TOUCHMATH – ОҚЫТУ ӘДІСІ АРҚЫЛЫ БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫН ОҚЫТУ

Әкімбай Аружан Сәдуақасқызы, Ө.Жәнібеков атындағы Оңтүстік Қазақстан педагогикалық университеті, 4-курс білімалушысы

Кіріспе

Қазіргі заманғы білім беру жүйесінде оқыту әдістерін жетілдіру — оқу процесінің сапасын арттырудың басты шарты. Әсіресе бастауыш білім беру сатысында оқушылардың танымдық белсенділігін арттыратын, логикалық ойлауын дамытатын тиімді әдістерді пайдалану ерекше маңызды. Осындай инновациялық әдістердің бірі – TouchMath әдісі. Бұл әдіс — оқушыларға сан ұғымын, математикалық амалдарды көзбен көру, жанасу, есту арқылы меңгертуге бағытталған мультисенсорлық оқыту тәсілі.

TouchMath әдісі АҚШ-та алғаш рет енгізілген және бүгінде әлемнің көптеген елдерінде бастауыш мектептерде қолданылып келеді. Бұл әдіс әсіресе инклюзивті білім беруде, яғни оқуында ерекше қажеттіліктері бар балаларға математиканы үйретуде өте тиімді деп танылған.

TouchMath әдісінің мәні мен негіздері

TouchMath — визуалды және тактильді (жанасу арқылы) оқыту әдісі. Әдістің басты ерекшелігі — сандарға «нүктелер» немесе «жанасу нүктелері» арқылы мән беру. Әр санның үстіне немесе ішіне қойылған нүктелер баланың санау процесін оңайлатуға бағытталған.

Мысалы, 3 санына үш нүкте беріледі. Оқушы әр нүктеге қол тигізіп немесе санау арқылы бұл санның мәнін нақты түсінеді. Бұл — абстрактілі математикалық ұғымдарды нақты, көрнекі құралмен түсіндірудің бір тәсілі.

TouchMath әдісінің үш негізгі қағидасы бар:

1. Сенсорлық тәжірибе – бала санды көреді, оған қол тигізеді және санау процесін сезіне отырып орындайды.

2. Көрнекілік – әрбір математикалық ұғым визуалды бейнемен көрсетіледі.

3. Қайталау арқылы есте сақтау – тұрақты түрде қайталау және әртүрлі жаттығулар арқылы білім бекітіледі.

Әдістің мақсаттары

TouchMath әдісінің негізгі мақсаттары мыналар:

• Оқушылардың математикалық ойлауын дамыту;

• Сан ұғымын нақты әрі терең меңгерту;

• Арифметикалық амалдарды (қосу, азайту, көбейту, бөлу) оңай түсіндіру;

• Математика пәніне деген қызығушылықты арттыру;

• Ерекше білім беруді қажет ететін оқушылардың үлгерімін жақсарту.

Әдістің бастауыш сыныпта қолданылуы

TouchMath әдісі әсіресе 1–4 сынып оқушылары үшін тиімді. Бұл жастағы балалардың көбі көрнекі және практикалық әдістер арқылы жақсы меңгереді. Әдістің қолдану бағыттарына тоқталсақ:

1. Сан ұғымын меңгерту

Сандарды таныстыру кезінде әр санға белгілі бір «жанасу нүктелері» беріледі. Мысалы:

• 1 саны – бір нүкте

• 2 саны – екі нүкте

• 3 саны – үш нүкте, т.с.с.

Оқушы әр нүктені саусағымен түртіп, санды сезінеді. Бұл тәсіл абстрактілі санды нақты зат секілді қабылдауға мүмкіндік береді.

2. Қосу және азайту амалдары

Қосу кезінде әр санға сәйкес нүктелерді түртіп санау арқылы жауап табылады. Мысалы:

3 + 2 есептеледі келесі жолмен:

• 3 санының нүктелерін саусақпен санау (1, 2, 3)

• кейін 2 санының нүктелерін санау (4, 5)

• Барлығы – 5

Азайту кезінде де ұқсас әдіс пайдаланылады, бірақ кері санау арқылы.

