«Ж.Ташенов атындағы №23 ІТ-мектеп-лицейі» КММ

ҒЫЛЫМИ ЖОБА:

«АХМЕТ БАЙТҰРСЫНОВТЫҢ ҒЫЛЫМИ МҰРАСЫ»

Қазақ тілі мен әдебиеті пән мұғалімі: Қалмұратова А

Түркістан

Аннотация

«АХМЕТ БАЙТҰРСЫНҰТЫҢ ҒЫЛЫМИ МҰРАСЫ» тақырыбына жазылған зерттеу жұмысы – теориялық білімді, практикалық ұштастырудың дәлелі.

Осы ғылыми шығармашылық жобасында нақты ізденіп зерттеу барысында жеке идея негізінде жасақталған. Сол арқылы ғылымға қызығушылығын көрсеткен.

Аннотация

Исследовательская работа на тему"Ахмет Байтурсынов» - доказательство сочетания теоретических знаний, практических. В данном научно-творческом проекте четко прослеживается и разрабатывается на основе индивидуальной идеи в ходе исследования. Тем самым проявляя интерес к науке.

Annotation

Research work on the topic smart city »" – Akhmet Baitursynov In this scientific and creative project, it is clearly traced and developed on the basis of an individual idea in the course of research. Thus showing interest in science.

ЖОСПАРЫ:

І. Кіріспе бөлім

ІІ. Негізгі бөлім

III Зерттеу бөлімі

І тарау: Ағартушы – ұстаз.

ІІ тарау: Ақын – революционер.

ІІІ тарау: Байтұрсынұлы ғалым, публицист.

ІІІ.ҚОРЫТЫНДЫ

Құрылған идеяға байланысты жобаны сипаттау, суреттер арқылы қорытындылау.

Пайдаланған әдебиет

КІРІСПЕ

Зерттеудің мақсаты: Түрлі дереккөздерден алынған тарихи зерттеу жұмыстарына сүйене отырып, қазақ халқының көрнекті өкілдерінің бірі Ахмет Байтұрсынұлының өмірбаянын қарастырып, құрастыру.

Кезеңдері, зерттеу барысы:

- Дайындық: тақырыпты таңдау, мақсат пен міндеттерді қою.

- Зерттеу: ғылыми-библиографиялық еңбектерді зерттеу, тақырыпты меңгеру дәрежесін анықтау; Ахмет Байтұрсынұлының өмірі мен шығармашылығына қатысты дереккөздерді, деректерді талдау және салыстыру.

- Практикалық: алынған ақпаратты талдау, Ахмет Байтұрсынұлы өмірінен фактілер мен оқиғаларды салыстыру.

Жұмыстың нәтижелері мен қорытындылары:

Бұрын Байтұрсынұлының жерлестері ғана жерлесінің жетістігін мақтан тұтса, енді ақын, аудармашы, бірқатар оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдардың авторы, оның өмірі мен толағай табыстары туралы біліп, бүкіл әлемде халық қаһарманы атанған. әлем.

Жұмыстың практикалық қолдану саласы:

Еңбекті Қазақстан тарихын зерделеуде пайдалануға болады, Ахмет Байтұрсынұлының өмірбаяны мен қызметі ашылып, қазақстандық және әлем жастарына үлгі-өнеге болады, еңбек қазақстандық патриотизмді тәрбиелеуге ықпал етеді

Ахмет Байтұрсынов – ақын, ғалым, түркітанушы, аудармашы, ұстаз, публицист, қоғам қайраткері. Кезінде әділетсіздіктің, сталиндік қуғын-сүргіннің құрбаны болып, жарты ғасырдан астам уақыт бойы атақ-даңқ танытпады, есімі Қазақстан тарихынан лайықты орын алған жоқ. Енді ғана тарихтағы «ақ» дақтар жойылып жатқан өзгерістер жағдайында Шәкәрім Құдайбердиев, Ахмет Байтұрсынов, Мағжан Жұмабаев, Жүсіпбек Аймауытов, Міржақып Дулатов сынды қайраткерлердің есімдері халыққа қайтарылды.

