«Шахмат – жүйрік ойдың жетекшісі»

Тақырып бойынша 11 материал табылды

«Шахмат – жүйрік ойдың жетекшісі»

Материал туралы қысқаша түсінік

Қазіргі заманғы білім беруде мектеп оқушыларының логикалық ойлауын дамытудың маңыздылығы барған сайын мойындалуда. Шахмат ежелгі және әмбебап ойын ретінде осы қабілетті дамыту контекстінде назар аударуға тұрарлық. Мұғалімдерге арналған авторлық бағдарламаның өзектілігі – шахмат ойынын оқу-тәрбие үрдісінде қолданудың жүйелі және біртұтас тәсілін құруда және оны мектеп оқушыларының логикалық ойлауын дамыту үшін пайдалануында.

Материалдың қысқаша нұсқасы

Түсінік хаты

Құрметті әріптестер!

Бүгін мен сіздерге шахмат ойыны арқылы балаларыңыз бен шәкірттеріңізді дамытуға бағытталған ерекше бағдарламаны ұсынғым келеді. Бұл ойын сан ғасырлар бойы қуаныш пен ләззат әкеліп қана қоймай, мектеп оқушыларының логикалық ойлау қабілетін дамытудың қуатты құралы болғаны даусыз. Шахмат әлемін аша отырып, біз балалардың сыни және аналитикалық ойлауын дамытуға, абстрактілі ойлау қабілеттерін ттыруға, қозғалыстарын болжау мен жоспарлауды үйренуге мүмкіндік береміз. Шахмат тақтасындағы болашақ жеңістер мен жеңілістер біздің балаларымызға шыдамдылық пен жағдайдың құбылмалылығына реакция жасауды үйретіп қана қоймайды, сонымен бірге зейінді шоғырландыру, стратегиялық ойлауды дамыту және жылдам шешім қабылдау дағдыларын дамытады. Біздің меншікті бағдарламамыз шахмат тек ойын ғана емес, сонымен қатар мектептегі білім берудің ажырамас бөлігі болатын қызықты іс-шараларды ұсынады. Логикалық ойлау қабілетін дамыту ертеңгі көшбасшыларды қалыптастырудың ажырамас қадамы болып табылады және біздің бағдарлама балаларыңызға ойын арқылы осы биікке жетуге көмектеседі.

Өзектілігі: Қазіргі заманғы білім беруде мектеп оқушыларының логикалық ойлауын дамытудың маңыздылығы барған сайын мойындалуда. Шахмат ежелгі және әмбебап ойын ретінде осы қабілетті дамыту контекстінде назар аударуға тұрарлық. Мұғалімдерге арналған авторлық бағдарламаның өзектілігі – шахмат ойынын оқу-тәрбие үрдісінде қолданудың жүйелі және біртұтас тәсілін құруда және оны мектеп оқушыларының логикалық ойлауын дамыту үшін пайдалануында.

Бағдарламаның мақсаты: Авторлық бағдарламаның мақсаты – шахмат ойынын қолдану арқылы оқушының логикалық ойлау қабілетін жүйелі және жүйелі түрде дамыту.

Бағдарламаның міндеттері:

1. Шахмат ойынының теориялық негіздерін және оның логикалық ойлауды дамытуға әсерін зерттеу.

2. Мектеп жасына бейімделген шахмат сабақтарының оқу жоспары мен материалдарын жасау.

3. Оқушылармен жүйелі шахмат сабақтарын, оның ішінде теориялық бөлімді және практикалық жаттығуларды өткізу.

4. Мектеп оқушыларының сабақ барысында және оны аяқтағаннан кейін логикалық ойлауын дамытудағы жетістіктерін бағалау.

5. Оқушылардың, ата-аналардың және әріптестердің мектеп оқушыларының логикалық ойлауын дамытуға және оқу жетістіктеріне бағдарламаның әсері туралы пікірлерін зерделеу.

Күтілетін нәтиже:

1. Мектеп оқушыларының логикалық ойлау қабілеттерін арттыру.

2. Логикалық ойлауды дамыту құралы ретінде мектеп оқушыларының шахмат ойынына қызығушылығын арттыру.

3. Логикалық ойлауды қажет ететін пәндер бойынша мектеп оқушыларының үлгерімін арттыру.

4. Мектеп оқушыларының логикалық ойлау қабілетін дамыту үшін шахматты белсенді қолданатын оқу орны ретінде мектептің беделін қалыптастыру.

5. Бағдарламаның тиімділігі туралы оқушылардан, ата-аналардан және әріптестерден оң пікірлер алу.

Бағдарламаның жаңалығы:

Ғылыми әдебиеттерде шахмат пен логикалық ойлауды дамыту арасындағы байланысты растайтын зерттеулердің белгілі көлемі бар. Дегенмен, бұл бағдарламаның ғылыми жаңалығы – оқушының осы қабілетін дамытуда шахмат ойынын қолданудың біртұтас тәсілін әзірлеуде, ол тек теориялық аспектілерді ғана емес, сонымен қатар практикалық жаттығуларды, кері байланыс пен оқушының жүйелі бақылауын қамтиды. прогресс.

Авторлық бағдарламаның тақырыптық – күнтізбелік жұмыс жоспарының мазмұны

I – бөлім. Шахмат жайлы жалпы түсінік (10 сағат)

Шахмат – жүздеген жылдар бойы әлемнің түкпір-түкпірінен келген адамдарды қызықтырған ежелгі ойын. Ол стратегия элементтерін, интеллектуалдық артықшылықты және шығармашылықты біріктіріп, оны бірегей етеді. Авторлық бағдарламаның осы тарауында біз сізді шахматтың қызықты әлеміне енуге және шахматтың жалпы идеясын қарастыруға шақырамыз.

Біріншіден, біз шахматтың шығу тегі мен эволюциясын түсіну үшін оның тарихына қараймыз. Біз ойынның тамырын ежелгі үнді және парсы мәдениеттерінен бастап, Еуропада және бүкіл әлемде шахматтың таралуына дейін іздейміз. Онда шахмат өнерінің дамуының маңызды кезеңдері, жаңа стратегиялар мен тактикалардың пайда болуы, сондай-ақ шахмат данышпандарының ойынның заманауи бейнесін қалыптастыруға әсері туралы айтылады.

Тараудың ортасында біз шахмат ойнау ережелеріне егжей-тегжейлі тоқталамыз. Жақсырақ түсіну үшін әрбір ереже түсіндіріледі және суреттеледі. Біз әрбір фигураның қозғалысы мен мүмкіндіктерін, шабуыл мен қорғаныс ережелерін, сондай-ақ құю, паста басып алу және басқалар сияқты өзара әрекеттесудің нақты ережелерін сипаттайтын боламыз. Бұл бөлім жаңадан бастаушыларға да, тәжірибелі ойыншыларға да шахмат стратегиясының негіздерін түсіну үшін пайдалы болады.

Тараудың соңында біз шахматты интеллектуалдық даму тұрғысынан қарастырамыз. Шахмат ойынының логикалық ойлауды, стратегиялық ойлауды және жаудың қимылын болжай білуді дамытудағы рөлі ашылады. Сондай-ақ біз шахматтың есте сақтауды, шоғырлануды және шешім қабылдауды жақсартуға әсерін қарастырамыз. Тараудың бұл бөлігі оқырмандарға шахматтың интеллектуалдық ойын және ақыл-ой жаттығуы ретіндегі құндылығын жақсырақ түсінуге мүмкіндік береді.

II – бөлім. Шахмат тактикасы бойынша сабақтар (13 сағат)

Шахмат ойынының жұмбақ және қызықты өнері өзінің стратегиясы мен тактикасымен көптеген адамдарды тартады. Бұл тарауда авторлық бағдарлама шахматтың негізгі аспектілерінің бірі – тактиканы қарастырады. Шахмат тактикасы сабақтары ойын барысында жақсы ойластырылған тактиканың маңыздылығын егжей-тегжейлі түсіндіреді, сонымен қатар алынған білімді жақсырақ түсіну және қолдану үшін өмірден мысалдар келтіреді.

Негізгі тактикалық элементтермен таныстыру:

- Түсіру: фигураларды түсіру принциптерін және оның ойын жағдайына әсерін түсіндіру.

- Тексеру: корольдік басқару түсінігін түсіндіру және тактикалық комбинацияларда чекті қолдану мүмкіндігі.

- Checkmate: негізгі мат жағдайларын және оларға қалай жетуге болатынын білу.

Тактикалық әдістер мен комбинациялар:

- Шахтан қашудың әртүрлі жолдары: Шах қаупін азайту үшін қолданылатын әртүрлі тактикаларды талқылайды.

- Дубльді қолдану: қарсыласқа қауіп төндіретін екі фигураны қолдануға негізделген тактикалық тәсілді үйрену.

- Арбалар мен тұзақтар: жауды тарту және қателесу үшін қолданылатын тактикалық амалдарды талдау.

Тактикалық шабуылдарды жоспарлау:

- Позициядағы әлсіз жерлерді анықтау: ұрыс алаңындағы әлсіз жерлерді анықтау әдістерін түсіндіру.

- Варианттарды есептеу және қозғалыстарды есептеу: тактикалық шабуыл кезінде ықтимал нәтижелерді болжау және оңтайлы нұсқаларды таңдау әдістері.

Ойын сабақтары:

- Тәжірибелік тактикалық комбинациялар: ойыншылар үйренген тактикалық түсініктерді жаттықтыра және қолдана алатын ойын жағдайларының мысалдары.

- Ұлы шахматшылардың өткен ойындарын талдау: атақты ойындарды сараптау және жеңіске немесе жеңіліске әкелген тактикалық сәттерді талдау.

III – бөлім. Шахмат ойыны арқылы логикалық ойлауын дамыту (13 сағат)

Ақпараттық технологиялар өмірімізде маңызды рөл атқаратын қазіргі уақытта логикалық ойлауды дамыту қажеттілікке айналып отыр. Бұрынғы және қазіргі заманның ұлы ойлары әрқашан логикалық ойлау және жаңашыл шешімдерді табу қабілетімен ерекшеленді және бұл маңызды дағдыны дамытудың бір жолы - шахмат ойнау.

Шахмат – 1500 жылдан астам уақыт бойы белгілі ежелгі ойын. Шахмат алғашында Ежелгі Үндістан елдерінде пайда болды және уақыт өте келе бүкіл әлемге таралып, танымал ойын-сауық пен зияткерлік сынаққа айналды. Логика, стратегия мен тактиканың үйлесімі бола отырып, бұл ойын іс-әрекеттеріңіздің салдарын болжау және қиын жағдайларда оңтайлы шешімдерді табу қабілетін дамытуға бірегей мүмкіндік береді.

Шахмат ойнау тек интеллектуалдық дуэльден ләззат алу ғана емес, сонымен қатар бірқатар құнды қасиеттерді дамыту дегенді білдіреді. Біріншіден, шахмат ойыны логикалық ойлауымызды жаттықтырады. Табысқа жету үшін көптеген нұсқаларды талдап, жаудың ықтимал қадамдарын болжау керек. Екіншіден, шахмат біздің зейініміз бен зейінімізді дамытуға көмектеседі, өйткені әрбір қозғалыс терең зерделеуді және ойын жағдайының барлық бөлшектерін қарастыруды талап етеді. Үшіншіден, шахмат бізге төзімділік пен стратегияны үйретеді – біз бірнеше қадам алға ойланып, қарсыласымызды жеңу үшін ұзақ мерзімді стратегияларды құрастыруымыз керек.

Қолжетімділігі мен оқуға жеңілдігінің арқасында шахмат тек ересектердің ғана емес, балалардың да логикалық ойлауын дамытудың танымал құралына айналды. Балалардың шахматы оқу процесіне кеңінен енгізілген, өйткені ол балалардың логикалық ойлауын ғана емес, сонымен қатар қиялын, шығармашылық қабілетін, есте сақтауын және кеңістіктік ойлауын дамытуға көмектеседі.

Қазіргі уақытта логикалық ойлауды дамытуға және ойында жақсырақ болуға көмектесетін көптеген шахмат бағдарламалары мен тренажерлар бар. Дегенмен, шахматтың ақыл-ойға пайдасымен қатар, зияткерлік жетістіктерден ләззат пен қуаныш сыйлайтынын есте ұстаған жөн.

Күнтізбелік-тақырыптық жоспар

№	Тақырыбы	Сағат саны	Күні	Ескерту
I – бөлім. Шахмат жайлы жалпы түсінік (8 сағат)
1	Шахмат ойыны туралы түсінікпен танысу	1
2	Шахматтың даму тарихы	1
3-4	Шахмат ойнау ережелері	2
5	Шахмат турнирлерінің әртүрлі түрлері	1
6-7	Шахмат нотациясы	2
8	Тест тапсырмалары	1
II – бөлім. Шахмат тактикасы бойынша сабақтар (13 сағат)
9-10	Шахмат тактикасының негізгі элементтері	2
11-12	Шахматтағы стратегиялық ойлау	2
13-14	Шахмат ойынының үш кезеңі. Ашылу, ортаңғы және соңғы ойын	2
15-16	Шахмат ойынындағы ашылу кезеңінің маңыздылығы	2
17-18	Шахмат ойынындағы ортаңғы кезеңнің маңыздылығы	2
19-20	Шахмат ойынындағы соңғы кезеңнің маңыздылығы	2
21	Тест тапсырмалары	1
III – бөлім. Шахмат ойыны арқылы логикалық ойлауын дамыту ( 13 сағат)
22-23	Балалардың логикалық ойлауын дамытуға шахматтың әсері	2
24	Шахмат ойыны арқылы абстрактілі ойлауды дамыту	1
25	Шахмат ойыны арқылы концептуалды ойлау қабілетін арттыру	1
26	Шахмат ойыны арқылы мектеп оқушыларының стратегиялық ойлауын дамыту	1
27	Тест тапсырмалары	1
28	Мектеп оқушыларының аналитикалық ойлауын дамытудағы шахматтың рөлі	1
29-30	Шахматтың стратегияларын меңгерту және сыни тұрғыдан ойлауды дамыту	2
31-32	Шахматты үйренуге арналған компьютерлік бағдарламалар мен қосымшалар	2
33	Балалардың шахматқа деген қызығушылығын арттыруда ата-ана мен мектептің рөлі	1
34	Тест тапсырмалары	1

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Шахмат ойыны туралы түсінікпен танысу
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Шахматтың шығу және даму тарихын зерттеу. Шахматтың негізгі ережелері мен принциптерін түсіну. Шахмат позицияларын талдап, шешім қабылдауды үйреніңіз. Оқушылардың логикалық және аналитикалық ойлауын дамыту. Шахматқа және басқа да интеллектуалды ойындарға қызығушылықтарын арттыру.
Сабақтың мақсаты	Оқушыларды шахмат ойынының тарихымен және негізгі ережелерімен таныстыру, логикалық және аналитикалық ойлауын дамыту, сонымен қатар осы интеллектуалдық ойынға қызығушылықты арттыру.

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Ұйымдастыру,

өзін –

өзі тексеру

Өткен білімді еске түсіру

8 мин

Сыныпты сапқа тұрғызу , баянат қабылдау, сәлемдесу,

оқушыларды

түгелдеу

сабақтың тақырыбы

мен мақсатын

айтып түсіндіру.

Қауіпсіздік ережелерімен таныстыру .

Оқушылар сабаққа дайындалады

Жаңа білім

15 мин

2 мин

Бекіту

15 мин

1 – тапсырма:

- Оқушылармен шахмат туралы білетіндерін талқылау.

- Ойынның негізгі ережелерін бөліп көрсету және «чек», «чекмат», «кастлинг» және «en passant» сияқты терминдерді презентация арлықы түсіндіру.

- шахмат тақтасы мен фигуралардың көрнекі көрінісі.

- Әр фигураға жеке-жеке түсініктеме беру, олардың мүмкіндіктері мен қозғалыстағы шектеулері.

2 - тапсырма «Постер» әдісімен орындалады.

Шахматқа сипаттама бер

Shape3

Оқушылар презентацияны көреді.