3. Көбейту және бөлу

TouchMath әдісі көбейтуді қайталау арқылы жүзеге асырады. Мысалы, 3 × 2 дегеніміз — 3 нүктелі санды екі рет санау. Бұл әдіс көбейту мен бөлуді түсінуі қиындау оқушылар үшін өте пайдалы.

TouchMath әдісінің артықшылықтары

1. Көрнекілік пен түсініктілік
   Оқушылар сандарды көзбен көреді, қолмен сезеді және санайды, бұл абстракциядан нақтыға көшуге көмектеседі.

2. Жан-жақты даму
   Баланың моторикасы, көру және есту қабілеттері бір мезгілде дамиды.

3. Сенімділік пен мотивацияны арттыру
   Әдіс жеңіл және түсінікті болғандықтан, оқушы өз жетістіктерін көреді, бұл оның пәнге қызығушылығын арттырады.

4. Инклюзивті ортада тиімділік
   Ерекше қажеттіліктері бар балалар TouchMath әдісі арқылы математикалық амалдарды өз деңгейінде меңгере алады.

Қолдану мысалдары

Мысал 1: 1-сыныпта сан мен сандар қатарын меңгерту

Мұғалім әр санға сәйкес нүктелер бейнеленген карточкалар таратады. Мысалы, 5 санының карточкасында 5 нүкте болады. Балалар саусақпен нүктелерді санап, сол санды табады. Кейін олар сандар қатарын құрастырып, қай сан үлкен, қай сан кіші екенін анықтайды.

Мысал 2: 2-сыныпта қосу мен азайтуды үйрету

Оқушылар жұппен жұмыс істейді. Бірі карточканы ұстап, екіншісі санайды. Мысалы, «7 – 3 = ?» деген есепті шешу үшін 7 санының нүктелерін тауып, оның үшеуін алып тастайды. Қалғанын санап, нәтижені табады.

Мысал 3: 3-сыныпта көбейтуді меңгерту

Оқушыларға 4 × 3 есебі беріледі. Олар 4 санының нүктелерін үш рет санайды:
1–4, 5–8, 9–12 → Жауап: 12.

Оқушылар мен мұғалімдердің пікірлері

TouchMath әдісін қолданған мектептерде оқушылардың математика пәніне деген қызығушылығы артқаны байқалған. Мұғалімдер бұл әдісті оңай қолдануға болатынын, әсіресе нашар үлгеретін оқушылар үшін тиімді екенін айтады. Балалар бұл әдісті «ойын» ретінде қабылдайды, сол себепті оқу процесі қызықты өтеді.

Қазақстан мектептеріндегі қолдану мүмкіндіктері

Қазақстанда бастауыш білім беру жүйесі жаңартылған білім мазмұны негізінде жүзеге асырылуда. TouchMath әдісін осы жаңа бағдарламаға енгізу — математикалық білімнің сапасын арттырудың нақты жолы. Әдісті:

• 1–2 сынып математика сабақтарында;

• Инклюзивті сыныптарда;

• Қосымша үйірме, түзету сабақтарында қолдануға болады.

Мұғалімдер арнайы дайындықтан өтіп, әдістің құралдарын (карточкалар, интерактивті материалдар) пайдалану арқылы сабақты түрлендіре алады.

Қорытынды

TouchMath — бастауыш сынып оқушыларының математикалық білімін жеңіл, түсінікті және көрнекі түрде меңгеруіне арналған тиімді әдіс. Әдіс әсіресе көру, есту және жанасу арқылы оқуды оңай қабылдайтын балалар үшін пайдалы. Бұл әдіс оқушылардың математикалық ойлауын дамытуға, пәнге қызығушылығын арттыруға және оқу нәтижесін жақсартуға мүмкіндік береді.

Қазақстан мектептерінде TouchMath әдісін енгізу бастауыш білім беру сапасын арттыруға үлес қосады. Мұғалімдер бұл әдісті сабақта қолдана отырып, әр оқушының мүмкіндігіне сай тапсырма беру арқылы инклюзивті әрі тиімді білім беру кеңістігін құра алады.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Fernandes, M., & Powell, S. R. (2018). Using TouchMath for Students with Learning Difficulties. Journal of Special Education Technology.

2. www