Орындаған: Гульназ Бахтиярқызы

Алматы қаласындағы жастар арасындағы жұмыссыздық мәселесі соңғы жылдары айтарлықтай назар аударуды қажет ететін әлеуметтік-экономикалық проблемаға айналды. Бұл зерттеуде жастар жұмыссыздығының қазіргі жағдайы, оның себептері және шешу жолдары талқыланады.

Жастар жұмыссыздығының қазіргі жағдайы:

Алматы қаласында жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейі соңғы жылдары төмендеу үрдісін көрсетуде. Мысалы, 2024 жылдың бірінші тоқсанында бұл көрсеткіш 5,2%-дан 4,6%-ға дейін төмендеген.  Сонымен қатар, NEET (жұмыссыз және оқымайтын) жастардың үлесі 8,3%-дан 6,5%-ға дейін азайған. Бұл жетістіктер жастарды жұмыспен қамтуға бағытталған бағдарламалардың тиімділігін көрсетеді.

Жұмыссыздықтың себептері:

Жастар арасындағы жұмыссыздықтың негізгі себептері мыналар:

• Білім мен дағдылардың еңбек нарығы талаптарына сәйкес келмеуі: Кейбір жастардың алған білімдері мен дағдылары еңбек нарығының сұранысына сай келмейді, бұл олардың жұмыс табуын қиындатады.

• Жұмыс тәжірибесінің жетіспеушілігі: Көптеген жұмыс берушілер тәжірибелі мамандарды іздейді, ал жаңа түлектердің тәжірибесінің болмауы олардың жұмысқа орналасуын тежейді.

• Өзін-өзі жұмыспен қамтуға ұмтылу: Кейбір жастар тұрақты жұмыс орнының орнына өзін-өзі жұмыспен қамтуды жөн көреді, бұл ресми статистикада жұмыссыздық деңгейін төмендетуі мүмкін. 

Шешу жолдары:

Жастар жұмыссыздығын азайту үшін келесі шараларды қарастыруға болады:

Білім беру жүйесін еңбек нарығына бейімдеу: Оқу бағдарламаларын еңбек нарығының қажеттіліктеріне сәйкестендіру, практикалық дағдыларды дамытуға баса назар аудару қажет. Жастарға арналған тәжірибе бағдарламаларын енгізу: Жас мамандарға жұмыс тәжірибесін жинақтауға мүмкіндік беретін тағылымдамалар мен тәжірибе бағдарламаларын ұйымдастыру маңызды.

Өзін-өзі жұмыспен қамтуды қолдау: Кәсіпкерлікке қызығушылық танытқан жастарға арналған оқыту, кеңес беру және қаржылық қолдау көрсету арқылы олардың өз ісін ашуына жағдай жасау.

Алматы қаласында жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейінің төмендеуі оң үрдіс болғанымен, әлі де шешуді қажет ететін мәселелер бар. Жастарды жұмыспен қамтуға бағытталған кешенді шаралар олардың әлеуетін толық іске асыруға және қаланың әлеуметтік-экономикалық дамуына үлес қосуға мүмкіндік береді.

Алматы қаласындағы жастар арасындағы жұмыссыздық мәселесін талдау: себептері, салдары және шешім жолдары

Қазіргі Қазақстанда, әсіресе ірі қалаларда жастар арасындағы жұмыссыздық өзекті әлеуметтік-экономикалық мәселе ретінде көтеріле бастады. Алматы – еліміздің ірі экономикалық және мәдени орталығы болғандықтан, жастардың еңбек нарығындағы жағдайы мен жұмыссыздық деңгейі қоғамдағы жалпы дамудың бір көрсеткіші ретінде бағаланады. Бұл зерттеудің негізгі мақсаты – Алматы қаласындағы жастар арасындағы жұмыссыздықтың қазіргі жағдайын анықтау, оның себептері мен салдарын талдау, сондай-ақ осы мәселені шешу жолдарын ұсыну. Зерттеу барысында ресми статистикалық деректер, журналистік мақалалар мен аналитикалық зерттеулер пайдаланылады. Мысалы, kaz.inform.kz мен minber.kz сайттарынан алынған материалдар, сондай-ақ kazstat.gov.kz ресми статистика деректері зерттеу нұсқасын толықтыруға мүмкіндік берді. Алдағы зерттеу жұмысында жастар жұмыссыздығының себептері мен салдарына қатысты әлемдік және отандық әдебиеттердің нәтижелері ескеріледі. Жастар арасындағы жұмыссыздық мәселесі әр түрлі экономикалық, әлеуметтік және мәдени факторлармен тығыз байланысты екендігі бірнеше зерттеулерде көрсетілген.

