ТІРЕК КОНСПЕКТ. АЛКЕНДАР

Бисенгалиева Эльмира Камешовна

Батыс -Қазахстан облысы

Теректі колледжінің химия - биология

пәндерінің 1санатты оқытушысы

ТІРЕК КОНСПЕКТ АЛКЕНДЕР

Алкендер – молекула құрамындағы бір қос байланысы бар , жалпы формуласы С_пН_2п болатын қанықпаған көмірсутектер.

Алкандар	Атауы	Алкендер	Атауы
СН4	Метан	–	-
С2Н6	Этан	С2Н4	Этен (Этилен)
С3Н8	Пропан	С3Н6	Пропен( пропилен )
С4Н10	Бутан	С4Н8	Бутен( бутилен)
С5Н12	Пентан	С5Н10	Пентен ( пентилен )
С6Н14	Гексан	С6Н12	Гексен ( гексилен)
С7Н16	Гептан	С7Н14	Гептен ( гептилен )
С8Н18	Октан	С8Н16	Октен (октилен)
С9Н20	Нонан	С9Н18	Нонен (нонилен )
С10Н22	Декан	С10Н20	Децен (децилен )

Алкендердың атаулары.

Нормальді алкендерді атағанда көбіне сәйкес алканның –ан жұрнағын -илен жұрнағына алмастырады.Халықаралық номенклатура бойынша, сәйкес алканның –ан жұрнағын -ен жұрнағына алмастырады

Алкендердың құрылысы: SP² гибридизация

С₂Н₄ Этен (Этилен)

СН₂= СН₂ Қос байланыстың ұзындығы 0,134 нм,байланыс энергиясы 612 кДж/моль болады.

Алкендердің изомерленуі.

1. Алкендерде қаныққан көмірсутектердегі сияқты көміртек қанқасының изомерлері болады.

Мысалы: Бутен -1 және 2 метилпропен-1

Н₂С = СН -СН₂-СН₃ Н₂С = С -СН₃

\

СН₃

2. Еселі байланыстың орнына қарай изомерлену

Н₂С = СН -СН₂-СН₃ Н₂С- СН = СН₂-СН₃

Бутен -1 Бутен -2

3. Классаралық изомерлену 4. Кеңістіктік изомерлері ( геометриялық)

Н₂С - СН₂

Н₂С СН_- - СН₃

Н₂С

Н₂С - СН₂

циклобутан Метилциклопропан

А

3. Спирттерді дегидраттау

Н₂С – СН₂ Н₂ О₄ СН₂ = СН₂ + Н₂О

Н ОН

3. Галогеналкандарды дегидрогалогендеу.

Н₂С – СН₂ ^{КОН спирт,t} СН₂ = СН₂ + НСІ

Н СІ

хлорэтан

лкендердың алынуы

1. Алкандарды крегингілеу

С ₈Н₁₈ ^t С₄Н₁₀ + С₄Н₈

октан бутан бутен

2. Алкандарды дегидрлеу

Сr ₂О₃ t

Н ₃С – СН₃ СН₂ = СН₂ + Н₂

Физикалық қасиеттері.

Алкандердің алғашқы үш мүшесі (этен, пропен, бутен) газдар, пентеннен С₅Н₁₀ бастап сұйық, ал С₁₈Н₃₆-дан бастап қатты заттар.

Химялық қасиеттері.

Этиленнің қолданылуы:

• Еріткіш

• сірке альдегиді

• сірке қышқылы

• антифриз

• қопарылғыш заттар;

3. 3. Галогенсутектерді қосу.

Н₂С =СН₂ +Н – СІ Н₃С – СН₂СІ

хлорэтан

3. 4. Гидраттану

Н₂С = СН₂ + Н – ОН Н₃С – СН₂ОН

этил спирті

СН₃ –СН =СН₂ +Н – ОН Н₃С – СНОН – СН

пропанол-2

Құрамында қос байланыс болғандықтан, алкендер едәуір белсенді қосылыстар. Алкендердің химиялық қасиеттері, негізінен, молекула құрамындағы қос байланыспен анықталады. Қос байланыс екі молекулалық орбитальдан тұрады: біреу δ-, ал екіншісі π–типті. Әр түрлі реагенттердің әсерінен әсерінен әлсіздеу π -байланыс үзіледі.

Қосылу реакциялары.

1. Гидрленуі (сутектің қосылуы)

С Н3 – СН = СН2 + Н – Н СН3 – СН2 – СН3

2. Галогенденуі (галогендердің қосылуы)

Н ₂С = СН₂ + В ₂ В Н₂С –СН₂В

• Отын

• Еріткіш

• синт. Каучук

• органикалық синтезде

• еріткіштер

• пластмасса.

қызыл 1,2-дибромэтан

қоңыр (түссіз)

6. 6. Алкендердің қалыпты жағдайда тотығуы

Н₂С=СН₂ + /О/ + Н₂О Н₂С – СН₂

ОН ОН

Н₃С – СН = СН – СН₃ + /О/ 2СН₃ – СООН

5. Этиленді полимерлеп, полиэтилен алады.

КМпО₄

п СН₂ =СН₂ п( – СН₂ – СН₂ – ) ( – СН₂ – СН₂ – )_n

пролиэтилен

7. Алкендердің жануы.

С ₂Н₄ + 3О₂ 2СО₂ + 2Н₂О + Q