Төлеген Айбергенов атындағы №16орта мектеп
Сұлтанмахмұт Торайғыровтың 125 жылдығына орай өткізілген «Ақын есімі – ел есінде» атты әдеби кештің сценарийі
Мақсаты: Сұлтанмахмұттың өмірі мен шығармашылығына тоқталу, балалық шағы, білім алу жолдары, қызметі, алдына қойған мақсатқа жету жолын үйрету. Ақын шығармалары арқылы әдеби – теориялық білімдерін, өзіндік ой пікірін жүйелі жеткізуін, ойлау, салыстыру қабілеттерін дамыту. Оқушыларды ұлттық патриотизмге , оқу-білімнің маңызын түсіне білуге, жеке тұлға ретінде қалыптасуға тәрбиелеу
1- жүргізуші. Армысыздар қадірменді ұстаздар мен оқушылар! Бүгінгі кешті қазақтың белгілі ақыны Сұлтанмахмұт Торайғыровтың мына сөздерімен бастағым келіп отыр: Сүйемін туған тілді – анам тілін, Бесікте жатқанымда-ақ берген білім. Шыр етіп жерге түскен минутымнан Құлағыма сіңірген таныс үнім. Ең бірінші сол тілмен сыртқа шықты, Сүйгенім, сүйсінгенім, жек көргенім.2- жүргізуші.Бүгін сіздермен өткізгелі отырған С. Торайғыровқа арналған «Ақын есімі – ел есінде» атты тәрбие сағатына қош келдіңіздер!Қазақ халқының рухын аспандата келген оптимистік көзқарастағы ақын - жазушылар көші Сұлтанмахмұт Торайғыровтан басталады. С. Торайғыров - халқымыздың ой тілегін білдіріп, көзін надандықтан ашуды арман еткен. Ақын өз атынан сөйлей отырып, сол дәуірдегі ұрпақтың мұрат - мақсатын, арман - аңсарын жырға қосадыҚараңғы қазақ көгіне,Өрмелеп шығып, күн болам!Қараңғылықтың кегіне,Күн болмағанда кім болам?деген рухты жырларымен мәңгі өшпес із қалдырған ақын. Өскелең ұрпақтың идеалына айнала алатын дара да, дана ақынның бірі екені тағы да айшықтала түсті.1- жүргізуші. Құрметті ұстаздар және оқушылар, Сұлтанмахмұт Торайғыровтың өмір жолы деректеріне назар аударайық. 1-оқушы. XX ғасырдағы қазақ әдебиетінің ірі тұлғасы, аса көрнекті ақын Сұлтанмахмұт Торайғыров 1893 жылы 28 қазанда Көкшетау облысының Қызылту ауданында туған. Торайғыровтың 2 жасында шешесі қайтыс болып, 6 жасына дейін әжесінің тәрбиесінде болған. Кейін әкесі екі ұлымен Баянауылға көшіп, Торайғыр кентіне таяу жерге қоныстанған. Торайғыров алғаш әкесінен ескіше хат танып, 13 жасынан Мұқан, Әбдірахман, Тортай деген молдалардан дәріс алды. 2-оқушы1911 ж. жаңаша оқыған Нұралы ұстазының көмегімен қазақ, татар тілдеріндегі әдеби кітаптармен, газет-журналдармен танысады. *1912 ж. Троицкідегі Ахун Рахманқұли медресесіне түседі, бірақ мұнда бір жылдай оқыған ол өкпе ауруының зардабынан оқудан шығып қалады. Торайғыров енді медреседе оқуды қойып, орысша оқу іздейді, қала маңындағы елде жаз бойы бала оқытады. 3-оқушы Сұлтанмахмұт Торайғыров қазақ халқының ХХ ғасыр басындағы аса көрнекті ақыны, ұлы Абай дәстүрін жалғастырушы. Өзі өмір сүрген қоғам шындығын, қайшылығын бейнелей білген адам. Ол – сол дәуірдің айрықша тұлғасы Сұлтанмахмұт Торайғыров жасында жабысқан дерт кеселінен 27 жасында қайтыс болды. Аз жасағанына қарамай, ол қазақ поэзиясы мен прозасын жаңа сатыға көтеріп кетті.
