Полиглот cайысы
:
«Әдебиет
әлемінде...»
«Әдебиет әлемінде... » атты
сайыс
Сайыс
кезеңдері:
І-кезең: Білімді мыңды жығады.
(сұрақ-жауап);
ІІ-кезең: Ойлан табыңыз. (өлең
шумақтарын табу );
ІІІ-кезең: Жұмбақты
шешіңіз.
ІV-кезең: Сөзжұмбақты
шешіңіз.
V-кезең:Мақалдарды
жалғастырыңыз.
VI-кезең: Терминдер
әлемінде.
I-кезең: Білімді мыңды
жығады. (сұрақ-жауап);
1 топ 10 сұрақтан койылады.( 1
балдық есеппен)
1топқа койылатын
сұрақтар: «Болашақ» тобы
-
С. Сейфуллиннің дүниеге келген
жылы? (1894жылы)
-
Қазақ КСР-ның Халық
Комиссарлар Кеңесінің алғашқы төреғасы?
(С.Сейфуллин)
-
«Қазақ тілі» өлеңінің авторы?
(М. Жұмабаев)
-
«Қазақ хрестоматиясын» жазған
кім? (Ы.Алтынсарин)
-
ХІХ ғасыр орыс жағрапиялық
қоғамының толық мүшесі болған қазақ?
(Ш.Уалиханов)
-
М.Өтемісұлының дүниеге келген
жері?(Бекетай құмы)
-
Ш.Құдайбердіұлының туған
жылы?(1858 жыл)
-
М.Өтемісұлының
досы?(Исатай)
-
Қостанай обл., Торғай
атырабында дүниеге келген ақын?
(А.Байтұрсынов)
-
Жаяу Мұсаның өмір сүрген
жылдары? (1838- 1929 жж)
2 топқа қойылатын
сұрақтар: «Қырандар» тобы
-
І. Жансүгіровтың жазған
поэмасы? (құлагер)
-
С.Аронұлының дүниеге келген
жылы? (1815жылы)
-
«Ау,Қызғыш құс,Қызғыш құс»
өлеңінің авторы? (М.Өтемісұлы)
-
«Әдебие»т сөзі қай тілден
енген? (араб)
-
Ш.Уалихановтың шын есімі?
(Мұхамедқанафия)
-
Біржан салдың шыққан тегі?
(орта жүз)
-
Спандияр Ыбырайдың мектебіне
қай жылы орналасады? (1887жыл)
-
М.Жұмабаевтың анасының есімі?
(Гулсім)
-
М.Жұмабаев қай халықтың
тприхын зерттеген? (түркі)
-
«Табиғаттың өз тілі бар» деген
кімнің пікірі? (М.Жұмабаев)
3 топқа қойылатын
сұрақтар: «Егемен» тобы
-
Ит жүгіртіп, құс асыраған
ақын? (Ақан сері)
-
Әсет Найманұлы қанша жасынан
бастап қиссаларды жатқа айтқан? (13-14
жасынды)
-
Жамбылдың ұстазы?
(С.Аронұлы)
-
Ш. Уалихановтың балалық шағы
қай жерде өтті? (Сырымбет)
-
Ш.Қанайұлы қай рудан тараған?
(Арғын)
-
Ш.Құдайбердіұлының өмір сүрген
жылдары? (1858-1931 жж)
-
«Зар заман» кімнің өлеңі?
(С.Аронұлы(
-
А.Құнанбаевтың шын есімі
кандай? (Ибрагим)
-
Ең алғаш мектеп ашқан кім?
(Ы.Алтынсарин)
-
А.Құнанбаевтың неше қара сөзі
бар? (45 )
II- кезең. Ойлан табыңыз
(өлең шумақтарының авторы мен аты)
1-топ: «Болашақ»
тобы
-
«Алыстан
сермеп,
Журектен
тербеп,
Шымырлап бойға
жайылған
Қиуадан
шауып,
Қисынын
тауып.
