Тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас түрлері

Сабақ жоспары
Ұзақ мерзімді жоспардың тарауы:
Мектеп: Ә.Науаи атындағы №17жом
Күні:
Мұғалімнің аты-жөні: Уразбаева Д.П
Сынып: 8
Қатысқандар:
Қатыспағандар:
Сабақтың тақырыбы:
§56. Тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас түрлері
Осы сабақта қол
жеткізілетін оқу
мақсаттары
Сабақтың мақсаттары

8.3.1.6 – тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас түрлерін сипаттау
Барлық оқушылар:
Мәтінді оқып, мазмұнын түсінеді, қарым-қатынастарды ағза үшін тиімділігіне
байланысты жүйелейді.
Оқушылардың басым бөлігі:
Оңтайлы қарым-қатынас түрлерін салыстырады, ажыратады.
Оңтайлы қарым-қатынастарды мысал келтіре отырып, талдайды.
Кейбір оқушылар:
Тіршілік үшін оңтайлы қарым-қатынастың маңызына баға береді.

Бағалау критерийлері

Пәнаралық байланыс
Ойлау дағдысы
Құндылықтар

Ағзалар арасындағы қарым-қатынастарды жіктеп жүйелейді.
– Оңтайлы қарым-қатынастарға сипаттама береді.
– Оңтайлы қарым-қатынастарға мысал келтіре отырып, ерекшеліктеріне
тоқталады.
– Оңтайлы қатынастардың маңызына баға береді.
Селекция,медицина,география
Білу,түсіну,қолдану,талдау
Зайырлы қоғам руханият денсаулықты сақтау жүйесін дамытудың ең маңызды
шарттарының бірі денсаулықты сақтау,салауатты өмір салтын дұрыс ұстануға
тәрбиелеу.Қарым-қатынас жасау қабілеті,жауапкершілікті сезіну,бір-бірінің пікірін
тыңдау,ынтымақтастық

Тілдік мақсат

Симбиоз, кооперация, мутуализм, комменсализм,
Алдыңғы оқу
Жоспар
Жоспар
Сабақтың жоспарланған жаттығу түрлері
ланған
уақыт
Сабақтың
басы
Ұйымдастыру. Психологиялық ахуал.
Топқа бөлу әдісі: «шарды бөлікке бөлу»
Мұғалім дәл ортаға тұрады. Ойша шардың диаметрін салу арқылы сыныпты
екіге бөледі.
Сынып осы әдіс арқылы «Бірлік», «Достық» топтарына бөлінеді.
«Оқушылардан осы сөздер бүгінгі сабаққа ассоциация бола ала ма?» деп
сұралады.
Әр топ өздерінің атының сабаққа байланысын болжайды.
Ынтымақтастық атмосферасын тудыру:
Балалар қол ұстасып шеңбер жасап тұрады.
– Бұл неге ұқсайды? (кішкентай шарға)
– Шарымызды үрлейік.
– Енді қандай шар болды? (Үлкен шар)
– Бұл шарымыз тағы неге ұқсайды? (Күнге)
Ал, балалар, қолымызды күн нұрына созайықшы.
Қуанайық, шаттанайық, алақай!
Қуанатын күн келді,

Дереккөздер
Ресурстар

Сабақты
ң ортасы

І. Оқулықпен жұмыс. Мәтінді «Тірек сөздер стратегиясы» арқылы
меңгереді. Мұғалім тірек сөздер береді. Оқушылар тірек сөздердің ретін
бұзбай әңгіме немесе мәтін құрастырады. Мәтіннің құрамын құруға
мұғалім назар аударады. Мәтін құрастыру кезінде логикалық ойлау іске
қосылады. Әңгіменің мазмұнын жұпта, топта ақылдасады. Тірек сөздер
Оңтайлы қарым-қатынас Биотикалық қатынас Симбиоз Селбесу
Пәтерлестік Мутуализм Микориза Ішек симбионттары Түйнек
бактериялары
Оқулық
309
Дескрипторлар:
– Мәтінді толық меңгеріп, топтық жұмыс тапсырмасын толық
орындайды.
– Мәтіннен алған білімді пайдаланып, әңгіме құрайды.
– Биотикалық қарым-қатынастың оңтайлы түрлерін ажыратады,
салыстырады.
Сергіту жаттығулары:
«Саусақ ретімен тұру» жаттығуы Барлық оқушы отырады мұғалім
оқушылардың алдында артқа қарап тұрып басынан жоғары көтеріп екі
/бір, үш, төрт т.б./ саусақ көрсетеді де бір, екі, үш деп тез алға бұрылады.
Саусақтың санына сәйкес оқушылар тұру керек. Бірнеше рет
қайталанады. Бұл жаттығу сыныпты белсендіреді.
Рефлексия.
Парталас көршіңе 1 пікір таңдаңыз:
• Жарайсың!
• Мен сабақтағы сенің жұмысыңа ризамын.

