Спораны Ожешко әдісімен және қышқылға тұрақты бактерияларды Циль-Нильсен әдісімен бояу техникасы

1 слайд
Спораны Ожешко әдісімен және қышқылға тұрақты бактерияларды Циль- Нильсен әдісімен бояу техникасы Микробиологиялық зерттеулер саласындағы ең маңызды әдістердің бірі – бактерияларды бояу техникасы. Бұл презентацияда біз спораларды анықтаудың Ожешко әдісі мен қышқылға тұрақты бактерияларды бояудың Циль-Нильсен әдісін жан-жақты қарастырамыз. Бұл екі әдіс микроорганизмдерді зертханалық жағдайда анықтау мен зерттеудің негізгі техникалары болып табылады, сондықтан оларды жүргізудің дұрыс техникасын білу өте маңызды. МА по Макпал Алдияровна

1 слайд

2 слайд
Кіріспе Микробиологияда бояу техникалары микроорганизмдерді визуализациялау мен идентификациялаудың негізгі құралдары болып табылады. Бактерияларды бояу арқылы олардың морфологиялық ерекшеліктері мен физиологиялық қасиеттерін анықтай аламыз. Споралар – бактериялардың қоршаған орта факторларына тұрақты формалары. Олар қатаң жағдайларда, соның ішінде жоғары температура, құрғақшылық және химиялық заттар әсерінен тірі қалуға мүмкіндік береді. Қышқылға тұрақты бактериялар – жасуша қабырғасының ерекше құрылымы бар бактериялар, олар қышқылдар мен сілтілердің әсеріне төзімді. Бұл топқа туберкулез, лепра қоздырғыштары жатады және оларды анықтау үшін арнайы бояу техникалары қажет. 1Бояу техникаларының маңыздылығы Бактерияларды бояу арқылы олардың құрылымдық ерекшеліктерін, морфологиясын және физиологиялық қасиеттерін анықтауға мүмкіндік береді. Бұл ауруларды диагностикалауда маңызды рөл атқарады. 2Спора ерекшеліктері Споралар – қоршаған ортаның қолайсыз жағдайларына төзімді, қатты қабықшамен қоршалған бактериялық жасушалар. Бұл қабықша оларды кәдімгі бояғыштармен бояуға кедергі келтіреді. 3Қышқылға тұрақты бактериялар Бұл бактериялардың жасуша қабырғасында миколь қышқылдары бар, бұл қышқылдармен өңдеуден кейін бояғышты сақтауға мүмкіндік береді және арнайы бояу техникасын қажет етеді.

2 слайд

3 слайд
Спора туралы жалпы мәлімет Бактериялық споралар – қоршаған ортаның қолайсыз жағдайларына төзімді, вегетативті бактериялық жасушалардың ішінде түзілетін арнайы құрылымдар. Олар орталық немесе субтерминалды, кейде терминалды орналасуы мүмкін. Спора қабықшасы көп қабатты болып келеді: ішкі мембрана, пептидогликанды қабат, кортекс және экзоспориум. Бұл күрделі құрылым спораның ыстыққа, химиялық заттарға, сәулеленуге және құрғақтыққа тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Спора түзуші бактериялардың мысалына Bacillus және Clostridium туыстарының өкілдері жатады. Осы туыстардың кейбір түрлері (мысалы, Bacillus anthracis, Clostridium tetani, Clostridium botulinum) ауыр ауруларды тудырады, сондықтан оларды анықтау өте маңызды. Спора құрылымы Споралар көп қабатты құрылымға ие: ядро, кортекс, жасуша қабырғасы және экзоспориум. Бұл қабаттар оларға ерекше қорғаныс қасиеттерін береді және қоршаған ортаның түрлі факторларына тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Морфология Споралар бактерия жасушасының ішінде орталық, субтерминалды немесе терминалды орналасуы мүмкін. Әр түрлі бактерия түрлерінде спора орналасуы мен формасы ерекшеленеді, бұл оларды идентификациялауға көмектеседі. Спора түзуші бактериялар Bacillus туысы (B. anthracis, B. cereus, B. subtilis) және Clostridium туысы (C. tetani, C. botulinum, C. perfringens, C. difficile) спора түзуші бактериялардың ең маңызды өкілдері болып табылады.