Оқушылар құлақ салып тыңдайды

Оқушылар постерді толтырады

Дескриптор:

Шахмат не екенін біледі

ҚБ: Баспалдақ

Дескриптор:

Оқушылар негізгі терминдерді түсінеді

ҚБ: Баспалдақ

Оқушылар постерді өз ойларымен толтыра алады

ҚБ: Мадақтау

Оқулықтар суреттер

Кестелер

Сызғыш қарындаштар

Қайшы

Қағаздар, плакаттар,

графиктер

Қорытынды

5 мин

Кері байланыс

Оқу тапсырмасы: Келесі сабаққа шахматтың шығу тарихы жайлы материал жинап кел

Түсінгені туралы ой қорытады. Тапсырманы жазып алады.

ҚБ қойылады.

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Шахматтың даму тарихы
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Қазақстанның шекарасы мен табиғи ерекшеліктерін сипаттау үшін Оқушыларды шахматтың көне заманнан бүгінгі күнге дейінгі тарихымен таныстыру. Шахмат ойынының әртүрлі даму кезеңдерін және олардың қазіргі ережелерге әсерін қарастырыңыз. Әртүрлі елдер мен халықтардың шахмат өнерінің дамуына қосқан үлесі мен рөлін зерттеу. Шахматтың дамуына елеулі әсер еткен негізгі тарихи оқиғалар мен тұлғаларды талдаңыз. Шахмат тарихына қызығушылықты арттыру және осы көне ойынның дәстүрлеріне құрметпен қарауды қалыптастыру.
Сабақтың мақсаты	Оқушыларды шахматтың даму тарихымен, осы ойынның қазіргі ережелері мен идеяларының қалыптасуына әсер еткен негізгі кезеңдері мен оқиғаларымен таныстыру.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Ұйымдастыру,

өзін –

өзі тексеру

Өткен білімді еске түсіру

8 мин

І.Ұйымдастыру

Оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу, сынып бөлмесінің тазалығына көңіл бөлу, оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру, оқушылардың назарын сабаққа аудару.

Оқушылардың арасында жағымды ахуал орнату мақсатында ынтымақтастық атмосферасын орнату.

Оқушылар шеңберде жиналып, мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Психологиялық дайындық
Оқу, білім - жанған шырақ, ойласаң,
Үйренерсің, іздеп көрсең, қоймасаң,
Қу өнерді, бу беліңді, жігер сал.
Пайда аларсың, қаужанарсың, тоймасаң.

Үй жұмысын сұрау:
Оқушыларды шахматтың тарихы жайлы материалдарын талқылау

Оқушылар амандасып, сабаққа дайындалады

Формативті бағалау үнемі жүргізіліп отырады.

Оқулықтар суреттер

Кестелер

Слайдтар

Жаңа білім

Бекіту

1 – тапсырма: Топтық ойын

Оқушыларды топқа бөлу.

Бірінші топ: Үндістан және Шығыс Еуропа:

- Бұл аймақтарда шахматтың пайда болуын қарастыру.

- Оқушылар иллюстрациялар мен фактілер арқылы интерактивті презентацияға қатысады.

- Шахматтың мәдениеттегі орны және оның қоғам үшін маңызы туралы әңгіме.

Екінші топ: Араб әлемі және Батыс Еуропа:

- Араб елдерінің шахматтың дамуына әсерін зерттеу.

- Батыс Еуропаға шахмат білімін беру мәселесін талқылау.

- Оқушылардың өздері тарихи кейіпкерлердің рөлін сомдайтын және шахматтың дамуына қосқан үлесі туралы айтатын рөлдік ойынға қатысу.

Үшінші топ: Қазіргі заман:

- Әлемдегі шахматтың қазіргі жағдайын талдау.

- Шахмат мәдениетінің дамуына компьютерлік бағдарламалар мен интернеттің әсерін талқылау.

- Шахматтың болашағы және оның қазіргі әлемдегі маңызы туралы пікірталастарға қатысу.

2 – тапсырма: РАФТ әдісі

Рөл – шахмат

Аудитория – оқушылар

Формасы – жаңа жоба

Тақырып – Шахмат тарихы

Оқушылар топқа бөлініп, өздеріне берілген атауларға байланысты ақпаратты сіңіріп шахматтың тарихын талдайды

Оқушылар РАФТ стратегиясы арқылы тапсырма орындайды

Дескриптор:

Белгілі уақыттағы шахматтың прогрессін зерттейді

ҚБ: Баспалдақ

Дескриптор:

Оқушы берілген нысанға байланысты өз пікірін жаза алады

ҚБ: Смайлик

Оқулықтар суреттер

Кестелер

Сызғыш қарындаштар

Қайшы

Қағаздар, плакаттар,

графиктер

Қорытынды

5 мин

Кері байланыс

Оқу тапсырмасы: «Шахматтың тарихы» тақырыбында кроссворд дайындап кел

Түсінгені туралы ой қорытады. Тапсырманы жазып алады.

ҚБ қойылады.

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Шахмат ойынының ережелері
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Шахмат ойынының ережелерін және оның ерекшеліктерін оқу. Ойындағы негізгі қозғалыстар мен позицияларды үйрену. Логикалық және аналитикалық ойлауды дамыту. Қарсыласқа және ойын ережесіне құрметпен қарауға тәрбиелеу. Шахмат ойнаудың тактикасы мен стратегиясын үйрету.
Сабақтың мақсаты	Шахмат ойынының ережелерін оқып-үйрену, оны іс жүзінде қолдана білуге үйрету, сонымен қатар логикалық ойлауын дамыту, тақтадағы жағдаятты талдай білу.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Ұйымдастыру,

өзін –

өзі тексеру

Өткен білімді еске түсіру

5 мин

Ынтымақтастық атмосферасын қалыптастыру

Сәлемдесу, түгелдеу.

Оқушылардың қызығушылығын арттыру үшін «Ақ тілек» атты сергіту

Мақсаты: сыныпта сенімділік қарым-қатынас орнату.

Өткен тақырыпқа шолу:

-Өткен тақырыпты мазмұндаңдар.

-Өткен тақырыптарға байланысты бір-біріңе сұрақ қойып, жауап алыңдар.

Ширату жаттығуларын жасайды.

Өткен тақырыпқа қатысты сұрақтарға жауап береді.

Тақырыпты

табады

Оқушының жауабын толықтыру немесе тиімді кері байланыс жасау.

Интербел-сенді тақта

Жаңа білім

15 мин

2 мин

Бекіту

18 мин

1- тапсырма:Ассоцияция құру. «шах, мат, шахмат ережесі» деген сөзді естігенде сендер қандай ассоцияцияларды көз алдыңа елестетесіңдер. Сендер бір сөзбен тек осы тақырыпқа үш минут ішінде тән белгілерді еске түсіп жазыңдар.

Сонымен, «шах, мат, шахмат ережесі» - бұл...

2 – тапсырма:

- Мұғалім фигуралар салынған шахмат тақтасын көрсетіп, әр фигураның қызметін түсіндіреді.

- Оқушылар шахмат тақтасын тыңдап, тамашалайды.

- Мұғалім ойынның негізгі ережелерін түсіндіреді және әртүрлі фигуралар қалай қозғалатынын түсіндіреді.

- Оқушылар дәптерлеріне негізгі ойларды, ережелерді жазады.

3 – тапсырма: Жұппен жұмыс

- Мұғалім оқушылардан жұп құрады.

- Әр жұп шахмат тақтасы мен фигуралар жинағын алады.

-Оқушылар жұппен ойын ережесін сақтай отырып, тақтада фигураларды жылжытуға жаттығады.

- Мұғалім әр жұпқа жеке көмек көрсетеді, қателерді түсіндіреді және түзетеді.

Қойылған сөздерге ассоцияция жасайды.

Бақылайды. Суреттер мен фигураларды талдайды. Өз пікірлерін білдіреді.

Оқушылар жұп ретінде фигураларды ойын тақтасында жылжытуды үйренеді

Дескриптор:

Оқушылардың ассоцияциялау қабілеті жақсы

ҚБ:мадақтау

Дескриптор:

- Оқушылар шахматтың негізгі ережелерін біледі

ҚБ:шарлар

- Оқушылар топта жұмыс жасай алады.

ҚБ:мадақтау

Оқулық,

Карточкалар, Қайшы

Қағаздар, шахмат фигуралары мен тақтасы

Қорытынды

5 мин

Кері байланысты

Оқу тапсырмасы:

Шахматтың ережелерін қайталау

Түсінгені туралы ой қорытады. Тапсырманы жазып алады.

ҚБ қойылады.

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Шахмат турнирлерінің әртүрлі түрлері
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Шахматтың тарихын және шахмат турнирлерінің әртүрлі түрлерінің пайда болуын зерттеу. Шахмат турнирінің әрбір түрінің ережелері мен ережелерін талдау. Турнирдің әр түрін мысалға ала отырып, шахмат ойнау тактикасы мен стратегиясының негіздерін іс жүзінде меңгеру. Тез өзгеретін ойын жағдайында шешім қабылдау және тәуекелдерді басқару дағдыларын дамыту. Тақтадағы позицияны талдауға және бағалауға, сондай-ақ турнирдің әр түріне оңтайлы қозғалыстарды таңдауға жаттықтыру.
Сабақтың мақсаты	Шахмат турнирлерінің әртүрлі түрлерінің пайда болу тарихын, олардың ерекшеліктері мен ережелерін оқып үйрену, сонымен қатар турнирдің әр түрі аясында практикалық ойын дағдыларын дамыту.

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Ұйымдастыру,

өзін –

өзі тексеру

Өткен білімді еске түсіру

І. Ұйымдастыру кезеңі. Психологиялық сәт.
Қайырлы таң , достым!

Қайырлы күн болсын!

Сәрсенбінің күні

Сәттілікке толсын!

Біздің алар бағамыз

Кілең бестік болсын!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

Ширату жаттығуларын орындайды.

Қойылған сұрақтарға жауап береді.

Оқушының жауабын толықтыру немесе тиімді кері байланыс жасау.

Интерактивті тақта, оқулық.

Жаңа білім

Бекіту

15 мин

1 – тапсырма:

Наурыз CHESS – 2023 Шахмат турнирі

https://www.youtube.com/watch?v=PafiQ0ibJCU

Оқушылар ұсынылған турнир жайлы талқылау жасайды

2 – тапсырма

- Мұғалім шахмат турнирлерінің әр түрімен таныстырып, олардың әрқайсысына қысқаша шолу жасайды.

- Бұл бөлімде мұғалім оқушыларға шахмат әлемінде шахмат турнирлерінің қаншалықты маңызды екенін көрсету үшін атақты турнирлердің тарихы мен мысалдары туралы әңгімелейді.

- Оқушылар сұрақтар қоюға және әрбір турнир түрін оқытушымен талқылауға мүмкіндігі бар.

3 – тапсырма : Топтық турнир

- Мұғалім оқушыларды өз арасында шахмат турнирін өткізуге шақырады.

- Мұғалім турнирдің ережелері мен форматын түсіндіреді және оқушыларды матчтарға топтарға немесе жұптарға бөледі.

-Оқушылар бірнеше шахмат ойынын ойнап, нәтижесін жазады.

- Матчтардың соңында мұғалім қысқаша презентация жасайды, онда ол турнирдің нәтижелерін талқылайды және оқушылар қолданған стратегияларды талдайды.

Оқушылар бейне көрсетілімді көреді. Оқушылар құлақ салып тыңдайды

Оқушылар аталып өткен турнирлердің шахмат әлеміндегі маңыздылығын талдайды

Оқушылар топқа бөлініп өз арасында турнир өткізеді

Дескриптор:

Оқушылар шахмат турнирлерін біледі

ҚБ: Баспалдақ

Дескриптор:

Оқушылар турнирлердің тарихы мен оның шахмат әлеміндегі маңыздылығын біледі

ҚБ: Баспалдақ

ҚБ: Мадақтау

Шахмат тақтасы мен фигуралар, интербелсенді тақта, оқулық

Қорытынды

5 мин

Кері байланыс

Оқу тапсырмасы: «Шахмат турнирлері» тақырынба презентация жасап кел «көлемі 3-4 слайд)

Түсінгені туралы ой қорытады. Тапсырманы жазып алады.

ҚБ қойылады.

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Шахмат нотациясы
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Шахматтың негізгі терминдерін зерттеу. Оқыған материалды бекіту және шахмат фигуралары туралы білімдерін жетілдіру мақсатында оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастыру.
Сабақтың мақсаты	Шахматтың негізгі терминдерін меңгерту

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт	Педагогтің әрекеті	Оқушының әрекеті	Бағалау	Ресурстар
Ұйымдастыру, өзін – өзі тексеру	Психологиялық ахуал қалыптастыру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару Үй жұмысын сұрау. Шахмат турнирлері жайлы презентацияны тексеру.	Оқушылар бір-бірімен амандасады.	Формативті бағалау үнемі жүргізіліп отырады
Сабақтың ортасы	1 – тапсырма: Ребусты тап Сабақтың тақырыбына терең бойлау. Мақсаттарды нақтылау. – Ребуста қандай шахмат термині шифрланған? -Дұрыс, бұл НОТАЦИЯ термині. – Бұл терминнің мағынасын кім біледі? -Бүгінгі алдымызда қандай мақсат тұр? («Шахмат белгісі» термині нені білдіретінін табыңыз) -Бір күні қарапайым отбасында болған хикаяны тыңдаңыздар. Балаға қалай көмектесуге болатынын ойлап табыңыздар. Бөлме тыныш. Арман мен атасы шахмат ойнайды. Анам сағатқа қарап, Арманның ұйықтайтын уақыты келді деді. Арман атасымен ойынды аяқтауға үлгермей, ренжиді. Анам: «Мұңайма, ертең ойынды аяқтайсың! Ал қазір шахматты үстелден алып таста». «Бірақ ертеңге дейін мен шахмат тақтасындағы фигуралардың орнын ұмытып қаламынғой. Атам екеуміз ойынды қалай жалғастырамыз?» – деп сұрады Арман. -Арманға көмектесе аламыз ба? Қалай? -Дұрыс. Тақтаға шахмат фигураларының орнын жазуымыз керек. Ал шахмат нотасын білу Арманға көмектеседі. Шахмат жазуы – шахмат ойынын немесе тақтадағы фигуралардың орнын жазу үшін қолданылатын таңбалар жүйесі. – Сонымен, біз бүгін шахмат мектебі сабағында не үйренеміз? -Бүгін біз шахмат тақтасындағы фигуралардың орнын анықтап, жазып үйренеміз. – Алдымызда қандай мақсаттар бар? 2 - тапсырма Шахмат қаласын елестетіңіз. Көшелер вертикалдар болады, ал үйлер көлденең болады. Алдымен, қаладағы әртүрлі сандарды реттейік. Әр фигураның тұратын жерін атайық. Патша № 7 үйде "b" көшесінде тұрады. Патшайым № 4 үйде "с" көшесінде тұрады. Ладья № 5 үйде "е" көшесінде тұрады. Піл № 8 үйде "f" көшесінде тұрады. Жылқы № 2 үйде "g" көшесінде тұрады. Енді шахмат тілінде қысқаif жазайық. Мұндай қысқартулар қабылданды: Кр-Патша С-Піл Ф-Патшайым К-Жылқы Л-Ладья п . - пешка Патша мен АТ бір "К" әрпінен басталады, бірақ коРРРРольда "Р"әрпі жақсы естіледі! Крb7, Фc4, Лe5, Сf8, Кg2 — тақтадағы позиция жазылған. Енді фигуралардың орнын өзіңіз жазыңыз. Фигуралар тақтадан құлады деп елестетіп көріңіз, ал шахмат пошташысы хаттарды (құлаған фигураларды) жазылған мекен-жайларға жеткізуі керек. Фигураны алыңыз, дұрыс көшені тауып, оны дұрыс үйге дейін көтеріңіз. Онда фигураны қойыңыз. –Тігінен көтерілу кезінде әріптерді шатастырмауға немесе жағына "көшпеуге" тырысыңыз. Неліктен сізге позицияны жазуды үйрену керек? Шахмат ойыны көбінесе бірнеше жүріспен жалғасады. Бір сабақта ойынды аяқтауға уақыт болмауы мүмкін. Ал сіз шынымен де қарсыласыңызды жеңгіңіз келеді. Оның үстіне ол қандай да бір себептермен бас тартқысы келмейді. Ешкімді ұмытпау және позицияны дұрыс жазу үшін не істеу керек, сіз ҮШ маңызды ережені сақтауыңыз керек: 1. Алдымен АҚ, содан кейін ҚАРА бөліктері жазылады. Қарсылас өз дәптерін әдейі «ұмытып» кетсе, өзіңіздің де, басқалардың да бөліктерінің позициясын жазу керек. 2. Бөлшектерді ЖАҒДАЙЫ бойынша жазыңыз: Король - патшайым - ладья - піл - ат - пешкалар. 3. Егер сізде бірнеше бірдей бөліктер (пешкалар) болса, онда олар «а»-дан «h»-ға дейін АЛФАВИТТІК ретпен жазылуы керек. Бұл позицияны жазып көрейік - бұл жас шахматшылар ойнамаған ойыннан. Біз ақ түстен бастаймыз: Крс1, Фf2, Лe1 (бірінші біз дәл осы рукты жаздық – ол Алфавит бойынша "а" вертикалына жақын), Лh1, Ke4 (бұл АТ бірінші горизонтальға жақын), Ke6. Фигуралармен бәрін біткен сияқтымыз. Әрі қарай не болады? Пешкалар туралы ұмытпаңыз, олар кішкентай болса да, сізге пайдалы болады: пп. ("пп" әріптерін біз тек бір рет жазамыз): a3, b2, c2, c5, g3. Біз ақ түстен бастаймыз: Крс1, Фf2, Лe1 (бірінші біз дәл осы рукты жаздық – ол Алфавит бойынша "а" вертикалына жақын), Лh1, Ke4 (бұл АТ бірінші горизонтальға жақын), Ke6. Фигуралармен бәрін біткен сияқтымыз. Әрі қарай не болады? Пешкалар туралы ұмытпаңыз, олар кішкентай болса да, сізге пайдалы болады: пп. ("пп" әріптерін біз тек бір рет жазамыз): a3, b2, c2, c5, g3. Қара фигураларды дәптеріңізге өзіңіз жазыңыз, содан кейін біздің жазбамызды тексеріңіз. Қара: Крg8, Фd8, Ла8, Лh8, Cg4, Cg7; пп. b7, c6, f7, g6, h7. Бірнеше пайдалы кеңестер: Тек жазылған фигураларды түсіріңіз! Патшаны жазып, оны тақтадан, содан кейін патшайымнан алып тастады... тақтада фигуралар қалмайынша. Егер сабақ аяқталуға жақын болса, кейінге қалдырылған партияны жазуға бес минут қалдырыңыз. Шахмат ойнау Енді шахматты алыңыз, фигураларды орналастырыңыз және көршіңізбен бірге ойын ойнаңыз. Егер сізде ойнауға уақыт болмаса, кейінірек ойынды жалғастыру үшін фигураларыңыздың орнын жазыңыз.	Оқушылар ребусты табады Тақтаға шахмат фигураларының орнын жазуымыз керек. Болжамдар жасау Фигураларды шахмат тақтасына орналастырады Өзіңіздің және басқа адамдардың бөліктерінің позициясын жазып алу керек, сонымен бірге сіз бір пешкены жіберіп алмауыңыз керек. Әйтпесе, оларсыз ойнауға тура келеді және ойын нәтижесі өзгеруі мүмкін Тапсырманы өз бетінше орындау Жұппен жұмыс	ҚБ: Формативті бағалау Формативті бағалау Формативті бағалау	Оқулық, Бірнеше шахматтар
Қорытынды	Үйге тапсырма беру: өткенді қайталап, тест бақылауына дайындалып кел.		ҚБ қойылады.

