РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ БАҒДАРЛАМАСЫН ЖҮЗЕГЕ АСЫРУДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН ХАЛҚЫ АССАМБЛЕЯСЫНЫҢ РӨЛІ

ӘОЖ 323.1(574)

Тақырыбы:

РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ БАҒДАРЛАМАСЫН ЖҮЗЕГЕ АСЫРУДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН ХАЛҚЫ АССАМБЛЕЯСЫНЫҢ РӨЛІ

Байқау бағыты:

1) Қазақстан халқы Ассамблеясы татулық, қоғамдық келісім мен бірлік институты ретінде

Орындаушы:

Шуршитбай Майра Шуршитбайқызы,

С.Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университетінің

6D020100-Философия (PhD) 1-курс докторанты.

Ө

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі: Елбасы «Рухани жаңғыру: болашаққа бағдар» мақаласында қазақстандықтарға бес негізгі бастаманы анықтап берді. Рухани жаңғыру бағдарламаларын жүзеге асыру бағытында еліміздің белсенді жастарын біріктіретін «Жаңғыру жолы» атты республикалық жастар қозғалысы құрылды. Жаһандану жағдайында еліміздегі этносаралық тұрақтылық пен келісімді сақтау және дамыту өзекті мәселеге айналды. Қалыптасқан жағдайда Қазақстан халқы Ассамблеясының қызметі мен әлеуетіне жүйелі талдау жасау арқылы, оның жұмысына жаңа серпіліс беру маңызды әрекеттердің бірі болып табылады.

Жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Зерттеу мақсаты – Қазақстандық қоғамды жаңғырту жағдайындағы Қазақстан халқы Ассамблеясының қызметі мен «Рухани жаңғыру» бағдарламаларын жүзеге асырудағы әлеуетін негіздеу. Бұл мақсатқа жету үшін мынадай міндеттерді шешу көзделді:

- Қазіргі заманның жаһандық проблемаларын айқындау;

• Жаһандану үдерістерінің қазақстандық қоғамға ықпалы мен қайшылықтарына талдау жасау;

• Қазақстан халқы Ассамблеясының шығу тарихы мен қызметін көрсету;

• Шығыс Қазақстан облыстық Қазақстан халқы Ассамблеясының «Рухани жаңғыру» бағдарламаларын жүзеге асырудағы қызметі мен әлеуеті саралау;

• Шығыс Қазақстан облыстық Қазақстан халқы Ассамблеясының шекарааралас аймақтармен өзара байланысы: қазіргі жағдайы мен даму келешегін анықтау.

Зерттеудің нысанасы: Қазақстандық қоғамның құрамдас саласы Қазақстан халқы Ассамблеясының қалыптасып дамуы мен болашағы.

Зерттеудің тәсілдері мен әдістемелік негіздері: Зерттеудің әдістемелік негізін қазіргі саясаттану мен философияда кеңінен қолданылатын салыстырмалы зерттеу, сұрыптау, жүйелеу, тәсілдері құрайды. Жұмыстың деректанулық негізі ретінде саяси - тарихи, этнографиялық, мәдениет теориясы мен тарихына қатысты мәліметтер қолданылды.

Жұмыстың ғылыми жаңалығы: Жұмыста Жаһандану үдерісінің мәні мен мазмұны толық талданып, жаһандану жағдайында Қазақстанның дамуы: қайшылықтары мен келешегі мазмұндық ерекшеліктеріне қатысты қалыптасқан көзқарастар сындарлы ұстаным тұрғысынан қайта қарастырылады. Зерттеудің жаңалығы төмендегі пунктермен айқындалады:

• Жаһандық әлемдегі Қазақстанның орны және «Қазақстан әлемге не ұсынады?»;

• Қазақстанда туған ерекше феномен Қазақстан халқы Ассамблеясының шығу тарихы мен қызметін зерделеу;

• Қазақстан халқы Ассамблеясының «Рухани жаңғыру» бағдарламаларын жүзеге асырудағы қызметі мен әлеуетін айқындау;

• Қазақстан халқы Ассамблеясының шекараралас аймақтармен байланысының қазіргі жағдайы мен даму келешегін ғылыми тұрғыдан сараптап негізгі ұсыныстар жасау.

Ұсынылатын негізгі тұжырымдар:

Қазіргі жаһандық даму Қазақстандық қоғамның тарихи-саяси тұрғысынан арнайы зерттеуді талап етеді. Бұл салада пәнаралық зерттеулермен қатар, интегралды теориялық қадамдарда қажет. Мұндай интегралды қадам философияда жүзеге асырыла алады;

- Қазақстан халқы Ассамблеясы мемлекеттік саясаттың ажырамас бөлігі болып табылады. Қазақстан халқы Ассамблеясын саясаттанулық, философиялық тұрғыдан зерттеу, сұрыптау оның танымдық сипатын айқындауға мүмкіндік береді;

- Қазақстан халқы Ассамблеясы Қазақстандық бірлікті айшықтайтын маңызды тарихи-саяси феномен. Бұл феноменді жан-жақты зерттеу мен терең талдау ұлттық мәдениетіміз бен дүниетанымымызды, ділімізді тану мен танытуымыздың пәрменді құралы болып табылады;

- Қазақстан Республикасы ұлтаралық татулық пен ынтымақтың Отаны дейтін болсақ, Қазақстан халқы Ассамблеясы осы Отанның айырықша феномені ғана емес, оның негізгі күші болып табылады.

Жұмыстың теориялық және практикалық маңыздылығы. Зерттеу жұмысының барысында алынған нәтижелер болашақтағы осы бағыттағы ізденістерге және Қазақстан халқы Ассамблеясына байланысты пәнаралық зерттеулерге ықпал ететіні сөзсіз. Жоба материалдары мен нәтижелері жоғарғы оқу орындарында саясаттану, мәдениеттану, қоғамдық сананы жаңғырту, дінтану сияқты арнаулы курстар оқытуда қолданыла алады. Сондай-ақ жоба материалдары мен деректері елімізде қалыптасып келе жатқан ішкі және халықаралық саясат саласын дамытуға да өзіндік үлесін қосады деген сенімдеміз.

