№14 ”Малышок” б\б Екібастұз қ.

Әдіскер: Байтокина Майгуль Жанатовна

Балабақшада ТРИЗ технологиясын қолдану туралы қысқаша түсінік.

Бала тәрбиесі отбасынан басталады десек те, негізделген әдіс – тәсілмен берілетін тәлім – тәрбие ісі көбінесе балабақшадан басталады. Балабақшадағы тәрбие бала табиғатына ерекше әсер етіп, оған өмір бойы ізгілік пен адамгершілік тұрғысынан, мағынасы өшпейтін із қалдырады.

Бала бақшада баланың дарынды, жоғары шығармашылық қабілетін қалыптастыру негізгі мақсаты боп табылады.

Балаларды мейірімділік пен ізгілікке тәрбиелеу кезінде жұмыс жасайтын балалардың бірен-сараңы екені, көп балалар шетте қалады, өз ойларын айтуға жасқанады ұялады. Шығармашылық тұрғыдан көрініп тұрған нәрселерді байқамайды.

Осы мәселені шешу барысында ТТШТ (ТРИЗ) технологиясын пайдаланған дұрыс. Осы технология негізінде баланың ойлау, қиялдау, шығармашылық тұрғыдан көзқарасы артады ТТШТ (ТРИЗ) технологиясының әдіс-тәсілдерін қарастыра отырып, дидактикалық ойындары өте тиімді.. Оқу іс- әрекетінде ТТШТ (ТРИЗ) элементтерін қолданған шақта балалар қиялдық ойлау жүйесі дамиды.Сондықтан да оқу іс- әрекеттерінде , еркін шығармашылықта да ТТШТ (ТРИЗ) технологиясын қолдануға болады. Бұл кезде әр баланың шығармашылық қабілетін өз еркінен тыс ашуға мүмкіншілік бар.

ТТШТ (ТРИЗ) технологиясы баланы шығармашылық тапсырмаларды орындауды үйретеді, оның бойында шығармашылық қажеттілікті дамыта отырып, қызығушылығына сүйене отырып, шығармашылыққа жүйелі түрде жетелеуге мүмкіндік береді. Ойындардың ішінде мына ойындарды балалармен ойнауға тиімді.

«Қайталама»

Балалар өздеріне бір кейіпкерді алады. Содан кейін оның өзіне тән қасиетін айтады да, өздеріне қойып көреді:

Мен – бақамын. Мен секіре аламын.

Мен - көлікпін. Мен де төмпешіктен өткенде секіремін.

Мен – қаламмын, менде нүкте салғанда секіремін т.с.с.

«Неге ұқсайды?»

Ойын ережесі: жүргізуші нысанды атайды, балалар оған ұқсайтын заттарды атайды.

Ескерту: Нысандардың ұқсастығы келесі белгілеріне қарай болуы мүмкін: белгісіне, міндетіне, ішкі және сыртқы жүйесіне, өткен және келер шаққа, дыбысына, иісіне, түсіне, көлеміне, пішініне, материалын. Әр түрлі ныандардыңда ұқсастығы болады. Ойынды таныстыру кезеңінде әр түрлі заттық суреттерді қолдануға болады. Жүргізуші ойынға қатысушыдан аталған заттардың неге өзара ұқсайды деп шешкенін сұрау.

Тәрбиеші: Кірпінің тікенектері неге ұқсайды?

Балалар: Инеге, түйреуішке, шегеге. Қаламның білігіне және т.б.

Ойын «Ерте-кеш»

Мақсаты: нысанның уақытша байланыстылығын және міндетін анықтауға үйрету.

Ойынның шарты : Жүргізуші қандай да бір жағдайды атайды,балалар сол жағдайға байланысты болған немесе болатынын айтады. Іс-әрекетпен көрсетуге де болады.

Ойынның жүргізілуі:

Тәрбиеші:Бүгін аптаның қандай күні?

Балалар:Сәрсенбі

Тәрбиеші:Кеше аптаның қандай күні болды?

Балалар:Сейсенбі.

Тәрбиеші:Ертең аптаның қандай күні болады?

БалаларБейсенбі

Тәрбиеші:Қараңдар аюдың апаны қалай жасалған

Балалар:Үлкен,күшті,

Тәрбиеші:Ол әрдайым сондай болдыма? Бұрын бұған не болған?

Балалар:Ол жоқ болатын ағаштар өсіпті.

Тәрбиеші:Дұрыс балалалар,тағы не болған?

Балалар:Кішкентай бұтақтар өсіпті

«Сиқырлы суреттер»

Мақсаты: қиялын, ойлауын дамыту, өзі салған бейне желісінде табу (көзді жұмып сурет салу).

Барысы: Балалар, көздеріңді жұмыңдар. Кәзір өте жағымды әуен естіледі. Осы әуен желісімен қағазға фломастермен қалаған желіде сурет саласындар. Әуен тоқтаған кезде, өз суреттеріңе қарап неге ұқсайтыны баяндайсыңдар. Адам, жануар т.б. қажетті бөліктерін салуды әрі қарай жалғастырасыңдар.

«Достарыңды тап»

Ойын ережесі:   Жүргізуші нысанды атайды, ерекшелігін ажыратады, ал балалар ол ерекшелікті не және кім атқаратынын атайды.

Ойын барысы:

Жүргізуші:  Ат жүкті тасиды, осы функцияны тағы қандай жануар атқарады?

Балалар:  Піл жүк тасиды. Солтүстікте бұғы, итте таси алады, түйе, есек.

Жүргізуші:  Қоян секіре алады, осы функцияны тағы қандай жануар атқарады

Балалар:  кенгуру, тиін, ат секіре алады.

«Затты сипатта», «Бір сөзбен ата», «Сиқырлы қалта»,«Артық затты тап», «Не жасай біледі ?», «Жыл мезгілдеріне саяхат», Қайда тұрады?»«Менің достарым,»«Мазақтама» «Не артық» «Заттарды түсі бойынша топтастыр».

ТТШТ (ТРИЗ) әдісін сөйлеу дамыту,шығармашылық, білім беру салаларында қолдану өте тиімді.Триз әдістемесін мектепке дейінгі тәрбиелеудегі сөйлеу дамыту сабақтарында қолдану арқылы төмендегідей көрсеткіштерге ие боламыз:

1. Баланың танымдық әрекетін белсендендіру.

2. Баланың шығармашылығын көрсетуге мотивациялау.

3. Бейнелі ойлауға жағдай жасалады.Сөздік қоры молаяды.

Сөйлеу дамыту сабақтарында ТТШТ (ТРИЗ) элементтерін қолдану кезінде төмендегідей дидактикалық принциптерді ескеру керек

1. Таңдау еркіндігі

2. Мәселенің ашықтығы-мәселені шешуде бірнеше жауаптың болуы.

3. Кері байланыс. Тәрбиеші баланың ойлау операциясын меңгергенін үнемі бақылап отырады.Себебі жаңа шығармашылық жұмыста ол қажет болуы мүмкін.

4. Ол өткен сабақтың бөлімі болуы мүмкін.Бұл баланың мүмкіншілігін,білімін кеңінен қолдануға мүмкіншілік жасайды.

Қорыта айтқанда заманымыздың болашағы – жас ұрпақтың тілдік, шығармашылық, әлеуметтік, және денсаулық құзіреттіліктерін арттыру, рухани байлығын, тапқырлық тапсырмаларды шешу теориясының негізгі түсініктерімен таныстыру, шығу жолын іздеуде алған білімдерін қолдануға үйрету, әрбір тәрбиешінің міндеті деп ойлаймын.