Ашық сабақ “40 тармақты Қосбасар", “Әбдидің күйі “Қосбасар”

Нұр-Сұлтан қаласы Білім басқармасы

МКҚК №2 Балалар музыка мектебі

Домбыра пәні бойынша ашық сабақ

Тақырыбы: “40 тармақты Қосбасар", “Әбдидің күйі “Қосбасар”

Оқушы: 3 сынып оқушысы - Абдикалик Сара

Оқытушы: Самарханова Н.Б.

Шығармалар: Қыздарбек “Сылқым қыз” , Әбди “Қосбасар” 2түрі.

Сабақтың мақсаты:

• Қосбасарлар туралы мәлімет беру.

• Күйді жоғары деңгейде орындауға үйрету, орындаушылық өнердің әдіс-амалдарын меңгерту.

• Шертпе күйді орындау шеберлігін арттыру.

Сабақтың міндеті:

• Шеберлігін арттыруға арналған жаттығуларды үйрету

• Шертіп ойнау және перне басу әдістерін түсіндіру

• Ойнап көрсету

• Үнтаспадан тыңдауды үйрету

• Дәстүрге сай саусақтарды қолдану

Тәрбиелігі:

• Оқушының еліне, салт-дәстүріне, өнеріне деген сүйіспеншілігін ояту

• Күйлердің түрлерін үйрену арқылы қазақтың ұлттық аспабы домбыраны қадірлеуге, бабамыздың күй мұрасын жалғастыруға тәрбиелеу.

• Күй өнері арқылы оқушының жеке басын адамгершілікке, өз-өзін ұстауға, ұлттық өнерді құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың ұстанымы: «Жалпы музыка атаулы нәрсе елдің сезім байлығы мен ішкі жаратылыс қалпын білдіретін болса, солардың ішіндегі ең терең толғаулы, ең терең сырлысы- күй». М.Әуезов.

Дамытушылығы:

• Орындаушылық шеберлігін дамыту.

• Музыкалық қабілетін, шығармашылық, эстетикалық талғам-сенімдерін дамыту.

Сабақтың түрі: Дәстүрлі жеке сабақ

Сабақтың әдісі:

• Теориялық

• Практикалық

Сабақта пайдаланылған көрнекіліктер:

Аспап (домбыра), кітаптар, нота, куйлер үнтаспасы, cуретті кесте, бейнепроектор

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

Үй тапсырмасы:

Қыздарбек “Сылқым қыз”

ІІ. Негізгі бөлім

Жаңа сабақ: Қосбасарлар мағынасын түсіндіру. Әбдидің күйі “Қосбасар” 2түрі

ІІІ. Қорытындылау

Үй тапсырмасы

Бағалау

І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Негізгі бөлім

Жаңа сабақ:

Жалпы “Қосбасарлар” туралы бірер сөз. Шертпе күй дәстүрінде “Қосбасар” атты тармақты күйлер тізбегі кең өріс алып, жоғары кәсіби деңгейде дамыған. Әйгілі Байжігіт дәуірінен бастау алып, Тәттімбет шығармашылығында шырқау шегіне жеткен бұл күйлердің жалпы аттары ортақ болғанымен, заттары бөлек. Әрбір “Қырық тармақты Қосбасардың” өзіндік құрылымы, саздық жүйесі, орындалу ерекшеліктері бар. Екі ішекте кезек сөйлеп, ішкі психологиялық тебіреніске негізделген бұл күйлердің суреттейтін сезімі мен айтар ойы аса толғаулы. Өзіндік жеке жанрға айналған “Қосбасар” атты күйлер әрдайым өз желісін үзбей, атадан балаға ауысып, әр заманның кескін-келбетін келтірумен бүгінгі күнге дейін жалғасып келеді. Әрине “Қосбасар” күйлерінің үздік үлгілері - Тәттімбет туындыларынан көрінеді. Бізге жеткен Тәттімбет “Қосбасарлары” өзара ортақ орындалу амалдары мен құрылымдық үйлесімі бар бола тұра әр “Қосбасардың” өзіндік айтар ойы, дараланған ырғағы мен сазы бар. Қазіргі рухани қолданыстағы Тәттімбет “Қосбасарлары” нақтылы 12 түрге бөлініп, әрқилы мазмұнға ие болып, кең ауқымда орындалып келеді.

Әбди Рысбекұлы Арқа өңірінің көрнекті күйшілерінің бірі. Әбди күй өнеріндегі дәстүрлі арнаны жаңа белеске көтерген, әсіресе, “Қосбасар” жанрының өркендей түсуіне асқан талантымен үлкен үлес қосқан біртуар күйші. Ол Қарағанды облысы, Шет ауданында туып өскен. Аты Алашқа мәлім Қыздарбек күйшінің өз қолынан күй үйреніп, оның орындаушылық және суреткерлік өнерінен тағлым алған. Қыздарбектей сұңғыла күйшіден тәлім тәрбие алған Әбди өз жанынан да көптеген күйлер тудырған. Әбди күй өнеріндегі дәстүрлі арнаны жаңа белеске көтерген, әсіресе, Қосбасар жанрының өркендей түсуіне асқан талантымен үлкен үлес қосқан біртуар күйші.

ІІІ. Сабақты қорытындылау.

Оқушыны бағалау.

Үйге тапсырма:

Ойнаған күйлердің ырғағын, аппликатурасын дұрыс игеріп, жақсы нәтиже көрсету. Қыздарбек “Сылқым қыз” күйіндегі тұтып алу әдісіне мән беру. Әбдидің “Қосбасар” күйінің бірінші бөлімін сөйлемге бөліп ойнап келу. Әрбір дыбысты анық алып үйрену.Үнтаспа тыңдап, бойға сіңіру арқылы күйді сезіне білу, түсініп ойнау.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Ысқақов Б , “Сарыарқа саздары” Алматы, 2007.

2. Т.Жұмалиева, Д.Ахметбекова, Б.Ысқақов, Ә.Қарамендина, З.Қоспақов, “Қазақ халқының дәстүрлі музыкасы” Алматы, 2005.

3. А.Жайымов, С.Бүркітов, Б.Ысқақов “Домбыра үйрену мектебі” Алматы қ. “Өнер” – 1992 ж.

4. Мәңгілік сарын антологиясы