«Ұлттық тәрбие – халық даналығында»

«ҰЛТТЫҚТӘРБИЕ
–ХАЛЫҚ
ДАНАЛЫҒЫНДА»

Ұлттықтәрбиеқазіреліміздеорыналып
отырғанкөптегенмәселелерді: анатілін, ата
тарихын, ұлттықсалт-дәстүрінбілмейтін
жастар, тастандыжетімбалалар, «қиын»
балалар, қарттарүйлеріндегіәжелермен
аталар, нашақорлыққасалынғанжастар,
тағыбасқалардыбірте-біртежоюдыңжәне
олардыңалдыналып, болдырмаудыңнегізгі
жолы. Ұлттықтәрбиеалғанұрпақденісау,
білімді, ақылды, ұлтжанды, еңбекқор, сыпайы,
кішіпейілболыпөседі.Сондықтанда ұлттық
тәрбие–ел болашағы.
Ұлттықтәрбиеніңмақсаты–ұлттық
сана-сезіміқалыптасқан, ұлттықмүдденің
өркендеуінеүлесқосаалатынұлттық
құндылықтармен жалпыадамзаттық
құндылықтардыөзараұштастыраалатын
ұлтжандытұлғанытәрбиелеу.

Ұлттықтәрбиеніңміндеті–мәдени-әлеуметтік
өзгермеліжағдайдағыұлттықтәрбиеніңдіңгегі–ана
тіліболыпқалатыныннегіздеу, қазақтілімен
тарихын, мәдениетімен ділін, салт-дәстүрімен дінін
құрметтеудежастардыңұлттықинтеллектуалдық
мінез-құлқынқалыптастыру, бүгінгіқазақелінің
индустриалық-инновациялықжүйесініңдамуын
қамтамасызететінпарасатты, ұлттық
сипаттағыбелсендііс-әрекеткетәрбиелеу, білім
жәнемәдени-руханитұрғыдабасқаөркениеттермен
бәсекегеқабілеттіболуынқамтамасызету, қоғам
мен адам, адаммен табиғатқарым-қатынасының
өркениеттіліксана-сезімінұлттықрухта
қалыптастыру. Тәрбиеніңбастынысаныелдіксананы
қалыптастырып, ұлттықрухпен ұлттық
патриотизмдінегіздеу, ұлтсыздықпенкүресуболса
керек.
Халқымыздыңсан ғасырларбойыұстанғанұлттық
салт-дәстүрлермен руханиқұндылықтарынәлем
елдерініңозықдәстүрлерімен озықтәрбие
үлгілеріменбайытып, жаңатәрбие
тұжырымдамаларынжасауда. Осы арқылыбілімберу
ісімен ұлттықтәрбиебірлігінеқолжеткізіп, жаңа
ғасырдыңжаңасипаттағыинтеллектуалдыұрпағын
қалыптастыруісібастынысанағаалыныпотыр.

Қазақхалқыныңғасырлартұңғиығынанберітарихыменбітеқайнасыпкележатқанұрпақ
тәрбиелеудегітәжірибелерібізгесолруханимәдениет, этикалық, эстетикалыққұндылықтарын
құрайтынұлттықәдет-ғұрып, салт-дәстүрлер, әдеби, музыкалық, кәсіби, тұрмыстықфольклорлар
мазмұныарқылыжетіпотыр. Соныменбіргеұрпақтәрбиесіне, жалпыхалықтыңруханидамуына
байланыстыұлттықтәлім-тәрбиелікой-пікірлерді: ҚорқытАта, Әл-фараби, ҚожаАхметИассауи,
МұхамедХайдар Дулати, ЖүсіпБаласағұн, МахмұтҚашқари, Асанқайғы, т.Б. Қазақақын-
жырауларыныңмұраларынан, билермен шешендердіңтәлімдіксөздеріненкөреміз. Әрадамөзінің
ұлттықтамырын, әдет-ғұрпын, мәдениетінтүсінеалады. Халықтықәдет-ғұрып, салт-санасының
байлығы, патриоттықсезімотанғадегенсүйіспеншілігінқалыптастырады.

