Сүйінбайдың Қатағанмен айтысы ашық сабақ

Сабақ: 7

Мектеп: «Қорғас орта мектебі мектепке дейінгі шағын орталығымен» КММ

Уақыты: 28.11.2024ж

Мұғалімнің аты-жөні: Г.С.Тажиева

Сыныбы: 7 «А»

Қатысқан оқушылар саны:

Қатыспағандар:

Сабақтың тақырыбы

«Сүйінбайдың Қатағанмен айтысы» ашық сабақ

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары

7.1.2.1.Әдеби шығармадағы тұлғалық болмысты гуманистік тұрғыдан талдау;

7.2.3.1 Шығармадағы көркемдегіш құралдардың (символ, синекдоха, қайталау түрлері: эпифора, анафора, аллитерация, ассонанс, рито-қ сұрақ) қолданысын талдау;

Сабақ мақсаттары

Әдеби шығармадағы тұлғалық болмысты гуманистік тұрғыдан талдау; мінездеме береді

Шығармадағы көркемдегіш құралдардың (символ, синекдоха, қайталау түрлері: эпифора, анафора, аллитерация, ассонанс, рито-қ сұрақ) қолданысын талдау;

Жоспар

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Қызығушылықты ояту сатысы:

Үй тапсырмасын сұрау

Өлеңнен үзінді жаттау

Менің пірім — Сүйінбай, 
Сөз сөйлемен сыйынбай.
Сырлы, сұлу сөздері
Маған тартқан сыйындай, - деп жыр алыбы Жамбыл Жабаев атамыз жырлағандай, бүгін озық ойлы, өткір тілді Сүйінбай Аронұлы мен қырғыз ақыны Қатағанның айтысын талдайтын боламыз.

Оқушылар бір біріне жақсы тілек тілейді

Үй тапсырмасын айтады

Жаттаған өлең жолдарын айтады

Дескриптор:

Өлеңді жаттайды

Мәнерлеп оқиды

Манета жинау

Сабақтың ортасы

Жұптық жұмыс

1 тапсырма

.Айтыстағы екі ақынның сөз қолданыстары арқылы тұлғалық болмысына гуманистік тұрғыдан талдау жасаңыз. Кестемен жұмыс істеу арқылы ақындарға мінездеме беріңіз.

Сүйінбай ақынның бейнесі

Қатаған ақынның бейнесі

Жеке жұмыс

Келесі тапсырмаға өтпес бұрын «Кілтін тап» ойынын ойнау арқылы әдебиет теориясындағы тілдің көркемдегіш тәсілдерін анықтамаларын есімізге түсіріп алайық

Теңеу - заттың, я құбылыстың сыр-сипатын, белгі-бедерін, қадір-қасиетін, сапа-сынын өзге затпен не құбылыспен салыстыра суреттеу арқылы танытып, айырықша мән-мағына беру. 

       1. -дай, -дей, -тай, -тей, -дайын, -дейін жұрнақтары арқылы;
       2. -ша, -ше жұрнақтары арқылы;
       3. секілді, сияқты, тәрізді сөздерінің көмегімен;
       4. бейне сөзінің көмегімен;
       5. тең сөзінің көмегімен;
       6. ұқсас сөзінің көмегімен.

Метафора – бұл бір заттың немесе құбылыстың екіншісіне бейнелі ұқсату арқылы оны бейнелеу тәсілі. Басқаша айтқанда, метафорада бір сөз немесе сөз тіркесі бір затты екінші затқа ұқсату негізінде жаңа мағына береді. Метафора сөздің тікелей мағынасын емес, бейнелі мағынасын білдіреді..

Гипербола – бұл асыра көрсету арқылы заттың, құбылыстың немесе қасиеттің маңызын, өлшемін, күшін, санын арттырып көрсету тәсілі. Ол шындыққа сәйкес келмейтін асыра сипаттау арқылы көркемдік әсер туғызады. Басқаша айтқанда, гипербола шынайы өмірде болуы мүмкін емес құбылыстарды сипаттау арқылы автордың ой-пікірін, сезімін күшейтеді. 

Риторикалық сұрақ – риторикалық сұраққа, әдетте, жауап күтілмейді, айтылған ойға тыңдаушының назарын аударып, екпін түсіру үшін қолданылады.

