Баскетбол

• Кіріспе бөлімі (5-сағат)

• ТҚЕ Білім негіздері. Баскетболдың этмиологиясы

Баскетболдың отаны Америка Құрама Штаттары болып есептелінеді. Алғашқы ойын 1891 жылы Массачусетс штатының Спрингфилд қаласында құрылған Христиан жастар қауымдастығының оқу жаттығу орталығында ұйымдастырылған. Сол кезде Канададан қоныс тепкен жас мұғалім, доктор Джеймс Нейсмит гимнастика түрін ары қарай жетілдіру мақсатында жаңа ойын түрін ойлап тауыпты.

Баскетболдың этимологиясы (basket – себет, boll -доп) деп жіктеледі. Алғашында ойынды футбол добымен өткізген. Арада бір жыл өткен соң Джеймс Нейсмит арнайы доппен қоса, баскетболдың алғашқы 13 ережесін ойлап тапқан. 1893 жылы баскетболға қызығушылар саны бірден көбейген. Ал, 1894 жылы жаңа ойынға қызығып, әуестенушілер айтарлықтай артқан.

Сол кездері АҚШ–та алғаш рет ресми ережелер тіркелімге алынды. АҚШ-тан бастау алған баскетбол ойыны бірте-бірте Шығыс елдеріне таралды. Атап айтар болсақ, Жапония, Қытай, Филиппин, солай-солай Еуропа елдеріне, Оңтүстік Америкаға бет алды. Араға он жыл салып АҚШ-тың Сент-Луис аумағында американдықтардың қолдауымен бірнеше қаладан құралған командааралық турнир өтті. Сондай-ақ баскетбол 1924, 1928 жылдары олимпиада бағдарламасынан орын алды. Жиырмасыншы жылдары алғашқы әлемдік кездесулер ұйымдастыра бастаған ұлттық баскетбол федерациялары жұмыс жасады. Осылайша, 1919 жылы АҚШ, Италия мен Францияның әскери командалары арасында турнир өткізілді. 1923 жылы Францияда әйелдер арасындағы халықаралық кездесу тұсауын кесті. Оған Англия, Италия, АҚШ-тың командалары қатысқан. 1932 жылы Халықаралық баскетбол федерациясы (FIBA) құрылды. ФИБА-ның алғашқы құрамына 8 мемлекет енді. Атап айтса, Аргентина, Грекия, Италия, Латвия, Португалия, Румыния, Швеция, Чехословакия. 1935 жылы халықаралық Олимпиадалық комитет баскетболды олимпиада ойындары қатарына қосу жөнінде шешім шығарды. 1936 жылы Берлинде өткен олимпиада ойындары аясында баскетболдың бағдарламасы дайындалды. Онда аталмыш ойын түрін ойлап тапқан азамат Д. Нейсм доданың құрметті қонағы болды. Теннис алаңында өткен матчқа 21 ел қатысты. Олимпиада өтіп жатқан кезде ФИБА-ң алғашқы конгресі өтті. Онда халықаралық ойынның ортақ ережелері айқындалды.

Ал, Ресейде баскетбол 1906 жылы қалыптасты. Сол жылдары Петербор қаласында "Маяк" қауымдастығы жұмыс істеген. Қауымдастықтың гимнаст шеберлері алғаш рет баскетбол командасын құрып, кейіннен "Богатырь" қоғамына айналған. Алайда, 1917 жылы орнаған Қазан төңкерісіне дейін баскетбол ойыны тек сол кездегі Ресей астанасы - Петерборда ғана танылған. Ал, 20 жылдары бұл ойын қарқынды дамыды. Бастапқыда әскери мектептерде жаттықтырылған еді. Көп ұзамай Мәскеу институты баскетболды денешынықтыру факультетінің бағдарламасына енгізілді. Бұл оқу ошағының түлектері кәсіби баскетболшы атанды. Ресей құрамасы алғаш рет 1923 жылы Бүкілодақтық денешынықтыру мерекесіне орай кездесу өткізді. Сәл осы кезде КСРО құрыла бастаған еді. КСРО–ның екінші біріншілігі 1924 жылы өткізілді. Ал, 1934 жылдан бастап КСРО-да баскетбол спартакиадасы өткізіліп тұрады. 1946 жылы ФИБА шеңберінде жалпы одақтық баскетбол секциясы қабылданып, бір жыл өткен соң ерлер командасы Еуропа біріншілігінде бақ сынап, чемпион атанды. Ал, баскетболдан әйелдер құрамасынан олимпиадалық ойын 1976 жылы сарапқа салынды. Олимпиадалық ойынның чемпиондары төмендегідей: 1976 ж. - КСРО, 1980 ж. - КСРО, 1984 ж. - АҚШ, 1988 ж. - АҚШ, 1992 ж.-Тәуелсіз достастық мемлекеттерінің құрама командасы, 1996 ж. - АҚШ.

