Жас Маманның Кәсіби Құзыреттілігін Қалыптастырудағы Тәлімгер-Ұстаздың Жаңа Рөлі: Коучингтік-Рефлексивті Үлгі

Қазіргі білім беру жүйесінің басты талабы – оқушылардың сыни ойлау, шығармашылық және функционалдық сауаттылық дағдыларын дамыта алатын, кәсіби тұрғыда жетілген мұғалімдер. Бұл міндетті шешудегі негізгі тұлға – мектеп табалдырығын жаңа аттаған жас маман және оған бағыт беретін тәлімгер-ұстаз.

Ұсынылып отырған «Жас маманның кәсіби құзыреттілігін қалыптастырудағы тәлімгер-ұстаздың рөлі» әдістемелік құралы дәстүрлі тәлімгерлік ұстанымдарын түбегейлі өзгертуді мақсат етеді.

Негізгі Идея: Директивадан Рефлексияға Көшу

Бұл тәжірибенің негізгі идеясы – тәлімгерлікті директивалық (нұсқаулықтық) үлгіден коучингтік-рефлексивті (бағыттаушы-талдаушы) үлгіге көшіру.

Мақсат: Тәлімгер жас маманға дайын шешімдерді ұсынудан бас тартып, оның өзін-өзі дамытушы, өз мәселесін өзі шеше алатын рефлексивті тұлға ретінде қалыптасуына жағдай жасауы тиіс. Яғни, тәлімгер енді "не істеу керектігін айтушы" емес, "неліктен және қалай істеу керектігін табуға көмектесуші" рөлін атқарады.

Тәлімгерлік Тәжірибенің Үш Кезеңі

Тәлімгердің инновациялық тәжірибесі жас маманның кәсіби дамуын үш кезеңге бөледі, әр кезеңде белсенді және рефлексивті әдістер қолданылады:

1. Диагностикалық-Бейімделу Кезеңі

Бұл кезеңнің негізгі міндеті – жас маманның қазіргі жағдайын жан-жақты анықтау.

• Қолданылатын Құралдар: Жас маманның теориялық, әдістемелік және психологиялық дайындық деңгейін анықтайтын бақылау парағы мен сауалнама.

• Нәтиже: Жас маман өзінің жетіспейтін тұстарын анықтап, тәлімгермен әңгімелесу негізінде дамудың жеке жоспарын құрады. Әңгімелесу барысында оның кәсіби ұстанымы мен мамандыққа деген көзқарасы айқындалып, мотивациясы артады.

2. Ізденіс-Тәжірибелік Кезеңі

Бұл кезеңдегі басты қағида – тәжірибе арқылы үйрену және өзін-өзі талдау.

• "Кері Айна" Рефлексиясы: Тәлімгер жас маманның сабағына қатысқан соң, бағалаусыз тек бақыланған фактілерді ғана айтып береді. Сабақтың нәтижесі мен тиімділігіне қатысты талдауды жас маманның өзі жүргізеді. Бұл әдіс жас маманды сыртқы пікірге тәуелсіз, рефлексивті ойлауға үйретеді.

• Коллективті Жоспарлау: Жас маманның қатысуымен 2-3 тәжірибелі ұстаз бірлесіп сабақ жоспарлайды және нәтижесін талдайды. Бұл коллективті ізденіс арқылы жас маманның әдістемелік дағдылары тереңдейді.

3. Бақылау-Қорытынды Кезеңі

Бұл кезеңде кәсіби дамудың нәтижелері бағаланады және келесі даму бағыттары айқындалады.

• Нәтижені Ұсыну: Жас маман жыл бойғы жұмысының нәтижесін портфолио түрінде ұсынады. Тәлімгер жұмысты критериалды бағалау негізінде қорытындылайды.

• Басқарушылық Дағдыны Тексеру: Жас маманға мектеп өміріндегі нақты проблеманы шешу (мысалы, белгілі бір сыныптағы оқу мотивациясын арттыру) тапсырылады. Бұл оның басқарушылық және жобалау құзыреттілігін дамытады және тек сабақ берумен шектелмейтін мұғалім ретінде қалыптастырады.

Тәжірибенің Тиімділігі мен Тарату Жолдары

Инновациялық тәжірибенің тиімділігі тек сипаттамамен емес, нақты нәтижелермен өлшенеді:

Экспортировать в Таблицы

Тарату Жолдары

Бұл әдістемелік құралды жүйелі түрде тарату үшін келесі жолдар ұсынылады:

• Мектеп ішінде: Әдістемелік құралды әдістемелік бірлестіктерде міндетті түрде талқылау және барлық тәлімгерлердің жұмысына енгізу.

• Жүйелік деңгейде: Аудандық/қалалық семинарларда тәлімгерлерге арналған шеберлік сыныптарын өткізу арқылы тәжірибені басқа білім беру ұйымдарына тарату.

Қорытындылай келе, бұл инновациялық тәжірибе тәлімгерлікті жай ғана нұсқаулықтан өзін-өзі дамытуға бағытталған тиімді коучинг деңгейіне көтереді. Нәтижесінде, мектепке тек білікті маман ғана емес, үздіксіз дамуға дайын, рефлексивті мұғалім келеді, бұл білім берудің жалпы сапасына оң әсер етеді.