• Kaz.inform.kz ақпарат агенттігінің деректеріне сәйкес, Алматы қаласындағы жастардың жұмыссыздық деңгейі соңғы жылдары 5,2%-дан 4,6%-ға дейін төмендеген, бұл жұмыспен қамту саласындағы реформалардың нәтижесі болып табылады.

• Minber.kz сайтында жарияланған материалдарда, NEET (оқымайтын және жұмыссыз) жастардың үлесінің азаюы, жастарды жұмыспен қамтуға арналған бағдарламалардың тиімділігін дәлелдеген.

• Сонымен қатар, Kazstat.gov.kz ресми статистика деректері жастардың білім беру жүйесі мен еңбек нарығы арасындағы үйлесімсіздік мәселесіне назар аударады. Бұл зерттеулердің нәтижелері жастар жұмыссыздығының күрделі проблемасын жан-жақты түсінуге мүмкіндік береді. Зерттеу жұмысы әртүрлі дереккөздерге негізделген:

• Статистикалық деректерді талдау: Kazstat.gov.kz сайтынан алынған ресми статистикалық мәліметтер Алматы қаласындағы жастар жұмыссыздығының динамикасын, сонымен қатар NEET жастардың үлесін бағалауға көмектесті.

• Контент-талдау: Kaz.inform.kz және Minber.kz сияқты ақпараттық ресурстарда жарияланған мақалалар мен аналитикалық материалдар жастар арасындағы жұмыссыздықтың себептері мен салдарын ашып көрсетті.

• Сапалық әдістер: Жергілікті әкімшілік пен жастар ұйымдарының пікірлерін ескере отырып, сұхбаттар мен талқылаулар жүргізілді. Бұл әдіс әлеуметтік және психологиялық аспектілерді анықтауға мүмкіндік берді.

Жұмыссыздық деңгейінің төмендеуі мен өзгеруі

Алматы қаласында соңғы жылдары жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейінің азаюы оң үрдіс ретінде бағаланды. Kaz.inform.kz деректері бойынша, жұмыссыздық деңгейінің төмендеуі жастарды жұмыспен қамтуға бағытталған мемлекеттік бағдарламалардың тиімділігін көрсетеді. NEET санаты бойынша деректер де оң өзгерістерді бейнелейді.

Негізгі себептер мен факторлар

Зерттеу нәтижелеріне сүйенсек, жастар арасындағы жұмыссыздықтың басты себептері мыналар:

• Білім мен дағдылардың сәйкессіздігі: Жастардың алған білімдері мен дағдылары қазіргі еңбек нарығының талаптарына толық сай келмейді. Бұл мәселе, әсіресе, мамандықтардың артуы мен технологиялық өзгерістер жағдайында айқын көрініс табады.

• Жұмыс тәжірибесінің жетіспеушілігі: Жаңа түлектердің тәжірибесінің болмауы еңбек берушілердің талаптарын қанағаттандыруға кедергі жасайды.

• Экономикалық тұрақсыздық: Қазақстан экономикасының кейбір салаларындағы тұрақсыздық, сондай-ақ жаһандық экономикалық дағдарыстар жастардың жұмысқа орналасуына әсер етеді.

• Кәсіпкерлікке ұмтылу: Кейбір жастар тұрақты жұмыс орнына қарағанда өз істерін ашуға ұмтылуда, бұл ресми статистикада жұмыссыздықтың төмендеуіне себеп болуы мүмкін.