Тағыны жетіп
қайырған,
Толғауы тоқсан қызыл
тіл,
Сөйлеймін десең өзің біл.»
(«Сегіз аяқ» Абай)
-
«Мына заман қай
заман?
Азулыға бар
заман,
Азусызға тар
заман,
Тарлығының
белгісі
Жақсы-жаннан
түңілген,
Жаман-малға
жүгінген,
Мұның өзі зар заман»... («Зар
заман» Ш.Қанайұлы)
2-топ:
«Қырандар»
тобы
-
«Жау басынар
халықты
Басқарушы
оңбаса.
Малша айдап
адамды,
Орынсыз күштеп
зорласа,
Ауға тускен
балықтай,
Шыға алмайсың
бұлқынып,
Әділетшің болмаса.»
(«Әділеттік орнаса»)
-
«Арқаның кербез сұлу
Кокшетауы,
Дамылсыз сұлу бетін жауған
жауын,
Жан-жақтан ертелі- кеш бұлттар
келіп,
Журеді біліп- кетіп
есен-сауын.» («Кокшетау» С.Сейфулин)
3-топ:
«Егемен»
тобы
-
«Елестеттім коктемді гул
ашқан,
Көздеріңе ғашыкпын нұр
шашқан,
Алыстарға жетелеп,
еремін
Сені ғана бақыт деп сенемін»
(«Шақырады көктем» Т.Молдағалиев)
-
«Абақтыда айдан, күннен
жаңылдым,
Сарғайдым ғой, сар даламды
сағындым,
Қарашығым, құлыным дер
зарлаған,
Алыстағы сорлы анамды
сағындым» («Сағындым» М.Жұмабаев)
ІІІ-кезең. Жұмбақты
шешіңіз.
Әр топқа 5 жұмбақтан беріледі.
Жауабын 3 тілде айту.
1-топқа: «Болашақ»
тобы
1)Қалың киім ұнатады,
шешіңдірсең жылытады. (пияз-лук-onions)
2) Жасыл ала дөңгелек, бақшада
жатыр дөңгелек. (қарбыз-арбуз-watermelon)
3) Ақ құман жүр жүзіп, су
бетін сүзіп. (аққу-лебедь-swan)
4) Шәкіртке жанашыр, мейірбан
кім, жаны асыл. (ұстаз-учитель-teacher)
5) Жіп-жәңәшке денесі,
ортасында шегесі.
(қарындаш-карындаш-pencil)
2-топқа:
«Қырандар»
тобы
-
Білімнен мол сый-асы,
балдырғандар ұясы. (мектеп-школа-school)
-
Қолы бар, саусағы жоқ, мойны
бар, басы жоқ. (көйлек-платье-dress)
-
Таңмен көзін ашады, әлемге
нұрын шашады. (күн-солнце-sun)
-
Тырс-тырс тамады, сайға қарай
ағады. (жаңбыр-дождь-rain)
-
Дәмін татсаң –тәтті-ақ, түсін
көрсең аппақ. (қант-сахар-suggar)
3-топқа:
«Егемен»
тобы
-
Сумен кірді ашады, өзі судан
қашады. (сабын-мыло-soap)
-
Мұрты бар, сақалы жоқ, тоны
бар, шапаны жоқ. ( мысық-кот-cat)
-
Далада жүр шапқылап, керемет
бір саққұлақ. (қоян-заяц-rabbit)
-
Басында мүйізі бар, үстінде
киізі бар. (сиыр-корова-cow)
-
Ақ отаудың есігі де, тесігі де
жоқ. (жұмыртқа-яйцо-egg)
ІV кезең.Сөзжұмбақты
шеш.
Әр топқа 1 сөзжұмбақтан
беріледі.
1 топқа: «Болашақ»
тобы
1) А.Байтурсынов дүниеге
келген ауылы? (Сарытүбек)
2) 1929 жылы Ахметті қайда жер
аударды? (Архангельск)
3)Қайтыс болған жері?