Отбасытәрбиесініңұлттықерекшеліктері;
туыстыққарым-қатынас, жетіататуралытүсінік,
перзенттікпарызбен қарыз, ұлттықнамыс, сана-сезім,
отансүйгіштік, еңбексүйгіштікқасиеттерұлттық
тәрбиеніңнегізгібағыттарынажатады.Тұрмыс–салтқа
байланыстытуғанәдет-ғұрыптармен салт-дәстүрлердің,
бәріндехалықтыңарман-тілегі, ой-пікірі, келешекұрпаққа
айтарөсиетікөрінісберіпотырады.
Руханибайлыққаапаратынжолдыңбірі–білім,
екіншісі–солбілімдіпайдағаасыру. Адам алғашбілімнің
құндылығынасүйенеотырып, өзортасынжақсыжағынан
өзгертугеәрекетжасайды. Өйткеніруханижетілудің
шыңынакөтерілгенадамөмірдіңмәнімен мағынасынжай
ғанатүсініпқоймай, жербетіндеізгілікорнатуғакүш
салады. Қандайда болсынадамдықты, адамгершіліктібетке
ұстағанқоғамныңмақсаты-әрадамдыруханибайлық
деңгейінежеткізу.Бүгінгіжасұрпақтыоқытыпқанақоюаз,
оны жан-жақтыдамыту, жаңашадағдыларғатәрбиелеу
қажет. Әлемдікдаму, ғылымитехнология адамныңұшқыр
ойлы, тереңбілімді, озықтәрбиеліболуынталапетеді.
Сондықтанрухани-адамгершіліктұрғысынанбілімберу әр
тұлғаныңазаматтықкелбетініңжоғарыболып, олардыңкез
келгенортадабелсенділіккөрсетеалатынқабілеттерін
жетілдіруді.

Қазақтамынадайқұндыөсиеттербар.Мысалы:
•Жетіқазына Жетіата Жетіжұт
•Ер жігіт 1. Бала 1. Құрғақшылық
•Сұлуәйел 2. Әке 2. Жұт(мал қырылу)
•Ақыл, білім 3.Ата 3.Өрт
•Жүйрікат 4.Арғы ата 4. Оба (ауру)
•Қыранбүркіт 5. Баба 5. Соғыс
•Беренмылтық 6. Түпата 6. Топансу
•Жүйріктазы (ит) 7. Тек ата 7. Зілзала(жерсілкіну)
•
•Жетікүн Жетіғалым Жетіәулие
•Бүгін 1. Шығыс 1. Мекешәріп
•Ертең 2. Батыс 2. Мәдинашәріп
•Бірсүгіні 3. Оңтүстік 3. Бұхаршәріп
•Арғыкүні 4. Солтүстік 4. Шамшәріп
•Ауыркүн 5. Аспан(жоғарығалым)5. Қатымшәріп
•Соңғыкүн 6. Жерорта 6. Құддыс(Мысыр) шәріп
•Азына 7. Жерасты 7. Кәләмшәріп(Құран)
•Жетіжоқ Жетіжетім
•Жердеөлшеуішжоқ 1. Тыңдамағансөзжетім
•Аспандатіреуішжоқ 2. Киюсізтозғанбозжетім
•Тастатамыржоқ 3. Иесізқалғанжержетім
•Тасбақадаталақжоқ 4. Басшысыжоқел жетім
•Аққудасүтжоқ 5. Аққу–қазсызкөлжетім
•Алладабауыржоқ 6. Жеріненайырылғанел жетім
•Жылқыдаөтжоқ. 7. Замандасыболмаса–бәріненде солжетім

•Бес қару Бес өсиет Бес намаз
•Садақ 1. Топасқасенбе 1. Таңнамазы
•Мылтық 2. Жауғаиілме 2. Бесіннамазы
•Найза 3. Сақжүр 3. Екіндінамаз
•Қылыш 4. Аз үйгесенбе 4. Ақшамнамазы
•Айбалта 5. Жарлыдансыйалма5.Жашиық намазы
•
•Бес жаратылыс Бес қатер
•Күн 1. От
•Ай 2. Жау
•Жұлдыз 3. Борыш
•Күндіз 4. Ауру
•Түн 5. Сөз
•Үшдаусыз Үшарсыз Үштәтті
•Мінез 1. Ұйқыарсыз 1. Жан тәтті
•Кәрілік 2. Күлкіарсыз 2. Мал тәтті
•Ажал 3. Тамақарсыз 3. Жар тәтті
•
•Үшғайып Үшқадірлі Үш
қуат
•Ажалғайып 1. Ырыс 1. Ақылқуат
•Қонақғайып 2. Бақ 2. Жүрекқуат
•Несібеғайып 3. Дәулет 3. Тілқуат

