Заманауи мұғалімнің келбеті

Ұстаз – мәңгілік нұрдың бағбаны. Сөз басын «Ұстаз» сөзімен бастадым да, үлкен ойға қалдым. Сонда «ұстаз» сөзі қандай мағына береді және ол қандай болуы керек? Менің ойыма оралған осы бір пікірді көпшілікке ұсынғым келеді. Ұстаз сөзін қай тұрғыдан алып қа­расаңыз да мағынасы терең. Кез келген адамның өмірінде ерекше құрмет тұтатын ұстазы болады. Ұстаз деп мектептегі мұғалімді ғана айтуға болмайды. Сенің өміріңе, тәрбие - болмысыңа бағыт берген, кәсібіңнің қыр-сырын үйреткен, тіршілігіңе нәр берген адамның барлығы да ұстаз деген атқа лайықты. Батыр бабамыз Бауыржан Момышұлы: «Ұстаздық – ұлы құрмет. Себебі ұрпақтарды ұстаз тәрбиелейді» – дегендей ұстаздық кәсіпті таңдаған адамның бойында өз мамандығына берілген, бар қуатын оқушыға сарқып бере алатын, онымен бірге қуана да, қайғыра да білетін барлық асыл қасиеттер болу қажет. Менің ойымша, ұстаз болу кез келген адамның қолынан келе бермейді.

Енді осылай ерекше қадір тұтып, мақтан етіп жүрген педагогтарымыздың мәртебесі қоғамда қаншалықты бағаланып жүр деген сұрақ туындайды. Оның бастауы әріректе жатыр. Әрірек дегенім педагогтың мамандық таңдауынан бастау алған жері. Яғни, педагог оқушы кезінен педагог болуды мақсат еткен болып, осы саланың иесі болуды армандаған болса, онда жақсы нәтижеге қол жеткізген болар еді. Ондай мамандар жақсы педагог , үлгілі ұстаз болары сөзсіз. Себебі, оның бар мақсаты – оқушыны сауаттандырып, өз мамандығының нағыз майталманы болу. Өз мамандығын сүйіп, әр баланың жүрегінен орын тауып, нағыз білікті маманның орны қашанда төр болары анық. Ондай ұстаздарды, педагогтарды бір ғана оқушы емес, қоғам болып құрмет тұтып, бас иетінін байқаған болар едік. Жақсы ұстаз бала оқытып, білім беру үшін жайлы орын талғамайды. Бұл педагогтың мәртебелі болуының алғашқы қадамы деп ойлаймын.

Екінші қадамы – педагогтың ізденісі. Осы орайда «Ұстаз ізденгіш болуы, ойлай білуі, қандай істі болсын, бар ынтасымен атқара білуі керек» деген атақты педагог В. Маяковскийдің сөзі ойға оралады. Педагог - қашанда ізденіс үстінде жүретін маман. Ол үнемі өзін өзі дамытып, әртүрлі қызықты әрі тың ақпараттарды жинап, оны балаларға білім беруде орынды қолданып отыруы тиіс. Себебі балалар оқулықтағы мәліметтерді өз бетінше оқып, тани алады да , оған көп жағдайда қанағаттанбайды. Сондықтан педагог өз оқырманына тың ақпараттар беріп, оларды қызықтыра алуы да үлкен рөл атқарады.

Педагогтың мәртебелі болуы үшін келесі қадам – оқи жүріп оқытуында жатыр деп ойлаймын. Өзі ғана біліп, оны өзгеге үйрете алмаса, ұстаз атанбаған болар еді. Атақты диқаншы атамыз Ыбырай Жақаев: «Шәкірті жоқ ұстаз – мылқау ұстаз» - деп орынды айтқан еді. Сол үшін өзін ұстаз санайтын әр тұлғаның ең үлкен міндеті шәкірт тәрбиесі болуы тиіс. Бойындағы бар жиған - терген ілімі мен білімін, тәрбие мен білігін өзі ғана емес, шәкірт арқылы да көрсете алатын нағыз педагогтар қоғамда жетерлік. Белгілі химик Д.Менделеевтің «Мұғалімнің бүкіл мақтанышы -шәкірттерінде, өзі шашқан ұрықтарының өсіп - өнуінде» деген пікірде де үлкен мән-мағына жатыр..
Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйінін айтар болсам, педагог мәртебесінің биік болуы алдымен өзіне, сосын өзгелерге байланысты болмақ. Жоғарыда аталған сатылардың талаптарынан бұлжытпай өте алған педагогты қоғам да, мемлекет те бағалайтыны анық. Көрнекті қазақ қаламгері Мәлік Ғабдуллин: «Мұғалім өзінің білімділігімен, жүріс-тұрысымен, жайдары мінезімен, тіпті сырт пішіні, киген киімімен де оқушысына жақсы мағынада қатты әсер етеді» - деп, ұстаздарға тамаша баға берген еді. Демек, ұстаздар бар болмысымен, табиғатымен, білімділігі мен біліктілігінің арқасында зор құрметке ие бола алады. Мен үшін педагог туылып ұстаз болмайды, ұстаз болып туылады. Атақты педагог Алтынсаринше айтсақ, «мұғалім-мектептің жүрегі». Білімге бай педагогтың мәртебесі қашанда биік!