Ж.Аймауытов "Ақбілек" романы. 1-сабағы 10-сынып (қоғамдық-гуманитарлық бағыт)

1 слайд
Қазақ әдебиеті. 10-сынып. ІI тоқсан. 1-сабақ (қоғамдық-гуманитарлық бағыт) Құрастырған: Муханбетова А.О. А.Тайманов атындағы №34 мектеп-гимназиясының қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі.

1 слайд

2 слайд
“Прозадағы көркем ой” бөлімі. Ж.Аймауытов. «Ақбілек» романының 1-сабағы. Тақырыбы: Жүсіпбек Аймауытовтың өмірі мен шығармашылығы. «Ақбілек» романы. Сабақта жүзеге асырылатын оқу мақсаты:  әдеби шығарманың сюжеттік-композициялық құрылысын талдау арқылы идеялық мазмұнын терең түсіну.

2 слайд

3 слайд
Жүсіпбек Аймауытов (1889-1931) "Өз басым қазақта мұндай білімді, жан-жақты дарынды жанды әлі кездестіргенім жоқ. Мен білетін Жүсіпбек - тамаша жазушы, драматург, ақын, аудармашы, режиссер, әнші, музыкант, ғалым, көркем сынның негізін салған дарын. Ғ.Мүсірепов https://youtu.be/IANpC5np69M

3 слайд

4 слайд
Категориялы топтастыру Кім? Қашан? Қайда? Қандай? Ақын, жазушы, драматург, аудармашы, зерттеуші, публицист. 1889 жылы дүниеге келіп, 1931 жылы өмірден озды. Павлодар облысының Баянауыл ауданына қарасты бұрынғы «Қызыл ту», қазіргі Жүсіпбек Аймауытов ауылында дүниеге келді. «Күнікейдің жазығы» повесі, «Шернияз», «Мансапқорлар» пьесаларын, «Қартқожа», «Ақбілек» романдарын жазды. 1-тапсырма. Тірек сөздерді қатыстырып, сұрақтарға жауап беріңіз. Дескриптор: -тірек сөздерді пайдаланады; -сұрақтарға жауап береді.

4 слайд

5 слайд
«Жүсіпбек Аймауытовтың «Ақбілек» романы – ұлттық және адами ізгілік құндылықтарын, адамның жан құбылыстары мен сезімінің бай әлемін көркем бейнелейтін роман» Тұрсын Жұртбай

5 слайд

6 слайд
“Ақбілек” романы былай басталады: “Өскеменнің ар жағында, Бұқтырманың оң жағында әлемге аян Алтай бар. Сол Алтайдың күнгейінен құбыла жаққа құлай аққан, құлай ағып Ертіс түскен, күз күзеткен Күршім бар. Алтай, Күршім не заманнан қалың найман мекені. Марқакөлді мекен еткен Мамырбайдың алтын сырға, күміс шолпысы сылдырлаған, айы-күні, жас түлегі - Ақбілек деген жалғыз қызы болатын.

6 слайд

7 слайд
Мамырбай ауылын банды шауып, әйелін өлтіріп, бойжетіп, оң жақта отырған қызы Ақбілекті солдаттар алып қашып кетеді. Ақбілек қайдағы бір қашқын, банды, тіпті атын да білмейтін ақ әскерінің офицері – қара мұртқа ермек болады. Бір күні арттарынан қуып жеткен қызыл әскерден безе қашқан ақтар жан-жаққа бытырай зытып жөнелген кезде, Ақбілек бандылардың ескі жұртында керексіз бір заттай болып қалып қояды. Қасқырға жем болып қала жаздап, арып-ашып, ажал тырнағынан әрең дегенде құтылып шығып, өліп-талып туған ауылына жеткен Ақбілекті бұрынғыдан да сорақы азап, мазақ, қорлық күтіп тұрған. 

7 слайд

8 слайд
Алдымен есіркеп, мүсіркеу, аяу, артынан қорлық, мазақ, табалау атаулының тозақ отына өртенген Ақбілек бәрібір тірі қалады: заман ағысы, өмір толқыны бірте-бірте ескі жараны емдеп, тіршіліктің жаңа жапырақтары қылтиып – көгеріп өсе бастайды. Ағасы Төлегеннің соңынан іздеп барып оқуға түседі, Семей, Омбы қалаларын көреді, қырық шырақты әйел емес пе, келер күндерден үміт күтіп әрекет жасайды. «Ақбілек» – халқымыздың өткен өмірі мен тарихының, қазақ қызы мен әйелінің тағдыр-талайын кең көлемде суреттеген тағылымды туынды. Ел мұратын асқақтатқан,ұлт руханияты мен көркемдік танымды биік белеске көтерген даңқты туынды.

8 слайд

9 слайд
Табиғат бейнесі,Алтай таулары, Күршім, Марқакөл.басталуы Шығарманың  сюжеттік-композициялық  құрылысы байланысы дамуы шиеленісуі шарықтау шегі Ақбілектің сол көзінің тартуы жаманшылықтың белгісіндей. Мамырбай ауылына ақ әскерлердің шабуылы. Оқиғаға Мұқаштың кінәлі екенінің анықталуы. Ақбілектің орыс ортасындағы өмірі. Ақбілектің ажал аузынан қалуы. шешімі Ақбілекке Іскендір диуананың кезігуі, ауылына оралуы.

9 слайд

10 слайд
  Тапсырма: Үзіндіні оқып, сюжеттік-композициялық құрылымы бойынша cәйкестендір. . Дескриптор: -үзіндіні оқиды; -сюжеттік-композициялық құрылымы бойынша сәйкестендіреді. Оқиғаның басталуы Оқиғаның байланысы Оқиғаның дамуы Оқиғаның шиеленісуі Оқиғаның шарықтау шегі Оқиғаның шешімі Қыз табылмай, сандалып, долданып қайтқан үш орыс бәйбішенің арқасына жиырма бес қамшы соқты. Әлден уақытта арсалаңдап бір аш қасқыр Ақбілек отырған қостың аузына келіп қалды. Соны ойлап келе жатқанда, бір дөңестің астынан ағараңдаған бір шошақ нәрсе қылт ете түсті. Ақбілек сасып қалды... Түнде шайға оятқанда, Ақбілек тұрмай, жатып қалған. Таңертең Ақбілек көзін ашса – үй толған кісі. Алтай,Күршім – не заманнан қалың найман мекені. Сол Алтай мен Күршімнің қысы қыспақ, жазы самал. -Көзім тартып тұғаны несі?-деп, бір бұртаңдап қойған еді...

10 слайд

11 слайд
ӨЗІНДІК ЖҰМЫС «ШЫҒАРМА КЕСТЕСІ» Дескриптор: - шығарманың тақырыбы мен идеясын анықтайды; - тәрбиелік мәні мен өз көзқарасын білдіреді. Шығарма тақырыбы Идеясы Тәрбиелік мәні Көзқарасым

11 слайд

12 слайд
Кері байланыс: «3-2-1» жақсы түсінген - 3 нәрсе есте қалған - 2 нәрсе пайда болған - 1 сұрақ

12 слайд

13 слайд
Оқушылар, біздер бүгінгі сабақта Жүсіпбек Аймауытовтың өмірімен және шығармашылығымен таныстық. “Ақбілек” романының сюжеттік-композициялық құрылысын талдау арқылы идеялық мазмұнын терең түсіндік.

13 слайд