – арамсояу, тамыр паразитіне – сұңғыла жатады. Егер паразит өсімдіктер жапырақ бөлігін сақтап, ие-өсімдіктен тек минералды қорек алатын болса жартылай паразиттер деп аталады. Оларға омела, мәриягүл, ешкіқоңырау және басқалары жатады.

Арамсояулар. Арамсояулар – Арамсояу тұқымдасының Cuscuta туысына жататын гүлді паразит өсімдіктер. Олар хлорофилсіз, ие-өсімдік сабағына шырматылып жабысқан сабағы шөп тәрізді, тармақталған, жіңішке, немесе жуан, түсі қызғылт, сарғыш-қызыл немеесе жасыл-сары. Гүлдері – ұсақ (2-7 мм), қызғылт, немесе ақшыл түсті, қысқа, немесе ұзын, шашақ, шоқпарбас немесе түйнек гүлшоғырына жинақталған. Жемісі – ұзындығы 1-3 мм, ішінде пішіндері шар тәрізді, сопақша немесе шамалы ұзындау тұқымдары бар қорапша. Тұқымдары топырақта бірнеше жылдар бойына өнгіштігін жоймастан сақталуға қабілетті. Арамсояудың отаны – тропикалық Америка және Африка. Бүгінде бұл паразит жер шарының барлық аймағында дерлік кездеседі, 100 тарта түрі бар. Ең көп тараған түрлері: далалық арамсояу (Cuscuta campestris), беде арамсояуы (C. trifolii), зығыр арамсояуы (C. epilinum). Біздің елдегі арамсояудың барлық түрлері де бір жылдық, ие-өсімдік өлгеннен соң олар кеуіп қалады. Арамсояу ие-өсімдіктердің өсіп-жетілуін тежеп, көбінесе өлтіреді. Заладанған өсімдік өнімі төмендеп, өнім сапасы түседі. Сонымен қатар арамсояу өсімдіктердің вирус ауруын да таратады. Арамсояулар тұқымымен және сабақ бөліктерімен көбейеді. Көпшілік түрлері жылу сүйгіш, сондықтан негізінен оңтүстік аймақтарда өседі. Арамсояу кең тараған кезде картоп, жоңышқа, көкөніс және басқа дақылдардың өнімділігіның шығыны 50%-дан астам болуы мүмкін.

Күрес шаралары: карантин талабын қатаң сақтап, ауыспалы егісті пайдалану; дақыл тұқымын тазарту, залалданған өсімдіктерді гүлдегенге дейін жою; залалданған учаскені өртеу немесе гербицидтермен жағу.

Сұңғылалар. Сұңғыла тәрізділер тұқымдасының Orobanche туысы – кәдімгі паразит. Ол ие-өсімдік тамырына сабағының қалыңдау етек жағымен жабысып орналасады. Сабақтары етті, күрең немесе сары түсті, қабыршақты, қарапайым немесе тарамдалған, етек жағы жуандау. Гүлдері жанама бұтақтарының қолтығында орналасқан. Гүлтабаны бесмүшелі, екі ерінді, 4 аталықты. Жемісі–көп тұқымды қорапша. Тұқымдары ие-өсімдіктің тамырының шығарындысының әсерінен көктейді. Біздің елде кездесетін көптеген түрлерінің ішінде бесеуі – күнбағыс арамсояуы, тармақталған арамсояу, мысыр арамсояуы және сары арамсояу – ауыл шаруашылық дақылдарын залалдайды.

Омела. Омела Белдікгүлдер (Loránthus) тұқымдасының Viscum туысына жататын жартылай паразит өсімдік. Ең көп тараған Vіscum album – ақ омела, ағаштар мен бұталарды залалдайды. Омеланың ризоидтары ағаш сүрегіне енеді. 3-5 жылдан соң өсіп шыққан жасыл сабақ пен жапырақтарының көмегімен органикалық заттарды синтездейді. Ал ие-өсімдіктен минералды қоректік заттар мен су алып, оны әлсіретеді. Омеланың сабағы жалаңаш, жасыл, дихотомиялы бұтақталған. Жапырақтары қалың, пішіні ұзынша, қысқа сағақта қос-қостан орналасқан. Гүлдері сарғылт-жасыл түсті, топтасып орналасқан. Жемісі – жидек, алғашқыда жасыл, кейін ақ түсті. Тұқымы қыста пісіп, құстармен тарайды. Висцина деп аталатын жабысқақ затпен ағаштардың бұтағына жабысып, көктемде көктеп өседі. Омела негізінен Шығыс Европа, Балтық теңізі жағалауындағы және Кавказ елдерінде кездеседі.