Әлем бойынша АҚШ-ң спортшылары мықты баскетболшылар деп саналады. Олар 1936 жылдан бері өткізіліп келе жатқан барлық олимпиада ойындарында жеңімпаз атанған. Ал, соңғы жылдары ұтылыс тапқан тұстары саусақпен санаралықтай. Мәселен, 1987, 1988, 1990 және 1991, 1992 жылдары американ ойыншылары сәтсіз ойын көрсетіп, ұтылыс тапқан.

1992 жылы олимпида ойындарына тек білікті спортшылардан жасақталған ұлттық баскетбол қауымдастығы шеңберінде алғаш рет ұжымдық құрама құрылды. Бұл Америкада Dream Team", «ұжымдық арман» деп аталған. Оның құрамында Барселон ойындарында 40 ұпайдан жинап, жеңімпаз атанған Майкл Джордан, Мэджик Джонсон, Чарльз Баркли және Ларри Берд алынды. Олар 1994 жылы әлем чемпионатында, 1996 жылы Атланта олимпиадасында тұғырдан көрінді. Ал, АҚШ-тың әйелдерден құралған баскетбол командасы 1992 жылғы сәтсіздіктен кейін, олимпиадалық чемпион атағын 1996 жылы қайтарып алды деген болатын. Бүгінгі баскетболға ұқсас ойындардың сипаттамаларын көне нормандар мен Колумбқа дейінгі Америка мәдениетінен табуға болады. Осы ойынның жаңартылған түрі - пок-та-пок бұрын діни салт болса керек. Осы салт қазіргі кезде Мексиканың солтүстік штаттарында спорттық ойын-сауық пен туристтерге арналған аттракцион ретінде  ұйымдастырылады. Баскетболдың негізін 19 ғ. кейбір мемлекеттерде  кең таралған «құз басындағы үйрек» ойынымен байланыстырады. Бұл ойынның шартын Джеймс Нейсмит (1861–1939) жақсы білетін. Ойын шарты бойынша: ойыншы кішкентай тасты одан үлкен тастың үстіне лақтыру арқылы дәл ортасына орнатуға тиісті. Нейсмиттің жеке биографтарының айтуы бойынша, «құз басындағы үйректі» ойнаған кезінде жас Джеймстің басында баскетбол ойынының жалпы түсініктері қалыптасады. Бұл идея Джеймс Спрингфилд қалашығында орналасқан Халықаралық жастар жаттығу колледжінде анатомия мен дене шынықтыру пәнін жүргізген кезде пісіп жетіледі. Нейсмиттің байқағаны бойынша жастар қысқы гимнастикамен айналысуға ынта білдірмейтін. Содан Джеймс ойынды кішкентай  спорт залда жүргізуге болатындай студенттерді ептілік пен координацияға үйрететін ойынға қатыстыру керек деген ойға келеді. Спорт залдың екі шетінде орналасқан балконға екі жеміс-жидек себеттерін бекітеді. Еденнен балконға дейінгі биіктік 3м 5 см құрайтын (қазіргі кезде бүкіл дүниежүзі ұстанатын стандартқа сай). Студенттердің басты мақсаты себетке доп кіргізу болатын. Осылайша баскетбол пайда болған.

• Баскетбол ережесі. Допты жүргізу әдістері.