3 слайд

4 слайд
Ожешко әдісі: Жалпы шолу Ожешко әдісі – споралардың қабықшасының өткізгіштігін арттыруға бағытталған арнайы бояу техникасы. Бұл әдіс спораның тығыз қабықшасын бұзу арқылы бояғыштардың споралардың ішіне енуіне мүмкіндік береді. Әдіс 1924 жылы польшалық микробиолог Зигмунт Ожешко ұсынған және содан бері спораларды анықтаудың классикалық әдісі болып келеді. Бұл техника хлор қышқылымен өңдеу арқылы споралардың қабықшасын әлсіретуге негізделген. Ожешко әдісі клиникалық диагностикада, азық-түлік өнеркәсібінде, топырақ микробиологиясында және өндірістік микробиологияда кеңінен қолданылады. Бұл әдіс арқылы спора түзетін бактерияларды анықтауға және оларды спора түзбейтін бактериялардан ажыратуға болады. Әдістің мақсаты Ожешко әдісінің негізгі мақсаты - споралардың қатты, өткізбейтін қабықшасын химиялық жолмен өңдеу арқылы бұзу. Бұл бояғыштардың спора ішіне енуіне және оларды микроскоппен көруге мүмкіндік береді. Қолдану аясы Бұл әдіс спора түзуші бактерияларды зерттеу кезінде, клиникалық үлгілерде Bacillus және Clostridium туыстарының бактерияларын анықтау үшін, топырақ және судағы спора түзуші бактерияларды зерттеу кезінде қолданылады. Әдістің артықшылықтары Ожешко әдісі споралардың құрылымын зақымдамай, оларды сенімді түрде бояуға мүмкіндік береді. Бұл техника жоғары сезімталдыққа ие және споралардың морфологиялық ерекшеліктерін жақсы көрсетеді.

4 слайд

5 слайд
Ожешко әдісінің қадамдары (1) Ожешко әдісі бойынша бояудың алғашқы кезеңі – жұғын-препаратты дұрыс дайындау. Зерттелетін материалдан заттық шыныға жұқа қабат жағылады. Препарат ауада кептіріледі немесе спиртті шамның жалынында бекітіледі. Дайындалған препараттың бетіне 5-10% концентрациясы бар хлор қышқылы құйылады. Хлор қышқылы споралардың қатты қабықшаларын әлсіретеді. Бұл кезеңде хлор қышқылының әсер ету уақыты шамамен 5-10 минутты құрайды және бұл уақыт спора түзуші бактерияның түріне байланысты өзгеруі мүмкін. Препаратты хлор қышқылымен өңдеу кезінде қауіпсіздік шараларын сақтау өте маңызды. Қолғап, қорғаныш көзілдірік және зертханалық халат кию қажет, өйткені хлор қышқылы тері мен шырышты қабықтарға күйдіргіш әсер етеді. 1Жұғын-препаратты дайындау Зерттелетін материалдан заттық шыныға бір тамшы су тамызып, ине немесе ілмек көмегімен микроорганизмдер культурасын алады. Материал жұқа қабатпен жағылып, ауада кептіріледі және спиртті шамның жалынында бекітіледі. 2 Хлор қышқылын қолдану Бекітілген препараттың бетіне 5-10% концентрациясы бар хлор қышқылы тамызылады. Хлор қышқылы препаратты толығымен жабуы керек. Препарат хлор қышқылында 5-10 минут бойы ұсталады.3Зертханалық қауіпсіздік Хлор қышқылымен жұмыс істеу кезінде әрдайым қорғаныш құралдарын (қолғап, көзілдірік, халат) қолдану керек. Жұмыс аймағы жақсы желдетілуі тиіс. Шашыраған қышқыл дереу бейтараптандырылуы қажет.