Жоба құрылымы:. Жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған деректер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

1. ЖАҺАНДЫҚ ӘЛЕМДЕГІ ҚАЗАҚСТАН

   1. Жаһандану үдерісінің мәні мен мазмұны

Қазіргі әлемдік мәдениет пен өркениетке ерекше ықпалын тигізіп отырған жаһандану – өмірдің барлық саласын қамтыған күрделі процесс. Жаһандану деген не? А. Нысанбаевтың пікірінше: «Жаһандану әлемдік қауымдастықты құрайтын ұлттық мемлекеттер мен аймақатардың күн санап күшейіп келе жатқандығы – оның тәуелділігі, олардың экономикалық, саяси және мінез-құлқының барлығына бірдей болатын тәртібі мен нормалары болатын бір жүйеге қарай біртіндеп кіруі» [1]. Ал, нақтылы уикипедия- ашық энциклопедиясынандағы мәліметіне сүйенсек: Жаһандау, немесе Глобализация (ағылшын тілінде Global – «әлемдік», «дүниежүзілік», «жалпы») – жаңа жалпы әлемдік саяси, экономикалық, мәдени және ақпараттық тұтастық құрылуының үрдісі. Терминді ғылыми айналымға алғаш рет 1983 жылы енгізген америкалық экономист Теодор Левитт. Жаһанданудың жаңа сатысының түрлі аспектілерін XX ғасырдың ортасынан бастап Уолт Ростоу, Дэниел Белл, Алвин Тофлер, Питер Дракер, Джон Нейсбитт, Лестер Туроу зерделеді. Олар ғылымға «Интеллектуалдық индустриялар экономикасы», «Ақпараттық қоғам», «Техникалық революция», «Ақпараттық жарылыс», «Ғаламдық ауыл» деген ұғымдарды енгізді [2].

Жаһандану үрдісі дүниежүзілік адамзат қоғамының даму заңдылықтарын айқындайтын факторлардың бірі ретінде қоғамдық қатынасқа және ділімізге, тілімізге, рухани кеңістігімізге әсер етіп келеді. Бұл мәселелер – адамзат өз дамуының жаңа сатысына көтеріліп, өркендеудің жаңа кезеңіне өткенін дәлелдей түсер ақиқаттың жемісі. Жаңа әлем және жаңа ғасыр жаһандану белгісімен өтіп, адамзат алдында жаңа проблемаларды қойып, оны шешуде, құндылықтарды және оның түсініктерін бағалауды жаңа тұрғыдан келуді талап етеді. Жаһандану процесі - қоғамның барлық негізгі өмірін қамтитын: экономика, саясат, әлеуметтік қатынас, мәдениет, идеология басқа да өзін қоршаған адамзат қатынасының аймағы. Осыдан қарайтынымыз, қазіргі кезеңде адамзат, ақпарат мәдениет саласы, экономикада байқалатын жаһандану үрдісінің теориялық түсінуін қажет етеді. Бұл құбылысты Ресейеде алғашқы болып зерттеуші ғалымдардың бірі М. Делягиннің айтуынша, «Жаһандану әлем елдерінің арасындағы әкімшілік кедергілердің күйреуімен, аймақтық қаржы рыноктарының ғаламшарлық бірігуімен, бүкіл дүниежүзілік сипаты бар қаржы ағынының, бәсекелестік, ақпарат және технологиялар алумен сипатталады [3]. Ал, Хантингтонның пікірі бойынша жаһандандыру мәдени шекараны өшіреді, сәйкестікті бұзады, ол бұл әлемдегі шиеленістің өсуіне әкеліп соғады. Жаһандануда одан әрі қалыптастыруда көптеген әртүрлі қарама қайшылықтар болады [4]. Зерттеушінің айтқан ойы: Жаһандандыру әр салада қайшылықтың көп болатынын, ол сәйкестенудің бұзылуына әкелгендігі әртүрлі өзгерістер тудырады, ол маңызды рөл атқарады. Енді бір ғалымдардың пікірлері бойынша жаһандандыру корпоративті элита немесе олардың саяси одақтастары басқаратын процесс болып табылады. Әлем елдеріндегі кәсіпорындардың жедел өсуі, қоршаған ортаны ластан, кедей елдердің халықаралық қарыздардың өсуі, қауіпсіздіктің, әлеуметтік механизмнің әлсіреуі, капитал мүддесіне жауап беретін ғаламдық реттеуші қуатты мекемелердің пайда болуы – осының бәрі олардың әрекетінің нәтижесі болып табылады.

Жаһандану үрдісі, алғашқыда өте қарапайым болып көрінетін сияқты болғанымен бұл - жан жақты талдауды керек ететін күрделі қарама-қайшылықты мәселелерінің ықпалды үрдісі. ХХ ғ. 90-шы жылдары жаһандық мәдениет үлгісі кең қолданысқа ие болды. Бұл тұжырымның басты ойы адамзаттың жаңа бейнесі десек болады. Жаһандық құбылысты көрсететін өзекті нүкте - әлемдік мәдениеттің өзгеруі және тәжірибені қайта қалыптастырудың жаңа формасы. Сонымен қатар жаһанданудың негізі «халықаралық бірігу» яғни әлеуметтік-экономикалық, мәдени-саяси үрдістердің байланысы. Көп жағдайда әртүрлі ұлт өкілдері бұл құбылысты ұлттық мәдени құндылықтарды жоғалту деп түсініп, ұлттық мәдениеттің жандануы үшін күреседі. Бүгінгі уақытта интернет желісі, әртүрлі әлеуметтік желілер, теледидар тағыда басқада ақпарат құралдары арқылы, көптеген көркемфильмдер, шағын видеороликтер, кітаптар, жарнама сияқты ақпараттар әлемнің көптеген елдерінде бір мезгілде көрсетілетін, таралатын мүмкіндігі бар сол арқылы танымалдылыққа ие бола алады. Осы орайда, жаһандану үрдісінің пайдалы жағында естен шығармағанымыз жөн деп ойлаймыз. Себебі нарықтық-экономиканың қарқын алған шағында бұл құбылыстың әр мемлекет үшін әлеуметтік-экономикалық жағдайды реттеуде ықпалы зор. Сонымен, жаһандану деп әлемдік дамудың жаңа кезеңі, барлық қоғамдық өмірдің барлық саласындағы ұлт айырмашылық немесе бар ұлтты көру қарқынының жылдамдануымен сипатталады: экономикалық, саяси, әлеуметтік, идеологиялық, рухани және мәдени. Жаһандану бұл жаңа жүз жылдықта бізден жауапты талап ету болып табылады. Әрине, тек пайда болған заңдылық қайшылықтарын түсінгенде ғана. Адамзаттың қай жаққа қозғалып, жылжып баратынын анық түсіну үшін, өзінің өмір қызметіңді дұрыс құра білу қажет. Егер ол әлемді біріктіру жағына қарай қозғалса, біз бірыңғай әлемдік (лидер) көшбасшы жағына емес, тең құқықтық бағытына қарай, онда ғылыми тұрғыдан келу жағдайын жасау қажет немесе бұл қиын және қайшылықты үрдіс.

1.2 Жаһандану жағдайында Қазақстанның дамуы: қайшылықтары мен келешегі

Жаһандану құбылысы әлемді қамтыған сәтте, елімізді айналып өтпесі ақиқат. Қазақстандағы жаһанданудың болашағын, мақсатын ғана зерттеп қою емес, сонымен бірге, оның себеп-салдарын тіпті қорқынышын да білу керек. Жаһандану өмірдің әр саласында жаңа проблемаларды тудырады және болған мәселелерді әрі қарай дамытады. Қазақстанда қазіргі кезеңде экономика, әлеуметтік қатынас, мәдениет, идеология, қоғам, заман бірлігі бұлар үлкен мәселеге айырықша көзқарастың болуын талап етуде. Осы ірі мәселелердің өзара сәйкестенулері, үйлесімді жаһандану процесімен байланысты. Сіз бен біз өмір сүріп отырған сыры мен қыры, жұмбағы мол дәуірдің бет-бейнесін, болмыс-бітімін анықтар жаһандану атты әлемдік құбылыс бүгінде санаспауға болмайтын ғаламдық факторға айналып отыр.