Баскетбол ережесі

Алғашқы ресми тіркелген баскетбол ойыны 1891 жылдың желтоқсанында болған. Сол кездесу біз білетін баскетбол ойынынан сәл ерекшеленді. Нейсмит құрған командаларда 9 ойыншыдан болған (ол студенттер тобын тең  екіге бөлген) ойынды футбол добымен ойнаған. Жаңа спорттық ойын туралы хабар бүкіл Америка жеріне жайылып, Нейсмиттің жұмыс істейтін жеріне көптеп хат келген. Хат авторлары жаңа ойынның шартын жазып беруді өтінген. 1892 жылы баскетбол ережелері жайлы алғашқы жарық көрген кітап 13 тарауды қамтитын, тараулардың көбісі күні бүгінге дейін күшін жоғалтпаған. Бірақ, Нейсмит ұсынған ойын ережелері бүгінгілерден ерекшеленеді. Мысалы, ойын ұзақтықтығы 15 минут болатын екі таймнан тұрады. Командадағы  ойыншылар саны еріксіз бірақ, екеуінде де тең болуы керек еді. Добы бар ойыншыға шабуыл жасау тыйым салынатын – оған тек кедергі келтіруге болатын. Бұл  ережені бұзған жағдайда, техникалық фол белгіленген. Егер фол екінші рет қайталанса, ереже бұзған ойыншы келесі гол соққанға дейін алаңнан қуылатын. Егер бір команда фолды үш рет қайталаса, оның себетіне гол соғылды деген ереже орын алады. Осы ереже жүзеге асу үшін тек бір ғана  шарт қойылатын: қарсылас тарапынан бірде- бір фол болмау керек. Бір кезде команданың құрамында, себетті қорғайтын қақпашы да болған. Сол кездегі себеттерде бізге үйреншікті қалқан болмайтын.

Бұл ойынның ережесі доптың қолмен ойналуы.Доппен  жерді ұрмай жүгіруге аяқпен  допты тебуге, ойыншыны аяқтан  шалуға, қолмен ұруға болмайды. Егер  тор қалтаны жақын жерден дәлдесе 2 ұпай беріледі. Ал, доп 6,25 метрден  сәтті лақтырылса онда ұпай  саны бірден 3-ке көбейеді. Бір матч 20 минуттық үш  кезеңнен тұрады. Осы аралықта  ойында есеп тең болып тұрса, төреші тарапынан қосымша уақыт  қосылады.Кәсіби терминде мұны  «Овертайм» деп атайды. Ойын ашық алаңда және  спорт залда өтеді. Алаңның көлемі 28×15 м.

Қақпа жерден кем дегенде 3 метр биіктікте орнатылады. Қақпа орналасқан қалқанның көлемі 180х105 см. Қақпа сақиналы торқалта себеттен тұрады

Допты жүргізу әдістері.

(Допты жүргізу – дриблинг) - берілгеннен кейін алаңда баскетбол добын жылжыту тәсілі. Допты жүргізу-Әрбір ойыншы өз бетімен допты алаңшамен шектеусіз қашықтыққа қозғала алатын техникалық тәсіл.

Баскетболда допты жүргізу допты алаңшамен ауыстыру және бір қолдың көмегімен допты еденнен бір уақытта секіріп алу болып табылады. Қарапайым айтқанда, сіз допты еденге лақтырасыз, ал ол секіріп, кері қайтады. Баскетболда допты жүргізу техникасы қиын емес, бірақ допты әр ойыншыға ұнатпайды. Өйткені, қарсылас кез келген секунд оны сіз таңдап немесе жай ғана шығып алады. Баскетбол добын жүргізу негізінен оны басқаның жартысына ауыстыру немесе қарсыласты жеңу үшін пайдаланылады. Ұзын беріліс кезінде жоғалту тәуекелін азайту және команда бойынша жолдастарға уақыт беру үшін алаңның бөтен жартысында позицияны иелену үшін доп дриблинг арқылы шығарылады.

Допты жүргізу техникасы мынада: доп кең орналасқан кернеулі емес саусақтары бар қолдың қылқаламымен төмен қарай бағытталады. Шынтақ буынындағы қол қозғалмайды. Допты жүргізу кезінде маневрлікті сақтау үшін аяқтың жұмысы маңызды рөл атқарады. Аяқтар тізеге сәл бүгіліп, жақсы серіппеге тиіс. Түзу аяқтарда допты жылдам ұстап тұру қиын, әсіресе жүгірмей тоқтау немесе қозғалыс бағытын өзгерту қиын.