Эпифора – өлең тармақтарында бір сөздің немесе сөз тіркесінің жол аяғында қайталануы.

Анафора – өлең тармақтарында белгілі бір сөздің немесе сөз тіркесінің жол басында қайталануы.

Аллитерация – бірыңғай дауыссыз дыбыстарды қайталау.

Ассонанс – бірыңғай дауысты дыбыстарды қайталау.

Жеке жұмыс Канверт сұрақ әдісі

2 тапсырма

Айтыстағы кейіпкерлердің тілге тиек еткен сөз түйдектерін негізге ала отырып, олардың қолданылу ерекшеліктерін талдаңыз

1. Айдап келіп берерсің,

Алдыңдағы малыңды.

2. Он екі ата Жалайыр

Аршынға қолын сермеген,

Маңына дұшпан келмеген.

3. Маңдайыңды қақ жарып,

Қаныңды судай шашайын

4. Жетім құрыш қылышпын..

Хандар соққан құрышпын,

Тастан неге қайтайын?!

5. 
   Ау, Сүйінбай, Сүйінбай,

Тоқтат енді сөзіңді.

Ояйын ба көзіңді!

6. “Тентіреп жүріп қаңғырып,

былғама шалқар көлімді.”:

7. Алатаудан төтелеп,

Тау ешкідей тік басып

Дескриптор Білім алушы

- көркемдегіш құралдардың түрлерін анықтайды;

- олардың қолданылу ерекшелігін талдайды.

Милион кімге бұйырады ойыны

7 сұрақ 1 дұрыс жауап 3 дұрыс емес жауап

1. Сұрақ: Сүйінбай мен Қатағанның айтысындағы негізгі мақсат қандай?

   • Дұрыс жауап: Өнер шеберлігін, ой-өрісін, және ойлау қабілетін көрсету, сондай-ақ өзара сынап, бағалау арқылы рухындағы үстемдігін дәлелдеу.

   • Дұрыс емес жауаптар:

     • Қарсыласын кемсіту және жеңу. (Бұл айтыстың бір мақсаты болуы мүмкін, бірақ ол негізгі мақсат емес)

     • Әлеуметтік ақпарат тарату. (Айтыс көбінесе өнер жағынан болғандықтан, бұл мақсатқа сәйкес келмейді)

     • Адамзаттың мәдениетін зерттеу. (Айтыс басты мақсаты – ақындар өздерінің шеберлігін көрсету.)

2. Сұрақ: Сүйінбай мен Қатаған айтысының негізгі тақырыбы неде?

   • Дұрыс жауап: Ақындардың өнерінің жалпы мәні, әр түрлі өмірлік жағдайлардың тұлғалық бейнелері және ойлау шеберлігі.

   • Дұрыс емес жауаптар:

     • Ру тайпасының тарихы. (Тақырыптардың қатарында болуы мүмкін, бірақ ол басты тақырып емес)

     • Соғыс жағдайлары мен қиындықтар. (Айтыстар көбінесе күнделікті өмірді және адамдарды бейнелейді)

     • Әлеуметтік құрылым мен қайшылықтар. ( Айтыстарда әлеуметтік жағдайлар теңеулер мен бейнелерде көрініс табуы мүмкін, бірақ тақырып емес)

3. Сұрақ: Айтыстағы теңеулер мен бейнелер қандай мақсатпен қолданылған?

   • Дұрыс жауап: Ақынның өз ой-пікірін және оны қарсыласына жеткізу тәсілдерін айқындау үшін.

   • Дұрыс емес жауаптар:

     • Күнделікті өмірді бейнелеу. (Бейнелер мақсатты тұлғалық бейнелеу үшін қолданылады, ал айтыстың мақсаты – көркемдік)

     • Әдеби өнерді жоғарылату. (Олар ойды көрсету үшін пайдаланады, айтыстың мақсаты шеберлікті көрсету)

     • Табиғаттың суреттерін көрсету. (Теңеулер басты тақырыптарға ықпал етеді)

4. Сұрақ: Қатағанның айтыстағы мінез-құлқы қандай?

   • Дұрыс жауап: Қатағанның айтыстағы мінез-құлқы – сөздер арқылы жеңіске жетуге, қарсыластың өнерлігін кемсітуге бағытталған.