Ешқандай күдіксіз, тәуелсіз Қазақстан, бүкіләлемдік қауымдастықтың толық құқықты мүшесі ретінде, біздің халықтың мінезі мен рухына жауап беретін, барлық глобалды үрдістерге кірілген. Сонымен бірге, біздің қоғамның ашықтығы, оған көп басымдылық береді, сонымен қатар көптеген қауіп төндіреді. Соның ішіндегі жаһанданудың негізгі және бастапқы қиыншылықтарын, Н.Ә.Назарбаев нақты анықтады, екі тенденцияның күресімен байланысты – әлем унификациясына деген тендеция, проведжик халықаралық ұйымдары, ұлттық корпорациялары, бұқаралық мәдениет болып табылады және ұлттық мемлекеттік, мәдениеті және ұлттық ерекшеліктері сақтау тенденциялары. Мұндай қиыншылықтар қазірде барлық елдерде кездеседі.

Қазақстандағы әр саладағы жаңа мәселелер, дәуір үрдісі, ескімен қоштасып, жаңаға аяқ басу, жаңа пробемаларды дамыту. Бұрынғы жылдар бойы созылған мәселелер, бүгін де бір сәтке дұрыс,- деп көрсетіледі.

Президент ерекше атап өтеді, әлемдік тенденция және қарама-қайшылық тек азаймайды, бірақта жаңа сапалар мен басқа көлемдерді алады. Осындай қазіргі тығыз үндестікте болып жатқан және жаңаның туу мәнін білуді әркім түсіне бермейді. Жаһандану – ұғымын тек ғалымдар ғана емес, сонымен бірге, тілшілер, саясаткерлер, әдебиетшілер, күнделікті тілде де қолданады. Сондықтан, ол ғылыми мағынадан тыс шығады және сонымен қатар дәлелдеуді және жүйелеуді қажет етеді. Бүгінгі таңда осы проблема жөнінде көптеген зерттеушілердің атап көрсетуінше, әлемдік қауымдастықтың бірыңғай белгілі болуын жаһандану тұжырымдамасы – деп атау қиын. Осы проблема бойыншы әдебиеттер, сөздіктер, журналдардағы мақалалар бұл ұғымға анық және нақты жан-жақты анықтама бере алмайды. Ядролық соғыс қаупі, экологиялық дағдарыс, көшіп-қону проблемалары сияқты жаһандану проблемалары жөнінде айтылады. Басқаша айтқанда, жаһандануды жағымсыз мағынада түсінеді. Бұл біртұтас диалектикалық процесс өзінің басы, тарихтағы орны бар, заман үрдісі екенін мойындай отырып, оның мәдениет пен өркениеттер тоғысуына ала келер күрделі тұстары барын және уақытқа сай дамитынын аңғару.

Бұл әсіресе, бір қоғамнан екінші бір жаңа тұрпатты қоғамға өтудің күрделі қиындықтарын басынан өткеріп жатқан Кеңес Одағының орнына келген жаңа қоғамның, ескімен қоштасып кете алмай жатқан тәуелсіз елдер өмірінен байқауға болады.

Қоғамдағы жаһандану процесінің қырлары мен сырлары, құпиялары көп. Бірін түсініп, бірін түсінбей өркендеудің әртүрлі салаларының қиындықтарына кез болып отырмыз. Біздің пайымдауымызша, жаһанданудың қиындықтары мыналар:

Адам баласы бұрын басынан өткермеген дүние дамуының жаһандану атты жаңа үлгісі аласапыран алмасулар мен жойқын жалғасулардың арқасында Қазақ елі мен жеріне кіре бастауы.

Қазақстанда жаһанданумен бірге өркениетке айқара есіктер ашылып, әртүрлі жаңалықтар келді. Әртүрлі, компьютерлік, интернеттік жүйелер дамыды. Еуропалық елдермен байланыстар жақсара бастады. Қазақ елі еркіндікке бет түзеді. Өмір сүру салтымыз бен мінез-құлқымыздан да әртүрлі өзгерістерді байқауға болады. Осы өзгерістердің барлығы жаһанданудың мәселелерін енгізіп отырған үрдістер. А.Н.Чумаковтың дәлелдеуінше, туыстыққа біз оның бөліктері арқылы қараймыз, егер тұтас тіпті үлкен болса. оны бірден көзге ілінбейді. Осындай бір бағыттан келу, барлық әлемдік тарих жөніндегі қалыптасқан ұғымдар кең таралған, олар жеке, әртүрлі халықтардың тарих көріністерінен сол жағдайға, сол уақытқа сай, әлемдік қауымдастықтың фрагменталы күйі оның тұтастығында [5]. Сонымен бірге жаһандану проблемасының тар мағынада түсінілуі, оның біржақты зерттелуіне әкеледі және нақты әлемді тұтас бейнеде көру орнына, біз ғылыми, объективті нақтылықтылыққа жақындауға аз пікірлер айта аламыз. Көптеген авторлардың пікірінше, «жаһандану» ұғымы. Жиырма бес жылға жуық артта туған экономика және ақпаратты трансұлттық қызмет етуді сипаттау үшін, ұлттық-мемлекеттік шекара, қаржы-ақпараттық жүйе үшін және технологиялық-ақпаратты эволюцияда сөйлемегендерге басымдылықты қамтамасыз етеді. Осыдан шығатын қорытынды, жаһанданудың мәні (транснациональный) ұлттықтранс жүйесін құру – ұлттық ынтаның, ақпараттық еркіндігі мен көптеген жеңісі. Тарихшылардың көбі жаһандануды капитализмнің көп ғасырлық даму кезеңдерінің бірі ретінде сипаттайды. Саясаткерлер жаһандануды жаңа әлемдік тәртіптің тууымен байланыстырады. 1) гегеманиясыз дүние; 2) жоғарғы гегеманизмге қайта келтіру; 3) әлемдік азаматтық қоғамды қалыптастыру. Мәдениеттанушылар глобалды мәдениет болашағын зерттейді және мәдениеттік сәйкестендіруді дамыту және сақтау проблемасына назарды аудартады.

Біздің ел жаһандану басымдылығын пайдалануы қажет, өзінің негізгі құндылығы - мемлекеттік және ұлттық қауіпсіздікті нығайтып дамыту. Қазақстан жағдайында ұлттың мемлекеттің және жаһандану арасындағы диалектикалық қайшылықтарды шешу мемлекеттің аумақтық тұтастығын нығайтумен, елдің қаржы жүйесін ары қарай жетілдірумен, адамның техногендік кезеңімен байланысты. Жаңа кезең қатерді түсінуге, адамзаттың ақыры және гуманистік бағыттылығы талап етеді. Әрекетсіз жаһандану мәдени құрылыс адамзат үшін қауіп-қатер әкеледі.