Доп жүргізу техникасын сапалы меңгеру сізге ойыншы ретінде әмбебап қосады және қарсылас әлдеқайда ауыр қауіп жасауға мүмкіндік береді.

Допты жүргізуге оқыту-тұрақты тәжірибе. Доп көп болса, соғұрлым жақсы болады. Бұл бірінші шындық. Екінші шындық-оған қарап емес, допты жүргізу. Бұл доп ұстап, бірден Пас беру немесе комбинацияны скомандациялау үшін алаңдағы жағдайды бір уақытта талдай алатын ойыншылар үшін ерекше маңызды. Баскетболды жылдам үйрену үшін түрлі жаттығулар жасау керек.

• Доппен әрекет. Допты қағып алу.

Керек құралдар:_ысқырық, уақыт өлшемі, доп, кедергілер.

Дайындық бөлімі 12-15 мин

Оқушыларды сапқа тұрғызу. Амандасу.

-Оңға, солға айнала бұрылу.

Жүру жаттығулары.

-Қолдар жоғары аяқтың ұшымен жүру.

-Қол желкеде өкшемен жүру.

-Қол белде жартылай отырып жүру.

Жүгіру жаттығулары.

-Оң қапталмен жүгіру.

-Сол қапталмен жүгіру.

-Тізені көтеріп жүгіру.

-Өкшені артқа сермеп жүгіру.

Жалпы дамыту жаттығулары.

-Басты оңға 4 рет, солға 4 рет айналдыру.

-Қолдарды иыққа қойып, иықты алға 2 рет, артқа қарай 2 рет айналдыру.

-Қолдар кеуде тұсында, 1-2 санында қолдарды алға, 3-4 санында оң қапталға, 1-2 санында қолдарды алға, 3-4 санында сол қапталға құшақ жаю.

-Оң қолды жоғары ұста,сол қол белде 1-2 санында сол қапталға, сол қолды жоғары ұстап оң қол белде, 3-4 санында оң қапталға қарай иілу.

-Сан реті бойынша отырып тұру.

-Бір орында секіру, оң аяқта 5рет, сол аяқта 5рет, қос аяқта 7рет.

Оқушылардың сыртқы көрінісіне (форма) көңіл бөлу керек.

Пәрмендерді мұқият орындату

Алақандар ішке қарайды. Денені тік ұстау. Арқаны түзу ұстау.

Негізгі бөлім- Доппен әрекет. Допты қағып алу. 20-25 мин

Допты иелену тәсілдеріне қағып алу,жұлып алу және қалқаннан секіргенде алу жатады,ол қарсы әрекет тәсілдеріне адастыру,жұлып алу,лақтырғанда тартып алу жатады. Бұл тәсілдердің ерекшіліктері қарсы әрекеттің тәсілінің таңдауы,оның атқарылу уақыты,әрекет озгешілігі әр қашан доп басқаратын қарсыласқа байланысты.Оның әрқашан әрекеті бірінші болып жасауға мүмкіндігі бар.Қағып алу-қорғаныс техникасының ең белсенді тәсілдерінің бірі.Ол қарсы  шабуыл жасауға,  допты жүргізуге  мүмкіндік береді.Оның арқасында  қолдан-қолға беруге,жүргізуге қарсы  тұруға болады. Қолдан-қолға бергенде қағап алу. Шабуылушыға қолдан-қолға  беріп жатқан кезде қорғаушы оның жанына немесе арқасына орналасады. Доп  беретін  адамның қолынан шыққанда денеде алға шығып допты қағып ала  білу керек.Жұлып алу. Егер қарсылас допты  ұстап тұрып айналып жатқанда жұлып алса пайдалы, жұлып алудың 2 тәсілі бар:өзіне қарай жұлқу  және қарсыластан алға-төмен жұлқылау.Өзіне қарайжұлқу арқылы жұлып  алу. Ойыншы допты екі жағынан  ұстап алып,жылдам әрекетпен өзіне  қарай жұлқып тез теріс қарау  керек. Алға төменге жұлқалау арқылы жұлып алу.

