Ахмет Байтұрсынов-қазақ халқының рухани көсемі

А.Байтұрсынов атын қазақ баласының естімегені жоқ шығар,бірақ Ахметтей арысты туғызған елі оның өмірбаяндық деректерін әлі толық біліп болған жоқ секілді.Ғалымның кейінгі ұрпаққа қалдырып кеткен жазбаларын бойға сіңіру үшін де біраз уақыт керек-ау! Ғұламаның туған заманында өскен,әліпбиі мен оқу құралдарын оқып,сол ғылыми еңбектерінің арқасында көздерін ашқан кісілердің бәрі Ахаңның атын,халқы үшін жасаған еңбегін ұмытқан жоқ.

А.Байтұрсыновты неге кеш таныдық?деген сауал туындайды.Ахмет ағаның ата-бабалары,әкесі өз ортасында беделді,сөзі өткір жандар болған деседі. ХХ ғ 80 ж Торғай уезін басқарған Яковлевтің заңсыз әрекетіне наразылық білдірген Байтұрсынды сол жерде тұтқындаған.Сонда қоштасып тұрып баласына: «Балам,міне біз 25ж кесіліп,Сібірге айдалып кетіп бара жатырмыз.Қандай қиын шылық көрсең де,аш болсаң да,қанша қорлық көрсең де – оқы,айтатын тілегім осы» Бұл сұмдық оқиға кезінде Ахмет 12 жаста ғана болатын.Ақын әке тілегін орындап,білім-ғылым жолында өмірін сарп еткен дара тұлға.Өмірдің ащы кер- мегін ерте тартса да табандылықтың арқасында бар қиындықтарды еңсере біл- ген кесек тұлғаның өмір жолы мен ерен еңбегі барша халыққа үлкен өнеге.

Тарихи деректерге жүгінсек Ахмет аға саналы ғұмырында 5рет абақтыға қамалған.Алғашында патшаға қарсы теріс пікір таратып жүр деген жаламен ұсталған.Онан кейін саясаткер Ә.Бөкейхановпен бірігіп,үкіметке қарсы жасы- рын ұйым құрып,қарсы үгіт өрбітіп жүр делінген.Тағы бір айып-ол тек қазақ балаларын оқыту керек деп есептейді,-деген сан-сақты жалған айыптармен қудаланған.Сөйтіп едені сыз,терезесі жоқ абақты қаратүнек үйірген қараңғы үйге айналды.Осынау ауыртпалықтың бәрін ақын ағаның басына үйіп-төгіп берсе де ол өнерден,білім-ғылымнан келте қалмай,қараңғы халқына күндей жарық бола білді емес пе?! С.Кәкішов «Ахаң туралы ақиқат» кітабының 69-бе- тінде былай деп жазады: «Көп отырып шаршаған кезде Ахаң домбырасын алып,ән айтқанды жақсы көретін.Күйлерді де көп тартатын.Ұлттық музыканы ғана емес,операны да жақсы көретін Ахаң мені Падрес апаммен бірге бірнеше рет операға да апарды»Міне,осы естеліктерден-ақ ақын ағаның тағы бір жаңа қырын тани түсесің.Ақынның өз ұрпағы болмағанмен,ақиқатқа толы деректер- мен бөлісіп қалам тербеген інісі Кәкіштің баласы Самырат Кәкішовті бауырына басып,өз баласындай тәрбиелеген.Осындай бауырға деген қамқорлықты,кең- пейілділік пен ақжүректілікті ел ағасының бойынан зерттеген сайын көргеніме қайранмын.Өмірі жоқшылықта,қуғыншылықта өтсе-дағы мақсатына қол жеткіз ген ғибратты ғұмырының өзі-халқының рухани көсемі бола білгендігінің дәлелі

«...қан жылаған қазақ баласына істеген еңбегі,өнер-білім,саясат жолындағы қа- жымаған қайратын біз ұмытсақ та,тарих ұмытпайтын істер болатын» М.Әуезов

Ақтөбе №50 ОМ.КММ Қазақ тілі пәні мұғалімі Абдикалыкова Райхан Аяпбергеновна