Қазақстан халқының жасаушы энергиясы мен ұйымдасқандығы, оның тұрақтылығын сақтауға ұмтылып, азаматтық және жалпыұлттық келісім, еліміздегі тыныштық пен бейбітшілікті қамтамасыз етеді. Қазақстанның әрі қарай гүлденуі мен өркендеуінің өзегі болып табылады. Бүкіл адамзат баласының болашақтағы дамуына маңызды түрде - соңғы уақытта жүріп жатқан маңызды үрдістердің бірі - жаһандану болып табылады.

А.Г. Забированың ой пікіріне тоқталсақ: «Жаһанданудың субъектілері - Батыстың дамыған елдері, ал экономикалық тұрғыдан алсақ – Жапония». Бұл жердегі мәселе халықаралық қатынастардың кезекті бір жүйесі ретінде жаңа әлемдік тәртіпті қалыптастыру емес, керісінше, тұтас бір әлемнің құрылымын өмірге әкелу [6].

Қазақстанның Батыс елдерімен экономикалық қарым-қатынастарымен қатар ғылым, мәдениет және өнер саласындағы ынтымақтастығы үлкен маңызға ие. Ғылым және мәдени байланыстардың дамуы халықтардың рухани құндылықтарының баюына септігін тигізеді. Осындай халықаралық қатынастар Қазақстан үшін де, Батыс елдері үшін де ауадай қажет. Менің ойымша, жаһандану заманында мұндай қатынастар көздеген мақсаттың жүзеге асуынан әлемдік қауымдастықтың да ұтатыны белгілі. Осыдан барып мынандай ой тұжырымы туады: «Жаһандану – бұл әлемдік қауымдастықты құрап отырған ұлттық мемлекеттер мен аймақтардың бір-біріне деген өзара тәуелсіздігінің артуы олардың жалпыға ортақ экономикалық, саяси және мәдени ережелері бар бір жүйеге бірте-бірте тартылуы, немесе интеграциялануы» - деп пайымдауымызға болады.

Қазақстандағы жаһандану аясының үрдісіндегі тұлғаның гуманистік атқаратын рөлі зор. Тұлғаның өзіндік ерекшеліктері мен гуманистік теориясының үйлесімділігін реттеу шешу міндет. Жаһандық қарым-қатынасының дамуы, оның барлық кезеңдерінің өсу процесінде қалыптасады. Жеке тұлғаның қарым-қатынасының дамуы әртүрлі ішкі және сыртқы факторлармен анықталады.

Бүгінгі жаһандық үрдістердің алатын орны мен қызметі жан-жақты қарастырылады. Н. Назарбаев жаһандандыру мәселесін жақсы түсініп және оның екі жүзділігін суреттейді; бір жағынан ол объективті көрінсе, қоғамдық экономиканы дамытуға ықпал жасайды, мәдениет сұхбатымен өркениетті мадақтайды, екінші жағынан бір полярді әлем және батыс мемлекетінің жаһандандыруды субъективтік жағынан түсіндіреді. Шығыстың ашықтығынан өз басына пайда іздеп, мәдениетті құртады. Халықтар бір бірімен алмасу арқылы олардың тәуелсіздігін, өзіндігін, мәдениетін құртып, қайыршылық нәтижесінде, теңсіздік, терроризмнің қаупі және қатері кесірткенің таратылуына жағдай жасалады деп көрсетеді.

Қазақстанда қоғамдық-саяси тұрақтылық пен келіспеушілік басым екендігі бәрімізге белгілі. Мұны көптеген шартты дәлелдермен, түсініктермен түсіндіруге болады. Олардың арасында мәдени шарттардың алатын орны ерекше. Біздің пікіріміз бойынша, қазіргі Қазақстанда ішкі жағдайды анықтайтын маңызды және мәдени топқа жататын Еуразиялық менталитет өкілдерін айтуымызға болады. Қазақстанда Ресей ықпалы көп жылдар бойы үстемдік етті. Отаршылдық қазақ мәдениетіне ықпалын тигізбей қойған жоқ. Бірнеше ғасырлар бойы бірге өмі сүрудің нәтижесінде қазақ халқының мәдени құрылымында көптеген өзгерістерді кездестіруге болады. Бұл ықпал тілге де әсерлерін тигізді. Қазақтар арасында шешуші демографиялық шарт - тілдік ортаның тікелей ықпалымен өз ана тіліне оралу үрдісі жаңа ғана күш ала бастады. Демографиялық ахуалымыздың жақсаруы оған тегеурінді ықпал көрсеткенімен, бұл үрдісті тағы да жылдамдату үшін өмірдің әр саласында оған пәрменді жылдам көрсету керек. Былайша айтқанда, белсенді тіл саясатын демографиялық шешу ісін өзімізге тиімді өзгерістермен ұшырастырғанда ғана ол жемісті болмақ, ананың тілін атаның күшімен құлпырта аламыз. Әрине, демографиялық және тілдік факторлардың этномәдениетке тигізетін әсерлері көп. Е. Инкарбаевтың көзқарасы бойынша: «Жалпы жаһандану процесінің тұжырымдамаларының ішінде ең көп тарағаны неолибералдық ағым, ол бойынша бүкіл әлемдік процесс ретінде жаһанданудың болмай қоймайтыны ақиқат, ол әсіресе халықаралық қатынастардың жеке субъектісі - ұлттық-мемлекеттік құрылымдарға қатысы айқын аңғарылады».

Бүкіл әлемдік процесс ретінде жаһандану тыныс-тіршілікті сақтап әрі қарай дамытады, адамдардың қарым-қатынасын сақтай отыра ұлттық топтасуды қажет етеді. Жоғарыдағы пікірлерге сүйенетін болсақ, онда жаһандастыруды «әлемдік тұрғыдағы біркелкілендіру, біріктіру» деп қарауға болады. Яғни әртүрлі саяси құрылыстағы, әртүрлі ұлттардың бірігуі деп қарауға болады.

