. «КҮМӘНДІ ЖАҒДАЙЛАРДА
ЕЛІКТІРУДІ ҚАЛАЙ ЖЕҢУГЕ ЖӘНЕ ДҰРЫС ТАҢДАУ ЖАСАУҒА
БОЛАДЫ?»
Сабақтың
мақсаты: оқушыларды қауіпті
ұсыныстардан бас тартуға және өз шегараларын қорғауға
үйрету. Негізгі
міндеттер:
Неліктен «Жоқ» деп айта білу
маңызды екенін түсіндіріңіз.
Қауіпті ұсыныстардан бас тарту
жолдарын көрсетіңіз.
Материалдар мен
ресурстар:
Презентация
Азғыруды жеңуге арналған
кеңестері бар үлестірмелі материалдар.
Сабақтың барысы Кіріспе (2
минут) Бейнені
көрсету. https://youtu.be/9STOaUpRt_U?si=6evIkpB5AiJH6QCD
Сұрақ қою: «Жасөспірімдерді қандай жағдайлар
еліктіруі мүмкін?».
Негізгі бөлім (6
минутқа дейін)
Балаларға алдауды жеңуге көмектесу. Қоғам мен
ата-аналар балалар мен жасөспірімдерге өмірдің шынайы құндылықтарын
табуға көмектесуі керек: әлеуметтік, отбасылық, діни. Құндылықтар
туралы ашық айту керек. Балалардың өмірде дұрыс шешім қабылдауда
адалдық, жауапкершілік, тәуелсіздік сияқты құндылықтардың неліктен
маңызды екенін түсінуі маңызды. Егер бала өз бетінше дұрыс шешім
қабылдауға үйренсе, онда болашақта ол әрдайым қиын күнделікті
жағдайларда жол таба алады. Ата-аналар сынға қарағанда жиі мақтаған
кезде, балалар шешім қабылдағанда өздерін сенімді сезіне
бастайды.
Есірткіге қарсы оқытуды мектепке дейінгі жастан
бастау керек, өйткені баланың балалық шағында қалыптасқан әдеттері
болашақта шешім қабылдауға әсер етеді. Үш-төрт жасар бала әлі де
кешенді оқуға, есірткі туралы күрделі фактілерді түсінуге дайын
емес, бірақ оны шешім қабылдау, бірлескен ойын барысында
мәселелерді шешу дағдыларына үйретуге болады. Бұл дағдылар оған
есірткіден бас тарту туралы шешім қабылдаған кезде қажет
болады.
Ешқашан балаларды басқалардың көзінше
жазаламаңыз, олардың жақсы мінезқұлқын нығайту үшін оларды жиі
мақтаңыз. Баланы күшті тұлға етіп тәрбиелеу керек, сонда ол жеңіліс
емес, өз жеңістерінің тәжірибесін жинақтайды. Тәрбиеде осындай
қалыпты ұстану керек, сонда кішкентай кезінен бастап бала
ата-анасының қамқорлығы мен қолдауын сезінетін және сонымен бірге
оған үміт артып отырғанын, сенетінін біліп, тәуелсіз іс-әрекеттерге
бара алатын болады. Мысалдарды талдау:
-
Жасөспірімдер алдауға ұшырағанда болатын бірнеше
нақты немесе ойдан шығарылған жағдайларды ұсыну (мысалы, есірткі
қолдану туралы ұсыныс, емтиханда көшіру, қорқытуға қатысу және
т.б.).
-
Топтық немесе жұптық жұмыс: оқушылар әр мысалды
талдайды және әр таңдаудың ықтимал салдарын
талқылайды. «Құқықтар мен талаптар»
ойыны
Қатысушыларға тапсырма: «Сіздің таңдау және
әрекет ету еркіндігіңіз бен құқықтарыңыз шектелген, бұзылған
жағдайды (өзекті, бірақ бұрын болған жағдайды келтіруге де болады)
еске түсіріңіз. Бұл жағдайды, алдымен шын мәнінде, қалай болғанын
топтың басқа мүшесімен бірге сомдаңыз. Сіз қандай сезімді бастан
өткердіңіз? Сіз нені өзгерткіңіз келеді? Енді өз құқықтарыңызды
қорғай отырып, тура сол жағдайды жаңаша сомдаңыз. Табанды болыңыз,
арандатушылыққа бой алдырмаңыз (серіктес манипуляция мен үстемдікті
қолданады, мысалы, кінә сезімін оятуға тырысады, мақтау айтады,
бұйрық береді, қорқытады, жалбарынады). Қандай жағдай болмасын,
өзіңізге керектіні сенімді түрде талап етіңіз. Серіктесіңізге өз
қажеттіліктеріңіз туралы ашық айтып, сезімдеріңізді
сипаттаңыз».
Талқылауға арналған
сұрақтар:
-
Сіз
нені бастан өткердіңіз?
-
Ең
үлкен қиындықтарға не себеп болды?
-
Сіз
неден қорқасыз?
-
Сіздің қазір істегеніңізді нақты өмірде қолдануға
бола ма болса, қалай?
-
Сіз
мұны қалай жасайсыз?
-
Ықтимал салдары қандай?
-
Егер олар теріс болса, сіз оларды қалай
жеңесіз?
«Бас тарту» ойыны
Қатысушыларға тапсырма: «айналаңыздағы біреумен
қарым-қатынас жағдайын еске түсіріңіз, оны әдетте қабылдамау қиын.
Бұл жағдайды топтың басқа мүшесімен ойнаңыз, алдымен ол шындықта
болады. Сіз не бастан өткердіңіз? Сіз нені өзгерткіңіз келеді? Енді
сол жағдайды серіктесіңізден бас тарту немесе онымен
келіспейтіндігіңізді білдіру арқылы басқаша жолмен
ойнаңыз».
Талқылауға арналған
сұрақтар:
Таңдауға әсер ететін факторлар:
-
Күмәнді жағдайларда шешім қабылдауға әсер етуі
мүмкін факторларды талқылау: құрдастардың қысымы, қабылдауға деген
ұмтылыс, жазадан қорқу, моральдық құндылықтар және т.
б.
Қорытынды
Пайдалы сілтеме:
https://youtu.be/BCAA6q-DBnc?si=HAiV_l2MG2aIVUEP
https://drive.google.com/file/d/1zr0xk3YY5XJuddXYQM36oZSyfRFItux5/view
https://drive.google.com/file/d/1PIp-x-SgLIM7NkIeNkE_omo9i3Ud8WbP/view
|