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Тест тапсырмалары.
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Оқушылардың алған білімдерін тексеру.
Сабақтың мақсаты	Оқушылардың алған білімдерін тексеру.

Сабақтың кезеңі/ уақыт	Педагогтің әрекеті	Оқушының әрекеті	Бағалау	Ресурстар
Ұйымдастыру, өзін – өзі тексеру Өткен білімді еске түсіру 8 мин	І. Ұйымдастыру кезеңі. Психологиялық сәт. Қайырлы таң , достым! Қайырлы күн болсын! Сәрсенбінің күні Сәттілікке толсын! Біздің алар бағамыз Кілең бестік болсын!	Ширату жаттығуларын орындайды.		Интерактивті тақта, оқулық.
Жаңа білім 15 мин 2 мин Бекіту 15 мин	1 – Нұсқа 1. Шахмат ойынына қандай фигуралар қатысады? а) Патша, Уәзір, ладья, піл, ат, пешка ә) Ханшайым, мұнара, офицер, рыцарь, пешка в) Патша, патшайым, дөңгелек, офицер, рыцарь, пешка 2. Шахмат қай елде пайда болды? а) Англия б) Франция в) Үндістан 3. Қай фигура ең үлкен мәнге ие? а) Пешене ә) Піл в) Ханшайым 4. Төмендегілердің қайсысы «дөңгелек айналуды» жақсы сипаттайды? а) Әр қатысушы бір-бірімен бір ойын ойнайды ә) Қатысушылар топқа бөлініп, өзара ойнайды в) Қатысушылар топ болып басқа командалармен ойнайды 5. Шахмат жазуындағы офицерге қай әріп сәйкес келеді? а) Р б) Н в) В 6. Бір жақтың патшасы бақылауда болса, бірақ одан құтыла алмаса, жеңген позиция қалай аталады? а) Шак б) Пат в) Теке 7. Еуропада шахмат қай ғасырда танымал болды? а) XIII ғ ә) XV ғ в) XVII ғ 8. Пешка артқа жылжи алады ма? а) Иә б) Жоқ в) Тақтадағы жағдайға байланысты 9. Төмендегі турнирлердің қайсысы 18 жасқа дейінгі шахматшылар арасында өткізіледі? а) Ашық турнир б) Командалық турнир в) Жастар арасындағы турнир 10. Егер бұл жүріс қарсыластың патшасына тексеру болса, қозғалыстан кейін қай фигур «+» белгісімен белгіленеді? а) Жылқы ә) Уәзір в) Ладья 2 – Нұсқа 1-сұрақ: Шахмат ойыны дегеніміз не? а) Шахматты тақтада жылжыту керек ойын b) Екі ойыншы жеңіс үшін жарысатын стратегия мен тактикаға негізделген спорттық пән в) Пазлдарды жинап, басқатырғыштарды шешу керек ойын 2-сұрақ: Төмендегі нұсқалардың қайсысы шахматтың даму тарихын дұрыс сипаттайды? а) Шахмат Ежелгі Египетте пайда болып, кейін бүкіл әлемге тарады б) Шахмат орта ғасырларда ойлап табылып, Еуропада кең тараған ойынға айналды в) Шахматтың даму тарихы Үндістаннан басталып, арабтардың жаулап алуы кезінде тарады 3-сұрақ: Шахмат ойынының ережелері туралы төмендегі тұжырымдардың қайсысы дұрыс? а) Фигуралар тек көлденең және тік бағытта қозғала алады ә) «Құйып алу» деп аталатын арнайы ереже бар. в) Ешбір бөлік артқа жылжи алмайды 4-сұрақ: Шахмат турнирлерінің қандай түрлері жиі кездеседі? а) Жаңадан бастаушыларға арналған турнирлер б) Шеберлердің халықаралық турнирлері в) шахматтан олимпиадалық жарыстар 5-сұрақ: Шахмат жазуы дегеніміз не? а) Шахматтағы жүрістерді жазу әдісінің техникалық термині б) Шахматта қолданылатын музыкалық терминология в) Шахматшылар турнирлерде сөйлесу үшін қолданатын арнайы код тілі 6-сұрақ: Төмендегілердің қайсысы шахмат ойынын қате сипаттайды? а) Шахмат – стратегиялық ойлауды қажет ететін интеллектуалды ойын б) Шахматта тең ойнауға болады в) Патшайым – шахмат тақтасындағы ең мықты фигура 7-сұрақ: Шахматта маттың сәті қалай анықталады? а) Патша қозғалу мүмкіндігінсіз қалып, тұтқынға алу қаупі төнгенде б) Ойыншы дұрыс емес қозғалыс жасап, ережені бұзған кезде в) Ойын белгілі бір уақыт шегіне жеткенде 8-сұрақ: Халықаралық шахмат турнирінде жеңіске жеткен шахматшының қандай атағы бар? а) Халықаралық шебер ә) Гроссмейстер в) Шахмат маманы 9-сұрақ: Қай абзац «өткізу кезінде басып алу» ережесін сипаттайды? а) Шахмат ойнау ұғымымен таныстыру б) Шахматтың даму тарихы в) Шахмат ойынының ережесі 10-сұрақ: Төмендегі нұсқалардың қайсысы шахмат жазуына сәйкес келеді? а) Король - X ә) Ладья - R в) Піл - P
Қорытынды 5 мин	Кері байланыс Оқу тапсырмасы: Өткен тақырыптарды қайталау	Түсінгені туралы ой қорытады. Тапсырманы жазып алады.	ҚБ қойылады.

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Шахмат тактикасының негізгі элементтері
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Шахматтың негізгі ұғымдары мен терминдерін оқып-үйрену: шахмат тактикасын анықтау, тактикалық әдістердің түрлері (қос соққы, түйреуіш, ашық тексеру, алаңды тазарту, қабаттасу және т.б.), ойын ережелері мен стратегия негіздерін оқу. Аналитикалық ойлауды және жоспарлау дағдыларын дамыту: әртүрлі тактикаларды анықтау және қолдану, позицияларды талдау және жеңіске жету қадамдарын іздеу үшін есептер мен жаттығуларды шешу.
Сабақтың мақсаты	Шахмат тактикасының негізгі элементтерін оқып-үйрену және ойында жеңіске жету үшін ойын тәжірибесінде қолдана білуге үйрету.

Сабақтың кезеңі/ уақыт	Педагогтің әрекеті	Оқушының әрекеті	Бағалау	Ресурстар
Ұйымдастыру, өзін – өзі тексеру Өткен білімді еске түсіру 8 мин	Психологиялық ахуал қалыптастыру. Ұйымдастыру кезеңі. 5 Т – ережесі: 1.Тәртіп. 2.Талап. 3.Тыныштық. 4.Тазалық. 5.Татулық. Балалар ережені есімізге түсіріп, сыныптың тәртібін сақтап, оқып - білуге талаптанып, тыныштықты орнатып, тазалықты сақтап, бүгінгі күнімізді татулықпен өткізейік. 2.Жағымды көңіл-күйге келу. Тыныс алуға зейін қою. Баяу музыка қойылады. Мұғалім: Сіздерден аяқ-қолыңызды айқастырмай, түзу отыруыңызды өтінемін. Біз қазір тыныс алу жаттығуын жасаймыз. Тыныс алуға зейін қойған кезде, біздің ақылымыз дем алады. Ауаны ішке жұту кезінде тыныштық пен қуаныш қабылдаймыз. Демді сыртқа шығарған кезде өзіміздегі мазасыздықтарды сыртқа шығарамыз. Кәне, дайындалайық, балалар. Көзімізді жұмамыз..., арқамызды тіктейміз..., қолдарыңды тізеге қоюға болады... Д е м а л..... ш ы ғ а р... (жаймен 9-10 рет)немесе1..................2	Ширату жаттығуларын орындайды. Қойылған сұрақтарға жауап береді.	Оқушының жауабын толықтыру немесе тиімді кері байланыс жасау.	Интерактивті тақта, оқулық.
Жаңа білім 15 мин 2 мин Бекіту 15 мин	Жаңа тақырыпты түсіндіру: - Мұғалім ұғымдарды түсіндіреді: чек, мат, құю, пассатты басып алу және ломбарды жылжыту. - Мұғалім шахмат тақтасының көмегімен тактиканың әрбір элементінің мысалдарын көрсетеді. 1 – тапсырма: Тактикалық шабуыл – мұғалім бейнероликті көрсетіп оқушыларға тактикалық шабуыл жайлы сабақ береді https://www.youtube.com/watch?v=sGrwXpjKM1k - Мұғалім оқушыларды жұпқа бөледі. - Әр жұп бейнедегі тактикалық элементтердің біріне қатысты тапсырма алады. 2 – тапсырма: Қаралармен тұзақ құру тәсілі https://www.youtube.com/watch?v=AQ7kluiDIY4 Оқушылар көрсетілген бейнені талдайды. Көрсетілген тұзақты өздеріңе қарсы қолданға кездегі тойтарыс беру үшін тактика ойлап табыңдар: Орталықты басқару үшін ойнаңыз. Ақ орталықты иеленуге көбірек мүмкіндіктерге ие, бұл оларға әрі қарай дамуда айтарлықтай артықшылық бере алады. Ломбард құрылымдарын қолданыңыз. Ақ Блэктің дамуы мен қорғанысына кедергі болатын ломбард құрылымдарын жасай алады. Фигураларды шешіңіз. Уайт өзінің кішігірім бөліктерін қапталда қауіптер тудыру үшін пайдалана алады, бұл Блэкті әрекет етуге және уақытты жоғалтуға мәжбүр етеді. Әлсіз нүктелермен ойнаңыз. Ақ Блэктің позициясындағы әлсіз жерлерді іздей алады және оларды қауіп-қатер жасау және артықшылық алу үшін пайдалана алады.
Қорытынды 5 мин	Кері байланыс Оқу тапсырмасы: Шахматтағы стратегия жайлы материал жинап кел	Түсінгені туралы ой қорытады. Тапсырманы жазып алады.	ҚБ қойылады.

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Шахматтағы стратегиялық ойлау
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Шахматтағы стратегиялық ойлаудың негізгі принциптерімен таныстыру. Позицияны талдау және әрекеттеріңізді бірнеше қадамға жоспарлау дағдыларын дамыту. Тақтадағы жағдайға байланысты әртүрлі стратегиялық әдіс-тәсілдерді қолдануға үйрету.
Сабақтың мақсаты	шахмат ойынында ең тиімді жүрістерді таңдау және әрекеттерді жоспарлау үшін стратегиялық ойлауды қолдануды үйрену.

Сабақ барысы

Оқытушының іс- әрекеті

Оқушының іс- әрекеті

Бағалау

ресурстар

Сабақтың басы

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Психологиялық сәт.
Қайырлы таң , достым!

Қайырлы күн болсын!

Сәрсенбінің күні

Сәттілікке толсын!

Біздің алар бағамыз

Кілең бестік болсын!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

Ширату жаттығуларын орындайды.

Қойылған сұрақтарға жауап береді.

Оқушының жауабын толықтыру немесе тиімді кері байланыс жасау.

Интерактивті тақта, оқулық.

Сабақтың ортасы

20 минут

Жаңа тақырыпты меңгеру

Сыни тұрғыдан ойлау – логика мен пайымдау арқылы мәселелерді талдау, бағалау және шешу қабілеті. Шахматта сыни тұрғыдан ойлау маңызды, өйткені ойын стратегиялық ойлау мен жоспарлаудың жоғары деңгейін талап етеді.

Шахматтағы сыни тұрғыдан ойлаудың негізгі принциптері:

Позицияны талдау - шахмат тақтасындағы ағымдағы жағдайды талдау, басымдықты қозғалыстарды анықтау және ықтимал салдарды болжау мүмкіндігі.

Тәуекелді бағалау – таңдалған қадамға байланысты ықтимал қауіптер мен қауіптерді бағалау және осы бағалау негізінде шешім қабылдау мүмкіндігі.

Жоспарлау және стратегия – сіздің мақсаттарыңызға жететін ұзақ мерзімді жоспарлар мен стратегияларды әзірлеу мүмкіндігі.

Балама опциялар - қозғалыстың бірнеше ықтимал нұсқаларын көру және ең оңтайлысын таңдау мүмкіндігі.

1 – тапсырма

- Мұғалім шахмат ойынының негізгі ұғымдары мен ережелерін, соның ішінде «орталық», «фигураларды дамыту», «шабуыл» және «қорғаныс» ұғымдарын түсіндіреді.

- Шахмат стратегиясының принциптерін жақсырақ түсіну үшін оқушылар пікірталасқа қатысып, сұрақтар қояды.

