«Сарыоба ауылының №2 жалпы орта білім беретін мектебі» КММ

Волейбол ойнауды үйренуге арналған жаттығулар жинағы

(әдістемелік құрал)

Денешынықтыру пәнінің мұғалімі: Жумай Айвек

2025ж

Кіріспе

Волейбол – бұл дене тәрбиесі мен спорттың бір түрі, ол адамның табиғи қозғалыс дағдыларын, атап айтқанда, жүгіру, жүру, секіру, лақтыру және басқа да жаттығуларды қамтиды. Бұл ойын кез келген жастағы адамдарға, әсіресе, он жасар балалардан бастап, пайдалы әрі қызықты болып табылады. Волейбол дене шынықтыру пәні бойынша маңызды жаттығулардың бірі болып табылады, себебі ол ағзаға пайдалы және жан-жақты дамытуға ықпал етеді.

Ойын кезінде әртүрлі қозғалыстарды орындау арқылы адамның координациясы жақсарады. Мысалы, допты дәл қарсылас алаңына түсіру, серіктесіне дұрыс беріп, оны қарсыластың алаңына алдап тастау секілді қимылдар ойыншының техникалық қабілеттерін арттырады. Волейбол ойыны адамның физикалық дайындығын нығайтып, әрбір қозғалыс арқылы оның шеберлігін дамытатын тиімді спорт түрі болып табылады.

МАЗМҰНЫ

1. Волейбол ойынының ережелері.

2. Ойын барысындағы нақты қозғалыстар.

3. Волейбол ойнауды үйренуге арналған жаттығулар жинағы

4. Қорытынды

Әдістемелік құралдың негізгі мақсаты:

Волейбол ойындарын үйренуге арналған жаттығуларды жүйелі түрде ұсынып, спорттың осы түрін меңгеруге қажетті дағдыларды дамыту. Құрал оқушылар мен жас спортшыларға волейбол ойынының негізгі элементтерін үйретуге арналған жаттығуларды қадам-қадаммен түсіндіре отырып, олардың физикалық дайындықтарын жақсартуға бағытталған.

Міндеттері:

1. Волейбол ойынының негізгі техникасын үйрету – допты қабылдау, беру, соққы жасау және алаңда қозғалу сияқты негізгі дағдыларды игеру.

2. Физикалық дайындықты арттыру – қозғалыс координациясы, шыдамдылық және жылдамдықты дамытуға бағытталған жаттығуларды қамту.

3. Командалық жұмысқа дағдыландыру – командалық ойынды дамыту, әр ойыншының рөлін түсіну және өзара әрекеттесу дағдыларын қалыптастыру.

4. Ойынға деген қызығушылықты арттыру – жаттығулар мен ойындар арқылы волейболға деген қызығушылықты ояту, командалық рухты көтеру.

1.Волейбол ойынының ережелері.

 Волейбол ойыны аумағы  9∕18 м алаңда өткізіледі. Ортаңғы сызық алаңды екіге бөліп тұрады. Ортаңғы сызықтың  үстіне екі бағанға керілген волейбол торы орнатылады. Жасөспірім  ербалаларға арналған тордың биіктігі – 220 см. Қыздар үшін 210 см. болады. Ойынға әрқайсысына 6 ойыншыдан болады. Ойынға диаметрі 65 – 68 см. салмағы      250 г – дық доп пайдаланылады. Бір команданың ойыншылары үштен артық қол тигізуіне болмайды. Бір ойыншы допқа екі рет қол тигізугі рұқсат етілмейді. Ойын барысында доп қай алаңға түссе, сол команда осы жолы ұпайдан ұтылған болып есептеледі. Жасөспірімдер ойыны 3 немесе 5 кезеңнен тұрады.