(алматы)
4)Ахметті алғаш орыс-қазақ
мектебіне берген ағасы кім? (Ерғазы)
5) 1925-1929 жж. Жұмыс жасаған
жері? (Ташкент)
2- топқа: «Қырандар»
тобы
-
Шоқан Уалихановтың әкесінің
есімі? (Шыңғыс)
-
Шоқан 1853 жылы кадет корпусын
бітіріп, қайда әскери қызметте қалады?
(Омбы)
-
Шоқанның туған жері?
(Құсмұрын)
-
Ш.Уалихановтың әжесінің есімі?
(Айғаным)
-
1956 жылы Шоқан кіммен әскери
ғылыми экспедицияға қатысты? (Хаментовский)
3-топқа: «Егемен»
тобы
-
Абайдың анасының есімі?
(Ұлжан)
-
Абайдың алғаш сауатын ашқан
молда? (Ғабитхан)
-
Абайдың 1882жылы жазған өлеңі?
(Қансонарда)
-
Лермонтавтан аударған өлеңі?
(Шайтан)
V кезең. Мақалдарды
жалғастырыңыз.
Әр топқа 5 мақалдан
беріледі.
1-топ: «Болашақ»
тобы
-
Оқу
инемен құдық
қазғандай.
-
Ормансыз
бұлбұл,
Отансыз
адам.
-
Жеті рет
өлшеп, бір рет
кес.
-
Жігітті
намыс,
Қоянды
қамыс өлтіреді.
-
Алтын
көрсе, періште жолдан
таяды.
2-топ: «Қырандар»
тобы
-
Бір
құмалақ, бір қарын майды
шірітеді.
-
Ананың сүті-
бал,
Баланың
тілі- бал.
-
Жетімге жеті бидай
да тамақ.
-
Бала бауыр, дос
–тамыр.
-
Ағаш көркі-
жапырақ,
Адам
көркі- шүберек.
3-топ: «Егемен»
тобы
-
Өнер
алды- қызыл
тіл.
-
Береке
көзі- бірлікте.
-
Еңбектің
наны,
Жалқаудың
жаны
тәтті.
-
Отан-
отбасынан
басталады.
-
Көп
түкірсең- көл
болады.
VI-кезең. Терминдер
әлемінде.
Әр топқа 2 термин сөздер
беріледі.
1-топ: «Болашақ»
тобы
1)
Метафора?
2) Эпитет
дегеніміз?
2-топ: «Қырандар»
тобы
-
Кейіптеу
дегеніміз?
-
Эпифора
дегеніміз?
3-топ: «Егемен»
тобы
-
Теңеу
дегеніміз?
-
Мақал
дегеніміз?
Жауаптары:
-
Метафора- троптың біртүрі.
Метафораны сөз өнері, эстетика, логика, философия, тіл ғылымдары
зерттейді.
-
Эпитет- заттың немесе құбылыстың
ерекшелігін, сыр- сипатын бейнелі түрде танытатын поэтикалық және
стилистикалық ұғым, экспресивті айқындауыш
сөз.
-
Кейіптеу- әр түрлі жануарларды,
табиғат құбылыстарын немесе жансыз нәрселерді адам кейпіне келтіріп
суреттейтін көркемдік тәсіл.
-
Эпифора- өлең тармақтарының
соңында бір сөздің тіркесінің бірнеше қайталанып
келуі.
-
Теңеу- затты,нәрсені, құбылысты
немесе солардың белгісін, қасиетін, сапасын көрсететін көркемдік
ұғым.
-
Мақал- толық аяқталған ой
бөлігі, онда тәжірбиежүзінде дәлелденген белгілі бір тақырыптағы
тәлім-тәрбиелік ой, қоғамда көрініс
табады
Қорытынды: Сайыс барысында
1-орынға «Қыран» тобы,
2-орынға «Болашақ» тобы,
3-орынға «Егемен» тобы ие
болды.
Сайыстан
фото-отчет