Тоқыма өндірісінін технологиясы мен машиналар жүмысы

«Жеңіл өнеркәсіп және сервис колледжі»,

Арнайы пән оқытушысы: Булегенов А.Е.

Оқушысы: Омиртай Ж.Е.

Тоқыма өндірісінін технологиясы мен машиналар жүмысы

Мата току станогінің жүмысы. Токыма станогының схемасы төмендегі 2.5-суретте көрсетілген. ¥ршықтан-2 айналып өткен ламель-3, ремизкалардың галевтерінің тесіктері-4, арқылы батанға-8 бекітілген бердо тістерінің-5 арасымен өтеді. Дайын мата станоктың алдыңғы бел темірін-11 айналып өтіп шикізатты реттеуіштің-9 көмегімен білікке-10 оралады. 1-орағышта негіз үнемі керілген күйде тұрады. Шыт, без, полотно сияқты маталарға керек қарапайым тоқыма өрнектерін жасау үшін екі ремизка жеткілікті. Біреуіне негіздің барлық жүп, екіншісіне барлық тақ жіптері өткізіледі. Егер тоқыма станогында бір ремизка көтеріліп екіншісі бір ремизка темен түссе негіздің барлық жіптері жалжиды да шөлнек өтетін тоқығыш саңылау тудырады. Мата бетіне тоқыма өрнектерін жасаған кезде ремизкалар саңылау тудыратын эксцентрикті механизмнің көмегімен көтеріліп түседі.

Бүл механизмге басқыш-12 және эксцентрик-13 кіреді. Механизм бастаушы арқылы батан-8 мен оған бекітілген бердо арқылы иінді білікті қозғалыкқа келтіреді. Ортасында арқаулық 56 шпулі бар шөлнек-6 қуғыиггың-7 үрғанынан саңылауға сұңгіп кетіп арқау жіпті өткізеді. Матаның тербелмелі қозғалысы бердоньгң көмегімен арқау жіпті матаның жиегіне қарай тығыздайды. Ремиз өз жағдайын өзгертеді де, саңылау қайта пайда болады. Шөлнек қайтадан жүріп тағы бір жаңа арқау жіпті өткізіп, батанның тебермелі қозғалысы осылай қайталана береді. Негіз жіп жайлап тарқатылады да тоқылған мата піикізат білігіне орала береді. Шикізатты реттеуіш жылжытып түратын матаның қозғалу жылдамдығына оның тығыздығы тікелей байланысты, жылдамдық ұлғайған сайын матаның тығыздығы кемиді. Эксцентрикті станоктарда тек полотнолық маталар шығарылады. Майда тоқыма өрнектерді алу үшін ремиз көтеретін кареталары бар станоктар пайдаланылады. Үлкенөрнекті тоқыма маталар, беттік жаккардты машиналары бар станоктарда шығарылады. Түкті маталарды шығару үшін арнайы түкті тоқьгма станоктары қолданылады. Тоқыма саласындағы қүрал-саймандардың негізгі дені автоматты тоқыма станоктары, олар шөлнектегі шпульді арқау жібі біткенде немесе үзілгенде автоматты түрде ауыстыратын механизммен жабдықталған. Соңғы жылдары аркауға шағын габаритті металл төсемі бар тоқыма станоктары мен шолнексіз станоктар көптеп шығарылып пайдалануда. Тоқыма станогының жүмысіпы механизмі көрсетілген. Жетектегіш доңғалақ 1-тізіп орағыш машинаның орталық бөлігіне орналасқан. Тізіп оралған негіз 2-жіптер 3-октау білікпіесінің үсті аркылы 4-ламельдерден 5-галевтер көзінен 6-бердо тістерінің арасынан өткізіледі. Иірілетін таспа ремизкалар ішіндегі жіптер нөміріне сәйкес галевтердің көзі арқылы өтеді. Таспа галевтердің көзімен бірге кезекпен көтеріліп томен түсуі нәтижесінде жіптер біркалыпты иіріледі. Шашакталған жіптер 7-күзегіштер арқылы кырқылады. Біліктер козғалғанда 8-механизмінің тербеліс әсерінен алға қарай жылжыған 9-арқау жібі матаның шетінен бастап тоқылады. Тоқылып жатқан мата 10-белтемір мен 11-білікті жанап өтіп дайын бүйымды орағыш 12-білікке оралады. Осы операциялар әр бір түрдегі маталарды жасағанда қайталанады. Тоқыма станоктары пневматикалық, гидравликалық, рапирлі және пневморапирлі болып бөлінеді.

