Қазақстанда мемлекеттік меншіктің үлесін төмендету жолдары.

Қазақстанда мемлекеттік меншіктің үлесін төмендету жайлы халық арасында түрлі пікірлер кездеседі.

Жалпы, мемлекеттік меншік дегеніміз- өндірістің жекелеген немесе барлық құралдарына мемлекеттің меншігі. Бұл термин командалық экономикада мемлекеттік меншікке қатысты қолданылса да, оның басты қолданылуы - мемлекеттік меншіктегі аралас экономика секторы. Нақтырақ айтатын болсам, мемлекеттік жер және оның қойнауы, өсімдіктер мен жануарлар дүниесі, сақтандыру сақтық қорлары, кәсіпорындар мен шаруашылық кешендері, көлік, жоғарғы және арнаулы орта оқу орындары түріндегі меншігі, әлеуметтік-мәдени саладағы объектілер және басқадай мүлік.

Ендігі кезекте Қазақстанда мемлекеттік меншіктің үлесін төмендету жайлы ой қозғасақ. Менің ойымша, бұл ойға екі тараптан қарауға болады. Біріншіден, егер мемлекеттік меншіктің үлесі төмендесе мемлекетке тиесілі дүниелер жеке меншікке айналады. Бұл халық үшін тиімсіз болуы мүмкін. Екіншіден, мемлекеттік меншіктің үласі төмендеуі халыққа пайда әкелуі де мүмкін.

Яғни барлығы халықтың пайдасына сай шешілуі тиіс.

Ол қалай? Мысалға белгілі бір оқу орнын алайық. Егер оқу орны мемлекеттік болса, студенттерге арнайы оқу гранты мен шәкіртақы бөледі. Сонымен қатар, мемлекет тарапынан оқуға түсу үшін түрлі бағдарламалар ұйымдастырылады. Бұл халық үшін тиімді. Ал, енді жеке меншік оқу орындары көп жағдайда ақылы түрде болады. Ауруханаларды да мысал ретінде алуға болады. Яғни, мемлекеттің меншігі халық үшін әлдеқайда тиімдірек болмақ.

Бірақ, мемлекеттік үлес кейде зиянын да тигізіп жатады.

Мемлекеттік меншіктің үлесін төмендетудің жолдары қандай? Меніңше, оны да түрлі жүйемен бөліп қарастыруға болады. Статистикалық мәліметтерге сүйенсек Қазақстанда мемлекеттік меншіктің үлесі отыз- қырық пайыз шеңберінде бекітілген екен. Егер, жеке меншік оқу орындары, ауруханалар сынды басқа да халық үшін қажет мекемелер жеке меншік болғанына қарамастан тиімді болса бұндағы мемлекеттің үлесі төмендейтіні сөзсіз деп ойлаймын. Және жеке меншік кәсіпорындар өз жұмысын жүйелі түрде ұсынса, сапалы дүниелермен халықты қамтамасыз етсе бұл да мемлекеттік меншіктің үлесін төмендетудің бірден бір жолы. Айтып кеткенімдей барлығы халыққа тиімді жағынан шешілуі қажет.

Франсуа Кенэ "Экономикалық кесте" деген еңбегінде меншікті көбейту процесінде еңбек өнімділігі рөлінің басымдылығын көрсеткен.

Қорытындылай келе, мемлекет тарапындағы меншікке байланысты оның үлесін төмендету жүзеге асырылады. Оның пайдасы мен зиянын ескере отырып, шешім қабылданады. Меніңше де ең дұрыс шешім осы. Себебі, мемлекеттік жүйенің оң бағытты да теріс бағыты да болары анық.