А.Байтұрсынов 1873 жылы 28 қаңтарда Торғай уезінің Сартүбек трактында қарапайым шаруаның отбасында дүниеге келген. Халық батыры Үмбетайдың ұрпағы саналатын әкесі Байтұрсын қазақ ауылындағы өндіріс пен құқсыздыққа шыдамай, жиі-жиі қақтығысқа түсетін, өз намысын сезетін ержүрек, ақылды адам болған. жергілікті феодалдармен және патша өкіметімен. 1885 жылы Байтұрсын мен оның ағасы уезд бастығын сындырғаны үшін 15 жылға сотталып, Сібірге жер аударылады. Биліктің әкесін, туған-туыстарын, қолдау көрсеткен ауылдастарын қырғынға ұшырауы болашақ ақынға ащы әсер қалдырды.

Кез келген орта сияқты қырғыз даласы да ғасырлар бойы өз ұлдарын дүниеге әкелді, бірақ дала табиғатына тән ерекшеліктері бар. Еуропаның алуан түрлі сұлу табиғаты Ньютон, Маркс, Толстой, Рафаэль, т.б. сияқты ұлы тұлғаларды, ғылым мен өнер адамдарын дүниеге әкелсе, Азияның дала табиғаты Темучин, Темірлан, Т. Кенесары, Сырым, т.б.Ұлылардың қатарында болмаса, әйтеуір мықтылар – ардақты Ахмет Байтұрсыновтың әкесі.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

Ахмет Байтұрсынов Республиканың Академиялық орталығын басқарды, қазақ халқының тарихындағы тұңғыш мемлекеттік университеттің филология кафедрасының профессоры болды. Байтұрсынов ана тілінде сөйлейтін оқу құралдарын, оқу бағдарламалары жүйесіне арналған оқулықтарды, 1920 жылдары бірнеше басылымнан өткен иллюстрациялық астарларды жасайды.

Араб әрпі дауысты дыбыстарды белгілемей қолданылғанда түркі тілдері үшін шынында да белгілі бір қолайсыздықтар тудыратыны белгілі. Ахмет Байтұрсынов араб әліпбиін реформалаудың түпнұсқа жобасын ұсынды. Оның ойы – музыкалық нотадағы жоғары немесе бас дыбыс жиілігінің белгісіне ұқсас белгіні қосу арқылы әр сөздің алдыңғы немесе артқы қатарының белгісін белгілеу, бұл дауысты дыбыстар үшін жаңадан енгізілген белгілердің санын айтарлықтай үнемдеп, араб графикасымен үйлестірді. . Белгілі лингвист, САГИ профессоры Е.Д.Поливанов «КСРО түркі жазуындағы графикалық революцияның негізгі формалары» атты мақаласында бұл жобаны «керемет» деп атады. Поливанов: «Егер қазақ жазуы мәселесін... көрші халықтардың графикасымен санаспай-ақ, «уақыт пен кеңістіктен тыс» шешуге болатынына күмән жоқ..., онда қазақ мектебінің болуы әбден мүмкін еді. 1924 жылғы «орфографияға» қанағаттанған». Бірақ Байтұрсынұлының жобасы ұзақ өмір сүрмеді, саяси серпіліс КСРО-да түркі тілдерінің латындандыру (1928) және кириллицалануы (1940) басталды.