Мұқият тыңдау. Техникалық қауіпсіздік ережесін сақтау.

• Допты жерге соғып алып жүру. Ойын тактикасының элементтері

Баскетбол ойыны : допты жерге соғып алып жүру. 
Мақсаты: Допты жерге соғып алып жүру,кедергілер арасынан өтуді үйрету және допты серігіне беруді үйрету. 
Құрал- жабдық : Баскетбол доптары , кегли, ысқырық 

Арнайы баскетбол жаттығуларын жасау. 
1-жаттығу. Оқушыларды сапқа тұрғызып, допты жерге соғып алып жүру әдісін үйрету
-көрсету 
-түсіндіру 
-іс-әрекеттің орындалуы 
2-жаттығу. Оқушыларды үш топқа бөліп, допты жерге соғып алып жүгіру 
арқылы,кедергіден айналып келу. 
-көрсету 
-түсіндіру 
-іс-әрекеттің орындалуы 
3- жаттығу. Допты жерге соғып кедергілер арасынан өтіп ,тік қайтып серігіне допты  беру. 
4- жаттығу. Допты жерге соғып әрбір кедергіден айналып, тік қайтып серігіне  допты беру. 
5- жаттығу. Кедергілер арасынан допты жерге соғып алып жугіру арқылы серігіне допты беру. 
6- жаттығу. Логикалық ойындар: 
1-топ: Допты жерге соғып алып жүгіру арқылы , кедергінің арасынан өтіп допты қойып кеглиді алып келуі тиіс, екінші бала кеглиді ұстап ,кедергілер арасынан өтіп кеглиді қойып, допты жерге соғып тік қайтуы тиіс. 
2- топ: Допты жерге соғып, алып жугіріп барып торға салуы тиіс,егер доп шеңберге түспесе, онда ол бала бұрышқа барып он рет отырып тұрады.
Жаттығулардың дұрыс жасалуын қадағалау керек.

• Ауыр доппен жеке жаттығу. Кедергілер арқылы бағытты және жылдамдықты өзгертіп жүргізу.

Ауыр доппен жеке жаттығу.

Ауыр доппен жеке жаттығу - бұл жарысқа дайындық барысы. Бәрі жарыста жеңіске жетуді қалайды, жаттығу үшін барлық жағдай жасалады. Техниканы игеру, оны жетілдіру және жоғары физикалық көрсеткіштерге жету - бұл жаттығудың негізгі міндеттері. Баскетболшылар жаттығуларға әр түрлі жаттығуларды қосады. Олардың негізгі бағыты бойынша оларды үш топқа бөлуге болады: қажетті физикалық қасиеттерді дамытуға арналған жаттығулар, шабуыл мен қорғаныста жеке ойын дағдыларын үйренуге және жетілдіруге арналған жаттығулар шабуылдаушы және қорғаныстағы ойыншылардың өзара әрекетін зерттеуге және жақсартуға арналған жаттығулар. Жаттығу кезінде спортшының денесі біртіндеп үйреніп кетеді немесе физиологтардың айтуы бойынша оған бейімделеді. Егер бір жаттығуды бірдей режимде өткізуге барлық уақыт кетсе, онда дене бұл жүктеме тез үйреніп, спорт нәтижелерінің өсуі тоқтайды. Бұған жол бермеу үшін жүктемені біртіндеп арттыру керек. Мұны істеудің екі әдісі бар: жаттығулардың ұзақтығын арттыру және жаттығулар жылдамдығын арттыру.

Неше рет жаттығу керек

Алдымен жаттығу күндерін демалыс күндерімен кезектесіп, аптасына 3 рет жаттығу керек. Тренингтің ұзақтығы бір сағаттан бір жарым сағатқа дейін болуы керек. Егер жаттығуларға көптеген жылдамдық жаттығулары қосылса, оның уақытын қысқартуға болады. Егер жаттығу кезінде физикалық белсенділікті қажет етпейтін техникалық әдістер үйренілсе, жаттығу уақытын көбейтуге болады. Жүктемені қалай оңай тасымалдауға болатындығын біліп алғаннан кейін, сіз басқа жаттығу күнін қоса аласыз. Әрине, жаттығу процесінің жетекшілігін балалар спорт мектебінде немесе мектеп секциясында оқыған жолдастарыңызға тапсырған дұрыс. Ол ойын жаттықтырушысы және команданың капитаны бола алады.