2 – тапсырма: «Балық қаңқасы» әдісі

1 – топ Шабуыл

2 – топ Орталық

3 – топ Қорғаныс

Әр топтың міндеті – өз тобыңын атауына байланысты, өз ойынша тиімді стратегия ойлап табу.

Оқушылар жаңа сабақты меңгереді

Әр топ өз идеясын ұсынып, неге тиімді стратегия екенін түсіндіред.

Оқушылар шахмат стратегиясының негіздерін біледі

ҚБ: Гулдер

Оқушылар Шабуыл, қорғаныс, орталық сияқты стратегияны қалай қолдану керек екенін біледі

ҚБ: От шашу

Слайд, оқулық, Интерактивті тақта, оқулық, шахмат фигуралары және тақтасы.

Сабақтың соңы

Үйге тапсырма: «Шахмат стратегиясы» тақырыбында эссе жазып келу

Түсінгені туралы ой қорытады. Тапсырманы жазып алады.

ҚБ қойылады.

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Шахмат ойынының үш кезеңі. Ашылу, ортаңғы және соңғы ойын
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Оқушыларға шахмат ойынының барлық кезеңдерінде ойнаудың терең білімдері мен практикалық дағдыларын беру, оларды позицияларды талдауға үйрету, өзіндік стратегиялар мен әдістерді дамыту, сондай-ақ жалпы шахмат дағдыларының деңгейін арттыру.
Сабақтың мақсаты	Шахмат ойынының негізгі кезеңдерін, олардың ерекшеліктері мен әр кезеңдегі ойын принциптерін оқып үйрену, сонымен қатар ойында жеңіске жету үшін алған білімдерін іс жүзінде қолдана білуге үйрету.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт	Педагогтің әрекеті	Оқушының әрекеті	Бағалау	Ресурстар
Ұйымдастыру, өзін – өзі тексеру	Психологиялық ахуал қалыптастыру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару	Оқушылар бір-бірімен амандасады.	Формативті бағалау үнемі жүргізіліп отырады	Оқулықтар
Сабақтың ортасы	Оқушыларға шахмат ойынының үш құрамдас бөлігін түсіндіру: Ойынның басы – ашылу, ортасы – орта ойын, соңы – соңғы ойын. Жақсы ойнау үшін әрбір кезең өзіне тән принциптерді ұстануы керек. Оларды толығырақ қарастырайық. 1. Дебют. Ойын әрқашан ашудан басталады. Оның негізгі ерекшеліктері орталық үшін күрес, кесінділердің қарқынды дамуы және патшаның қауіпсіздігін қамтамасыз ету. 2. Орта ойын. Қарсыластар фигураларды ұрыс позицияларына ауыстырғаннан кейін ортаңғы ойын басталады. Ойынның ортасында шахматтың көптеген әдістері мен алмасулары орын алады. Бұл ойынның ең креативті және қызықты кезеңі, мұнда бәрі сіздің қиялыңызға, тапқырлыққа және комбинация сезіміне байланысты. 3. Ойынның соңы. Бұл ойынның соңғы кезеңі, тақтада аз ғана фигуралар қалады. Осы кезде патшаның белсенділігі артып, орталық позицияны алуға тырысады. Соңғы ойында ойынның ортасында қол жеткізілген артықшылық жүзеге асырылады. Түсініктемелері бар ұлы шахматшылардың шахмат тәжірибесінен мысалдарды қолданып көрсету («Chess Base» шахмат бағдарламасын пайдалану). Жаңа оқу материалының негізгі тұжырымдары мен тірек пункттерін дәптерге жазу. Оқушылардың жаңа білімді меңгеруін тексеру: оқушылардың белсенді психикалық әрекетін қажет ететін сұрақтар қою; Алған білімдеріне сүйене отырып, демонстрациялық тақтада позицияларды орналастыру және ойын жоспарын анықтау; Оқушының жауабын толықтыру, нақтылау немесе түзету талабымен сыныпқа жүгіну; Орташа және әлсіз оқушыларды зерттеу; Оқушылардың жаңа материалды түсінуіндегі кемшіліктерді анықтау Практикалық тапсырма: оқушыларға әртүрлі ойын күштері бойынша жұптар (ақ-қара) құрастыру және алған білімдерін пайдалана отырып, ойынды өз бетінше ойнау; Оқушыларға сараланған көмек көрсету, кейбір оқушылар берілген тапсырманы орындай алмаған жағдайда қателерді талдау; тапсырмаларды орындау кезінде бақылауды қамтамасыз ету; Тәжірибелік тапсырманы орындағаннан кейін оқушы нәтижелерін кестеге жазу (жеңіс, жеңіліс, тең)	Оқушылар шахмат ойынының әртүрлі кезеңдеріндегі тактикалық мақсаттардың айырмашылығын талқылайды. Оқушылар осы материал бойынша өз бетінше жұмыс істейді	Дескриптор: Оқушылар шахмат ойынының үш кезеңі бойынша ойынға кірісе алады
Қорытынды	Үйге тапсырма беру: шахматтың үш кезеңіндегі стратегия жайлы ақпарат жинап кел		ҚБ қойылады.

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Шахмат ойынындағы ашылу кезеңінің маңыздылығы
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Шахматтың негізгі дебюттердің, олардың принциптері мен стратегияларын зерттеу. Ашуда позицияны талдау және шешім қабылдау дағдыларын дамыту. Стратегиялық жоспарлауды үйрету және ойынның ашылу, ортаңғы және соңғы ойын арасындағы байланысты түсіну.
Сабақтың мақсаты	негізгі шахмат ойынын, олардың принциптері мен стратегияларын оқып үйрену, сонымен қатар алған білімдерін практикада қолдана білуге үйрету.

Сабақ барысы	Оқытушының іс- әрекеті	Оқушының іс- әрекеті	Бағалау	ресурстар
Сабақтың басы 10 минут	Ұйымдастыру кезеңі «Денелік өзара әрекеттесу» жаттығуы. Мақсаты: топ белсенділігін арттыру. Жағымды көңіл-күй орнату. Барысы: топ шеңбер құрып отырады. Жүргізушіге орындық жетіспеген сияқты шеңбердің ортасында тұрады. Ол жүргізушінің рөлін атқарады. Жүргізуші қалай кіммен орын ауыстыратынын айтады. Мысалы: «Кімде қара аяқ киім болса солар орын ауыстыруы керек. Орын ауыстыру кезінде жүргізуші бос орынға үлгеріп отыруы керек. Содан кейін қалған адам жүргізуші рөлін атқарады. Талдау: 1. Жаттығу сендерге ұнады ма? 2. Жаттығу орындауда қандай қиындықтар болды? 3. Жаттығу қандай қасиеттерді талап етеді?	Оқушыларды сабаққа дайындау. Оқушылар ойын ойнау арқылы серпіліп қалады. Оқушылар қойылған сұраққа жауап береді	Формативті бағалау үнемі жүргізіліп отырады. Гүлдердің суреттерін тарату арқылы бағалау жүргізіледі	Оқулықтар суреттер,
Сабақтың ортасы	1 – тапсырма: Білімді жаңарту. - Неліктен патша уәзірден әлсіз, бірақ одан да маңызды? (Уәзірсіз ойын жалғасады, ал патшасыз ойнауға болмайды.) Уәзір нені жақсы көреді? Неліктен Уәзір ойынға ерте кірмейді? (Уәзір өзінің түсін жақсы көреді.) (Уәзір -құнды фигура.) Ойын басталғанға дейін тақтада ладьялар қайда тұрады? Ладья бірден екі пешканы немесе екі ладьяны ұра ала ма? (а1 және h1, а8 және h8) (жоқ.) Қандай пілдер ешқашан соқтығыспайды? Піл қанша өрісті басқара алады? (Ақ өріс және қара өріс.) (Өзтүсінің 13 өрісі.) Тақтадағы қандай фигуралардың арасында ат бар? Аттың басқа фигуралардан айырмашылығы неде? (Ладья мен піл арасында.) (Ат " Г " әрпімен жүреді.) Пешка қалай жүреді? Пешка фигура ма? (Тікелей тігінен.) (Жоқ,) 2 - тапсырма: Дебюттегі жалпы принциптермен танысайық: а) е4, d4, е5, d5 өрістері орталық деп аталады. Олар партияда, әсіресе дебютте үлкен рөл атқарады. б) пілдер мен уәзірлердің қозғалысына орын жасау үшін орталық пешкаларды кеңейту керек. в) аттардың ойынға кіріп, ладьялар мен патша арасындағы өрістерді босатқаннан кейін, сіз рокировка жасай аласыз. г) егер ладьялар ашық сызықтарға қойылса, екі жақтың күштерін жұмылдырылған деп санауға болады. д) Дебют он немесе он екі айналымда аяқталуы керек. е) Егер қарсылас сізге қауіп төндірместен қандай да бір фигураны құрбандыққа ұсынса, онда оны қабылдау ұсынылады. ж) фигуралардың құндылығын есте сақтаңыз. (п-1, К-3, С-3, Л-5, Ф – 9, К-баға жетпес фигура.) Бейне сабақта бірнеше танымал дебюттерді қарастырыңыз: итальяндық партия. Екі атты қорғау. Вена партиясы. Бұл дебюттердің несі ұқсас? (Орталық үшін күрес.) Дебюттердің практикалық қолдануы: - Оқушыларға белгілі бір ашылымды өз бетінше талдауға 5-10 минут уақыт бөлу ұсынылады. - Оқушылар жұпта немесе шағын топтарда өз қорытындыларын және таңдаған ашудың негізгі идеяларын талқылайды. - Талқылаудан кейін әр топ өз нәтижелерін қалған оқушыларға ұсынады. - Оқушылар жұпқа бөлініп, әр жұп «ақ» немесе «қара» рөлін атқаратын практикалық сабақтарды өткізеді. - Әр ойыншыға үйренген дебют әдістерін қолдануға уақыт беріледі, содан кейін олар ойынды талқылап, өз ойларымен бөліседі. - Мұғалім әр ойыншының стратегиясы мен тактикасына мән беріп, ойынды жақсартуға пайдалы ұсыныстар береді.	Оқушылар сұрақтарға жауап береді Оқушылар дебюттегі жалпы принциптермен танысады Оқушылар топтық және жұптық жұмыс жасайды	Әр дұрыс жауапқа 1 балл Дескриптор: Оқушылар дебюттің принциптерін біледі. Гүлдердің суреттерін тарату арқылы бағалау жүргізіледі Әр топ өз рөліне Байланысты дебют жасауды біледі ҚБ: Бес бармақ	Оқулықтар суреттер, слайдтар Кестелер, Интерактивті тақта, оқулық, шахмат фигуралары және тақтасы
Үйге тапсырма беру	Кері байланыс: Үйге тапсырма: «ТОП – 5 дебют» тақырыбында ребус жасап кел	Күнделікке үй тапсырмасын жазады.

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Шахмат ойынындағы ортаңғы кезеңнің маңыздылығы
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Оқушыларға шахмат ойынындағы ортаңғы ойынның маңызы туралы терең түсінік беру, ортаңғы ойынның негізгі стратегиялары мен тактикасын үйрету, оқушылардың ойын деңгейін көтеру және жарыстарға сәтті қатысуға дайындау.
Сабақтың мақсаты	шахмат ойынын дамытудағы ортаңғы ойынның маңыздылығын түсіну, ойынның осы кезеңінің негізгі стратегиялары мен тактикасын оқып үйрену, сонымен қатар артықшылыққа жету үшін алған білімдерін практикада қолдана білуге үйрету. және одан әрі әрекеттерді жоспарлау.

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Ұйымдастыру,

өзін –

өзі тексеру

Өткен білімді еске түсіру

8 мин

Ұйымдастыру кезеңі:

Ширату жаттығуларын орындайды.

Қойылған сұрақтарға жауап береді.

Оқушының жауабын толықтыру немесе тиімді кері байланыс жасау.

Интерактивті тақта, оқулық.

Жаңа білім

15 мин

2 мин

Бекіту

15 мин

Жаңа тақырыпқа шығу:
Мұғалім:

Есіңізде болсын, шахмат ойынында әрқашан барлық 3 кезең болмайды. Қателіктерге байланысты ойын ашылуда аяқталуы мүмкін. Айырбастау санының көп болуына байланысты ол ортаңғы ойынды айналып өтіп, ойынның соңы ойынына бірден кіре алады.Көбінесе жаңадан бастаған шахматшылар бірінші ойында жақсы ойнайды, бірақ орта ойында материалдық шығынға ұшырайды. Себебі, ортаңғы ойын әлдеқайда қиын және баладан байыпты еңбекті, тіпті талантты талап етеді. Ойында алда көп жүрістерді санай алатын және шахматтың аяқталу ережелерін жақсы есте сақтай алатын балалар жақсы ойнайды.

Енді ортаңғы ойын туралы толығырақ сөйлесейік.

Бастама – ортаңғы ойында ойнаудың негізгі принципі. Біз шабуыл жасауымыз керек, әртүрлі қауіп түрлерін тудыратын қозғалыстар жасауымыз керек. Мұнда бізде әртүрлі тактикаларды қолдануға орын бар, олар туралы келесі сабақтарда кейінірек айтатын боламыз. Мүмкін болса, патшаға шабуыл жасауға ұмтылу керек.

Әрине, фигуралар шабуылда да, қорғаныста да өзара әрекеттесіп, бір-біріне көмектесуі керек.

Жоспар бойынша ойнау. Орта ойында ойын жоспарын белгілеу (мысалы, патшаға шабуыл жасау, пешкемен жүру және т.б.) және осы жоспарға сәйкес фигураларды дұрыс орналастыруды таңдау маңызды. Сондай-ақ қарсыластың жоспарларын ашып, олардың орындалуына жол бермеуге тырысу керек.

Тактикалық әдістер, комбинациялар және алмасулар бізге материалдық артықшылыққа қол жеткізуге көмектеседі. Айырбас және материалдық артықшылық дегеніміз не?

Алдымен фигуралардың таң қалдыратын күші туралы айтайық. Осы уақытқа дейін балалар кесінділердің күші бұл бөлік тақтаның әртүрлі бөліктерінде қанша шаршыға шабуыл жасай алатынына байланысты екенін біледі. Сондай-ақ олар уәзірдің салыстырмалы күші 10 пешкаға, ладья 5 пешка, піл мен ат 3 пешкаға, патшаның баға жетпес күші бар екенін, ал пешканың күші бір деп есептелетінін біледі.

Фигура	Ортада	Шетте	Бұрышта
Патша	8	5	3
Уәзір	27	21	21
Ладья	14	14	14
Піл	13	7	7
Ат	8	3-4	2
Пешка	2	1	-

Кесте фигураларды орталықтандыру олардың әсер ету күшін арттыратынын көрсетеді. Тақтаның ортасында орналасқан патшайым 27 шаршыны басқарады, ал шетіндегі немесе бұрыштағы ханшайым тек 21 шаршыны басқарады. Кесектің әсерлі күшін білу оның жалпы пайдалылығын бағалауға көмектеседі. Мысалы, тақтадағы уәзір қарғаға қарағанда әлдеқайда пайдалы. Сондай-ақ, кесінділердің күшін білу, өз бөліктеріңіздің қайсысын жауға айырбастау тиімді екенін және қайсысын таңдауға мүмкіндік береді.

- Жоқ.

Шахматта фигуралар алмасу дегеніміз не? Дәл осы кезде қарсылас өз добын басып алуға жауап ретінде біздің тасты да басып алады. Бұл алмасу болып шығады.

Егер біз атты қарсыластың тұғырына айырбастасақ, бұл тиімді айырбастау болады, өйткені ладья 5 пешкаға татиды, ал ат тек 3.

Практикалық тапсырма:

- Оқушыларға ортаңғы ойынды дамытуға баса назар аудара отырып, бірнеше ойын ойнауға шақырылады.

- Ойындарды өзара талдау, қателерді талқылау және ортаңғы ойынды қолданудағы дұрыс стратегиялар.