Қазіргі дәуір дүниежүзілік қауымдастықтағы барлық мемлекеттердің жаһандық өзара тәуелділігімен және дәстүрлі емес сынақтар мен қатерлердің пайда болуымен сипатталады. Жаһандану әлі зерттеліп болмаған жағымды нәтижелердің де, жағымсыз салдардың да туындауына себеп болуда. Оның аса қауіпті салдарының бірі – халықаралық лаңкесшілдіктің ақпараттық және өзге де қазіргі заманғы технологияларға қол жеткізу есебінен әлемдік дүние тәртібіне ықпал ету қабілетінің арта түскендігі. Анығын айтқанда, қазіргі кезде дүниежүзі халықаралық лаңкесшілдіктің құпия күштері осы заманғы өркениеттің негіздеріне қарсы ұйымдастырып отырған жаңа соғысты бастан кешуде. Бұл текетірестің принципті жағы тараптардың ешқайсысында айқын басымдықтың жоқтығы болып табылады. Халықаралық лаңкесшілдіктің жойқын күші үдеп бара жатқаны алаңдатпай қоймайды, жазықсыз адамдар ғана емес, тіпті, бірқатар мемлекеттердің саяси жүйесі де оның шылауына айнала бастады. Бұл жаһандық зұлмат біздің еліміздің шекараларына жақын жерлерде өршіп бара жатқанын және оған қарсы тұру мақстаында бүкіл мемлекеттік жүйені жұмылдырудың қарымта шараларын қабылдау қажеттігін тағы да қайталауға тиіспіз.

Кейбір мемлекеттер мен трансұлттық топтар үшін нақ осы лаңкесшілдік өздерінің сыртқы саяси мақсаттарына жетудің негізгі дерлік құралына айналып бара жатқанын да ескерген ләзім. Сарапшылардың мәліметтеріне қарағанда, қазіргі кезде әлемнің 70 мемлекетінде мыңнан аса ұйым өз мақсаттарына жетудің құралы ретінде лаңкесшілдікті пайдаланады.

Мемлекеттік шекараны нығайту лаңкесшілдікке қарсы тұрудың ықпалды тетігі болып табылады. Біздің еліміз өзінің ұлттық мүдделеріне зиян келтірместен, көрші мемлекеттермен аумақтық дауларды болдырмауға қол жеткізуде.

2 «РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ» БАҒДАРЛАМАСЫН ЖҮЗЕГЕ АСЫРУДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН ХАЛҚЫ АССАМБЛЕЯСЫНЫҢ РӨЛІ

2.1 Қазақстан халқы Ассамблеясының шығу тарихы мен қызметі

Бүгінде әлемдік қоғамдастықтың алдыңғы көшінде келе жатқан Қазақ елінде, қазақтың қасиетті жерінде дәулетін жинап, ұрпағын жайған 130-дан астам ұлт пен ұлыстардың, этностардың басын бірлікке топтастырып, бүгінгі өзара түсіністік пен құрмет сезімінің, достық пен келісімнің, ұлтаралық татулықтың тұрақтылығын одан әрі жарастыра нығайтудағы Қазақстан халықы Ассамблеясының жұмысының демократиялық ұшқындары өзгелерге қарағанда анағұрлым артық екенін көрсетіп отыр

Елдің бірлігі мен татулығы тәуелсіздікті мызғымастай етіп нығайтудың ең құдыретті құралы екенін Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев азаттықтың алғашқы күндерінен-ақ көре білді. Оның саяси ерік-жігері мен қажырлы еңбегі Қазақстанның тұрақты дамуының берік іргетасы ретінде бейбітшілік пен тұрақтылықты қамтамасыз етуге арналды. Себебі, ел өмірінде түбегейлі өзгерістер әкелген әлуметтік-экономикалық және саяси бетбұрыстарды халықтың жаппай қолдауына ие еткен негіз - бұл қоғамдық келісім. Сондықтан «Келісім-тұрақтылық-бірлік» үштағаны Қазақстан дамуының және мемлекет басшысы саясатының ең басты қағидасына айналды. Қазақстанға барша этностардың тілін, ділін сақтап, ұлтына нәсіліне қарамастан барша азаматтардың тең құқылы екенін әйгілей отырып, олардың барлығы ел иесі Қазақстан маңына ұйымдастырудың, сол арқылы күллі халықты ұлы істерге жұмылдырудың бірегей, әмбебап құрылымы – Қазақстан халқы Ассамблеясын дүниеге әкелді.

Барша азаматтардың тең құқылығы, мәдени алуантүрлілікті сақтай отырып, ұлттық бірлікті қалыптастыру, тағаттылық пен диалогты дәріптеу, үйлесімді тіл саясаты, этносаралық және конфессиялық келісімге зиян келтіруі мүмкін кез келген әрекетке заң жүзінде кедергі қою, Қазақстан халқы Ассамблеясының-осы моделдің негіз құрушы қағидаттары осылар. Бірақ ең бастысы – бұл көпұлтты халықтың Көшбасшысы факторы Қазақстан халқы Ассамблеясы Мемлекет басшысының саясатын жүргізудегі жетекші ұйым болып табылады. Ассамблеяны Қазақстандағы барша этностардың мәдени өзіндік болмысын сақтай отырып, жалпыазаматтық бірдейлікті, жалпыұлттық бірлікті құрудың күрделі жолындағы қажымас-қайтпас күрескер десек те болады. Қазіргі таңда институттық тұрғыдан алғанда Қазақстан халқы Ассамблеясы 664 этномәдени бірлестіктің басын біріктіріп отыр, бүкіл ел бойынша олардың қызметіне 3 миллионнан астам азаматтар қатысады [7]. Осы уақытқа дейін барша ғалым дін, мәдениет, тіл және басқа да этностық айырмашылықтар қоғамдағы адамдардың арасын аша түсетін, қайшылықтар туғызатын факторға айналдыра білді.

Халық дипломатиясының маңызды күретамырына айналған Елбасы төрағалық ететін осынау конституциялық орган жөнінде БҰҰ-ның Бас хатшысы Пан Ги Мун мырза: «Ассамблеяның қағидаты мен бағыт-бағдары Біріккен Ұлттар Ұйымының жұмыс қағидатына толық сәйкес келеді», - деп өзінің орайлы пікірін білдірген болатын.

Бүгінгі күні конституциялық мәртебе алған Ассамблея ел Парламентінде де өкілдік етеді. Мәселен, Қазақстан халқы Ассамблеясының тоғыз депутаты қабылданып жатқан заңдардың этносаралық келісім мен татулық қағидаттарына сәйкес келуін қамтамасыз ете отырып, заң шығару ісіне нақты ықпал жасай алады. Нұрсұлтан Әбішұлы Ассамблеядан сайланған депутаттардың алғашқы құрамына ақ жол тілей отырып, «Сіздер достықтың елшілері болып табыласыздар», - деген болатын. Ал, Ассамблеядан сайланған халық қалаулылары осы миссияны абыроймен атқарып келе жатыр деуімізге еліміздегі ұлтаралық татулық дәлел бола алады.

