Сенімді деректерді қауіпсіз басқару.

3-тақырып Деректер қоймасын басқару жүйесінің ақпараттық қауіпсіздігі

“Сенімді компьютерлік жүйелерді бағалаудың критерийлері” қауіпсіздік жүйелердің аймағындағы стандарттар негізін  салды. 1983 жылы АҚШ-та компьютерлік қауіпсіздіктің ұлттық орталығы (NCSC - National Computer Security Center) басып шығарған бұл құжатты жиі Қызғылт Кітап деп атайды. 

Қызғылт Кітаптың талаптарына сәйкес қауіпсіз жүйе деп “қорғаныстың арнайы механизмдері арқылы ақпаратқа қол жеткізуді тек сәйкес өкілетті адамдар немесе олардың аттарынан орындалатын процесстер ғана ақпаратты оқуға, жазуға, құру немесе жоюға мүмкіндігін бақылайтын” жүйе есептеледі.

Қызғылт Кітапта келтірілген қауіпсіздік деңгейлерінің деңгейлерінің иерархиясы қауіпсіздіктің ең төменгі деңгейін D деп, ал жоғарғысын – А деп белгілейді.

D класына осы жүйелерді бағалау басқа барлық кластардың талаптарына сәйкестік  еместікті айқындап берген жүйелер кіреді.

С-жүйелері үшін ерекше қасиеттер болып келесілер табылады: қауіпсіздікпен байланысты оқиғаларды есепке алатын ішкі жүйенің бар болуы және және қол жеткізуді сайлау бақылау. С деңгейі екі ішкі деңгейлерге бөлінеді: мәліметтерді пайдаланушылардың қатесінен қорғанысын қамтамасыз ететін С1 деңгейі және С2 анағұрлым қатаң деңгейі. С2 деңгейінде жүйеге кіруге рұқсат берілу алдында бірегей ат пен парольді енгізу жолымен пайдаланушылардың теңестіруін қамтамасыз ететін құпиялы ену құралдары болуы тиіс. Осы деңгейде талап етілетін қол жеткізуті сайлау бақылау ресурстың иесіне ресурсқа кімнің қолы жете алатынын және ол онымен қандай әрекеттер жасай алатынын анықтауға мүмкіндік береді. Иесі бұл әрекетті пайдаланушыға немесе пайдаланушылар тобына берілетін қол жеткізудің құқықтары арқылы атқарады. Есепке алу және бақылау құралдары (auditing) - қауіпсіздікпен байланысты оқиғаларды табу және тіркеу немесе құрудың, қол жеткізуге жетудің немесе жүйелік ресурстарды жоюдың кез-келген әрекеттерін мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Жадыны қорғау – жадының қайтадан қолданылу алдында инициалдануы. Бұл деңгейде жүйе пайдаланушының қателерінен қорғалмаған, бірақ оның іс-әрекеті бақылау және аудитинг құралдары қалдырған журналдағы жазбалар бойынша бақыланып отыруы мүмкін.

Системы уровня В деңгейінің жүйелері белгіленген мәліметтерге және пайдаланушыларды категориялар бойынша бөлуге негізделген, яғни қол жеткізудің мандаттық бақылауын жүзеге асырады.  Әр пайдаланушыға қорғаныстың рейтингі мешіктеледі, және ол мәліметтерге қол жеткізуді тек осы рейтингке сәйкес ала алады. Бұл деңгей С деңгейіне қарағанда жүйені пайдаланушының қате іс-әрекетінен қорғайды. Бұл деңгей ұлттық қауіпсіздік жүйелерінде қолданылады.

А деңгейі қауіпсіздіктің ең жоғарғы деңгейі болып табылады, ол В деңгейінінің барлық талаптарына қоса қауіпсіздіктің талаптарына жүйенің сәйкестігінің формалды, математикалық тұрғыдан негізделген делелділікті талап етеді. Бұл деңгей ядролық құрылғыларды басқару жүйелерінде қолданылады. Қауіпсіздіктің А-деңгейі өзінің басқару механизмдерімен процессорлық уақыттың 90%-на дейін алады.  

Деректер қоймасын қорғаудың жалпы мәні “Сенімді компьютерлік жүйелерді бағалаудың критерийлерінде” С2 қауіпсіздік класы үшін тұжырымдалған ұсыныстарға еліктеуде жатыр. ДББЖ үшін ақпараттық қауіпсіздіктің барлық үш негізгі аспектілері маңызды – құпиялылық, бүтінділік және қол жетерлілік. 

Қорғаныс түсінігі тек ДҚ-да сақталатын мәліметтер үшін ғана қолданбалы емес. Понятие защиты применимо не только к данным, хранящимся в БД. Қорғаныс жүйесіндегі келеңсіздіктер АЖ-ң басқа да бөліктерінде де пайда болуы мүмкін, бұл өз кезегінде деректер қоймасында да қауіпке ұшыратады. Сәйкес, ДҚ қорғау қолданылатын жабдықты, бағдарламалық қамтамасыздандыруды, персоналды және мәліметтердің өзін қамтуы тиіс.

Компьютерлік жүйелердің жұмысына теріс әсер етуі мүмкін қауіп-қатерлер қатысты физмкалық бақылаудан бастап әкімшілік-ұйымдастыру процедураларына дейінгі әртүрлі типті контршаралар қабылдануы тиіс.

3.1. Пайдаланушыларды теңестіру және түпнұсқалығын тексеру

Аутентификация – пайдаланушының тап өзі екенін анықтау механизмі.

Компьютерлік жүйеге пайдаланушыларға қол жеткізуді беруге администратор жауыпты, оның міндетіне  пайдаланушылардың есепке алу жазбаларын құру кіреді. Әр пайдаланушыға кімнің кім екенін анықтау үшін жүйе қолданатын бірегей идентификатор меншіктеледі. Әр идентификатормен пайдаланушы таңдайтын және жүйеге белгілі нақты пароль байланысады. Деректер қоймасының сервермен жұмысының сеансының басталу мезетінде пайдаланушы өзінің атымен теңестіріледі, ал аутентификация құралы болып пароль табылады.

Бұл процестің бөлшектері қосымшаның клиенттік бөлігін жүзеге асырылуымен анықталады. Деректер қоймасымен жұмыс істейтін қосымшаның, әдеттегідей, қарапайым пайдаланушылардың артықшылықтарынан анағұрлым асатын артықшылықтары болады. Сондықтан қосымша мұқият ойланып істелген, қатаң түрде тіркелген мүмкіндіктер жиынын ұсынады. Егер пайдаланушы қандай да бір тәсілмен қосымшаны аяқтай алатын болса, бірақ  деректер қоймасының серверіне қосылуды сақтау, онда ол мәліметтермен орныдалатын кез-келген әрекеттерді орындай алады.

Пайдаланушылардың негізгі категориялары. ДББЖ пайдаланушыларын үш категорияға бөлуге болады:

деректер қоймасының серверінің администраторы. Ол серверді орнату, үйлестіру туралы, пайдаланушыларды, топтарды, рольдерді және т.б. тіркеуі туралы