Ахмет Байтұрсынұлы қазақ әдебиеті мен жазуының дамуына зор үлес қосты. Атап айтқанда, оның ертегілері 1909 және 1911 жылдары жарық көрген «Қырық ертегі» және «Маса» жинақтарына енгізілген. Байтұрсынұлы қазақтың ауызша халық шығармашылығы үлгілерін жинап, басып шығаруда үлкен еңбек сіңірді. 1923 жылы жарық көрген «Ер Сайын» ​​поэмасына кіріспе мақаласы мен түсініктемелері, «23 жоқтау» (1926) және «Әдебиеттану» (1926) кітаптары жарық көрді, соңғысы тарихқа қатысты тұңғыш ғылыми зерттеу болып табылады. қазақ әдебиеті. Байтұрсынұлының 1926 жылы жарық көрген «Түркі тілдеріндегі терминология туралы» тезистері бар. Ахмет Байтұрсынұлы қазақ балаларына ана тілін үйрету мақсатында бірқатар оқулықтар жазды. Олардың ішінде: «Оқулық» (1912), «Тіл оқулығы» (1914), «АБС» (1924), «Жаңа АВС» (1926--1928), «Баяншы» әдістемелік құралы».

Тәрбиеші – мұғалім.

А.Байтұрсынов 1909 жылы Семей түрмесінен жазған «Анасына хатында» бұл оқиғаларды былай деп жазады: 13 жасында соққан жүрегім жазылмас жара, терең із қалдырды. Ахмет ауыл молдасынан сауат ашқан. А.Байтұрсынов Торғай мектебінің курсын үлкен қиындықтармен, қиыншылықтармен бітіріп, білімін жалғастыру үшін 1891 жылы Орынборға баруды жоспарлайды. Ломоносов сияқты А.Байтұрсынов кездейсоқ жолдастарымен бірге Орынборға жетіп, қырғыз мұғалімдер мектебіне түседі. Орынборда төрт жыл болуы және жыл сайынғы демалыс үшін Торғай уезіне және Орынборға қайтуы өте қиын жағдайда өте ауыр жағдайда өтіп, үлкен материалдық мұқтаждықпен қатар жүрсе де, А.Байтұрсыновтың табанды мінезі кездескен қиыншылықтарға төтеп беріп, «наннан суға» аман қалған ол 1895 жылы мұғалімдер мектебінің курсын бітірді.

Осымен А.Байтұрсыновтың мектептегі білімі аяқталды. Болашақта ол еуропалық әдебиетті оқи отырып, өзін-өзі тәрбиелеумен айналысады.

А.Б.-ның педагогикалық қызметі. 1895 жылдан басталады. 1895-1909 жылдары Ақтөбе, Қостанай, Қарқаралы уездерінде ауылдық, болыс және екі жылдық мектептерде сабақ берді.

«Ақыл себуші» деген атақ берген өлеңдері сол ерте замандарға жатады. Ахмет Байтұрсынов – ағартушылық пен білімнің халыққа еркіндік пен қоғамдық өзгерістер жағдайында ғана нақты игілік әкелетінін түсінген алғашқы қазақ ағартушылардың бірі. Ол жергілікті билеушілердің озбырлығын, патша самодержавиесінің отарлау саясатын жиі әшкереледі.

Ақын – революционер.

Табиғатынан қайратты, жігерлі А.Байтұрсын еркіндікке деген сүйіспеншілігімен ерекшеленіп, өзіне ешбір күш танымайтын. Сондықтан ол далада тынышсыз элемент болды және жиі билеуші ​​сұлтанмен де, сардарлармен де шектен шыққан. Кейін Байтұрсынды тыныштандыру үшін билік оны сардар етіп тағайындайды. Бірақ бұл шара жарамсыз болып, Байтұрсын Шошақов уезд бастығы Яковлев пен ықпалды сардар Беремжанмен күреске түседі.

1905-1907 жылдардағы революция оның өзгеріске деген үмітін оятты, ол халық толқуларына белсене қатысады, демонстранттармен жиі сөйлеседі, қазақ зиялыларының бір тобын ұйымдастырады, олармен бірге Петербург үкіметіне петиция жасайды. реакцияның басталған жылдары ол астыртын ұйымдарда жұмысын жалғастыруда. Жандармдар Байтұрсыновты және оның жолдастарын тұтқындап, 1909 жылы Семей түрмесіне қамап, сегіз ай тергеуде ұстады. Одан кейін қазақ жерінен қуылып, ұзақ уақыт полицияның бақылауында болса да, халқының бостандығы үшін күресін тоқтатқан емес.