5 слайд

6 слайд
Ожешко әдісінің қадамдары (2) Хлор қышқылымен өңдеуден кейін, препарат қыздырылады. Бұл кезеңде препарат спиртті шамның үстінде ұсталады немесе арнайы электрлік плиткада қыздырылады. Қыздыру кезінде препараттан бу шығуы керек, бірақ қайнауға дейін жеткізбеу маңызды. Қыздыру процесі шамамен 1-2 минут бойы жүргізіледі. Бұл процесс споралардың қабықшасын одан әрі әлсіретеді және бояғыштың спора ішіне енуін жеңілдетеді. Қыздыру температурасы мен уақытын дұрыс орнату өте маңызды, өйткені шамадан тыс қыздыру препаратты бүлдіруі мүмкін. Қыздырудан кейін препарат дистиллденген сумен мұқият шайылады. Шаю кезінде хлор қышқылының қалдықтары толығымен жойылуы тиіс. Содан кейін препарат ауада немесе сүзгі қағазымен сүртіп кептіріледі, бояуға дайын болады. Қыздыру процесі Хлор қышқылымен өңделген препарат спиртті шамның үстінде немесе электрлік плиткада қыздырылады. Қыздыру кезінде препараттан бу шығуы керек, бірақ препарат құрғап кетпеуі тиіс. Бұл процесс шамамен 1-2 минут жалғасады. Температуралық режим Оңтайлы температура шамамен 80-90°C болуы керек. Температураны бақылау үшін препараттан шығатын буды бақылау немесе арнайы термометрді қолдану ұсынылады. Температураның тым жоғары болуы препаратты зақымдауы мүмкін. Шаю процесі Қыздырудан кейін препарат дистиллденген сумен мұқият шайылады. Шаю кезінде препарат көлбеу ұсталады және су жұмсақ ағынмен құйылады. Шаю хлор қышқылының қалдықтарын толық жою үшін жеткілікті болуы керек. Кептіру Шайылған препарат ауада кептіріледі немесе сүзгі қағазымен абайлап сүртіледі. Кептіру кезінде препаратқа механикалық зақым келтірмеу маңызды. Толық кептірілген препарат бояуға дайын болады.

6 слайд

7 слайд
Ожешко әдісінің қадамдары (3) Кептірілген препаратты бояу үшін әдетте Циль-Нильсен әдісі қолданылады. Бұл кезеңде карбол фуксин бояғышы препаратқа тамызылады және препарат спиртті шам үстінде қыздырылады, бұл бояғыштың спора ішіне жақсы енуіне көмектеседі. Қыздыру кезінде препараттың бетінен "алтын жылтыр" пайда болуы керек және бояғыш буланбауы тиіс. Әдетте бояғышпен қыздыру 3-5 минут жалғасады. Бұл уақыт споралардың бояғышпен толық боялуына жеткілікті болады. Бояудан кейін препарат дистиллденген сумен шайылады және 5% күкірт қышқылымен немесе спиртпен түссіздендіріледі. Бұл кезеңде вегетативті жасушалар түссізденеді, ал споралар бояғышты сақтайды. Соңғы кезеңде метилен көгімен немесе малахит жасылымен қосымша бояу жүргізіледі. Карбол фуксинмен бояу Препаратқа карбол фуксин тамызылады және спиртті шам үстінде буға дейін қыздырылады 1 Қыздыру Бояғыш буланбауы тиіс, "алтын жылтыр" пайда болуы керек2 Түссіздендіру Күкірт қышқылымен немесе спиртпен препарат түссізденеді3 Қосымша бояу Метилен көгі немесе малахит жасылы қолданылады 4 Микроскоппен зерттеу Дайын препарат иммерсиялық майымен микроскоппен зерттеледі 5

7 слайд

8 слайд
Ожешко әдісінің нәтижелерін түсіндіру Ожешко әдісімен боялған препаратта споралар қызыл түске боялады, ал вегетативті жасушалар көк немесе жасыл түске боялады (қосымша бояу үшін қолданылған бояғышқа байланысты). Мұндай түс контрасты споралар мен вегетативті жасушаларды оңай ажыратуға мүмкіндік береді. Споралардың орналасуы бактерия түрін анықтауда маңызды рөл атқарады. Мысалы, Bacillus anthracis-те споралар орталық орналасады және жасуша диаметрінен үлкен емес. Ал Clostridium tetani-де споралар терминалды орналасады және жасушаны кеңейтеді, бұл "барабан таяқшасы" тәрізді көрініс береді. Кейде препаратта боялмаған споралар байқалуы мүмкін, бұл спора қабықшасының тым қалың болуына немесе бояу процесінде қателіктер жіберілгеніне байланысты. Мұндай жағдайларда бояу процесін қайталау керек, ұзағырақ уақыт хлор қышқылымен өңдеу немесе қыздыру уақытын арттыру ұсынылады. Бактерия түрі Спора орналасуы Морфологиялық ерекшеліктері Bacillus anthracis Орталық Спора жасуша диаметрінен үлкен емес Bacillus subtilis Орталық Спора жасуша диаметрінен үлкен емес Clostridium tetani Терминалды "Барабан таяқшасы" тәрізді көрініс Clostridium botulinum Субтерминалды Спора жасушаны сәл кеңейтеді Clostridium perfringens Орталық/субтерминалды Үлкен, овальді споралар