Қазақстан халқы Ассамблеясының жоғарғы органы Елбасының төрағалығымен жыл сайын өтетін оның сессиясы болып табылады. Сессияның барлық шешімдері мемлекеттік органдар мен қоғамның азаматтық институттары үшін міндетті болып есептеледі. Әрбір сессия ел бірлігін нығайту жолында өткен бір жылда атқарылған шаруалардың қорытындысын шығаратын және алдағы бағыт бағдарды белгілеп, жоба жоспарды пысықтап алатын белес іспетті. Кезекті бір сессияда Ассамблеяның қоғамдағы орны мен атқаратын миссиясын жаңа белеске көтерген Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «жаңа жағдайларда Қазақстан халқы Ассамблеясы ішкі саяси мүдделерден жоғары, жалпыазаматтық, жалпыхалықтық институт болуы тиіс» деген еді. Ассамблея қабырғасындағы іс-шараларға, маңызды оқиғаларға байланысты 40-тан астам медиа-жоспар жасалып, жүзеге асырылды. Әлемнің 47 мемлекетіне таратылатын «Достық-Дружба» журналы, төрт телеарна, бес телебағдарлама, сегіз радиобағдарлама, тоғыз респбликалық басылым, жүзден астам электронды ақпарат құралдары және басқалары жұмыс істейді. Ассамблея жанынан құрылған этносаралық қатынастар мәселелері жөніндегі кеңесте журналистер мен сарапшылар қызмет атқаруда. [8]

Ассамблеяның ең басым бағыттарының бірі-оның аймақтардағы жұмысы. Бүгінде аймақтық ассамблеяларды дамыту тұжырымдамасы қабылданып, ол әрбір өңірдің өзіндік ерекшеліктері мен қажеттіліктеріне сәйкес жемісті жұмыс істеуде. 20-сессияда Мемлекет басшысы Достық үйлерін бейбітшілік пен келісімнің, азаматтық бастамалардың және азаматтық қоғам институттарының жан-жақты ресурстар орталығы ретінде дамыту жөнінде тапсырма берген еді. Бұл орталықтардың жұмысын неғұрлым жүйелі етіп, Президент жүктеген міндеттерге сәйкес жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін республикалық Достық үйлері директорларының әдістемелік кеңестері де аймақтық тұрақтылық пен қоғамдық келісімді қамтамасыз етуде айырықша орынға ие. Жаңа құрылым барлық азаматтық қоғам институттары мен әлеуметтік күштерді, өңірлердегі әлеуметтік – экономикалық өзгерістерді тиімді жүзеге асыруға, жұмылдыруға жұмыс істейді.

Елбасы айтқан «Ассамблеяның ішкі саяси мүдделерден жоғары тұру» сипаты оның ел бірлігін нығайту жолында барлық саяси күштермен бірлесе жұмыс істеуінен айқын көрінеді. Қазақстан халқы Ассамблеясы еліміздегі белді саяси партиялармен, атап айтқанда: «Нұр Отан», «Ақ жол» және «Коммунистік партиямен», сондай-ақ, «Қазақстанның азаматтық альянсымен» ынтымақтастық туралы меморандумдарға қол қойған. Бұл да еліміздің саяси дамуындағы тың белес деп айтуға толық негіз бар. Ассамблеяның депутаттық тобына парламенттік партиялар өкілдерінен тұратын 21 халық қалаулысы мүше атанды. Ол партияаралық әріптестіктің тиімді тетігіне айланып қана қойған жоқ, түрлі саяси көзқарастарды ортақ құндылық – ел бірлігі, татулық пен тұрақтылық идеяларына тоғыстырып, оларды елдік мүддеге бірге жұмыс істетіп отыр.

2.2 Қазақстан халқы Ассамблеясының «Рухани жаңғыру» бағдарламаларын жүзеге асырудағы қызметі мен әлеуеті

1995 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциясы этностар арасындағы бейбітшілікті, достықты және татулықты нығайтуда заңдық шараларды қолданудың басы болып табылады. Сонымен бірге азаматтардың этникалық шығу тегіне қарамастан, бәрінің құқықтары мен мүмкіндіктерін бекітіп берді. Қолданыстағы Конститутцияға Қазақстан Республикасының заңдары мен 1998 жылы 7-қазанда, 2007 жылы 21-мамырда 2011 жылы 2-ақпанда өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. Президенттің 1995 жылы 6-қыркүйектегі «Қазақстан Республикасының Конституциясы туралы» Жарлығына сай, Ата Заңының тұпнұсқасы Мемлекет басшысында сақталады. Конституцияда 9 бөлім 98 бап бар. Осы Ата заңда Қазақстандық қоғамдағы татулық пен келісімнің үйлесімі туралы нақтылы көрсетілген. Мысалы: 19-бапта 1. Әркім өзінің қай ұлтқа, қай партияға және қай дінге жататынын өзі анықтауға және оны көрсету-көрсетпеуге хақылы. 2. Әркімнің ана тілі мен төл мәдениетін пайдалануға, қарым-қатынас, тәрбие, оқу және шығармашылық тілін еркін таңдап алуға құқығы бар.[9]

Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырды және болашақта дамыған 30 елдің қатарына ену мақсатында жаңа жоспар, бағдарламалар жасауда. Осының дәлелі «Рухани жаңғыру» бағдарламасы болмақ. Осы бағдарламаны жүзеге асыруда Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлі өте зор. Қазақстан халқы Ассамблеясының мақсаты – қазақ халқының топтастырушылық рөлін арқау ете отырып, қазақстандық патриотизм, Қазақстан халқының азаматтық және рухани-мәдени ортақтығы негізінде қазақстандық біркелкілікті және бәсекеге қабілетті ұлтты қалыптастыру процесінде республикадағы этносаралық келісімді қамтамасыз ету. Ассамблеяның негізгі міндеті – этносаралық қатынастар саласында мемлекеттік органдармен және азаматтық қоғам институттарымен тиімді өзара іс-қимылды қамтамасыз ету, қоғамда этносаралық келісімді және толеранттылықты одан әрі нығайту үшін қолайлы жағдай жасау, ел бірлігін нығайту, қазақстандық қоғамның негізін қалаушы құндылықтары бойынша қоғамдық келісімді қолдау және дамыту. Сонымен қатар, Қазақстан халқы Ассамблеясы мемлекеттік органдарға экстремизм мен радикализм көріністеріне қарсы әрекет етуге, азаматтардың демократия нормаларына негізделген саяси-құқықтық мәдениетін қалыптастыруға көмек көрсетеді. Ассамблея этномәдени бірлестіктердің күш біріктіруін қамтамасыз етеді, этномәдени орталықтардың, Қазақстан халқының ұлттық мәдениеттері, тілдері мен дәстүрлерінің өркендеуін, сақталуын және дамуын қамтамасыз етеді [7,1]. Қазақстан халқы Ассамблеясының осы уақыт көлемінде атқарылған жұмыстары ұшаң-теңіз десек болады. Мысалы: Қазақстанның тіл саласындағы саясаты. Қазақ тілі – қай ұлттың өкілі екеніне қарамастан, Қазақстанды мекен еткен барша халықты біріктіретін құдырет. Қазақ елін өзімнің Отаным деп танитын әрбір азамат мемлекеттік тілді білу қасиетті парызы екенін жан жүрегімен сезінуі қажеттігін ұғындыру жолында да Ассамблея тынымсыз еңбек етуде. Оған Ассамблеяның 21-сессиясында сөйлеген делагаттардың айтқандары дәлел. Орыс қызы, қазақтың келіні Ольга Сағындықова қазақша ән шырқап, Ресейдің алыс түпкірінде тұратын ата-анасы алдымен қыздарының домбырасын сағынатынын айтса, қазақ мектебінде ағылшын тілінен сабақ беретін неміс қызы Юлиана Отт ата-анасына ұрпағының туған елінің мемлекеттік тілін үйренуіне ертерек жол ашқаны үшін шынайы ризашылығын білдірді. Ал, ұлты украин оралдық азамат Станислав Качало 5 баласы қазақ мектебіне баратынын, бір ұлы домбырашылар сайысында жеңімпаз атанғанын мақтанышпен жеткізсе, армян жігіті Давид Сукиасян замандастарын барлық ортада қазақша сөйлеуге үндеді. Осының бәрі өзгелерге сабақ, тәлім-тәрбие, әрбір қазақстандықтың қазақ тілін білуіне зор ынталандыру.