Ережелері:

1. Доп жерге тисе;

2. Команда допқа үш реттен артық қол тигізсе;

3. Доп лақтырылса немесе қолда кідіріп (ұсталынып) қалса;

4. Доп дененің белден төмен кез – келген жеріне тисе;

5. Ойыншы допқа қатарынан екі рет қол тигізсе;

6. Ойыншы торға тиіп кетсе;

7. Қарсы жақтағы допқа ойыншының қолы тиіп кетсе;

8. Доп кезексіз ойынға қосылса;

9. Допты арнаулы орыннан ойынға қоспаса;

10.  Допты ойынға қосқан кезде  сол ойыншы алаңның сызығын басып тұрса немесе ішке еніп кетсе;

11. Ойынға қосылған доп бағанға, торға т.б. тиіп немесе  алаңнан шығып кетсе.

Партия – ойын бес партиядан тұрады, әр партия 25 ұпайға дейін ойнайды.

Кездесуде үш партияны жеңу жеткілікті.

Шабуыл соққысы–команданың ойынын қорытындылайтын тиміді әдіс.

Доп беру – техникалық тәсіл, қарсыластың әрекетін қиындатушы әдістердің бірі.

Қоршауға алу – қарсы әрекетке қолданылатын қолданылатын ойын тәсілі.

Топтық ойыншы – екі немесе үш ойыншы қарсыластың соққысынан қорғануы

Диагональды ойыншы – алаңдаекінші немесе төртіншізонадан соққы беретін ойыншы

Тартып алу – допты қолда ұстап тұру

Либеро –артқы сызықта ойнайтын қорғаныс ойыншысы

2. Ойын барысындағы нақты қозғалыстар.

Ойында 2 қарсылас команда ойнайды әр командада 6 ойыншыдан болады. Ойын 4 таймнан тұрады қай команда бірінші боп 25 ұпай жинаса, сол команда таймның жеңімпазы болып саналады. Ойын барысында тек 3 ойыншы ғана допқа тиуге болады. Әр команда құрамында 14 ойыншы болады, бірақ әр командадан аланға 6 ойыншы шыға алады.

Ойын тік төртбұрыш алаңда жүреді, көлемі 18х9 метр. Ойын алаңы ортасынан сеткамен бөлінеді. Сетканын биіктігі еркектердікі – 2,43 м, әйелдердікі – 2,24 м.

Тайм барысында әр команда жаттықтырушысы 30 секундтік 2 тайм-аут алуға құқығы бар.

Волейбол - спорты байланыссыз, комбинациялық түрі, қайда әрбір ойыншы алаңда қатал мамандандыруда болады. Тордың үстінде биік көтерілу волейбол ойыншыларына арналған өте маңызды қағида.

• Доп резіңке теріден жасалуы керек. Оның салмағы - 340 г.

О йыншылардың алаңда ауысу ережесі

Қаптау - одақпен бәсекелес шабуылын жабу.

Самғау - аймақты қысқа жылдам пасты шабуылшыға, қолмен кезеңге доп жанасулары ауада орнында болуды байланыстырып тұратынмен, дайынның соққы түсіруіне арналған.

Шабуыл екінші екпін - түрі , қайсыда диагональдық шабуылшыны байланыстырып тұратын іске қосады .

Диг (dig ағылшынының) - қорғау соққы, орындалатын ырғуда, алақандарды сырт жақ жақпен соққымен жоғары доп көтеретін.

Құрту өңір - волейболға ойын негізгі мақсаты.

Доппен жүру жаттығулары:

Шеңбер бойы жүріп, допты жоғары лақтырып, оны астынан қабылдау.

Допты жоғары лақтыру, оны оңға-солға бұрылып, астынан қабылдау.

Оңға – солға секіру.

Шеңбер бойы жүруде допты жоғары лақтырып, биікке беру.

Шеңбер бойы жүруде допты жоғары лақтырып, оңға-солға бұрылып, биікке беру.

Допты беруде оңға-солға секіру.

3.Волейбол ойнауды үйренуге арналған жаттығулар жинағы

Допты жоғары және төменнен екі қолмен қабылдауды меңгерту.