Сол жылдары ол өлең жазып, орыс классиктерінен, атап айтқанда И.А. Крылов. Бүкіл саналы ғұмырын қара қырғыз бұқарасын ағарту ісіне арнаған тұлға ретінде оның негізгі ойы да осында: протестанттық ақын ретінде А.Б. поэзияны қырғыздарды езген монархиялық Ресей саясатына қарсы күрес қаруына айналдырады. Крыловтың ертегілерін аударуға міндеттене отырып, ол ең алдымен балалар мен ересектерді тәрбиелеуге арналған фабулалардың үлкен мүмкіндігін ескереді. Ол Крыловтан аудармаға түсінікті, қырғыз рухына сәйкес келетін мысалдарды таңдайды. Егер Белинский Крылов туралы: «Ол кейбір ертегілерінің мазмұнын Лафонтеннен алғанымен, оны аудармашы деп атауға болмайды» десе, оның тек орыс емес табиғаты бәрін орысша формаларға өңдеп, бәрін орыс рухы арқылы өткізген», - деп айта аламыз. А.Байтұрсынова туралы да солай дейді.Крылов та, Ахмет Байтұрсынов та тілдің табиғилығы, қарапайымдылығы, ауызекі тілдегі жеңілдігі туралы айту мүмкін емес.Ахмет Б.Крыловтың 40 дастанын аударып, «Қырық мысал» деген атпен жинақ қазірдің өзінде жинақталған. бірнеше басылымдардан өтті.

А.Байтұрсыновтың «Қырық аңыз» жинағы 1909 жылы Петербургте басылып шықты. Оған ақын, аудармашы, халқы үшін жан-тәнімен ауыратын адам ретінде даңқ әкелді. «Маса» өлеңдер жинағы 1911 және 1914 жылдары Орынборда жеке-жеке басылып шықты. Халықты артта қалушылық бұғауынан құтқаруға ұмтылған Ахмет Байтұрсынұлы мәдениеттің өрлеуіне жалпы білім беру, адамзат өркениетінің жетістіктерін бойына сіңіру арқылы жетуге болатынын терең түсінді. Бұл жылдар А.Байтұрсынұлының ғылым жолындағы сара жолының бастауын қамтиды. Ахмет Байтұрсынов – халық ақыны.

Өлеңдерінде А.Б. ол махаббат туралы да, әйел туралы да, табиғат туралы да жырламайды, оның мәнерлі өлеңдері де, қанатты сөз тіркестері де жоқ. Қарапайым да түсінікті қырғыз тілінде азаттық туралы, ұлт туралы, езілген, артта қалған қырғыз елін ағартушылыққа, еңбекке шақырып, әр қырғыздың бойында азаматтық сезімін оятып, сан ғасырлық қысқы ұйқыдан құтылуға шақырады. А.Байтұрсынов өлеңдері сыртқы қарапайымдылығымен, ішкі мазмұнымен, жеңілдігімен, біркелкілігімен қырғыз әдебиетінде бірінші орынды алады. А.Байтұрсыновтың «Қырық мысалдан» басқа «Маса» деп аталатын шағын және аударма өлеңдер жинағы және лирикалық сипаттағы әлі жарияланбаған бірнеше өлеңдері бар.

Патша саясатын аяусыз сынау мен қатаң талдау, оған қарсы наразылық А.Б.-ның бүкіл әдеби қызметін қызыл жіптей өтеді.

Байтұрсынов – ғалым, публицист.

Қазақ тілінің табиғатын зерттей отырып, тіл білімі бойынша мақалалар, оқулықтар жазады, кейін тіл білімі туралы ғылыми ізденістері пайда болады. Ахмет Байтұрсыновтың ғылыми-педагогикалық еңбектерінің нәтижесінде бізде қырғыз әліпбиі, қырғыз тілінің фонетикасы, синтаксисі мен этимологиясы, әдебиет теориясы мен мәдениет тарихы бар. Ахмет Байтұрсынов осы тынымсыз еңбегімен қырғыз әдебиетін биік деңгейге көтеріп, ұлттық мектеп пен төл әдебиеттің негізін қалады.