   • Дұрыс емес жауаптар:

     • Достық және бейтарап. (Айтыста ол өзінің ойы мен шеберлігін дәлелдеуге ұмтылады)

     • Ойлы және терең. (Ойлылық маңызды, бірақ басты мақсат емес)

     • Сындарлы және түсіністікпен қарайды. (Сындарлы болғанымен, ол айтысты жүргізу арқылы жеңіс алғысы келеді)

5. Сұрақ: Айтыс жанрының қазақ әдебиеті үшін маңызы неде?

   • Дұрыс жауап: Айтыс жанры арқылы ақындардың шешендігі, ойлау қабілеті, өз өнерін көрсетуге бағытталған таланты мен ойы жетіледі.

   • Дұрыс емес жауаптар:

     • Соғыс өнерін дамыту үшін. (Айтыстың басты мақсаты – өнерлігін көрсету)

     • Саяси ақпарат тарату үшін. (Айтыс негізінен өнерлікті көрсетуге бағытталған)

     • Көркем әдебиет стилін қалыптастыру. (Айтыстың мақсаты ойын, көркем бейнелерді айтуда)

… (Келесі сұрақтарға да ұқсас дұрыс және дұрыс емес жауаптар қолданылуы мүмкін.)

You

6. Сұрақ: Сүйінбай мен Қатаған айтысында қолданылған көркемдік бейнелердің басты мақсаты неде?

   • Дұрыс жауап: Ақындардың өз ойларын, сезімдерін, шеберліктерін көркем түрде жеткізу және қарсыластарын бейнелеу.

   • Дұрыс емес жауаптар:

     • Табиғатты нақты бейнелеу. (Көркем бейнелеу басты мақсат емес, ол тек құрал)

     • Айтыстың ұзақтығын ұзарту. (Көркемдік бейнелер мазмұнды көрсету үшін қолданылады)

     • Тыңдаушылардың назарын аудару. (Назар аудару бір мақсаты болуы мүмкін, бірақ басты емес)

Сұрақ: Сүйінбай мен Қатағанның айтысының тілдік ерекшеліктерінің қайсысы айтыстың көркемдік деңгейін арттырады?

Дұрыс жауап: Тілдің бейнелілігі, теңеулердің молдығы, сөз ойыны, қарсы сөздердің қолданылуы, ритм мен үндестіктің сақталуы айтыстың көркемдік деңгейін арттырады.

Дұрыс емес жауаптар:

Диалект сөздердің көп қолданылуы. (Диалект сөздердің көптігі түсініктілікті қиындатуы мүмкін)

Күрделі грамматикалық құрылымдардың қолданылуы. (Күрделілік тыңдаушыларға түсініксіз болуы мүмкін)

Сөйлемдердің қарапайымдылығы. (Көркемдік деңгейді арттыру үшін белгілі бір күрделілік қажет)

Айтыстағы екі ақынның сөз қолданыстары арқылы тұлғалық болмысына гуманистік тұрғыдан талдау жасайды. Кестемен жұмыс істеу арқылы ақындарға мінездеме береді

Ойын ойнау арқылы әдебиет теориясындағы тілдің көркемдегіш тәсілдерін анықтамаларын есімізге түсіріп алайық

Айтыстағы кейіпкерлердің тілге тиек еткен сөз түйдектерін негізге ала отырып, олардың қолданылу ерекшеліктерін талдайды

Дұрыс жауапты табады

Дескриптор:

-Үзіндіні түнісіп оқиды ;

-Үзіндідегі ақынның сөз қолданысы арқылы тұлғалық болмысына гуманистік тұрғыдан талдау жасайды;

- кестемен жұмыс істеу арқылы ақындарға мінездеме береді.

Дескриптор: көркемдегіш құралдардың анықтамаларын табады

Дескриптор

көркемдегіш құралдардың түрлерін анықтайды;

-олардың қолданылу ерекшелігін талдайды.

Дескриптор:

Сұрақты оқып,дұрыс жауабын табады

Кестелер,

манеталар

Рефлексия

5 мин

Тик ток әдісі

Бағалау

Үйге тапсырма:

Әдеби эссе жазу