1. Оқушылар бір-біріне бетпе-бет қарап арақашықтық 6-7 м, допты жоғары лақтырып, қайтадан қабылдап, ары қарай қарсыласына көтеріп беру.
   2. Бір оқушы допты жоғары көтеріп, қарама-қарсы құрбысына береді. Құрбысы допты қолын көтеріп қабылдап, қайта береді. Арақашықтық 7-8м. Допты қарсыласының қолына дәл беру керек.
   3. Оқушы допты еденге ұрып құрбысына береді, құрбысы допты жоғарыдан қабылдап, ұстап қайта береді.
   Допты төменнен қабылдауды меңгерту
   4. Ойыншының екі қолмен төменнен допты қабылдау тұрысын үйрету. Қол түзу тізені бүге сол немесе оң аяқты жарты қадам алға.
   5. Бір оқушы құрбысының қолына береді, ол допты төменнен екі қолмен қабылдап, қайта береді.Допты дұрыс қабылдауын  қадағалау.
   6. Арақашықтық 8-10 м. оқушылар қарама-қарсы тұрып, бірінші номерлі оқушылар допты жоғарыдан қабылдап, екінші номерлі оқушылар допты төменнен қабылдау.

4. Жоғарғы жабдықты үйренуге және жақсартуға арналған жаттығулар

1. Ойыншы өз үстінен допты рет-ретімен беру. Доптың биіктігі орташа және жоғары: 1,5 және 2,5 м Жаттығу кезінде ойыншының елеулі қозғалыстар жасамауын қамтамасыз ету керек. Бұл тапсырманың дұрыс орындалғанының көрсеткіші.

2. Ойыншы өз үстінен бірінен соң бірін орындайды, пас арасында қолдарын артына шапалақтайды. Беріліс жеткілікті жоғары болуы керек.

3. Жүру кезінде ойыншы өзінен жоғары және алға пас жасайды.

4. Ойыншы допты алға және жоғары лақтырады, доптың соңынан жүгіріп, өз үстінен береді.

5. Дәл осылай өту серіктеске орындалады.

6. Ойыншы допты қабырғаға бірнеше рет береді. Пастардағы дәлсіздіктер ойыншыға қосымша қиындықтар туғызады. Осылайша ол жасаған әрекеттерінің дәлдігіне дағдыланады . Ойыншының қабырғадан қашықтығы 2,5–3 метр.

7. Бірдей, бірақ беріліс биіктігі кезекпен өзгереді.

8. Ойыншы екі пас береді: бірінші қабырғаға қарай, екіншісі доп қабырғадан секіргеннен кейін өз үстінде.

9. Ойыншылар екі қатарға тұрады. Ойыншылар арасындағы қашықтық 5–6 м. Ойыншылар допты бір-біріне дәл беруге тырысады .

10. Сол сияқты ойыншылар үш түрлі траектория бойынша өзара пастарды орындайды: жоғары, орташа және төмен. (Нақты реттілік орнатылуы керек.)

11. Жаттықтырушыдан допты қабылдау (қашықтық 5-6 м) әрбір ойыншы екі пас береді: өзінен жоғары және серіктесіне қарай. (Тәжірибешілер бірінші және екінші өтуді орындау үшін қолдар мен білектердің орналасуындағы айырмашылықты білуі керек.)

12. Допты алған ойыншы жаттығуды допты оңға, солға және алдына бағыттай бастайды. Әріптес пастың бағытын анықтауы керек және допқа тез жақындап, оны дәл кері бағыттауы керек. (12-15 өтуден кейін ойыншылар рөлдерін ауыстырады.)

13. Ойыншылардың ара қашықтығы 7–8 м. Әр ойыншыда доп бар, ойыншылар оны бір уақытта жоғары траектория бойынша береді (жаттығудың үздіксіз орындалуын қамтамасыз ету қажет).

14. Қашықтық бірдей. Допты ұстаған ойыншы серігіне арқасымен тұрып, өзінен жоғары пас жасайды, содан кейін 180° бұрылып, келесі пасты серігіне жасайды, серіктес дереу допты кері қайтарады. (12-14 пастан кейін ойыншылар орындарын ауыстырады.)