4- оқушы.С. Торайғыровтың шығармалары♦ Өлеңдері: «Шығамын тірі болсам адам болып», «Шәкірт ойы», «Бір адамға», «Жарлау», «Бұлар кім»♦ Поэмалары: «Адасқан өмір», «Кедей», «Айтыс», «Қайғы»♦ Прозасы: «Қамар сұлу», «Кім жазықты?», «Ауырмай есімнен жаңылғаным»Әдеби - музыкалық композиция «Бір адамға» өлеңі (Дамир,Захар,Аслан)Автор(Санжар)Сұлтанмахмұт Торайғыров 1914 жылы ел аралап жүріп, Павлодар маңының атақты шонжары Шорман аулына түседі. Байлығына мастанған Шорман ұрпақтары ата тегінің патша өкіметінен алған шен-шекпендерін, халықтың көзі жасымен жиналған қазына-мүлкін көрсетіп, мақтаныш білдіреді. Мұны жақтырмаған ақын осыған байланысты «Бір адамға» өлеңін шығарады. «Бір адамға» өлеңі.(мәнерлеп оқу: Аслан,Дамир,Захар,Думан)Бір үйде жиюлы екен қазына мал,Көрсетті бәрін бізге ақсақал шал:«Бұрынғы атамызға сыйға берген,Біздерде мынадай бар, мынадай бар?...»
Ол рас, аталарың шенге алыпты,Арзан қып, қымбат емес, кемге алыпты.Апыр-ай, қалай бұлдаған сатқандарын,Оқа, түйме, сылдырлақ, теңге алыпты!
Суреттер және көрдім жүзі жарқын,Ойладым: «Оңдырған - ау, баққан халқын!»Соншама құны толық бұлды түйме,Артында қалдырмас па жақсы даңқын?
Дедім мен: «Құтты болсын шекпеніңіз,Артқыға қандай егін еккеніңіз?Жусақ та денемізден кетер емес,Сондағы тұқым шашып сепкеніңіз».
Көргенде күміс кесе, алтын аяқ,Бір сөзді тамағына қойдым таяп:«Қай момынның малы бар бұл аяқта?»Демейінше болмады, қарап жай - ақ!
Отырдым, көрсем жекіп тастар ма деп,Шал айтты: «Көріңіздер, жасқанба!» деп,Кесені қолыма алып қарай бердім:«Ішінде нақақ көзден жас бар ма?» деп.Шәкірт ойы (Алтынай,Санжар мәнерлеп оқу)Қараңғы қазақ көгіне,Өрмелеп шығып, күн болам!Қараңғылықтың көгіне,Күн болмағанда, кім болам?Мұздаған елдің жүрегін,Жылытуға мен кірермін!Еңбек, бейнет тарауыРақатқа сарқылар.Қыздырып күннің қарауыНадандық теңізі тартылар.Орны отайып көгерер,Қызығын жайлап ел көрер.Тұрмыс, тағдыр - бірі деБұл мақсаттан бұра алмас;Қаһарман, Рүстем, Әлі деБұрам деп жолда тұра алмас.Сыланған жардың күлісі,Алдандырмас бірісі.Шыны осы(мәнерлеп оқу Дильназ,Бану,Маржан,Лаура,Алина,Айжан)Адам сәні барлық шақтаАброй, бірлік ынтымақта.Шында ғана тұрақтылық,Күйе жұқпас көңіл аққа.
Менде ағайын, жақын жоқ па,Зая қылар барды жоққа.Қылдан тайса қылтық етіп,Нысана ғып байлар оққа.
Көңілденсе көзге мақтап,Жамандайтын сырттан мықтап.Өзі мықты, өзі білгіш,Қолдағанын қалмақ сақтап.
Ашуланса пәле жаппақ,Аузын алсаң, алмақ ақтап.Көпірме сөз көсіледі,Іркілмей-ақ бойға шақтап.
Болыссызға кінә тақпақ,Бар мініңді іздеп таппақ.Жақынына опасыз жанКенелтпекші кімді жақтап.
Туысқанға өтпейді кек,Кінәласса болғаны тек.Ағайын боп бал жаласпақ,«Түбі бірге түтпейді» деп.
Мұндай жақын кімге қымбат,Кімге адамдық опа қылмақ.Бұзылмалы сабындай-ақ,Толқымалы болса сынап.
Өзіме өзім қойдым сұрақ,Жауабымда шыннан шырақ.Адал жолдас, жаны туыс,Маңымда жоқ, бәрі жырақ. Туған еліме өлеңін мәнерлеп оқу(Алмас,Думан,Бекзат,Нуридин,Мақсат)Үміт қып менен қарайсың,Көңіліңе медеу санайсың.Балалыққа жарасам,Аталыққа жарайсың.Қайтейін, елім, қимаймын,Қия алмай жанды қинаймын.Қимай қалсам, ішіңдеТағы тыншып сыймаймын.Алты қырдан ассам да,Сөздеріңді сыйлаймын,Тек қалауым сіздерден:«Серіктікті» милаймын.Сіздерге әкеп шашуға,Ілім, білім жинаймын.Келді хатың мен шаршапОтырғанда дамығып,Хабарыңа бек аңсапСүзіліп көңілім талығып.Сөзіңнен көріп өзіңді,Құшақтай алдым қамығып.Кім сүртті сонда көзімді,Қамықпайын не ғылып?Сөйлесіп гүлдей жайнады,Булыққан көңіл
ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен жасалған
05 Желтоқсан 2018
5683
31 рет жүктелген