Жалпы алғанда Республика көлемінде өзбек, тәжік, ұйғыр және украин тілдерінде толық оқытатын 88 мектеп жұмыс істейді. 108 мектепте Қазақстанда тұратын 22 этностың тілінде өз бетімен оқытылады. Осы аталғандарға қосымша балалардан басқа ересектерді де 30 түрлі этностың тіліне үйрететін 195 арнайы лингвистикалық орталықтар ашылған. Қазақстанның көпэтникалық тұрғындары бар барлық өңірлерінде Достық үйлері жұмыс істейді. Елбасының тапсырмасымен Алматыда «Заңғар» ғимаратты «Достық үйі», Астанада «Бейбітшілік және келісім» сарайы бой көтерген. «Бейбітшілік және келісім» сарайында Қазақстан халық Ассамблеясының жыл сайынғы сессиялары, әлемдік және дәстүрлі діндердің сьездері өтеді. Ақпараттық кеңістікте этникалық тілдерде 58-ден астам газет, журнал, радиобағдарлама шығады. Мемлекеттің қолдауымен жарық көретін 6 республикалық этникалық газет бар. Тұтасымен алғанда ел көлемінде газет, журналдар 11 тілде басылса, радио хабарлары - 8 тілде, телехабарлар – 7 тілде беріледі.[7,2] Республиканың бірқатар ірі қалаларында қазақ, орыс театрларынан басқа өзбек, ұйғыр, кәріс және неміс театрлары жұмыс істейді яғни елдегі тыныштық пен ынтымақтың дәлелі осы бола алары сөзсіз. Қазақстан халқы Ассамблеясының 21-сессиясында Президент Нұрсұлтан Назарбаев ел бірлігін, Ассамблеяның ұлтты ұйымдастырушы және қоғамды тұрақтандырушы рөлін және қоғамдық келісім мен ұлттық бірліктің қазақстандық үлгісін «Қазақстан-2050» Стратегиясын жүзеге асырудағы ең шешуші факторға балаған болатын. Мемлекет басшысы рухани ықылым келісім мен бейбітшілік мәдениетінің ата-бабалардан мирас болып, замандардан қанымызға сіңген басты 7 қағидасын атап өтті. Тең құқылық, ортақ жауапкершілік, байсалды тіл саясаты, зайырлы ел сипаты, Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамы, жалпықазақстандық мәдениет және Қазақстан халқы Ассамблеясы қағидалары тұтаса келгенде еліміздегі бейбітшілік пен бірліктің формуласын айқындап, Ассамблеяның бүгінгі және ертеңгі келбетін толғымен ашып береді. Ассамблея барша азаматтардың мүдделерін қорғайтын бүкілхалықтық өкілдіктің инновациялық үлгісі, әрі еліміздегі демократиялық үрдістің табысты тетігі, ұлтты ұлы істерге жұмылдыратын халық билігінің органы ретінде болашақта да қоғамдағы рөлін нығайта түсетіні даусыз. Оған қаны бөлек болғанымен жаны бір, түрі бөлек болғанымен үні бір, біртұтас халқымыздың өмірлік қағидасы – қоғамдық келісімнің ұйтқысы болу, мемлекет пен азаматтық қоғам институттарының, саяси партиялардың, діни конфессиялардың, Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамының ортақ үйлестірушісі болу міндеті жүктеледі. Елбасы Ассамблеяға қоғамдағы бейбітшілік пен келісім мәселері жөніндегі партияаралық ынтымақтастықтың Парламент қабырғасындағы әмбебап тетігі болып қана қоймай, бұл жұмыста аймақтардағы мәслихаттарда да жүйелі түрде жүргізуді міндеттеді.

2.3 Қазақстан халқы Ассамблеясының шекараралас аймақтармен байланысы: қазіргі жағдайы мен даму келешегі

Президент Н.Ә. Назарбаевтың ел бірлігін нығайту жолындағы тәжірибесі бүгінде талайға ой салып отыр. Қазақстанның бастамасымен БҰҰ қабырғасында қолға алған мәдениеттер үндестігінің халықаралық онжылдығының аясында 2013 жылы этносаралық жарасым мен қоғамдық келісімнің қазақстандық моделінің беташары жасалды. Нұрсұлтан Назарбаевтың қоғамдық келісім моделі Біріккен Ұлттар Ұйымында, Еуропадағы қауыпсіздік пен ынтымақтастық ұйымының Копенгагенде, Варшавада, Венада, Женевада және Нью-Йоркте өткен ірі халықаралық форумдарында таныстырылды. Бұл модель ЕҚЫҰ-ның Ұлттық азшылықтар істері жөніндегі Бас комиссары жұмысының басты бағыттарының біріне айналды. Тұңғыш Президент күніне орайластырлып, бейбітшілік және келісім тақырыптарында өткен халықаралық конференциялар бұл саладағы Елбасының тұлғалық келбетін және аталған тақырыпқа деген әлемдік назардың ауқымын айшықтай түсті. Қоғамдық келісімнің Назарбаев моделін зерттеу әлемнің 15 мемлекетінен, атап айтқанда: Болгария, Ұлыбритания, Германия, Франция, Испания, Италия, Қытай, Малайзия, АҚШ, Ресей, Түркия, Украина, Армения елдерінен сарапшылар, ғалымдар мен дипломаттар, журналисттер мен үкіметтік емес ұйымдар өкілдері алпыстан астам рет өтініш білдірді.

Бүгінгі таңда Қазақстан халқы Ассамблеясының ел бірлігі мен қоғамдық келісім саласындағы атқарып отырған сан қырлы қызметі білім және ғылым кеңістігіне де ықпал етуде. Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде Орталық Азияда тұңғыш рет ЮНЕСКО – ның этносаралық және конфессияаралық толеранттылық кафедрасы ашылды. Одан сәл бұрынырақ осы оқу орнында Қазақстан халқы Ассамблеясының кафедрасы ашылып, айтулы білім ошағымен ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойылған болатын. Бұл – жас ұрпақтың ел бірлігі ұғымына ғылыми тұрғыдан терең бойлап, этносаралық қатынастар саласында білікті мамандар даярлауға септігін тигізетін айтулы қадам. Қазақстан халқы Ассамблеясы кафедрасы еліміздің басқа да жетекші жоғарғы оқу орнындарында ашылып жатыр.