15. Ойыншылар бір-біріне қарама-қарсы 9 метр қашықтықта тұрады. Допты ұстаған ойыншы допты 2–3 м бағыттайды, содан кейін қуып жетіп, серіктеске береді, содан кейін бастапқы қалыпқа оралады. Екінші ойыншы да солай істейді. (берілістер саны 10-15.)

16. Ойыншылар тормен бөлінген. Ол арқылы ойыншылар допты бір-біріне береді, әрқайсысы дәл пас жасауға тырысады. Содан кейін ойыншылар қашықтықты арттырады немесе азайтады (жаттығу 2 минутта орындалады).

17. Ойыншылардың ара қашықтығы 5–6 м. Допты ұстаған ойыншы допты өзінен жоғары 3–4 м биіктікке береді, содан кейін секіріп оны серіктесіне береді, басқа ойыншы да солай жасайды (барлығы 10–15 пас).

18. Үш ойыншы 2, 4, 6 аймақтарда тұрады. 6-аймақтың алдындағы ойыншы допты ұстап, 2-аймақта ойыншының бағытына допты беру арқылы жаттығуды бастайды. Жаттығу ойыншылардың пастары мен қозғалысының бағыты кері бұрылғанда да орындалады .

19. Қозғалғаннан кейін алаңның ішінен допты беру. Бірінші аймақта 3-4 ойыншыдан тұратын топ тұрады, 2-ші аймақта добы бар бір ойыншы 1-ші аймақтағы бірінші ойыншыға өтеді, содан кейін бұл ойыншы 6-шы аймаққа ауысады, мұнда келесі пас 2-ші аймақтан, содан кейін 4-ші аймақтан жіберіледі, содан кейін топтың бірінші ойыншысы 1-ші аймақтың аяғына оралады және т.б.

20. Ойыншылар допты бір-біріне кезекпен береді, содан кейін көрші топтың соңында орын алу үшін қозғалады (сағат тілімен қозғалады). 2-3 ойыншыдан тұратын топтар үшбұрыштың немесе төртбұрыштың бұрыштарында тұрады.

21. Допты тор бойымен беру. Тордың екі жағындағы алты ойыншы 1-ші және 5-ші аймақтарда үш-үштен топ болып орналасады. 5-ші аймақтың ойыншылары шығып, тор бойымен өтеді, содан кейін тордың астына «сүңгіледі», қозғалады, ойыншылардың қарама-қарсы бағанының соңында орналасады, ал 1-ші аймақтың ойыншылары бір-біріне қарай бірдей қозғалады (5-6 минут).

Төмен пастарды және төмен допты қабылдауды үйрету және жақсарту үшін жаттығулар

1. Допты төменнен қабылдау – допты серіктес лақтырады (қашықтық 2–3 м, кейін ол біртіндеп 10–15 м дейін өседі).

2. Қабырғада: допты төменнен қайталап соғу, қолдың қарсы қозғалысы елеусіз және негізінен аяқты түзету арқылы жүзеге асады.

3. Допты жоғары және алға лақтыру, қағып алу және 10-15 рет секіргеннен кейін төменнен қабылдауды орындау.

4. Волейбол алаңының периметрі бойымен қозғалған кезде допты төменнен қабылдау, доп 1,5–2 м төмен емес.

5. Доп бар ойыншы торда тұрады, серіктес 6-7 м қашықтықта бірінші ойыншы допты лақтырады, екіншісі төмен техникамен 10-15 рет соғады, содан кейін ойыншылар орындарын ауыстырады.

6. Дәл сол сияқты, торда тұрған ойыншы ғана тікелей серіктесіне жоғарыдан пас береді.

7. Дәл солай, тек торда тұрған ойыншы ғана қалыпты соққымен допты серіктесіне қарай бағыттайды.