«Қазақстанныңболашағы–қазақтілінде» болғандықтанәдебиетсабағындаоқушыларғатақпақтарды
жалаңжаттатып, ертегілердіқұроқытыпқанақоймай, оны оқушыныңсанасынасіңіріп, мағынасына
тереңбойлатуғатырысамын. Олүшінтүрлікөрнекіқұралдардыпайдаланып«Тазшабала», «Қожанасыр»,
«Алдаркөсе» сындыертегікейіпкерлерінбалалардыңөздерінеойнатып, жан-жақтыамал-тәсілдерді
қолданамыз.Сондай-ақежелгіата-бабаларымызданжалғасыпкележатқансалт-дәстүрлерімізбен әдет-
ғұрыптарымызды, тарихымыздыбалалардыңжадынажастайынансіңіріпөсіруімізшарт.
Мысалыөткентарихымыздансыр шертетін«Көшпенділер» фильмін, одансоңЖелтоқсаноқиғасын,
тәуелсіздіктіңқалайкелгендігінжасбалдырғандарғаересектерсияқтытүсіндіреалмайсың. Сондықтаносы
жолда«Тәуелсіздігімтұғырым», «Желтоқсанызғары»т.бтәрбиесағаттарынөткіземіз.Олболашақ
ұрпақтыұлтынсүйебілуінемүмкіндікбереді.Бұлбіржағынанбалалардыңегеменеліміздіңтарихымен
тәуелсіздігіміздіңтартуы–рәміздеріміздітаныстыруғамол мүмкіндіктуғызады.

Халықтықпедагогика –қоғамныңрухани, мәденижәне
адамгершілікқарым-қатынастарындағыеңқымбатқазына
дейтінболсақ, оқушыларғаұлтымыздыңәдет-ғұрыптарымен
салт-дәстүрлерінүйрету, оны оқушыойынаұялатуарқылы
ізгілікке, адамгершілікке, ұлтжандылыққа, өзсалт-дәстүрін
құрметтұтуғабаулу –ұстаздардыңбастымәселесі.
Бүгінде өзгелерментереземізтеңесіп, өркениеттіелдер
қатарынанкөрініпкележатқанбізүшінұлттықдәстүрімізді
тереңмеңгеріп, ұлттықболмысымыздысақтапқалуөте
қажетдепбілемін. Сондықтанеліміздіңболашағын
тәрбиелеп, білімнәріменсусындатыпотырғанұстаздарүшін
бұлеңбастыміндетдепсанап, өзсабағымдаосы мәселеге
баса назараударуғатырысамын. Жалпықазақтілімен
әдебиетпәніноқытудахалықтықпедагогикасыз
болмайтыныбелгіліғой. Әйтседе оныоқушысанасынатерең
бойлатуүшінкүнделіктісабақтатиімдіпайдағаасырабілу
өтеқажет.Мысалы, 5-сыныптарда халықауызәдебиетін
оқытудыңөзі-халықтық
педагогика.Қазақхалқыныңтәлімдікмәні, ой-
толғаныстарыбесікжырымен батырлықэпостарда,
ертегілермен аңыздарда, шешендіксөздермен айтыс-
термелерде, мақал-мәтелдердекөптепкездеседі. Мұндағы
ұрпақтәрбиесініңнегізгітүйіні—адамгершілік-имандылық,
ақыл-ой, еңбек, эстетика, дене, отбасытәрбиесіне
байланыстымәселелергекеліптіреледі.

Халқымыздыңмаңдайына
біткенұлттық
құндылықтарымызды, сонауөткен
ғасырларданөшпесмұраболып
қалыптасыпкележатқандархан
халқымыздыңтаратқанүлгі
насихатыасылмұраларымызды
өздеріңіздіңталмай, қажымай
еткенеңбектеріңіздіңарқасында
дарындыда тәрбиеліоқушылардың
бойынасіңіріп, ұлттық
мәдениетіміздіәлемдікдеңгейдегі
мәдениеткежеткізіпсақтауға
дегенұлттықазаматтықысезімді
қалыптастыруғабіркісідей
атсалысайық!

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒАРАХМЕТ!!!