Жаттығуды жоспарлау

Жаттығу үнемі жүргізіліп, назарын аударып, дұрыс таңдалған жаттығуларды қамту үшін оны жоспарлау керек. Жоспардың негізгі мақсаты қажетті физикалық қасиеттердің қандай дәйектілікпен дамитынын көрсету, сонымен қатар техникалық және тактикалық техниканы оқып үйрену және жетілдіру болып табылады. Сондай-ақ «Баскетбол - спортшылардың ойыны» тарауында физикалық қасиеттердің дамуының дәйектілігі туралы айтып беремін. Мұнда біз ойынның техникасы мен тактикасы туралы материалды оқып үйрену және рәсімдеу процедураларына тоқталамыз. Баскетбол командасының жетістігі көбінесе шабуылдағы ойын шеберлігі мен әр ойыншының қорғанысына байланысты. Әрбір ойыншы шабуылда қорғаушыны жеңе білуі керек, сәтті лақтыруды аяқтап, шәкірттерінің есебіне жол бермеуі керек. Кез-келген түрдегі шабуылдың кез-келген әдісі бір мақсатты көздейді - допты қарсыластың қоржынына лақтыру. Егер сіз мұны қалай істеуді білмесеңіз, сіз команданы әлсіретесіз. Допты ұстап алу және өткізу, доппен ойнау және себетке лақтыру сияқты шабуылдау немесе ойнау тәсілдерін қолданудың жеке дағдылары сізге алаңда белсенді әрекет етуге мүмкіндік береді. Ойыншының шабуылдағы тиімді әрекеттерінің негізі - оның допты ұстап беру, өткізу және жүргізу мүмкіндігі. Доппен неғұрлым мобильді болсаңыз, соғұрлым себеттің сәтті шабуылына жағдай жасау оңай болады. Дәл соққылар, әдетте, ойыншының қорғаушының жақын қамқорлығынан босату қабілетінің нәтижесі. Допты еркін иелену, жылдам және дәл беру және сенімді пайдалану сәтті лақтырулар үшін жақсы мүмкіндіктер ашады. Әр ойыншы баскетболдың осы негізгі элементтерінің өзара байланысын түсінуі керек. Доптар мен допты бақылау ойыншыға бастамашы болуға және қорғаушыны күдіксіз ұстауға мүмкіндік береді. Бұл ойын әдістерінің логикалық байланысы оларды зерттеу мен жетілдірудің таңдаулы тәртібін анықтайды. Осы ойын дағдыларын үйренумен және жетілдірумен қатар, жоспарда толық жылдамдықпен жүгіру және тоқтау, доппен және онсыз бұрылу жаттығулары болуы керек. Шабуылдың негізгі ойын әдістерін игергеннен кейін қорғаныс әрекеттерін оқып, жетілдіруге кірісу керек. Шабуылдарды жақсы меңгеру қорғаныс есептегіш құралдарын сәтті үйренуге мүмкіндік береді. Дәл сол себепті шабуылдағы ойыншылардың өзара әрекеті тиісті қорғаныс реакцияларына қарағанда ертерек зерттелуі керек. Сонымен, жаттығу жоспарында баскетбол бойынша жаттығу материалдарының келесі реттілігін қамтамасыз ету қажет: аулау және өту, доп теу, қозғалу, тоқтату және бұрылу, допты лақтыру, жеке қорғану, жеке қорғануға қарсы шабуыл, жеке қорғаныс, аймақтық қорғанысқа қарсы шабуыл, аймақтық қорғаныс .