Алма ағашындағы омела және Европалық омела

Су паразиттік өсімдіктері

Паразитизм өсімдіктер мен балдырлардың су түрлерінде де дамыды. Паразиттік теңіз өсімдіктері ретінде сипатталады бентикалық, бұл олардың отырықшы немесе басқа құрылымға бекітілгендігін білдіреді. Оны тіршілік нүктесінде қолдана отырып, өсімдікте өсетін өсімдіктер мен балдырларға белгі беріледі эпифитті (эпилитикалық - бұл тастарды немесе тастарды бекіту үшін қолданатын өсімдіктерге / балдырларға арналған атау), бірақ міндетті түрде паразиттік емес, кейбір түрлер иесінің белгілі бір түрімен жоғары корреляцияда кездеседі, бұл олардың иесіне белгілі бір түрде немесе басқа жолмен сенетіндігін білдіреді. Қайта, эндофиттік өсімдіктер мен балдырлар иесінің өсімдігінің ішінде өседі, олардың облигатты холопаразиттерден факультативті гемипаразиттерге дейін иесі тәуелділігі кең.[14]Теңіз паразиттері тропикалық сулардан гөрі қоңыржай флорада теңіз флорасының көп бөлігі ретінде кездеседі. Мұның толық түсіндірмесі болмаса да, көптеген иесі өсімдіктер сияқты балдыр және басқа макроскопиялық қоңыр балдырлар әдетте қоңыржай аудандармен шектеледі. Шамамен 75% паразиттік қызыл балдырлар өздері сияқты бір таксономиялық отбасындағы хосттарды жұқтырады, оларға адельхопаразиттер деген ат беріледі. Эндозой деп саналатын басқа теңіз паразиттері - теңіз омыртқасыздарының паразиттері (моллюскалар, жалпақ құрттар, губкалар) және не холопаразиттік, не гемипаразиттік болуы мүмкін, кейбіреулері инфекциядан кейін фотосинтездеу қабілетін сақтайды.

Қорытынды

Оробанца Жердегі экономикалық тұрғыдан бүлдіргіш түрлердің қатарына жатады. Түрлері Striga жылына 50 миллиард гектардан астам өңделген жерлерді жұқтырып, егіннің шығымдылығына жылына миллиардтаған доллар кетеді деп есептеледі. Сахарадан оңтүстік Африка жалғыз. Striga қоса, шөптерді де, дәндерді де жұқтыруы мүмкін дән, күріш және Құмай, ең маңызды азық-түлік дақылдарының кейбіреулері. Orobanche бұршақты қоса алғанда, көптеген маңызды дақылдарға қауіп төндіреді, ноқат, қызанақ, сәбіздер, латук салаты, және түрдің түрлері Брассика (мысалы, қырыққабат және брокколи). Бастап кірісті жоғалту Orobanche 100% жетуі мүмкін және әлемнің кейбір аймақтарындағы фермерлерге негізгі дақылдардан бас тартуға және балама ретінде басқаларын импорттай бастауға мәжбүр етті. Көптеген зерттеулер бақылауға арналған Orobanche және Striga түрлер, олар әлемнің дамушы аймақтарында одан да көп жойқын болып табылады, дегенмен толықтай сәтті әдіс табылған жоқ.

Мистлеттер орман және сәндік ағаштарға экономикалық зиян келтіреді. Rafflesia arnoldii диаметрі шамамен бір метр болатын әлемдегі ең үлкен гүлдер шығарады. Бұл өзінің табиғи ортасында туристік тартымдылық.Сандал ағашы ағаштар (Санталь түрлері) көптеген маңызды мәдени мақсаттарға ие және олардың хош иісті майлары коммерциялық маңызы жоғары.Үнді қылқаламы (Castilleja linariaefolia) - мемлекеттік гүл Вайоминг.

Емен омелы (Форадендрон серотині) - гүлдің эмблемасы Оклахома.Кейбір басқа паразиттік өсімдіктер кейде олардың тартымды гүлдері үшін өсіріледі, мысалы Нуция және сыпырғыш. Паразиттік өсімдіктердің зерттеуде маңызы зор, әсіресе фотосинтездің жоғалуы және функционалдық, генетикалық және өмір салтының өзгеруіне тәуелділік. Бірнеше ондаған паразиттік өсімдіктер кейде адамдар тамақ ретінде пайдаланылды.

Батыс Австралия шыршасы (Nuytsia floribunda) кейде жер асты кабельдеріне зақым келтіреді. Ол кабельдерді хост түбірлеріне қателеседі және олардың көмегімен оларды паразиттеуге тырысады склеренхиматикалық гильотин.

Кейбір паразиттік өсімдіктер жойғыш, ал кейбіреулері оң әсер етеді қауымдастықтар. Кейбір паразиттік өсімдіктер зақымдайды инвазиялық түрлер гөрі көбірек жергілікті түрлер. Бұл зиянның азаюына әкеледі инвазиялық түрлер қоғамдастықта.

Жаңа пайда болды қар өсімдік (Sanguinea саркодтары), паразитті гүлді өсімдік микоризальды саңырауқұлақтарКөптеген аймақтарда, соның ішінде Непал Шығыс Гималай, паразиттік өсімдіктер емдік және салттық мақсаттарда қолданылады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Қойшыбаев М., Жанарбекова А.Б. Жалпы фитопатология «Айтұмар»баспасы, 2013.

2. Карбозова Р.Д., Туленгутова К.Н. Фитопатология Алматы,2014 Оқулық

3. Попкова К.В., Шкаликов В.А., Стройков Ю.М. Общая фитопатология,

4. 2-е изд., перераб. и доп. - М.: Дрофа, 2005.