1913-1917 жж – Ахмет Байтұрсынұлы өмірінің тамаша кезеңі. Орынборда қазақ тілінде шығатын жалғыз «Қазақ» газетінің редакторы болды. Оқырмандарды халықтың бай мәдени мұрасымен таныстырып, білім нұрына, рухани кемелдікке шақыратын оқу-ағарту, әдебиет, тіл білімі туралы көптеген мақалаларын осында жариялайды. Бірақ «Қазақтың» жауы көп болды. «Қазақ» бар ғұмырында далада дамып келе жатқан қиянатқа қарсы жүйелі күрес жүргізіп, қарақшылардың лас істерін әшкереледі; парақорлар мен түрлі жолақты алаяқтар. Олар «Қазақтың» әр қадамын, әр жолын қырағылықпен бақылап, айыптауды қолға алды; олар өздерінің пікірлерімен үкіметтің әрекеттері мен саясатын айыптайтын және қатаң түрде жазылған және жоғары тұрғандарға жеткізді. Сондықтан редакцияда анда-санда тінтулер жүргізіліп, анда-санда А.Байтұрсыновты губернаторға немесе жандарм бастығына апарып, тергеуге алатын. 1914 жылы «Қазақтың» No80 санында жарияланған жетекші мақаласы үшін А.Б. жаңадан әзірленген М.В.Д.-ны сынады. Қырғыз өлкесін басқару туралы ереженің жобасын Орынбор губернаторы Сухомлинов А.Б. редактор ретінде, 1500 рубльге. және оның төлем қабілетсіздігі анықталған жағдайда, айыппұлды А.Б.-ны қамауға алумен ауыстыру туралы шешім қабылдады. 8 айға. 1500 рубль шығын газетті жабумен бірдей болар еді, сондықтан А.Б денсаулығының нашарлығына қарамастан полицияға түрмеге отыруға келіскенін, бірақ айыппұлды төлей алмайтынын айтқан. 20 қазанда А.Б. түрмеге отырғызу. Бұл жолдарды жазушы әр қалаға жеделхат жолдап, А.Б. не болғаны туралы. Трансферттер редакцияға телеграф арқылы жөнелтіліп, 4-5 күнді де өткізбей, айыппұл төлеп босатылған А.Б. «Қазақ» және одан кейін әртүрлі сомаларға айыппұл салынды, кейде 3000 рубльге дейін жетеді. (1916 ж.) және әрқашан жанашыр оқырмандар А.Байтұрсыновты тұтқындауға немесе газетті жабуға дейін жеткізбей, айыппұлдарды дәл енгізді. «Қазақ» 1918 жылдың қазан айына дейін өмір сүрді. Жоқтан дерлік пайда болған және патшалық полиция режимінің қиын жағдайында өмір сүрген А.Байтұрсыновтың шебер басшылығы мен жанқиярлық еңбегінің арқасында газеттің жеке баспаханасы, мол қағаз қоры, жабылғанға дейін шағын кітапханасы болды. таралымы 8000-нан асты.

Осылайша Ахмет Байтұрсынов басқаратын «Қазақ» газеті жас қырғыз баспасөзінің тарихында бірінші және құрметті орынды иеленді. Ақпан төңкерісінен кейін Ахмет Байтұрсынов қоғамдық-саяси өмірдің құйынына тартылды. Облыстық, облыстық съездердің барлығында белсенді жетекшілердің бірі болды. Патша өкіметі құлатылғаннан кейін әртүрлі сайланбалы қызметтерді атқарып, кейін «Алаш» ұлтшыл партиясының тізімі бойынша Торғай облысынан Бүкілресейлік құрылтай жиналысына депутат болып сайланады. 1919 жылға дейін автономияшыл-ұлтшылдар қатарында бола жүріп, сол жылдың наурыз айында оңшыл партиялардың қырғыз халқына жүргізген ұлтшылдық саясатының зияндылығына көзі жеткен Ахмет Байтұрсынов Кеңес өкіметі жағына өтті.