Әлеуметтік және экономикалық салдарлар

Жастар жұмыссыздығының азаюы қоғамда оң өзгерістерді білдірсе де, әлі де белгілі бір мәселелер өзекті болып отыр:

• Әлеуметтік тұрақтылық: Жұмыссыздық деңгейінің төмендеуі жастардың әлеуметтік тұрақтылығын арттыруға және қоғамдағы жанжалдарды азайтуға ықпал етеді.

• Экономикалық даму: Жұмыссыз жастардың санының азаюы, ел экономикасының дамуына тікелей әсер етеді, өйткені еңбек нарығының тиімділігі мен өнімділігі артады.

• Психологиялық әсер: Жұмыссыздықтың төмендеуі жастардың психологиялық әл-ауқатын жақсартады, олардың болашаққа деген сенімін арттырады.

Жастардың еңбек нарығындағы орны мен жұмыссыздық мәселесі кешенді және көпқырлы феномен болып табылады. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, Алматы қаласында жұмыссыздық деңгейінің төмендеуі мемлекеттік саясаттың тиімділігін дәлелдейді, алайда білім беру мен кәсіби даярлық салаларындағы үйлесімсіздік өзекті мәселе болып қала береді.

• Білім беру саласындағы реформалар: Жастардың еңбек нарығына қажетті дағдылар мен білім алуы үшін оқу бағдарламаларын жаңарту қажет. Университеттер мен колледждер еңбек нарығы талаптарын ескере отырып, практикалық білім беруді күшейтуі керек.

• Жұмыс тәжірибесін арттыру: Жас мамандарға арналған тағылымдамалар мен тәжірибе бағдарламалары кеңейтіліп, жастардың жұмыс тәжірибесін жинақтауға мүмкіндік жасалуы қажет. Бұл бағыттағы бағдарламалар жеке кәсіпкерлікті қолдау арқылы ресми статистикадағы жұмыссыздық деңгейін төмендетуге септігін тигізеді.

• Кәсіпкерлікті ынталандыру: Жастардың өз ісін ашуға деген ұмтылысын қолдау, қаржылық және кеңес беру қызметтерін дамыту арқылы ел экономикасының диверсификациясын қамтамасыз етуге болады.

Зерттеу нәтижелері бойынша, Алматы қаласындағы жастар жұмыссыздығының төмендеуі позитивті үрдіс болып табылады, алайда әлі де шешуді қажет ететін мәселелер бар. Мемлекеттік органдар мен білім беру саласының ынтымақтастығы жастардың еңбек нарығына сәтті енуіне ықпал ететін басты факторлардың бірі ретінде қарастырылуы тиіс.

Бұл зерттеу жұмысы Алматы қаласындағы жастар арасындағы жұмыссыздық мәселесін жан-жақты талдап, оның себептері, салдары және мүмкін шешім жолдарын анықтауға бағытталды.

• Негізгі қорытынды: Жұмыссыздық деңгейінің төмендеуі оң үрдіс болып табылады, бірақ білім беру мен тәжірибелік даярлық салаларындағы үйлесімсіздік, экономикалық тұрақсыздық және еңбек нарығының талаптары әлі де өзекті мәселелер ретінде қалады.

• Ұсыныстар:

• Білім беру бағдарламаларын еңбек нарығының талаптарына сәйкестендіру;

• Жастарға арналған тәжірибе мен тағылымдама бағдарламаларын кеңейту;

• Жастардың кәсіпкерлікке деген ынтасын қолдау және сәйкес инфрақұрылымды дамыту.

Бұл ұсыныстар мемлекеттік саясатты жетілдіру мен жастардың әлеуетін толық іске асыруға бағытталған кешенді шаралар ретінде қарастырылуы тиіс.

Дереккөздер:

1. Kaz.inform.kz

2. Minber.kz

3. Kazstat.gov.kz

Осы зерттеу жұмысы жастар арасындағы жұмыссыздық мәселесінің кешенді түсінігін қалыптастыруға, оның себептері мен салдарын анықтап, тиімді шешімдер ұсынуға мүмкіндік берді. Мемлекеттік органдар мен білім беру саласының бірлесе отырып әрекет етуі жастардың еңбек нарығына сәтті енуіне және еліміздің экономикалық дамуына оң әсерін тигізеді.