Қазақстан халқы Ассамблеясының жұмыс тиімділігін арттырып, қоғамдық келісім мен ұлттық бірлік идеясын әрбір азаматтың санасына нық орнықтырудың тағы бір тетігі - БАҚ. 2013 жылдың қараша айында өткен Қазақстан халқы Ассамблеясының тұңғыш халықаралық медиа-форумына 20-дан астам мемлекет қатысса, бұл – қоғамдық келісімнің қазақстандық үлгісіне әлемдік ақпарат кеңістігінің қаншалықты қызығушылық танытып отырғанын көрсететін айтулы шара.

Ассамблея қызметінің жаңа қыры – жалпыхалықтық өкілдік миссиясы оның көтерер жүгі мен жауапкершілігін арттыра түсуде. Ол Ассамблеяны саяси жүйенің сенімді өзегі ғана емес, мемлекеттік басқаруға азаматтардың атсалысуын қамтамасыз ететін ашық үнқатысу алаңына айналдырады. Қазақстан халқы Ассамблеясының 2020 жылға дейінгі даму тұжырымдамасын жүзеге асыруға арналған іс-шаралар жоспары соның айқын дәлелі. Тұжырымдаманы жүзеге асыру үшін Елбасы мемлекеттің этносаралық қатынас саласындағы саясатын жетілдіріп, Ассамблея иниститутын нығайта түсу жөніндегі нақты тапсырмалар берді. Қазір ол тапсырмалар жүзеге асырылуда.

Президент Ассамблеяның аймақтық құрлымдарын барынша жандандырып, дамыта түсу жайына баса назар аударып, бұл бағытта арнайы аймақтық тұжырымдамалар дайындау қажеттілігін айтқан болатын. Тиісінше, Алматы, Астана қалаларында, барлық облыстарда Қазақстан халқы Ассамблеясын дамыту тұжырымдамалары әзірленіп, қоладанысқа енгізілді.

Елбасының сөзімен айтар болсақ, «Біз тұрақтылықты бағалай білгеніміздің арқасында бүгінгі табыстарға жеттік. Ешкімді кемсітпей, ешкімнің тілі мен дінін мансұқтамай, барлық азаматтарға тең мүмкіндік беру арқылы тұрақтылықты нығайтып келеміз. Біздің кейінгі ұрпаққа аманаттар ең басты байлығымыз – ел бірлігі болуы керек. Осынау жалпыұлттық құндылықты біз әрбір жастың бойына сіңіре білуге тиіспіз».[10]

Бүгінде береке-бірлігі мен ынтымығы жарасып, әлемдік қоғамдастықтың алдыңғы көшінде келе жатқан, ардан намыстан жаралған ел иесі, жер иесі, мемлекет құраушы жасампаз қазақ халқының абыз даналығымен үйлескен 2015 жыл – Ассамблея жылы Тәуелсіз мемлекетімізді жаңа жетістіктерге жеткізіп, елімізге жағымды жаңалықтар мен абыройлы жеңістер әкелетініне сенім зор.

ҚОРЫТЫНДЫ

Қорыта келгенде, ең бастысы – Қазақстан халқы Ассамблеясы қазақ жерінде туған айырықша феномен. Елбасы «Рухани жаңғыру: болашаққа бағдар» мақаласында қазақстандықтарға бес негізгі бастаманы анықтап берді. Рухани жаңғыру бағдарламасын жүзеге асыру бағытында еліміздің белсенді жастарын біріктіретін «Жаңғыру жолы» атты республикалық жастар қозғалысы құрылды. Жаһандану жағдайында еліміздегі этносаралық тұрақтылық пен келісімді сақтау және дамыту өзекті мәселеге айналды. Қалыптасқан жағдайда Қазақстан халқы Ассамблеясының қызметі мен әлеуетіне жүйелі талдау жасау арқылы, оның жұмысына жаңа серпіліс беру маңызды әрекеттердің бірі болып табылады. Әрине, бізде өз тәжірибеміздегі ғылыми негіздерін жасау немесе институттандыру жағы әлі көңіл толарлықтай сипатта емес. Ұйымның ғылыми-сараптамалық орталығының өмірге келгеніне он жылдай ғана болды. Өз шамасынша ол, белгілі дәрежеде, ғылыми негіз жасауға ұмтылып келеді, бірақ ол әлі де аздау.

Елбасының «Ассамблея – еліміздегі бірлік пен келісімнің киелі бесігі, тұтастық пен тұрақтылықтың құтты шаңырағы» деген нақыл сөзін арқау етіп, біз Қазақстан халқы Ассамблеясының қызметі мен әлеуетін арттырып, дамыту жұмыстарын жүргізуіміз керек.

Ұсынымдар:

- Қазақстан халқы Ассамблеясын мемлекеттік саясаттың ажырамас бөлігі ретінде зерттеп, жұмысына сараптама жасап, оның танымдық сипатын айқындай отыра өңірлердегі «Достық үйі-қоғамдық келісім» орталықтарының қызметін жаңа деңгейге көтеру яғни алыс жақын шетелдермен байланысын дамыту;

- Қазақстан халқы Ассамблеясын бірлік, ұлтаралық татулық пен ынтымақтың маңызды тарихи-саяси феномені ретінде жан-жақты зерттеу;

- Қазақстан халқы Ассамблеясы соңғы жылдарда туындап отырған шет елдегі этникалық қазақтарға қол ұшын созу мақсатында Дүниежүзі қазақтарының қауымдастығы - халықаралық қоғамдық ұйымымен байланысын нығайту.

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Нысанбаев А.Н. Глобализация и транзитное общество //ANALITIC. Аналитическое образование. 2001. №4. С. 2-4.

2. https://kk.wikipedia.org/wiki/Жаһандану

3. Делягин М. Практика глобализации: игры и правила новой эпохи. М., 2000. С. 133-134.

4. Хантингтон С. Столкновение цивилизации // Полис. 1994. №1. С. 30-31.

5. Чумаков А.Н. Исторический процесс в категория «культура», «цивилизация», глобализация. М.: Новый век, 2003. С.15-28.

6. Забирова А.К. Глобализация и локальные характеристики Казахстанского

7. https://assembly.kz/ru/etnokulturnye-obedineniya Ассамблея сайты

8. Егемен Қазақстан, 5-ақпан 2015жыл

9. Абжанов Қ., Әсиев Ш., Аяған Б., Богинская И. ... т.б. Қазақстанның этностары 2014ж.

10. Н.Ә.Назарбаев. Нұрлы жол-болашаққа бастар жол. Мемлекет басшысының Қазақстан халқына Жолдауы - // Егемен Қазақстан, 12 қараша 2014 жыл.