Оқушыар жаңа сабақты меңгереді

Оқушылар құлақ салып тыңдайды

ҚБ: Оқушылар ортаңғы кезеңнің қыр-сыры мен маңыздылығын ұғады

ҚБ: Мадақтау

Оқулықтар суреттер

Кестелер

Сызғыш қарындаштар

Қайшы

Қағаздар, плакаттар,

графиктер

Қорытынды

5 мин

Кері байланыс

Оқу тапсырмасы: «Идеал тапсырма» старегиясы. (Шығармашылық ізденіс тапсырмасы) –Ортаңғы кезеңдегі тактика жайлы эссе жазып ке

Түсінгені туралы ой қорытады. Тапсырманы жазып алады.

ҚБ қойылады.

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Шахмат ойынындағы соңғы кезеңнің маңыздылығы
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Негізгі ойын соңындағы позициялар мен стратегияларды біліңіз. Ойын соңындағы позицияларды талдауды және бағалауды үйреніңіз. Практикалық ойында ойын соңындағы әдістерді қолдану дағдыларын меңгеру. Қиын жағдайларда логикалық ойлауды және шешім қабылдау қабілетін дамыту. Шахмат ойындарында жеңіске жету үшін соңғы ойынның маңыздылығы туралы түсінігіңізді арттырыңыз.
Сабақтың мақсаты	шахмат ойынындағы ойын соңындағы ойынның маңыздылығын зерттеу, ойынның осы соңғы кезеңінің негізгі принциптері мен стратегияларын түсіну, алған білімдерін жеңіске немесе тең нәтижеге жету үшін қолдана білуге үйрету.

Сабақ барысы

Оқытушының іс- әрекеті

Оқушының іс- әрекеті

Бағалау

ресурстар

Сабақтың басы

10 минут

Ұйымдастыру кезеңі

Есте қалған қызықты оқиға
Топ дөңгеленіп отырып, қатысушыларға доп беріледі Допты бір - біріне кезектесіп беріп, есте қалған қызықты оқиғаларды айтады.

Оқушылар қимыл іс әркетін орындайды

Формативті бағалау үнемі жүргізіліп отырады.

Оқулықтар суреттер, слайдтар

Кестелер

Сабақтың ортасы

20 минут

Білімді өзектендіру.

Пешкалық эндшпиль дегеніміз не?

(Партияның соңында партияда барлық фигуралар өзгеріп, тақтада тек патшалар мен пешкалар қалған кезде пайда болады. Әрбір сарбаз генерал болуды армандайды, ал әрбір пешка уәзір болуды армандайды. Алайда, сіз кез-келген пешканы өткізе алмайсыз, әсіресе егер оның жолында жау патшасы болса. Қалған пешкаларды уәзірге салу мүмкіндігі жеңісті қамтамасыз етеді. Жалғыз патша тең нәтижеге жету үшін фигуралардың жақсы орналасуын және шабуылдаушының қателіктерін қолдана алады)

Пешкалық эндшпиль ойындардың бірінші қасиеті - бұл цугцван - қандай баға болса да, қозғалыс жасау қажеттілігі.

Пешкалық эндшпильді қалай ойнауға болады? 2 негізгі әдіс

Негізгі өрістер

Мысалдармен біз пешканы уәзірге айналдыру міндеті орындалатын жағдайларды анықтаймыз:

1. Кіреберістің өзі болуы

2. Қарсылас патша пешканы

патшайымға өтуіне кедергі бола алмайды.

3. Суретте пешка қара патшаның қай жерде орналасқанына қарамастан уәзірге айналатын позиция.

4. с7 алаңындағы ақтардың патшасы пешканы бір уақытта қорғайды және оның өзгеру өрісін басқарады. Е7 және d7 өрістері ұқсас қасиетке ие (бұл өріс аралық, одан патша С7 немесе е7-ге өтіп, пешкаға жол ашады)

5. 6-шы көлденеңінен табылған пешканың алдындағы 3 өріс негізгі өрістер деп аталады.

Ереже: пешка уәзірге өтуі үшін патшаның негізгі өрістердің бірін алуы керек.

Позицияны қарастырайық:

Партияның нәтижесі кезекке байланысты.

Егер кезек ақ болса, онда 1.d7 және 1...Кре7-ден кейін король С7 өрісін алады . Және пешканы өткізеді.

Егер қараның кезегі болса, ақ жеңе алмайды. Қара E7 негізгі өрісін басқара отырып, 1...Крс8 ойнайды. Енді 2-ден кейін. d7+ Крd8, ақтар 3 ойнауы керек.Крd6 - және бұл пат.

Яғни, негізгі салалар төңірегінде күрес жүріп жатыр. Егер Ақ өз патшасымен негізгі шаршылардың бірін иеленсе, ол жеңеді, егер Қара бұған жол бермесе, бұл тең ойын.

Практикалық жұмыс:

- Мұғалім оқушылар арасында өздерінің білімдері мен дағдыларын тәжірибеде қолдануға мүмкіндік беру үшін шағын ойын соңы турнирін ұйымдастырады.

- Мұғалім ойын форматын түсіндіреді және ойын соңындағы дұрыс ойынның бірнеше мысалын көрсетеді.

- Оқушылар ойын соңындағы принциптер мен стратегияларды тиімді қолдануға назар аудара отырып, қысқа ойындар ойнайды.

Оқушылар жаңа сабақты меңгереді

Оқушылар ойын соңындағы позициялар мен стратегияларды талдайды

Оқушылар эндшпиль негіздерін практикалық жүзінде меңгереді

Оқушылар өз болжауын айтады

Мадақтау

Оқушылар берілген материалды дәптеріне жазады

Қолшапалақтау

Дескриптор:

Оқушылар ойынның соңғы кезеңін тиімді ойнай алады

Басбармақ

Слайд, оқулық, интерактивті тақта, графиктер, сызбалар, шахмат

Сабақтың соңы

10 минут

Кері байланыс:

Үйге тапсырма: Өткен материалды қайталап бақылауға дайындалып кел

Оқушылар мұғаліммен кері байланыс жасайды

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Тест тапсырмалары.
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Оқушылардың алған білімдерін тексеру.
Сабақтың мақсаты	Оқушылардың алған білімдерін тексеру.

Сабақтың кезеңі/ уақыт	Педагогтің әрекеті	Оқушының әрекеті	Бағалау	Ресурстар
Ұйымдастыру, өзін – өзі тексеру Өткен білімді еске түсіру 8 мин	І. Ұйымдастыру кезеңі. Психологиялық сәт. Қайырлы таң , достым! Қайырлы күн болсын! Сәрсенбінің күні Сәттілікке толсын! Біздің алар бағамыз Кілең бестік болсын!	Ширату жаттығуларын орындайды.		Интерактивті тақта, оқулық.
Жаңа білім 15 мин 2 мин Бекіту 15 мин	1 – Нұсқа 1. Шахмат тактикасының негізгі элементтері: а) Бөлшектерді белсенді позицияларға дамыту; б) Шабуылға арналған сызықтарды ашу; в) Қарсылас қорғанысының қабаттасуы; г) Жау арасында шатастырып, қателесу. 2. Шахматтағы стратегиялық ойлау: а) Фигураларды әзірлеуді жоспарлау және орталықты бақылау; б) Қарсыластың әлсіз жерлеріне қысым жасау; в) Артықшылыққа ие болу үшін пешкаларды басқару; г) Жау патшасына шешуші шабуыл жасауға дайындық. 3. Шахмат ойынының үш кезеңі: ашылу, ортаңғы және соңғы ойын: а) Ашу: ойынды ашу, фигураларды тереңірек ойын жоспарына дайындау; б) Орта ойын: шабуыл мен қорғаныс үшін фигураларды белсенді орналастыру; в) Ойынның соңы: ойынның соңғы кезеңі, тақтада аздаған фигуралар қалады. 4. Шахмат ойынындағы ашылу кезеңінің мағынасы: а) Жақсы позицияларды құру және орталықты бақылау; б) Оңтайлы позицияларға фигураларды әзірлеу; в) сәтті ортаңғы ойынға дайындық; г) Жауға артықшылық пен қысым орнату. 5. Шахмат ойынындағы ортаңғы кезеңнің маңызы: а) Позицияны бекіту және қорғанысты нығайту; б) Сандарды неғұрлым перспективалы мақсаттарға қайта бағдарлау; в) шабуылды жоспарлау және шабуыл комбинациясының құрамдастарын қосу; г) Қарсылас позициясының әлсіз жерлеріне қысым жасау. 6. Шахмат ойынындағы ойын соңы кезеңінің маңызы: а) Материалдық артықшылықты жеңіске айналдыру; б) Пешкалар мен фишкалар бойынша артықшылықты барынша арттыру; в) Пешкаларды патшайымға немесе басқа күшті кесінділерге айналдыру; г) Ломбардтың алға жылжуын дәл жоспарлау және фигураларды үйлестіру. 7. Ойынның ортаңғы кезеңіндегі ойынға шахмат тактикасының қандай элементтері кіреді? а) сызықтар мен диагональдарды босату үшін бөліктерді ауыстыру; б) Комбинациялар мен қарсы шабуылдар құру; в) Бөлшектердің орналасуын біртіндеп жақсарту; г) Жаудан қорғану және оның жоспарын айналып өту. 8. Ойын соңында материал жетіспесе не істеу керек? а) Фигураларды белсенді орналастыру арқылы олқылықтың орнын толтыру; б) Корольді қорғап, қарсы шабуылдар жасау; в) Ломбардтың артықшылығын жасау және оны пайдалану; г) Қарсыластың мәселелерін ашып, оның үйлестіруін бұзу. 9. Шахмат позициясында белгілі бір құлыпты қалай пайдалануға болады? а) қамал ломбард құрылымын нығайту қызметін атқара алады; б) Құлып кесінділерді қауіпсіз өңдеуге мүмкіндік береді; в) Қамал жауға бөгет жасайды; г) Қамалды қарсы шабуылдар жасау үшін пайдалануға болады. 10. Шахматта ашылу сызығын таңдағанда қандай факторларды ескеру керек? а) Ойыншының ойын стилі мен қалауы; б) Позициялық ерекшеліктер және тактикалық есептерді шешу; в) Желінің тарихи маңызы мен өзектілігі; d) Потенциалды нұсқалар мен жауаптарды талдау және зерттеу. 2 – Нұсқа 1. Шахмат тактикасында қандай элементтер негізгі болып табылады? а) Рокировка және басып алу б) Фигураларды ашық түзулер мен диагональдар бойынша орналастыру в) Ортасын ашып, пішіндер шоғырын жасау 2. Шахматтағы стратегиялық ойлау дегеніміз не? а) Ұзақ мерзімді кезеңге арналған қозғалыстарды жоспарлау ә) Бөлшектерді тақтаға дұрыс орналастыру в) Қарсыласыңыздың позициясының әлсіз жақтарын анықтау 3. Шахмат ойыны қандай кезеңдерді қамтиды? а) Ашу, шабуыл, қорғаныс ә) Ашылу, ортаңғы ойын, ойын соңы в) Дайындық, ортаңғы ойын, финал 4. Шахмат ойынындағы ашылу кезеңінің маңызы қандай? а) Тақтадағы кесінділердің бастапқы орнын анықтайды б) Онда ойыншылар шабуыл мен қорғаныс жоспарын жасайды в) Ашылу кезеңі шахматта ешқандай рөл атқармайды 5. Шахматта ортаңғы ойын қаншалықты маңызды? а) Бұл позициялық артықшылық қалыптасатын шешуші кезең б) Ортаңғы ойын ойыншыға тез мат жасауға мүмкіндік береді в) Орта ойын шахмат ойынының негізгі кезеңі емес 6. Шахмат ойынындағы соңғы ойынның маңызы қандай? а) Ойын соңында ойыншылар өздерінің артықшылықтарын жүзеге асыруға тырысады б) Ойынның қашан тең аяқталуы мүмкін екенін анықтауға көмектеседі в) Ойынның соңы маңызды емес, өйткені бәрі орта ойында шешіледі 7. Шахмат тактикасының негізгі элементі қандай қозғалыс болып табылады? а) Кастинг б) Пешканы ханшайымға ауыстыру в) Шанышқы 8. Шахматта «орталық ашу» тіркесі нені білдіреді? а) Тақтаның орталық шаршыларына фигураларды әзірлеу б) Одан әрі шабуылға арналған сызықтарды ашу в) Ашық ойыннан орта ойынға көшу 9. Позициялық артықшылық жасауда ортаңғы ойын қандай рөл атқарады? а) Шабуыл мен қорғаныс арасындағы тепе-теңдікті қамтамасыз етеді б) Орта ойын стратегияға бағытталған в) Орта ойын позициялық артықшылыққа әсер етпейді 10. Ойынның соңы неге шешуші болуы мүмкін? а) Ойын соңында ойыншының тақтада фигуралары аз болады б) Ойынның соңы кімнің жеңіске жеткенін анықтауға көмектеседі в) Ойынның соңы маңызды емес, өйткені ең жақсы ойыншы әрқашан жеңеді
Қорытынды 5 мин	Кері байланыс Оқу тапсырмасы: Өткен тақырыптарды қайталау	Түсінгені туралы ой қорытады. Тапсырманы жазып алады.	ҚБ қойылады.

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Балалардың логикалық ойлауын дамытуға шахматтың әсері
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Балаларды оқу үдерісіне қатыстырып, шахмат ойнауға қызығушылықтарын ояту.
Сабақтың мақсаты	Балалардың логикалық ойлау, талдау қабілеттерін дамыту.

Сабақ барысы	Оқытушының іс- әрекеті	Оқушының іс- әрекеті	Бағалау	ресурстар
Сабақтың басы 10 минут	Ұйымдастыру кезеңі «Денелік өзара әрекеттесу» жаттығуы. Мақсаты: топ белсенділігін арттыру. Жағымды көңіл-күй орнату. Барысы: топ шеңбер құрып отырады. Жүргізушіге орындық жетіспеген сияқты шеңбердің ортасында тұрады. Ол жүргізушінің рөлін атқарады. Жүргізуші қалай кіммен орын ауыстыратынын айтады. Мысалы: «Кімде қара аяқ киім болса солар орын ауыстыруы керек. Орын ауыстыру кезінде жүргізуші бос орынға үлгеріп отыруы керек. Содан кейін қалған адам жүргізуші рөлін атқарады. Талдау: 1. Жаттығу сендерге ұнады ма? 2. Жаттығу орындауда қандай қиындықтар болды? 3. Жаттығу қандай қасиеттерді талап етеді?	Оқушыларды сабаққа дайындау. Оқушылар ойын ойнау арқылы серпіліп қалады. Оқушылар қойылған сұраққа жауап береді	Формативті бағалау үнемі жүргізіліп отырады. Гүлдердің суреттерін тарату арқылы бағалау жүргізіледі	Оқулықтар суреттер, слайдтар Кестелер,
Сабақтың ортасы 20 минут	Ұлағатты сөзді талдау: Мен ерік күші мықты адамдарды білемін, бірақ шахмат ойнай алмайды. Роберт Фишер 1 – тапсырма: https://www.youtube.com/watch?v=sGQjaXFLcRs Бейнероликке назар аудару - Мұғалім шахмат тақтасында шахмат ойынын көрсетеді. - Ойын жағдайын талдау және шешім қабылдау үлгілерін көрсету. - ойын мысалында логикалық ойлауды қолдануды толық түсіндіру. Тәжірибелік жұмыс: - Оқушыларды жұпқа немесе топқа бөлу. - Оқушылар арасында шахмат тақталары мен фигураларды тарату. - Қажет болған жағдайда мұғалімдерге бақылау және кеңес беру. - Оқушылар үйренген ережелер мен талдау дағдыларын пайдалана отырып, өзара ойнайды. Тәжірибелік сабақты аяқтағаннан кейін оқушылар қиындық көрген немесе қателескен ойын жағдайларымен алмасады. - Мұғалім тақтада ойында туындайтын есептерді шешудің жалпы принциптері мен стратегияларын көрсетеді. - Әртүрлі тәсілдер мен ықтимал қозғалыстарды талқылау және талдау. 2 – тапсырма: Шахмат ромашкасы. «Шахмат» тақырыбы арқылы бүгінгі сабақта өткен партиялар бойынша сұрақтармен түймедақ жапырақтарын саламыз. Балалар кезекпен «гүл жапырақшасын жұлып, сұраққа жауап береді». Сиқырлы қорапша Оқушылар өткен сабақтардың өздерінің логикалық ойлауына деген әсері жайлы өз пікірлерін жазып қорапшаға салады.	Оқушылар өз пікірлерін білдіреді Өз тұжырымын айтады ҚБ: Бес бармақ Оқушылар топтық жұмыс жасайды ҚБ: Бес бармақ Оқушылар сұраққа жауап береді	ҚБ: Шарлар Әр сұрақ – 1 балл Мадақтау	Слайд, оқулық, интерактивті тақта, графиктер, сызбалар, шахмат
Үйге тапсырма беру	Кері байланыс: Үйге тапсырма: Шарын паркін дамытудың перспективалары жайлы жазып келу	Күнделікке үй тапсырмасын жазады.