8. Екі ойыншы торда доптармен тұрады. Оларды кезек-кезек алдынан рет-ретімен жібереді. 6-аймақтағы ойыншы оңға, содан кейін солға (т.б.) жылжып, әр кезде төменнен допты торға беруі керек. Осындай 5-6 пастан кейін оның орнын 6-аймақтағы келесі ойыншы алады. Жаттығу қайталанады.

9. 3-ші аймақтың ойыншысы екі допқа ие болып, оларды кезек-кезек 6-аймақтың ойыншыларына алаң шегінде жібереді, олардың әрқайсысы допты төмен деңгейде 3-ші аймаққа бағыттайды. Берілу бағытын оқытушы анықтайды.

10. Шабуыл сызығында 6-шы аймақта қызмет көрсету және 3-ші аймаққа өту.

11. Шабуыл сызығында 6, 5, 1 аймақтарда қызмет көрсету және 2, 4 аймақтарға бірінші өту.

12. Жұппен – үстіңгі тіке қызмет көрсету және допты қабылдау. Қатысушылар арасындағы қашықтық 8-10 м.

13. Сол сияқты тор арқылы.

Айта кету керек, егер сіз алдымен төменгі түзу сервисті пайдалансаңыз, сервисті алу дағдысы әлдеқайда сәтті қалыптасады. Студенттер астыртын қызмет көрсету дағдыларын салыстырмалы түрде тез меңгереді және аз қателіктер жібереді (қызмет көрсетуді жоғалту). Сонымен қатар, допты төмен серуенмен дәл жіберуге болады, бұл қабылдау жаттығуларында ерекше маңызды.

Шабуыл соққысының техникасын үйренуге және жетілдіруге арналған жаттығулар

1. Жүгіру, серпілу және секіру, бір, екі, үш адым жүгіріп секіру ырғағын үйрету.

2. Допқа білек соғу – орнында тұрып, қабырғаға, жұппен.

3. Секіру және жүгіру кезінде теннис добын тордың үстінен лақтыру.

4. Мұғалім лақтырған допты екі-үш адым жүгіргеннен кейін торға соғу.

5. 4-ші аймақтан, содан кейін 2-ші аймақтан үш қадаммен жүгірумен тікелей шабуыл соққысы. Доптың биіктігі 1,5-2 м.

6. 3-ші аймақта тұрған серіктестің пасынан тікелей шабуылдау соққысы.

7. Өз лақтырудан жұппен шабуылдау соққысы.

8. Серіктестің ауысуы да солай.

берушінің пасымен екі жақтан шабуыл жасау .

10. Үш добы бар әрбір шабуылдаушы 1, 6, 5 аймақтарға (4, 2 аймақтардағы бастапқы позициядан) шабуылшыдан шабуыл соққысын орындайды.

11. Төмен, қысқа паспен соққы жасау.

Блоктау әдістерін үйренуге және жетілдіруге арналған жаттығулар

1. 15–20 рет орнында блоктауды имитациялау кезінде торға секіру.

2. Бір қадамнан 15-20 рет бірдей.

3. Шабуыл сызығынан 10-15 рет жүгірумен бірдей.

4. Бір блокты имитациялай отырып, әрбір бүйірлік қадам үшін тор бойымен секіру.

5. 2, 3, 4 аймақтардағы блокты имитациялау, тор бойымен көлденең қадаммен қозғалу.

6. Жұппен жаттығу, ойыншылар тордың әртүрлі жағында тұрады, добы бар ойыншы сыртқа секіріп, допты екі қолымен жоғарыдан төмен қарай лақтырады: солға, оңға, алға, ал екіншісі блокатор сыртқа секіріп, доптың жолын жауып тастайды.

7. Тосқауылшы 2 (3, 4) аймақта тұрады, ал топ ойыншылары тордың қарама-қарсы жағындағы 4 (3, 2) аймақтан жол бойында кезекпен шабуыл соққыларын жасайды.