Шөлнекті тоқитын станоктарға қарағанда шөлнексіз станоктардың шуы аз болады және жіпті аз үзеді, өнімділігі де жоғары. Зауытгарда шығарылатын шөлнексіз тоқыма станоктарының негізгі типтері шөлнексіз пневморапирлі станоктар. Пневморапирлі станоктың талшық өтетін саңылауына оң жақтан, сол жақтан бір мезгілде екі қатты түтік рапирлері кіргізіледі. Олар батанның ортасында кездесіп саңылау жасайды, ал одан арнайы механизммен дәл өлшенген аркау жібі өткізіледі. Содан кейін рапирлер саңылаудан шығып кетеді, арқау жіп оң жак жиекте кесіледі де бердомен матаның шетіне ныкталады. Шөлнексіз станоктардан шықкан маталардаң екі жағында жалпақтығы 1 -сантиметрдей шашағы болады. Чехославакияда шығарылатын шөлнексіз гидравликалық тоқыма станоктарында арқау жіптері ылғалданып өткізіледіТоқыма өндірісінің ақаулары. Тоқыма өндірісінің акауы жіп үзілгенде және станок механизмдері бүзылғанда пайда болады. Мұндай ақаулар матаның және тігін бүйымдарының сортына әсерін тигізеді. Тігін бұйымдарының көзге көрінетін бөлшектерінде токыма акауларының болуы олардың сортының төмендеуіне немесе жарамсыз болуына әкеп соғады. Сондықган бұйымды пішкенде ақаусыз матаны пайдаланады. Ақаулы маталарға төмендегілер жатады. Олар ■ жуықтама негізге бір немесе қатарынан екі жіптің жетіспеуі, ■ өткінші аралық арқауға бір немесе катарынан екі жіптің жетіспеуі, ■ шала өңделген негіз жібі кейбір жерлерде матаның бетінде қалып қояды да арқау жіппен айқаспай қалады, ■ сүңгіме арқау жіп кейбір жерлерде матаның бетінде қальш негізбен айқаспай тоқылады, ■ кем тоқылулар арқау жақ бетінін сирек жерлері, ■ қосарлы жүп негізгі екі жіп бір жіппен айқасқан, ■ арқаудың ыдырауы арқау жібінің қысқа және жуан жерлері, арқау жібі тобымен ілгектен түсіп кетіп, сол бетімен тоқылған жағдайда болады, ■ арқаулық ілмектер, ілмек ширатылмалар арқау жіп әлсіз таратылғанда болады, ■ жіптің түйіні арқаумен дүрыс айқаспағандықтан негізгі жіптің кемінде үшеуінің үзіліп кетуінен болады, ■ жыртығы, ойығы, тіліндісі токыма станогы бөліпектерінің кінәсінен болған көлемі әрқалай тесіктер, ■ былғану мен май дакгары матаға немқұрайлы қарағандықтан және токыма станогын шылқылдата майлағандыктан болады, • түрлі арқаулар ширатылуы мен жуандығы баска, жіп салатын шпульді тоқыма станогына арқау орнына пайдаланғанда шығатын жолақ, ■ токыма өрнегінің ауытқуы, бүрмалануы суретгерінің кейбір жерлерде тағайындалған суретке сәйкес келмеуі. Тігін бұйымдарының сортын аныктағанда тоқыма акауын есептеу матаның талшыктын кұрамы мен бұйымның қандай максатқа жұмсалатындығына байланысты жүргізіледі. Тоқыма өнеркәсібінде мынандай екі түсінік кеңінен қолданылады. Өндірістік үрдіс алғашқы тоқыма материалдарын және жартылай дайын өнімдерді белгілі өнімнің түріне айналдыратын технологиялык үрдістердің жиынтығы. Технологиялық үрдіс материалдың сапасын, касиеттерін, өлшемдерін және формаларын өзгертуге бағытталған механикалық өндеу немесе өндеулердің бір түрі. Технологиялық үрдіс үзіліссіз және циклды болады. Циклды үрдіс бірнеше операциялардан түрады. Технологиялық үрдістерді зерделген кезде операциялардың мәніне олардың белгіленуіне, белгілі әдістеріне, машинаның құрылғыларына, жүмысына, еңбек өнімділігіне көңіл аудару қажет.