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Шахмат ойыны арқылы абстрактілі ойлауды дамыту
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Шахмат ойынын меңгерту, негізгі принциптер мен стратегияларды меңгерту, алған білімдерін күнделікті өмірде қолдана отырып, оқушылардың абстрактілі ойлауын дамыту.
Сабақтың мақсаты	шахмат ойнау абстрактілі ойлауды дамытуға қалай көмектесетінін көрсету, оқушылардың алған дағдыларын нақты өмірлік жағдайларда қолдануға үйрету, сондай-ақ осы спорт түріне деген қызығушылықты арттыру.

Сабақтың барысы

Мұғалімнің іс- әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

бағалау

ресурстар

Сабақтың басы

І. Ұйымдастыру кезеңі. Психологиялық ахуал.

Сәлемдесу, түгелдеу.

Психологиялық ахуалға берілген психогиялық жаттығуларды орындау арқылы жаңа сабаққа назар аудару.

Оқулықтар суреттер, кестелер,

Сабақтың ортасы

Жаңа сабақты меңгерту

- Мұғалім абстрактілі ойлауды физикалық заттардың қатысуынсыз заттар, жағдайлар немесе ұғымдар туралы ойлау қабілеті деп түсіндіреді.

- Мұғалім шахматты қатысушылардан қозғалыстарды жоспарлау және нәтижелерді болжау үшін абстрактілі ойлауды қолдануды талап ететін ойын ретінде таныстырады.

- Мұғалім шахмат тақтасын көрсетіп, ойынның негізгі ережелерін түсіндіреді.

1 – тапсырма: «Балық қаңқасы» әдісі

1 – топ Кеңістік фантазия

2 – топ Есте сақтау

3 – топ шығармашылық қабілет

Әр топтың міндеті – өз тобының атауларын шахматпен абстрактілі ойлауды байланыстырып, пікірлерін айтады

2- тапсырма

Гамбит Морра тәсілі

https://www.youtube.com/watch?v=WLnZ2Nilvqo

Көрсетілген тәсіл бойынша:

1) Оқушылар жұпқа немесе шағын топтарға бөлініп, алған білімдерін пайдалана отырып, шахмат ойнауға кіріседі.

2) Мұғалім бақылайды және қажет болған жағдайда көмек көрсетеді.

3) Ойын барысында мұғалім оқушылар қолданатын стратегияларды талқылауды және түсіндіруді ынталандырады.

3 – тапсырма

Оқушылар бірнеше партия бітірген соң:

Мұғалім оқушылар шахмат ойнау олардың абстрактілі ойлауды дамытуға қалай ықпал еткені туралы өз ойларымен бөлісетін қосымша пікірталас жүргізеді.

Оқушылар жаңа сабақты меңгереді

Өз топтарының атынан пікірлерін айтады

ҚБ: Екі жұлдыз, бір тілек

Гамбит Морра әдісін зерттейді

ҚБ: Шарлар

Оқушылар шахматтың аталған қабілеттерге оң әсерін біледі

Оқушылар ГАмбит Морра әдісін біледі

Интербелсенді тақта, шахматтар, оқулық, жұмыс дәптерлері

Соңы

10 минут

Кері байланыс

Білемін	Білдім	Білгім келеді

Үйге тапсырма беру: «Абстрактілі ойлау мен шахматтың байланысы» тақырыбына реферат дайындап кел

Оқушылар мұғаліммен кері байланыс жасайды

Кері байланыс тақтай

шасы.

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Шахмат ойыны арқылы концептуалды ойлау қабілетін арттыру
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Алған білімдерін басқа салаларда қолдану арқылы оқушылардың концептуалды ойлауын жетілдіру.
Сабақтың мақсаты	Оқушылардың концептуалды ойлауын жетілдіру үшін шахмат ойынын қолдану жолдарын үйрету, ойынның негізгі ұғымдары мен принциптерімен таныстыру және алған білімдерін күнделікті өмірде қолдана алатынын көрсету.

Сабақтың барысы

Мұғалімнің іс- әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

бағалау

ресурстар

Сабақтың басы

10 минут

І. Ұйымдастыру кезеңі. Психологиялық ахуал.

Сәлемдесу, түгелдеу.

Өткен сабаққа шолу

Гамбит Морра әдісінің мақсаты неде?

Шахмат және Кеңістік фантазия байланысы?

Шахмат және есте сақтау қабілетінің байланысы?

Психологиялық ахуалға берілген психогиялық жаттығуларды орындау арқылы жаңа сабаққа назар аудару.

Әр дұрыс жауапқа 1 балл

Оқулықтар суреттер, кестелер,

Сабақтың ортасы

20 минут

Жаңа сабақты меңгерту

- Мұғалім сабақтың тақырыбымен таныстырады - «Шахмат ойыны арқылы тұжырымдамалық ойлауды дамыту». Ол концептуалды ойлауды дүниенің жалпылама бейнелері мен абстрактілі ұғымдарды жасау қабілеті деп түсіндіреді.

- Мұғалім шахмат пен концептуалды ойлауды дамытудың байланысы туралы айтып, шахмат ойнау стратегиялық ойлауды және өз жүрістерінің салдарын болжай білуді қажет ететінін түсіндіреді.

1 – тапсырма : РАФТ әдісі

Рөл – Шахмат және ойлау қабілеті

Аудитория – Оқушылар

Форма – жаңа жоба

Тақырып – Концептуалды ойлау

2 – тапсырма

https://www.youtube.com/watch?v=M6lSVYRthHE

Уәзір биі (Танец Ферзя) тұзағы

1) Мұғалім оқушыларды патшайым биінің қақпанына арналған шахмат тақтасында бірнеше есептерді шығаруға шақырады

2) Оқушылар әр мәселені талдап, әртүрлі қимылдарды ұсынып, жеңіске жету стратегиясын құрастырады.

3)Мұғалім оқушылармен олардың шешімдерін талқылап, балама нұсқаларды ұсынады.

3 – тапсырма: Постерді толтыр

Shape4

Жаттығу ойыны:

-Мұғалім оқушылардан жұп немесе топ құрып, шахмат ойынын ойнауға шақырады.

- Оқушылар ойын барысында шешім қабылдау үшін үйренген стратегиялар мен ойлау әдістерін қолданады.

- Мұғалім топтардың ойынын бақылап, жеке кеңестер, кеңестер, түсініктемелер береді.

Оқушылар жаңа сабақты меңгереді

Рафт әдісі арқылы тақырыпқа бірнеше көзқарастан қарайды

Оқушылар уәзір биі тұзағын талдайды

Топтық тапсырмаларды орындайды.Постер қорғайды

Оқушылар алған білімдерін практикалық тұрғыда көрсетеді

Оқушылар концептуалды ойлау мен шахматтың байланысын біледі

Мадақтау

Оқушылар жаңа әдісті меңгерді

Оқушылар шахмат ойлау арқылы концептуалды ойлауда қандай нәтижеге жетуге болатынын біледі

Оқушылар Уәзір биінің концептуалды ойлауда оң нәтиже беретінін түсінеді

ҚБ: сэндвич

Оқулықтар суреттер, слайд

Кестелер

Сызғыш қарындаштар

Қайшы

Қағаздар, плакаттар, шахмат, интербелсенді тақта

Соңы

Үйге тапсырма: Өткен материалды қайталау

Оқушылар мұғаліммен кері байланыс жасайды

Кері байланыс тақтай

шасы.

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Шахмат ойыны арқылы мектеп оқушыларының стратегиялық ойлауын дамыту
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Мектеп оқушыларының стратегиялық ойлауын дамыту, шахмат ойнау негіздеріне үйрету, позицияларды талдауға және шешім қабылдауға көмектесу.
Сабақтың мақсаты	Оқушыларды шахмат ойынының негіздерімен таныстыру, позицияларды талдауға үйрету, стратегиялық ойлау және шешім қабылдау қабілетін дамыту.

Сабақ барысы

Оқытушының іс- әрекеті

Оқушының іс- әрекеті

Бағалау

ресурстар

Ұйымдастыру,

өзін –

өзі тексеру

«Көңіл - күй неге ұқсас»

Ойыншылар олардың бүгінгі көңіл - күйлері неге (қай жыл мезгіліне, ауа райына, табиғаттың құбылысына) ұқсас екенін айтып береді. Ойынды үлкен дер бастаса жақсы болар еді: «Менің қазіргі көңіл - күйім көгілдір аспандағы жылы, жұмсақ күннің көзіне ұқсайды, ал сенің ше?». Жаттығу шеңбер бойымен жалғаса береді. Ойынның сонында жауаптар қорытындыланады, бүгінгі шеңберіміздегі балалардың көңіл - күйі қандай екен: қайғылы, көңілді, күлкілі, ызаланған т. б. Жауаптардың қорытындысын шығарған кезде, жаман ауа райы, суық, жанбыр, түнерген аспан сияқты элементтер агрессивті, қобалжу күйлердің көрсеткіштеріне назар аударыңыз.

Оқушылар ойын ойнайды

Формативті бағалау үнемі жүргізіліп отырады.

Оқулықтар суреттер, слайдтар кестелер

Сабақтың ортасы

20 минут

Жаңа тақырыпты меңгерту

Шартты түрде ойынға қажетті дағдылар екі үлкен топқа бөлінеді: тактика және стратегия. Тактика комбинацияларды құру мүмкіндігін білдіреді - бірден көрінетін нәтижелерге әкелетін екіден төртке дейінгі қозғалыстар топтары (мат немесе жеңіс, тең ойнау немесе фигураны ұту). Мысал: «Түйінді ұтып алған қос тексеру»

Шахматтағы стратегия сіздің күшті және әлсіз жақтарыңызды талдаудан және қарсыласыңыздың әрекеттерін болжаудан тұрады.

Егер сіз шахмат сағатымен ойнасаңыз, стратегиялық ойлау тез дамиды. Осылайша сіз тағы бір маңызды өмірлік дағдыға ие боласыз - уақытты бақылау.

Мұғалім оқушыларды шахматтағы белгілі стратегиялық әдістерді талдауға шақырады, мысалы, «уәзірдің пешкасын дамыту», «пілді диагональ бойынша дамыту», «уәзірдің сызығын түзету».

- Әр оқушы стратегиялық әдістеменің өз нұсқасын ұсынып, оның тиімділігін түсіндіреді.

- АТАЛҒАН СТРАТЕГИЯЛАРДЫ ОҚУШЫЛАР ОҢАЙ ТҮСІНУ ҮШІН ОЙЫНДАР ҰСЫНЫЛАДЫ

1 – тапсырма:

«Лабиринт» ойыны

Бастапқыда бір ғана жол болды, қазір бірнеше жол бар, адасып қалма менің достым.

2 – тапсырма:

«Күзетшілерді алдау» ойыны

Бұл тапсырма қиынырақ, шахмат ойынына жақынырақ. Мақсатқа миналанған алқаптарда және қара ладьялар шабуылдаған өрістерде тұрмай жету керек = күзетшілер.

3 – тапсырма: Скандинавтық қорғаныс

https://www.youtube.com/watch?v=2GK0QTlPS2w

Мұғалім оқушыларға бейнероликті көруді ұсынады

- Мұғалім сабақта өткен ойындарға байланысты тапсырмаларды ұсынады, онда оқушылар талданған стратегиялық әдістерді нақты ойында қолдануы керек.

- Оқушылар бір-бірімен ойнайды, скандинавтық қорғанысына демонстрация жасайды, артықшылыққа қол жеткізу және жеңіске жету.

Оқушылар жаңа сабақты меңгереді

Бекіту сұрақтарына жауап береді

Әр дұрыс жауап 1 балл

Мадақтау

Қол шапалақтау

Слайд, оқулық

Сабақтың соңы

Үйге тапсырма: Өткен стратегияларды дебютпен байланыстырып презентация дайындап кел (көлемі 3-4 слайд)

Түсінгені туралы ой қорытады. Тапсырманы жазып алады.

ҚБ қойылады.