8 слайд

9 слайд
Қышқылға тұрақты бактериялар Қышқылға тұрақты бактериялар (ҚТБ) – арнайы жасуша қабырғасы құрылымына ие бактериялар тобы. Олардың жасуша қабырғасында миколь қышқылдары мен басқа липидтердің жоғары мөлшері бар, бұл оларға қышқылмен өңдеуден кейін бояғышты сақтауға мүмкіндік береді. Бұл топқа Mycobacterium туысының өкілдері (M. tuberculosis – туберкулез қоздырғышы, M. leprae – лепра қоздырғышы), сонымен қатар Nocardia туысының кейбір түрлері жатады. Бұл бактериялар әртүрлі ауыр аурулардың қоздырғыштары болып табылады және оларды анықтау үшін арнайы бояу әдістері қажет. Қышқылға тұрақты бактериялар баяу өседі, оларды өсіру үшін арнайы қоректік орталар қажет. Олардың патогенді түрлері биологиялық қауіпсіздік 3- деңгейіндегі зертханаларда өңделуі тиіс, бұл олармен жұмыс кезінде қатаң қауіпсіздік шараларын талап етеді. Жасуша қабырғасының құрылымы Қышқылға тұрақты бактериялардың жасуша қабырғасы миколь қышқылдары мен басқа липидтерге бай. Бұл құрылым олардың химиялық заттарға, антибиотиктерге және иммундық жасушаларға төзімділігін қамтамасыз етеді. 1 Mycobacterium туысы Бұл туыс туберкулез (M. tuberculosis), лепра (M. leprae) және басқа микобактериялық инфекциялардың қоздырғыштарын қамтиды. Олар баяу өседі және арнайы бояу техникаларын қажет етеді. 2 Nocardia туысы Nocardia туысының кейбір түрлері ішінара қышқылға тұрақты болып табылады. Олар топырақта кездеседі және кейде адамдарда инфекцияларды тудыруы мүмкін. 3 Клиникалық маңызы Қышқылға тұрақты бактериялар тудыратын аурулар (туберкулез, лепра) жаһандық денсаулық сақтау мәселелерінің бірі болып табылады. Оларды ерте анықтау диагностика мен емдеудің маңызды аспектісі. 4

9 слайд

10 слайд
Циль-Нильсен әдісі: Жалпы шолу Циль-Нильсен әдісі – қышқылға тұрақты бактерияларды анықтауға арналған арнайы бояу техникасы. Бұл әдіс 1882 жылы неміс бактериологтары Франц Циль мен Фридрих Нильсен ұсынған және содан бері микробиологияда кеңінен қолданылады. Әдістің негізгі принципі – карбол фуксин бояғышын қыздыру арқылы бактерия жасушасына енгізу, содан кейін қышқылды-спирттік ерітіндімен түссіздендіру. Қышқылға тұрақты бактериялар бояғышты сақтап қалады, ал басқа бактериялар түссізденеді. Циль-Нильсен әдісі клиникалық диагностикада, әсіресе туберкулезді анықтауда өте маңызды рөл атқарады. Бұл әдіс M. tuberculosis, M. leprae және басқа қышқылға тұрақты бактерияларды анықтауға мүмкіндік береді, сондықтан бұл әдісті дұрыс жүргізу диагностикалық мақсаттар үшін өте маңызды. Әдіс негізі Циль-Нильсен әдісі миколь ...

10 слайд