Блоктау кезінде, әсіресе қосарланған блоктау, қозғалыстың анықтығына көбірек назар аудару керек. Қос блоктау кезінде ойыншылардың бір-біріне кедергі жасамауы, қозғалу кезінде және тікелей секіруде үйлесімді әрекет етуі маңызды.

Қызмет көрсету техникасын үйренуге және жетілдіруге арналған жаттығулар

1. Допты лақтыру өнерін меңгерту. Доп сол қолдың алақанында. Оны 60-80 см биіктікке дейін тігінен лақтырып, еденге 15-20 рет құлап кетіңіз.

2. Соққы қимылын меңгеру. Тікелей қолмен ойыншы допты сол қолдың алақанынан түсіреді , бел деңгейінде түзетіледі – тікелей қолмен қызмет көрсету үшін; алға және жоғары түзетілген сол қолдың саусақтарында орналасқан допты құлату - тікелей жоғары қызмет көрсету үшін.

3. Ойыншы тордан 6 метр қашықтықта дайын позицияны алады, доп сол қолдың алақанында - допты оң қолмен сермеп, жоғары лақтырып, оң қолмен соққымен тордың үстінен соғу.

Қорытынды

Волейбол ойыны – біздің елімізде кеңінен таралған және сүйікті спорт түрлерінің бірі. Бұл ойын тек көңілді уақыт өткізу ғана емес, сонымен қатар денсаулықты нығайтып, физикалық дамуды жақсартуға ықпал етеді. Волейбол адамдарды топ болып жұмыс істеуге, шыдамдылық пен жылдамдықты дамытуға, сондай-ақ нақты және дәл қимылдар жасауға үйретеді. Оның барлық жастағы адамдар үшін пайдалы екендігі сөзсіз, себебі әрбір ойыншы өзінің физикалық және психологиялық қасиеттерін дамыту арқылы керемет нәтижелерге қол жеткізе алады. Волейбол ойынның маңызды артықшылығы – оның денені шынықтырып, адам ағзасына пайдалы әсер етуінде.Волейбол олимпиадалық ойындар бағдарламасына 1964 жылдан кіргізіліп келеді. Қазақстан волейбол командасы 1966 жылыдан бері сенімді ойын жолына көшкен.

Әр түрлі қимылдарды әр қарқында, бағытта және жылдамдықта орындау адам ағзасына керемет әсер етеді. Бұл қозғалыстар дененің түрлі жүйелеріне, сондай-ақ ішкі органдарға пайдалы ықпалын тигізеді. Ойын барысында адам эмоциялық тұрғыдан қуанышқа бөленіп, үлкен қанағат сезімін алады. Волейбол ойыны дене тәрбиесі жүйесінде маңызды рөл атқарады.

Балалар мен ересектер осы ойын арқылы қажетті дағдыларды меңгеріп, өздігінен дене шынықтыруды жетілдіріп, денсаулықты сақтап, көңіл-күйін көтеруге мүмкіндік алады. Сонымен қатар, бұл ойын ұзақ әрі белсенді өмір сүруге септігін тигізеді. Волейбол адамның физикалық және психологиялық жағдайын жақсарта отырып, дене тәрбиесі мен әлеуметтік қарым-қатынастарды нығайтады.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

1. А. Г. Ариянц — Волейбол ФИС 1986

2. Ю. Н. Жещев — Волейбол ФИС 1986

3. 1 С. Қасымбекова — Әдістемелік құрал, Волейбол, Алматы, “Атамұра”

4. М. Т. Тұрыскелди – Қимыл- қозғалыс ойындары

5. С. Қасымбекова, Д. Мырзамед. Дене тәрбиесі.

6. С. Тайжанов, С Қасымбекова,. Дене тәрбиесі Алматы Атамұра

7. Бағдарламалар дене тәрбиесі. Алматы 2004 ж

8. Л.В. Былова, И.М. Коротков.Қозғалыс ойындары, М. ФИС.198

9. . Эйнхорн А. Волейболшыларға арналған 500 жаттығу. – М.: ФИС, 1959 ж.