Оқулық
Плакат,
маркер

Соңы

«Синквейн», «Оңтайлы қарым-қатынастар»
5 жолды өлең құрастыру.
1. Зат есім. Кім?
2. Сын есім. Қандай?
3. Етістік. Не істейді?
4. 4 сөзден құралған сөйлем.
5. Балама сөз.
Дескрипторлар:
– синквейн талапқа сай орындалған;
– тақырыптың мәнін ашады;
– оңтайлы қарым-қатынастың маңызын көрсете алады.
Рефлексия. «Желкенді қайық»

Қосымша ақпарат

Комменсализм – бұл екі түрдің арасындағы биотикалық
байланыстың белгісі. Бір түр екінші бір түрге қоректік зат және мекен тауып беру, басқаша айтқанда
екінші түрге зиян келтірмей бір түрдің өзіне қорек табу қасиетін айтады. Бұған көп мысалдар келтіруге
болады. Мысалы қорқау қасқыр арыстаннан қалған етпен қоректенеді. Құстардың ұясында,
кемірушілердің ішінде көптеген буынаяқтылар өздерінің тіршілік жағдайын табады. Яғни осы жердегі
органикалық шірінділермен қоректеніп отырады.
Мутализм – екі немесе бірнеше түрлердің, өте ұзақ бір-біріне пайда келтіре отырып тіршілік ету

арақатынасын айтамыз. Симбиоздық қатынас өсімдіктерде, жануарларда немесе өсімдіктер мен
жануарларда, жануарлар мен өсімдік арасында болады. Мысалы, бұршақ тұқымдастар мен бактериялар,
қыналар мен мүктердің, су балдырлары арасындағы байланыс. Мысалы, қыналардың құрамына, мүктер
класының үш өкілі кіреді: аскомицеттер, базидиомицеттертер және фиккомициттер. Табиғатта 20000нан астам ағзалардың түрлері бірлесіп тіршілік етеді.
Нейтрализм. Түрдің арасындағы байланыстың бір белгісі. Бірге тіршілік ететін екі түр, бір-біріне зиян
да, пайда да әкелмейді. Олар бір-біріне тәуелсіз, бірақ олардың жағдайы, тіршілік биоценоздағы басқа
түрлердің жалпы жағдайына байланысты.__Сұрыптаудың маңызды бөлімдерінің бірі ататектер туралы
ілім болды. Оны жете зерттеудегі жетекші рөл көрнекті орыс ғалым-генетигі Николай Иванович
Вавилов еді. Ол ХХ ғасырдың 20–30-жылдарында қызметкерлерімен бірлесіп, Австралия мен
Антрактидадан басқа барлық континенттерді қамтыған 110 ботаника-агрономиялық экспедицияны
ұйымдастырды. Нәтижесінде 1940 жылы 250 мың мәдени өсімдіктер үлгілерінен құрылған топтама
жасалды. Олар қазіргі кезде Санкт-Петербургте, Өсімдік шаруашылығы институтында сақталуда. Қазір
де
Ресейдің және дүниежүзілік көптеген селекционерлері мұны өз еңбектерінде генетикалық өте құнды
материал ретінде пайдаланады. Мәдени өсімдіктердің сан алуандығы және шығу орталығын орыс
ғалымы Н. И. Вавилов зерттеді. Ол бес континентті айналып шығып, дүние- жүзінің 52 елдерінде
болды. Н. И. Вавилов өсімдіктердің 400-ге жуық түрінің Оңтүстік Азияда, 200-ге жуық түрінің Оңтүстік
Америкада мәденилендірілгенін дәлелдеді. Ол осы сапарында мәдени өсімдіктердің 1 000-ға жуық
түрін зерттеді. Сөйтіп, өсімдіктер сан алуандығының
Сабақ бойынша рефлексия
Сабақ мақсаттары/ оқу мақсаттары
дұрыс қойылған ба? Оқушылардың
барлығы ОМ қол жеткізді
ме?Жеткізбесе, неліктен?Сабақта
саралау дұрыс жүргізілді ме?
Сабақтың уақыттық кезеңдері
сақталды ма? Сабақ жоспарынан
қандай ауытқулар болды, неліктен?
Қорытынды бағамдау
Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?
1.
2.
Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алады (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?
1.
2.