ТОПТЫҚ ЖҰМЫС АРҚЫЛЫ ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІ: ТЕОРИЯ МЕН ТӘЖІРИБЕ

Кіріспе

Қазіргі білім беру жүйесінде оқушылардың белсенділігін арттыру және білім сапасын жақсарту мақсатында топтық жұмыс арқылы оқыту әдістері кеңінен қолданылады. Бұл әдіс оқушылардың бір-бірімен қарым-қатынас орнатып, ынтымақтастықта жұмыс жасауына және өз ойларын еркін жеткізе алуына мүмкіндік береді. Баяндамада топтық жұмыс арқылы оқыту әдістерінің теориялық негіздері мен тәжірибеде қолданылу ерекшеліктері қарастырылады.

1. Топтық жұмыс: теориялық негіздер

Топтық жұмыс – бұл оқушыларды белгілі бір мақсатқа жету үшін шағын топтарға бөліп, бірге жұмыс жасауға негізделген әдіс. Топтық оқыту Джон Дьюи, Лев Выготский, Курт Левин сияқты ғалымдардың зерттеулерінде көрініс тапқан.

• Лев Выготский: оқыту әлеуметтік өзара әрекеттесу арқылы жүзеге асады. Топтық жұмыс оқушының когнитивті дамуына ықпал етеді.

• Курт Левин: топтағы динамика жеке тұлғаның дамуына әсер етеді.

Теорияға сәйкес, топтық жұмыс төмендегідей ұстанымдарға сүйенеді:

• Ынтымақтастық – топ мүшелері бірлескен мақсатқа жету үшін жауапкершілік алады.

• Белсенділік – әр оқушының қатысуы қамтамасыз етіледі.

• Қарым-қатынас – оқушылар бір-бірімен идеялармен алмасады, пікірталас жүргізеді.

2. Топтық жұмыс әдістері

Топтық жұмыс әртүрлі әдіс-тәсілдерді қамтиды. Олардың ең тиімділері:

2.1. Жұптық жұмыс

Оқушылар екі адамнан құралған шағын топтарда тапсырманы орындайды. Бұл әдіс қарапайым тапсырмалар үшін қолайлы.

Мысал: Тақырыпты талдау, пікір алмасу.

2.2. Шағын топтардағы жұмыс

3-6 оқушыдан тұратын топқа күрделі тапсырмалар беріледі. Әр оқушы өз міндетін атқарады.

Мысал: Топқа эссе жазу, жоба дайындау.

2.3. “Аквариум” әдісі

Оқушылардың бір тобы орталықта талқылау жүргізеді, ал қалғандары бақылап, пікірлер айтады.

Артықшылығы: Оқушылардың тыңдау және бағалау дағдылары дамиды.

2.4. Рөлдік ойындар

Оқушыларға рөлдер беріледі және олар берілген сценарий бойынша әрекет етеді.

Мысал: “Сот процесі”, “Дөңгелек үстел” ойыны.

2.5. “Миға шабуыл” әдісі

Топ мүшелері идеяларын еркін айтады. Соңында ең тиімді шешім таңдалады.

3. Топтық жұмыстың тәжірибедегі тиімділігі

Тәжірибе көрсеткендей, топтық жұмыс арқылы оқыту келесідей нәтижелер береді:

1. Әлеуметтік дағдылардың дамуы

• Оқушылар бір-бірімен ынтымақтасады, жауапкершілікті сезінеді.

2. Ойлау қабілетінің артуы

• Пікірталас арқылы оқушылар сын тұрғысынан ойлауға үйренеді.

3. Өзін-өзі бағалау дағдысы

• Топтық рефлексия барысында оқушылар өз жұмыстарын бағалайды.

4. Тілдік дағдылардың жетілуі

• Әсіресе тіл үйрену сабақтарында топтық жұмыс коммуникативтік құзыреттілікті дамытады.

Мысал: Оқушыларға берілген жоба тапсырмаларын бірге орындау кезінде әрқайсысы өз ойларын жеткізіп, ортақ шешімге келеді. Мұндай жұмыстар оқушылардың белсенділігін арттырып, көшбасшылық қасиеттерін дамытады.

4. Топтық жұмыс кезіндегі қиындықтар мен шешу жолдары

Топтық жұмыс барысында кейбір қиындықтар туындауы мүмкін:

• Белсенділік деңгейінің әртүрлілігі: Кейбір оқушылар белсенді қатысса, басқалары сыртта қалып қояды.

Шешімі: Әр оқушыға нақты рөлдер беру.

• Уақытты тиімсіз пайдалану: Топ ішінде дау-дамай туындап, уақыт зая кетеді.

Шешімі: Жұмысты ұйымдастыруда нақты ережелер орнату.

• Топ арасындағы пікір қайшылығы: Әртүрлі пікірлер бір шешімге келуді қиындатады.

Шешімі: Модератор тағайындау арқылы пікірталасты реттеу.

Қорытынды

Топтық жұмыс арқылы оқыту әдістері оқушылардың білім алу белсенділігін арттырып қана қоймай, олардың коммуникативтік және әлеуметтік дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Бұл әдіс – теория мен тәжірибенің үйлесімділігі негізінде, қазіргі заманғы білім берудің маңызды құралы. Мұғалімдер топтық жұмысты тиімді ұйымдастыру арқылы оқушылардың шығармашылық әлеуетін аша алады.

“Табыс – командалық еңбектің нәтижесі” дегендей, білім беру процесінде топтық жұмысты дұрыс қолдану сапалы нәтижеге жеткізеді.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Выготский Л.С. “Оқыту және дамудың өзара байланысы”.

2. Дьюи Дж. “Білім беру философиясы”.

3. Тәжірибелік педагогика бойынша әдістемелік нұсқаулар.