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Тест тапсырмалары.
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Оқушылардың алған білімдерін тексеру.
Сабақтың мақсаты	Оқушылардың алған білімдерін тексеру.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт	Педагогтің әрекеті	Оқушының әрекеті	Бағалау	Ресурстар
Ұйымдастыру, өзін – өзі тексеру	Психологиялық ахуал қалыптастыру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару	Оқушылар бір-бірімен амандасады.	Формативті бағалау үнемі жүргізіліп отырады	Оқулықтар
Сабақтың ортасы	1 – НҰСҚА 1. Шахмат ойнау балалардың логикалық ойлауын дамытуға қандай әсер етеді? а) оң б) теріс в) Жоқ 2. Шахмат ойнау қандай дағдыларды дамытады? а) Абстрактілі ойлау б) Концептуалды ойлау в) Стратегиялық ойлау г) жоғарыда аталғандардың барлығы 3. Шахмат ойнаудың қандай аспектісі тұжырымдамалық ойлауды жақсартуға көмектеседі? а) Вариациялар мен қозғалыстарды есептеу б) Болжау және жоспарлау в) Қателерді талдау және одан сабақ алу г) жоғарыда аталғандардың барлығы 4. Шахмат ойнау арқылы абстрактілі ойлауды дамытудың қандай пайдасы бар? а) Нақты жағдайларға қарамастан мән-жайларды көру және талдау қабілетін арттыру ә) Шығармашылық ойлау қабілетін және жаңашылдық қабілетін дамыту в) Абстрактілі ойлау және күрделі мәселелерді шешу қабілетін арттыру г) жоғарыда аталғандардың барлығы 5. Шахмат ойнау арқылы балалар дамиды: а) Логикалық ойлау б) Шығармашылық в) Концентрация г) жоғарыда аталғандардың барлығы 6. Шахмат мектеп оқушыларының стратегиялық ойлауын дамытуға қалай көмектеседі? а) Олар балаларды ұзақ мерзімді жоспарлауға және ресурстарды басқаруға үйретеді б) Олар жауды болжау және ең жақсы қимылдарды таңдау қабілетін күшейтеді в) Жағдаяттарды талдау және бағалау дағдыларын дамытады г) жоғарыда аталғандардың барлығы 7. Шахмат ойнау арқылы мектеп оқушыларының дамуында қандай оң өзгерістер болуы мүмкін? а) Есте сақтау және ақпаратты талдау қабілетін арттыру ә) Логикалық ойлауды және сыни тұрғыдан ойлауды дамыту в) Зейін мен зейін деңгейінің жоғарылауы г) жоғарыда аталғандардың барлығы 8. Неліктен шахмат ойыны мектеп оқушыларының дамуы үшін құнды болып саналады? а) Ойлаудың дамуына ықпал етіп, интеллект деңгейін арттырады ә) Бұл балалардың шешім қабылдау және уақытты басқару дағдыларын дамытуға көмектеседі в) өзін-өзі бақылауға және өз іс-әрекетін жоспарлауға үйретеді г) жоғарыда аталғандардың барлығы 9. Балалардың ой-өрісін дамыту үшін шахмат ойнаудың маңызы қандай? а) Балалардың ой-өрісін кеңейтуге және мәселені шешудің жаңа тәсілдерін қабылдауға көмектеседі б) Аналитикалық және жүйелі ойлау қабілеттерін дамытуға ықпал етеді в) Балаларды қиындықтарды жеңуге, шешу жолдарын табуға үйретеді г) жоғарыда аталғандардың барлығы 10. Шахматтың балалардың миының белсенділігіне әсері туралы не білесіз? а) Логикалық ойлауға жауап беретін сол жақ жарты шарды ынталандырады б) Шығармашылыққа жауап беретін оң жақ жарты шарды белсендіреді в) Мидың екі жарты шарының жұмысын синхрондауға көмектеседі г) жоғарыда аталғандардың барлығы 2 – НҰСҚА 1. Шахмат ойнау балалардың логикалық ойлауын дамытуға қандай әсер етеді? а) Логикалық ойлауын жетілдіреді, талдау, жоспарлау, есеп шығару қабілеттерін дамытады. б) Логикалық ойлауды дамытуға ерекше әсер етпейді. в) Балалардың логикалық ойлауының дамуына кедергі келтіреді. 2.Дерексіз ойлауды дамытуға шахмат ойнаудың қандай әсері бар? а) Абстрактілі ойлауды айтарлықтай дамытады, ақпаратты жалпылау және жоғары деңгейде талдау қабілетін арттырады. б) Абстрактілі ойлаудың дамуына әсер етпейді. в) Абстрактілі ойлаудың дамуын шектейді. 3. Шахмат ойнау арқылы қандай тұжырымдамалық дағдыларды жетілдіруге болады? а) Абстрактілі ойларды нақты ұғымға айналдыру қабілетін дамыту. б) Концептуалды ойлауға шектеулі әсер ету. в) Концептуалды ойлауға оң әсер етпейді. 4. Шахмат ойыны мектеп оқушыларының стратегиялық ойлауын дамытуға қалай ықпал етеді? а) Оқушылардың жоспар құру және өз әрекеттерінің нәтижелерін болжау қабілеттерін арттыру. б) Олар мектеп оқушыларының стратегиялық ойлауына айтарлықтай әсер етпейді. в) Олар мектеп оқушыларының стратегиялық ойлауын дамытуды қиындатады. 5. Шахмат ойнау балалардың есеп шығаруына қандай әсер етеді? а) Балаларға проблеманы шешу және дұрыс шешім қабылдау дағдыларын дамытуға көмектеседі. б) Есептерді шешу дағдыларының дамуына әсер етпейді. в) Мәселені шешу дағдыларын қалыптастыруды қиындатады. 6. Шахмат балалардың шығармашылық ойлауының дамуына қалай әсер етеді? а) Балалардың шығармашылық ойлауын дамытуға көмектесу, жаңа идеялар мен проблемаларды шешудің стандартты емес тәсілдерін қалыптастыруға ықпал ету. б) Шығармашылық ойлауды дамытуға оң әсер етпейді. в) Балалардың шығармашылық ойлауының дамуына кедергі жасайды. 7. Шахмат ойнаудың сыни тұрғыдан ойлау қабілетін арттыруға әсері қандай? а) Талдау, бағалау және сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін айтарлықтай жақсартады. б) Сыни тұрғыдан ойлау қабілетінің дамуына әсер етпейді. в) Сыни тұрғыдан ойлау қабілетін шектейді. 8. Шахмат ойнау балалардың зейін деңгейін арттыруға қандай әсер етеді? а) Балалардың зейінін, зейінін тапсырмаларды орындауға жақсартуға көмектеседі. б) Балалардағы концентрацияның жоғарылауына айтарлықтай әсер етпейді. в) Балалардың зейінін дамытуды қиындатады. 9. Шахмат ойнаудың балалардың есте сақтау қабілетінің дамуына қандай әсері бар? а) Ақпаратты есте сақтау және есте сақтау қабілетін дамытуға көмектеседі. б) Балалардың есте сақтау қабілетінің дамуына айтарлықтай әсер етпейді. в) Балалардың есте сақтау қабілетінің дамуына кедергі келтіреді. 10. Шахмат ойнау балалардың әлеуметтік дағдыларын дамытуға қандай әсер етеді? а) Балалардың қарым-қатынас дағдыларын, топта жұмыс істеу және топтық шешім қабылдау дағдыларын дамытуға көмектеседі. б) Балалардың әлеуметтік дағдыларының дамуына әсер етпейді. в) Балалардың әлеуметтік дағдыларын дамытуды қиындатады. Жауап рейтингі: - Әрбір дұрыс жауапқа 1 ұпай беріледі. Қорытындылау: - 8-10 ұпай: шахматтың балалардың танымдық қабілетін дамытуға әсерін жоғары деңгейде түсіну. - 5-7 балл: шахматтың балалардың танымдық қабілетін дамытуға әсерін орташа түсіну деңгейі. - 0-4 ұпай: шахмат ойынының балалардың танымдық қабілетінің дамуына ықпалын түсіну деңгейінің төмендігі.	Оқушылар тест тапсырмасын орындайды	Әр дұрыс жауап 1 балл	Оқулық,
Қорытынды	Үйге тапсырма беру: өткенді қайталау		ҚБ қойылады.

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Мектеп оқушыларының аналитикалық ойлауын дамытудағы шахматтың рөлі
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Оқушылардың аналитикалық ойлауын дамытудағы шахматтың рөлін зерделеу, ойынның негізгі әдістері мен стратегияларын үйрету, сонымен қатар осы спорт түріне деген қызығушылықты дамыту.
Сабақтың мақсаты	Оқушыларға шахматтың аналитикалық ойлауын дамытудағы рөлін түсіндіру, ойынның негізгі тәсілдерін үйрету және тәжірибеден мысалдар талдау.

Сабақ барысы

Оқытушының іс- әрекеті

Оқушының іс- әрекеті

Бағалау

ресурстар

Ұйымдастыру,

өзін –

өзі тексеру

Өткен білімді еске түсіру

5 мин

Психологиялық ахуал қалыптастыру.

Ұйымдастыру кезеңі.
1. Т – ережесі:

1.Тәртіп.

2.Талап.

3.Тыныштық.

4.Тазалық.

5.Татулық.

Балалар ережені есімізге түсіріп, сыныптың тәртібін сақтап, оқып - білуге талаптанып, тыныштықты орнатып, тазалықты сақтап, бүгінгі күнімізді татулықпен өткізейік.

2.Жағымды көңіл-күйге келу. Тыныс алуға зейін қою.

Баяу музыка қойылады.

Мұғалім: Сіздерден аяқ-қолыңызды айқастырмай, түзу отыруыңызды өтінемін. Біз қазір тыныс алу жаттығуын жасаймыз. Тыныс алуға зейін қойған кезде, біздің ақылымыз дем алады. Ауаны ішке жұту кезінде тыныштық пен қуаныш қабылдаймыз. Демді сыртқа шығарған кезде өзіміздегі мазасыздықтарды сыртқа шығарамыз.

Кәне, дайындалайық, балалар. Көзімізді жұмамыз..., арқамызды тіктейміз..., қолдарыңды тізеге қоюға болады...

Д е м а л..... ш ы ғ а р... (жаймен 9-10 рет)немесе1..................2

Психологиялық ахуалға берілген тақпақтарды дауыстап айтып, тілді жаттықтыру және жаңа сабаққа назар аудару.

Оқушылар жұмысты берілген түріне қарай орындайды

Қол шапалақтау арқылы бір бірін бағалайды

Оқулықтар суреттер

Кестелер

Сабақтың ортасы

20 минут

Жаңа сабақты меңгерту

Мұғалім аналитикалық ойлаудың не екенін және олардың өмірінде қалай пайдалы болатынын түсінуге көмектесу үшін оқушылармен пікірталас жүргізеді. Оқушылар өз ойларын ортаға салып, мысалдар келтіреді.

Аналитикалық ойлау мен шахмат: шахмат ойнау қандай дағдыларды дамытатынын және олардың аналитикалық ойлауды жақсартуға қалай көмектесетінін нақты түсіну. Ол жоспарлау, болжау, үлгіні анықтау, есептеу нұсқалары және шешім қабылдау сияқты негізгі ұғымдарды қамтиды.

1 – тапсырма

https://www.youtube.com/watch?v=VImhPCKn-jI

Шахматтағы қателіктер:

Оқушыларға шахматтағы негізгі қателерді көрсету, бірнеше стратегиялық жүрістерді түсіндіру. Әр белгілі бір қозғалыстардың ойынның нәтижесіне қалай әсер ететінін және неге әсер ететінін түсіндіру.

2 – тапсырма: «Бос тақтада қозғалады» аналитикалық жаттығуы

Бос тақтада белгілер кесінділердің бастапқы орындарын көрсетеді. Мұғалімнің нұсқауы бойынша фигуралар көрсетілген бағытта «жылжиды». Жаттығудың соңында балалар фигура тұрған алаңды - негізгі деңгейді белгілейді. Жетілдірілген деңгей - фигура тоқтаған өрістің түсін (ақ немесе қара) белгілеңіз.

Shape5

Үлгі тапсырмалар:

L 2→1↑

Kr1↖1↓1←

Ф3↓ 2← 1↙

Оқушылар жаңа сабақты меңгереді

Мадақтау

Қолшапалақтау

мадақтау

Слайд, оқулық,

Шахмат

Қорытынды

Кері байланысты

Оқу тапсырмасы: Алтынемел саябағы жайлы соңғы жаңалықтарды жинап келу

Түсінгені туралы ой қорытады. Тапсырманы жазып алады.

ҚБ қойылады.

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Шахматтың стратегияларын меңгерту және сыни тұрғыдан ойлауды дамыту
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Шахматтың негізгі стратегияларын үйреніңіз және оқушылардың сыни ойлауын дамыту үшін оларды іс жүзінде қолдануды үйрету.
Сабақтың мақсаты	Оқушылардың сыни тұрғыдан ойлауын дамыту үшін шахматтың негізгі стратегияларын оқып, тәжірибеде қолдану.

Сабақ барысы

Оқытушының іс- әрекеті

Оқушының іс- әрекеті

Бағалау

ресурстар

Сабақтың басы

5 минут

Ұйымдастыру кезеңі

«Мақтану» жаттығуы

Мақсаты:

өзін-өзі ашу дағдыларын қалыптастыру;
топ алдында сөйлеу, өзін көрсету дағдыларын жетілдіру.

Қатысушылар шеңбер құрып отырады және оларға тапсырма беріледі (дайындалуға 2-3 минут). «Әркім топ алдында өзінің қандай да бір сапасымен, біліктілігімен, қабілетімен мақтануы, өз бойында бағалайтын күшті жақтары жайлы айтуы тиіс».

Топ қатысушыларының барлығы сөйлеп болған соң, жаттығуды орындау барысында пайда болған сезімдерді талқылау жүреді.

Оқушыларды сабаққа дайындау.

Топқа бөлініп отырады

Оқушылар ойын ойнау арқылы серпіліп қалады.

Формативті бағалау үнемі жүргізіліп отырады.

Гүлдердің суреттерін тарату арқылы бағалау жүргізіледі

Оқулықтар суреттер, слайдтар

Кестелер,

Сабақтың ортасы

20 минут

Жаңа материалды меңгеру

1 – тапсырма: Екі негізгі стратегия туралы түсінік беру: ашық дебюттер және пешкалар құрылымы.

Пешкалар құрылымы – шахмат тақтасындағы пешкалардың орналасуы; ойын жоспарын таңдауға, фигураларды екі жаққа орналастыруға, олардың белсенділігін төмендетуге немесе арттыруға айтарлықтай әсер етеді. Белгіленген, бекітілген ломбард құрылымы бар позициялар бар (поялармен ойнау шектеулі немесе мүлде мүмкін емес) және анықталмаған құрылымы бар (пояктермен кең ойын мүмкін). Әртүрлі дебют тараптардың ойын жоспарларын анықтайтын пешкалар құрылымының өзіндік түрлерімен сипатталады.

Оқшауланған пешкалар – бір немесе бірнеше оқшауланған пешкалар болатын құрылым.

Аспалы пешкалар - бұл екі жалғанған пешкалар (әдетте уәзірлік және пілдк), олардың көрші вертикальдарында пешкалар жоқ.

Карлсбад пешкасының құрылымы орталыққа қатысты симметриялы, қарсыластардың ең жетілдірілген пешкалары бір-бірімен жабылатын пешке қаңқасымен сипатталады.

Пешкалар тізбегі - пешкалар бір-бірін қорғайды, тізбекті құрайды, ал қарсы жақтардың пешкалары жиі бір-бірімен жабылады. Мұндай жеткілікті ұзын пешка құрылымы әр жақтың ұзақ қашықтықтағы бөліктерінің мүмкіндіктері айтарлықтай шектелген позицияның жабық түрін анықтайды.

«Кірпі» жақтың пешкаларымен 2-3 қатарға ие болу ниетімен сипатталады (Қара үшін - 6-7), өз бөліктерін осы пешкалардың артына орналастырады. «Кірпіні» қолданатын тарап өте пассивті, бірақ берік ойынмен және қарсы шабуылға шығып, бастаманы қолға алу үшін қолайлы сәтті күтумен сипатталады.

Ашық Дебюттер - ақтардың алғашқы қадамымен сипатталады 1. e2-e4 және қаралардың жауабы - 1. … e7-e5.

Ақтар бірден орталықты 2. f2-f4 (корольдік гамбит) немесе 2. d2-d4 (орталық ашу) арқылы белсенді фигурамен ойнауға тырысады немесе тыныш даму жоспарын ұстана алады - 2. Ng1-f3 d7-d6 ( Филидордың қорғанысы); 2. Nb1-c3 Ng8-f6 3. Ng1-f3 Nb8-c6 (төрт аттың ашуы); 2. Ng1-f3 Ng8-f6 (орыс ойыны); 2. Ng1-f3 Nb8-c6 3.Bf1-c4 Bf8-c5 (итальяндық ойын) және т.б. Дамудың анағұрлым белсенді нұсқасы (және ең танымалы ашық дебют) - ақ пілінң қаралардың аттарына шабуылы бар испан ойыны. үшінші жүріс 2. Ng1-f3 Nb8-c6 3.Bf1-b5.

Қараның белсенді қорғаныс жүйелерінде d7-d5 ілгерілеуі де ерекше рөл атқарады, мысалы, 2. Ng1-f3 Nb8-c6 3. Bf1-c4 Ng8-f6 4. Nf3-g5 d7-d5 (екі рыцарьдың қорғанысы) ; 2. d2-d4 e5:d4 3. c2-c3 d7-d5 (орталық гамбит); 2. Ng1-f3 Nb8-c6 3. c2-c3 d7-d5 (Понзиани ашылуы); 2. Bf1-c4 Ng8-f6 3. d2-d3 c7-c6, одан кейін d7-d5 (епископтың ашылуы), т.б.[1]

Тапсырма:

Венн диаграммасы арқылы Ашық дебюттер мен Пешкалар құрылымы стратегияларының айырмашылықтары мен ұқсастықтарын жаз

Жаңа сабақты меңгереді

Оқушылар екі негізгі стратегияны талдайды

Оқушылар

Венн диаграммасымен жұмыс істейді

Гүлдердің тарату арқылы бағалау жүргізіледі

Слайд, оқулық,

Оқулықтар суреттер,

Кестелер, Шахмат

Соңы

Кері байланыс

Үйге тапсырма беру: Шахматты үйренуге арналған компьютерлік қосымшалар мен бағдарламар жайлы материал жинап кел

Оқушылар мұғаліммен кері байланыс жасайды

Кері байланыс тақтай

шасы.

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Шахматты үйренуге арналған компьютерлік бағдарламалар мен қосымшалар
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Оқушыларды шахмат ойнауды үйренуге арналған әртүрлі компьютерлік бағдарламалармен және қолданбалы бағдарламалармен таныстыру, олардың мүмкіндіктері мен артықшылықтарын зерделеу және олардың ойын дағдыларын жетілдіру үшін пайдалана білуге үйрету.
Сабақтың мақсаты	мектеп оқушыларын кейбір компьютерлік бағдарламалармен және шахмат ойнауға арналған қолданбалы бағдарламалармен таныстыру, олардың негізгі қызметтері мен мүмкіндіктерін қарастыру, сонымен қатар ойын дағдыларын меңгеру және жетілдіру үшін осы бағдарламаларды қолдану бойынша практикалық сабақ өткізу.

Сабақ барысы

Оқытушының іс- әрекеті

Оқушының іс- әрекеті

Бағалау

ресурстар

Ұйымдастыру,

өзін –

өзі тексеру

Психологиялық ахуал қалыптастыру.