Кеңес өкіметі тұсында Ахмет Байтұрсынов түрлі жауапты қызметтерді атқарып, сонымен бірге ұстаздық, ұстаздық қызметін тоқтатқан емес. Қазір Қырғыз институтының оқытушысы және Халық ағарту комиссариаты жанындағы ғылыми-әдеби комиссияның өкілі, Қырғыз өлкесін зерттеу қоғамының құрметті төрағасы.

Ақпан, Қазан төңкерістерінің аласапыран жылдарында көптеген орыс және қазақ зиялыларының өкілдері сияқты А.Байтұрсынұлы да оқиғалардың мәні мен мазмұнын бірден түсінбей, біраз уақыт ұлтшылдық сезімнің ықпалында болды. Бірақ көп ұзамай 1919 жылы оңшыл ұлтшыл партиялар саясатының қазақ халқына зиянды екеніне көзі жеткен ол Кеңес үкіметі жағына өтіп, Қазақ өлкесін басқару жөніндегі революциялық комитеттің жұмысына қатысады. Қол қойған мандат алған В.И. Ленин, оның құрамында тұрақты жұмыс істеп, қазақ халқының мемлекеттілігін дайындауға зор үлес қосып келеді. Қазақ Кеңес Республикасы құрылғаннан кейін үкімет мүшесі бола отырып, А.Байтұрсынов Республиканың Халық ағарту комиссары болып, кейін «Ақ жол» газетінде, Қазақстан Халық ағарту комиссариаты жанындағы академиялық орталықта қызмет атқарды. тіл білімі мен әдебиеттану ғылымына қатысты бірқатар еңбектер.

1913 жылы Байтұрсынов көптен бері аңсаған арманын орындап, тұңғыш халық газеті «Қазақтың» ұйымдастырушысы әрі редакторы болды. Қазіргі қаламгерлердің ақсақалы Ғалым Ахмедов өз естелігінде Орынборда ұлттық газетті сөзбе-сөз нөлден бастап шығаруға Ахаңның тойымсыз ерік-жігері мен ынта-жігері қажет екенін орынды атап өткен. Байтұрсынов Ә.Бөкейхановтың, М.Дулатовтың тынымсыз еңбектерінің арқасында «Қазақ» газеті қазақ халқының азаттық қозғалысы тарихында ерекше орын алды.

Газет нөмірлерінің бірінде Байтұрсынов өз кредосын былайша ашады: «Менің мұратым – қазақ халқының материалдық жағдайын, мүмкіндігінше мәдениетін, оның дамуын жақсарту – мен оны қамтамасыз ететін үкіметті қолдауға дайынмын. бұл мақсат»

«Қазақ» газеті мен оның редакторы әдеби қазақ тілін парсы тіліндегі, араб, шағатай тіліндегі тіркестер мен тіркестерден қажетсіз қабаттардан тазартып, қалыптасуына көп еңбек сіңірді. Ағартушы ретіндегі адамгершілік миссиясын орындаған Байтұрсынов мақалаларында білім мен еркін ойдың дәнін септі.

1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс кезінде Байтұрсынов Бөкейханов, М.Дулатовтармен бірге қазақ халқын сабырға шақырып, 1916 жылғы 25 маусымдағы қазақтарды тыл жұмыстарына жұмылдыру туралы патша жарлығына мойынсұнуға шақырды. патша өкіметіне қарсы тұру, өйткені бұл жергілікті халықтың «шаруашылықының күшті күйреуіне» қауіп төндіреді. Соған қарамастан ұлттық зиялы қауым халық қаһарының толқынын тыя алмай, қалың бұқараның қаһары күшті көтеріліске айналғанда ол көтерілісшілерден бет бұрған жоқ, халқымен бірге болды. Өзінің замандасы, жазушы С.Сейфуллиннің айтуынша, «ол қазақ халқын бай-кедейге бөлмей, әркімді, оның ар-намысын, ар-ожданын бірдей қорғаған».