«Мен күлгенді ұнатамын» ойын жаттығуы

Педагог балаларға:тұңжыраған және көңілсіз,жабырқаған және ойланған көңілді және күлкілі;қайрымды және қуанышты,т.б.кейіпке еніп,бір бірімен рольге кіріп,адамдардың бейнесін келтіруге ұсынады.балалар айнаға қарап, әдемі ақкөңіл кейіпте күлімдейді.педагог осы «Мен күлгенді ұнатамын » жаттығуын күніне бірнеші рет қайталап көңіл күйді күлкімен көтеруге бола- тынын түсіндіреді. «Күлкі-көңіл күйдің сиқырлы кілті.Адам күлгенде өз көңіл күйін,өз денсаулығын жақсартады және айналасындағы адамдардың көңіл күйімен денсаулығына жақсы әсер береді.»

Жұмыс ережесін келісу

Сабақта бір-бірімізді сыйлаймыз, тыңдаймыз!
Уақытты үнемдейміз!
Нақты,дәл жауап береміз!
Сабақта өзіміздің шапшаңдығымызды, тапқырлығымызды көрсетеміз!
Сабаққа белсене қатысып, жақсы баға аламыз!

Алдыңғы білімді еске түсіру (ұжымда)

Оқушыларды сабаққа дайындау.оқушылар қимыл қозғалысын жасап көңілдерін көтереді

Оқушылар берілген сұраққа жауап береді

Формативті бағалау үнемі жүргізіліп отырады.

ҚБ: От шашу арқылы бір-бірін бағалау.

Оқулықтар суреттер, слайдтар

Кестелер,

Шахмат

Сабақтың ортасы

20 минут

Жаңа тақырыпты меңгеру

- Мектеп оқушыларына компьютерлік бағдарламалар мен қолданбалы бағдарламалар шахматты оқытуда пайдалы құрал екенін түсіндіру.

- Мұғалім компьютерлік бағдарламалар мен қосымшаларды пайдаланудың артықшылықтары туралы: қолжетімділік, жылдам кері байланыс, әртүрлі қиындық деңгейінде компьютермен ойнау мүмкіндігі және т.б.

ChessBase бағдарламасының презентациясы:

- Оқушыларға ChessBase бағдарламасын көрсетіп, оның функционалдығын түсіндіру.

- Оқушылардың әрекеттерін егжей-тегжейлі сипаттау: бағдарламаны орнату, тіркелгі жасау, ойындарды іздеу және талдау, ашылулар мен стратегияларды зерттеу.

«Личес» қосымшасымен жұмыс (15 минут):

- Мұғалім Lichess қосымшасы және оның мүмкіндіктері туралы айтады.

- мектеп оқушылары қосымшаны мобильді құрылғыларына жүктеп алып, оған тіркеледі.

- Мұғалім қосымшаны басқа пайдаланушылармен онлайн ойнау, жаттығу серіктестерін табу және турнирлерге қатысу үшін қалай пайдалану керектігін түсіндіреді.

«Фриц» компьютерлік бағдарламасын пайдалану (20 минут):

- Мұғалім «Фриц» бағдарламасымен таныстырып, оның ерекшеліктеріне назар аударады.

- Мұғалім ойындарды талдау, позицияларды құру және зерттеу, тәжірибе функциясын пайдалану жолдарын түсіндіре отырып, бағдарламаның демонстрациясын береді.

- Оқушылар жұпқа немесе шағын топтарға бөлінеді.

- Әр жұп/топ компьютерлік бағдарламалардың немесе қолданбалардың біреуін таңдап, өз бетінше зерттеу жүргізеді.

- мектеп оқушылары таңдалған бағдарламаны/қолданбаны пайдаланудан алған әсерлерін сипаттайды, талданған ойындарды сақтайды немесе өздерінің зерттеу материалдарын жасайды.

- Жұптар/топтар өз тәжірибелерімен және негізгі қорытындыларымен сыныппен бөлісті.

- ұсынылған бағдарламалар мен қосымшалардың артықшылықтары мен кемшіліктерін, олардың шахматты оқытуда қолданылуын талқылау.

Оқушылар жаңа сабақты меңгереді

Слайд, оқулық

Қорытынды

Кері байланысты

Оқу тапсырмасы: Бос уақыттарыңда өз беттеріңше ұсынылған қосымшалар мен бағдарламарды практикалық жүзінде қолданып келіңдер

Түсінгені туралы ой қорытады. Тапсырманы жазып алады.

ҚБ қойылады.

Қорытынды

5 мин

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Балалардың шахматқа деген қызығушылығын арттыруда ата-ана мен мектептің рөлі
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	балалардың шахмат ойынына деген қызығушылығын қалыптастырудағы ата-ана мен мектептің рөлін анықтау, оқушыларды іс-әрекеттің осы түріне ынталандыру және баулу әдістерін әзірлеу және осы бағытта мектеп пен ата-ананың ынтымақтастығы стратегияларын ұсыну.
Сабақтың мақсаты	балаларды шахмат ойынына баулудағы ата-ана мен мектептің рөлін талқылау, осы қызмет түріне оқушыларды ынталандыру және тарту әдістерін талдау, сонымен қатар балалардың қызығушылығын арттыру үшін мектеп пен ата-ананың ынтымақтастығы мүмкіндіктерін қарастыру. осы ойында.

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Ұйымдастыру,

өзін –

өзі тексеру

«Көңіл - күй неге ұқсас»

Оқушылар ойын ойнайды

Формативті бағалау үнемі жүргізіліп отырады.

Оқулықтар суреттер, слайдтар кестелер

Сабақтың ортасы

20 минут

Ата-ананың рөлі

Мұғалім балалардың шахматқа деген қызығушылығын арттыруда ата-ананың рөлін түсіндіреді.

- Оқушылар шахматқа деген қызығушылықтары бойынша ата-аналармен өзара әрекеттесу тәжірибесімен бөліседі.

- Мұғалім ата-ананың шахматты отбасылық өмірге қалай енгізетіні және балалардың осы ойынға деген қызығушылығын нығайта алатыны туралы пікірталас жүргізеді.

Мектептің рөлі

- Мұғалім балалардың шахматқа деген қызығушылығын кеңейтудегі мектептің рөлін түсіндіреді.

- Оқушылар мектептің шахмат сабақтарына белсенді қатысуына қалай жағдай жасауға болатынын талқылайды.

- Мұғалім балалардың шахматқа деген қызығушылығын арттыру үшін мектеп жүзеге асыра алатын түрлі әдістер мен іс-шараларды ұсынады:

1) Мектеп оқушыларының шахматтан турнирлері мен жарыстарын ұйымдастыру.

2) Мастер-класстар мен лекциялар өткізуге кәсіби шахматшыларды шақыру.

3) Сабақ кестесіне шахмат сабақтарын енгізу.

4) Оқушылардың ойын деңгейі әртүрлі шахмат клубтарын құру.

5) Шахмат бағдарламалары мен шахматты өздігінен үйренуге арналған ресурстарға қол жеткізу.

Оқушылар жаңа сабақты меңгереді

Оқулықтар суреттер, слайд

Кестелер

плакаттар

Қорытынды

Кері байланысты

Өткен материалды қайталап тестке дайындалып кел

Түсінгені туралы ой қорытады. Тапсырманы жазып алады.

ҚБ қойылады.

Қысқа мерзімді жоспар

Бөлім:
Мұғалімнің аты-жөні
Күні:
Сынып:	Қатысушылар саны:	Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы	Тест тапсырмалары.
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары	Оқушылардың алған білімдерін тексеру.
Сабақтың мақсаты	Оқушылардың алған білімдерін тексеру.

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/ уақыт	Педагогтің әрекеті	Оқушының әрекеті	Бағалау	Ресурстар
Ұйымдастыру, өзін – өзі тексеру	Психологиялық ахуал қалыптастыру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару	Оқушылар бір-бірімен амандасады.	Формативті бағалау үнемі жүргізіліп отырады	Оқулықтар
Сабақтың ортасы	1 – НҰСҚА 1. Мектеп оқушыларының аналитикалық ойлауын дамытуда шахмат ойыны қандай рөл атқарады? а) Шығармашылық ойлауды дамытуға көмектеседі. б) Логикалық ойлауды дамытуға көмектеседі. в)Ойлаудың дамуына әсер етпейді. 2. Шахмат стратегияларын зерттеу сыни тұрғыдан ойлауды дамытуға қалай ықпал етеді? а) Тесіктерді зерттеу. б) Ортаңғы ойындарды оқу. в) Саңылауларды зерттеу. 3. Шахматты оқытуда қандай компьютерлік бағдарламалар мен қосымшалар көмектеседі? а) Chess.com b) ChessBase в) Adobe Photoshop 4. Балалардың шахматқа деген қызығушылығын арттыруда ата-аналар мен мектеп қандай рөл атқара алады? а) Шахмат жарыстарына қатысуды ынталандыру. б) Шахмат үйірмесі мен сабақтарын ұйымдастыру. в) Балалардың шахматқа деген қызығушылығына әсер етпеу. 5. Шахматтың мектеп оқушыларының психикалық дамуына қандай әсері бар? а) Олар зейінді шоғырландыру және зейін дағдыларын жақсартады. б) Қиял мен шығармашылық ойлауды арттырады. в) Шахмат ойнаудың психикалық дамуына ешқандай әсері жоқ. 6. Мектеп оқушылары шахматтың қандай негізгі ережелерін білуі керек? а) Шак. б) Кастинг. в) Жол жүру рұқсатын алу. 7. Шахматты үйренуді қай жастан бастаған дұрыс? а) 5-7 жас. б) 10-12 жас. в) Барлық жастағы адамдар қолайлы. 8. Шахмат арқылы қандай дағдыларды дамытуға болады? а) Логикалық ойлау. б) Есте сақтау қабілетін арттыру. в) Шетел тілдерін меңгеру. 9. Шахматтан қай әлем чемпионы атақты? а) Гарри Каспаров. б) Магнус Карлсен. в) Бобби Фишер. 10. Шахмат ойнаудың қандай стратегиялары бар? а) Шабуылдың стратегиялары. б) Қорғаныс стратегиялары. в) Жоғарыда айтылғандардың барлығы. 2 – НҰСҚА 1. Сұрақ: Мектеп оқушыларының аналитикалық ойлауын дамытуда шахматтың рөлі қандай? а) Шахмат аналитикалық ойлауды дамытуға ықпал етпейді б) Шахмат мектеп оқушыларының аналитикалық ойлауын жақсартады в) Шахматтың аналитикалық ойлауға әсері аз 2-сұрақ: Шахмат стратегияларын үйрену сыни ойлауды дамытуға қалай көмектеседі? а) Ашық ойындарды оқу б) Тактикалық комбинацияларды зерттеу в) Құюды зерттеу 3-сұрақ: Шахматты оқыту үшін қандай компьютерлік бағдарламалар мен қосымшалар қолданылады? а) Шахмат ойнауға арналған мобильді қосымшалар б) Пакеттік талдауға арналған компьютерлік бағдарламалар в) жоғарыда аталғандардың барлығы 4-сұрақ: Балалардың шахматқа деген қызығушылығын арттыруда ата-аналар мен мектептің рөлі қандай? а) Олар ешқандай рөл атқармайды ә) Балалардың шахматқа деген қызығушылығын ата-аналар мен мектеп қолдауы мүмкін в) Балалардың шахматқа деген қызығушылығы тек өз қалауына байланысты 5-сұрақ: Шахматты оқытуда қандай тақырыптарға көңіл бөлу керек? а) Тактика және стратегия б) Ашық және жабық ойындар в) жоғарыда аталғандардың барлығы 6-сұрақ: Аналитикалық ойлаудың белсенді дамуына қол жеткізу үшін шахматты қаншалықты жиі ойнау ұсынылады? а) Аптасына бір рет б) Айына бір рет в) Аптасына бір реттен артық 7-сұрақ: Шахмат стратегияларын меңгеру барысында қандай дағдылар дамиды? а) Кеңістіктік ойлау б) Қозғалыстарды жоспарлау және болжау в) жоғарыда аталғандардың барлығы 8-сұрақ: Шахматты үйренуді қай жастан бастаған дұрыс? а) 2-3 жыл б) 6-7 жас в) 12-13 жас 9-сұрақ: Мақалада келтірілген шахматты үйренудің қандай пайдасы бар? а) Логикалық және стратегиялық ойлауды дамыту б) Есте сақтау және зейінді шоғырландыру в) жоғарыда аталғандардың барлығы 10-сұрақ: Балалардың шахматқа деген қызығушылығын арттыру үшін не істеуге болады? а) Шахмат турнирлерін ұйымдастыру ә) Шахматшылар туралы шабыттандыратын әңгімелер көрсету в) Жоғарыда айтылғандардың барлығы	Оқушылар тест тапсырмасын орындайды	Әр дұрыс жауап 1 балл	Оқулық,
Қорытынды	Үйге тапсырма беру: өткенді қайталау		ҚБ қойылады.

Пайдаланылған әдебиеттер

«Тек кішкентайларға арналған шахмат» И.Г.Сухин
«Үйренушілерге арналған шахмат оқулығы» Д.Притчард
«Ең ақылды балаларға арналған шахмат жазбалары»И.О.Киров
Таңдаулы тапсырмалар жинағы» А.В.Селиванов
Э. Ласкер Учебник шахматной игры. «Физкультура и спорт» 1980 г
Н. Дауылбаев, Ж. Мақажанов Шахмат ойыны «Қазақстан» 1984 ж
М. Қапбасов Шахмат мектебі «Келешек - 2030» ЖШС 2010 ж
А. Бөлекшеев, Ж. Мусин, В. Чундарев Жас шахматшы энциклопедиясы

Мазмұны

1.Түсінік хаты

2.Авторлық бағдарламаның тақырыптық – күнтізбелік жұмыс жоспарының мазмұны

3. Күнтізбелік-тақырыптық жоспар

4.Қысқа мерзімді жоспары

5.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Жүктеу

Бөлісу

ЖИ арқылы жасау

Файл форматы:

docx

Дене шынықтыру Мақала Барлық сыныптар

27.02.2025

143

Жүктеу

ЖИ арқылы жасау

Жариялаған:

Пашабеков Нурбол Жумадиллаевич

Бұл материалды қолданушы жариялаған. Ustaz Tilegi ақпаратты жеткізуші ғана болып табылады. Жарияланған материалдың мазмұны мен авторлық құқық толықтай автордың жауапкершілігінде. Егер материал авторлық құқықты бұзады немесе сайттан алынуы тиіс деп есептесеңіз,
шағым қалдыра аласыз

III – бөлім. Шахмат ойыны арқылы логикалық ойлауын дамыту ( 13 сағат)

1 – тапсырма:

- Оқушылармен шахмат туралы білетіндерін талқылау.

- Ойынның негізгі ережелерін бөліп көрсету және «чек», «чекмат», «кастлинг» және «en passant» сияқты терминдерді презентация арлықы түсіндіру.

- шахмат тақтасы мен фигуралардың көрнекі көрінісі.

1 – тапсырма:

Наурыз CHESS – 2023 Шахмат турнирі

«Шахмат – жүйрік ойдың жетекшісі»

«Шахмат – жүйрік ойдың жетекшісі»

III – бөлім. Шахмат ойыны арқылы логикалық ойлауын дамыту ( 13 сағат)

1 – тапсырма:

- Оқушылармен шахмат туралы білетіндерін талқылау.

- Ойынның негізгі ережелерін бөліп көрсету және «чек», «чекмат», «кастлинг» және «en passant» сияқты терминдерді презентация арлықы түсіндіру.

- шахмат тақтасы мен фигуралардың көрнекі көрінісі.

1 – тапсырма:

Наурыз CHESS – 2023 Шахмат турнирі

Химия пәні

Тарих пәні

Биология пәні

Ағылшын тілі пәні

География пәні

Информатика пәні

Мектепке дейінгі білім беру

«Қазақ тілі» жəне «Қазақ əдебиеті»

Дене шынықтыру

Білім алушылардың білім сапасын арттыру

Инклюзивті білім беру