Қарапайым халық оны экспансионистік саяси патшалық Ресейдің күресіндегі көшбасшысы ретінде қабылдады.

Ол өз халқын ұлы державалық езгіден азат етуді аңсады, сондықтан 1917 жылғы Ақпан төңкерісін зор ынтамен қабылдады. Самодержавие құлағаннан кейін Торғай облыстық кеңесінің мүшесі, Уақытша үкіметтің облыстық комиссары Ә.Бөкейхановтың көмекшісі (орынбасары) қызметтерін атқарды. 1917 жылы сәуірде Орынборда Байтұрсыновтың төрағалығымен қазақтардың Торғай облыстық съезі (Құрылтай) болып, оның ең маңызды шешімі Бүкілқазақ съезін шақыру туралы шешім қабылдады.

Қорытынды.

Қорытындылай келе, А.Байтұрсынұлы ұстаздық-ғылыми еңбегімен, белсенді қоғамдық қызметімен қатар көркем сөз өнерінде жемісті еңбек етті, 20 ғасырдағы қазақ әдебиетінің реалистік, гуманистік, тәрбиелік дәстүрлерін дамытуға атсалысты. 19-20 ғасырлар тоғысында қазақ әдебиетінің басты мәселелерінің бірі ұлт мәселесі, қазақ қоғамының жағдайы, оның даму жолдары болды.

Биыл еліміз Ахмет Байтұрсынұлы­ның 150 жылдығын атап өтуде. Жұртшы­лық жақсы білуі тиіс, Байтұрсынұлы әйгілі Қарқаралы петициясы авторларының бірі болды. Осы арыз-тілекте жергілікті басқару, сот, халыққа білім беру істеріне Қазақ елінің мүддесіне сай өзгерістер енгізу, ар-ождан бостандығы, дін ұстау еркіндігі, күні өткен Дала ережесін қазақ мүддесіне сай заңмен ауыстыру және басқа да мәселелер көтерілді. Дәл осы кезден Байтұрсынұлының саяси қызметі басталды деуге болады.
Оның алғашқы кітабы - «Қырық мысал» 1909 жылы жарық көрді. Осы кітаптың өзінде отаршылдықтың зорлық-зомбылық, елдің тұралаған халін тұспал­дап болса да жеткізді.
Ол қазақ ғылымы тарихында ұлттық әліпби жасап жаңа үлгі ұсынған реформатор. Оның «Оқу құралы» қазақ жазуының тұңғыш әліппелерінің бірі.

Оған қоса, нар тұлға Қазақ халқының 20 ғасырдың басындағы ұлт-азаттық қозғалысы жетекшілерінің бірі ретінде тарихтан жақсы таныс. Тіпті, отаршылықтың отты лебі оның отбасына да өз кесірін тигізіп, қазақтың текті ұлына жала да жабылды. Әрине, ұлттың ұранын ұлықтаған жанды Патша үкіметі аса жақтыра қоймағаны анық. Алайда, қазақ үшін, Ахмет Байтұрсынов қашан да, биік тұғырдағы, төбемізге көтеретін ұлт ұлы екенін қанша ғасыр өтсе де дәріптеп өтпек.

Тілі таза, намысы өжет, текті тұлға қашан да ұрпақтардың ықыласына бөленіп жүре бермек. Тұңғыш ұстаз, ағартушы, ұлт жанашыры, мемлекет қайраткері, ақын, аудармашы, нар тұлға. Осындай игі қасиеттердің бәрін бір бойына ғана сіңіре білген абзал азамат, Ахмет Байтұсынұлы.

Әдебиеттер тізімі.

1.Интернет энциклопедиясы.

2. «Қазақтар» II том.

3. Қазақ КСР энциклопедиясы.

4. Қазақстан жазушылары: Анықтамалық/Құрастырушы: Қамшыгер Саят, Жұмашева Қайырниса — Алматы: “Аң арыс” баспасы, 2009

5.“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9