Кез-келген жаттығу жаттығудан басталады. Жаттығудың көмегімен спортшының бұлшықеттері, байламдары, буындары, жүрек-тамыр және тыныс алу жүйесі негізгі жаттығуларға дайындалады. Бірақ, ең бастысы, жақсы жаттығу жарақаттардың алдын алуға көмектеседі. Әдетте, баскетболшының жаттығуы екі бөліктен тұрады: допсыз және доппен жаттығулар. Қыздыру уақыты орташа есеппен 15-20 минутты құрайды. Олар әдетте 3-4 минутқа жүгіруден басталады. Жүгіру кезінде щеткамен күшті айналдыру жасаңыз. Содан кейін бірнеше бұлшықет топтары мен буындары «жұмысқа» кіретін етіп бірнеше қарапайым жаттығулар жасалады. Кеуде алдында қолдарымен иықтар және тік қолдармен бүйірлерге, керуеттерге, серіппелі алға және жаққа иілу, оңға, солға, екі аяққа секіру - осы жаттығулардың барлығы ойыншыны жаттығудың негізгі бөлігіне дайындайды.

Қыздырудың екінші бөлімінде «доп сезімі» мен ептілікті дамыту үшін допты қыстыруға 3-4 жаттығу қажет. Жаттығуларды төмендегі тізімнен таңдауға болады. Алайда допты қақтығысқа салу жаттығулары өте қиын, бірақ бәрі бірдей нәтиже бермейді. Бірақ егер сіз бұл жаттығуларды жылдам, оңай және табиғи түрде орындауды үйренсеңіз, допқа қарамауға тырыссаңыз, допты ойында дұрыс иелену бұдан былай қиын болмайды. Айтпақшы, егер мүмкіндік болса, барлығына осы жаттығуларды бос уақытта қайталау пайдалы.

Доппен жүгіру жаттығулары

1. Допты бас бармаққа, саусаққа немесе ортаңғы саусаққа бұраңыз. Саусағыңызда айналдыратын допты кім ұзақ ұстайтыны туралы жарысыңыз.

2. Допты оң қолнан солға және артқа лақтырып, тік қолды біртіндеп көтеріп, төмендетіп, ырғағы өзгереді. Алдымен бұл жаттығуды баяу орындаңыз, содан кейін доп ұшуы керек жылдамдық пен қашықтықты арттырыңыз. Жаттығуды сенімді орындауды үйренгенде, допқа қарамауға тырысыңыз.

3. Допты белге және бастың айналасына кезекпен айналдырыңыз. Авторы бойынша

Қайта ассимиляция, айналу бағытын өзгертіңіз және жылдамдықты арттырыңыз.

4. Аяқтарыңызды иығыңыздан сәл кеңірек қойыңыз және тізе бүгіңіз. Допты аяғыңыздың арасындағы сегіз фигураны сипаттай отырып, қолды қолмен өткізіңіз. Өзіңізді сенімді сезініп, оған қарамауға тырысып, доптың бағытын өзгертіңіз.

5. Бастапқы ұстаным алдыңғы жаттығумен бірдей. Оң қолыңызбен допты аяғыңыздың арасына еденге лақтырып, оң қолыңыздың алдында, ал сол қол артында, аяқтың артында тұру үшін ұстап алыңыз. Бастапқы позицияға оралып, сол жаттығудан бастап, сол жаттығуды қайталаңыз. Енді аулау кезінде сол қол алдында допқа тигізу керек, ал оң қол - артта, аяқтың артында.

6. Орнында жүргенде, допты алға аяғыңыздың астында ұстаңыз. Өзіңізді сенімді сезініп, жүгіре беріңіз.

7. Бастапқы қалыпта допты оң қолмен алға, солға артта, аяқтың артына ұстаңыз.Доптың еденге түсуіне жол бермеуге тырысып, қолдың жағдайын тез өзгертіңіз. Әрбір әрекеттің алдында бірінші үзіліс жасаңыз. Осы кідірістерді біртіндеп азайтып, допқа қарамауға тырысыңыз.

8. Аяғыңызды бөлек қойып, екі қолыңызбен допты алдыңызда ұстаңыз. Допты аяғыңыздың арасына еденге бағыттаңыз, сонда ол сіздің артыңыздан секіріп, екі қолыңызбен артқы жағынан ұстап тұрады. Допты алға іліп, алдыңызда ұстап тұру үшін еденге қайта салыңыз. Сіз бұл жаттығуды қатесіз орындауды үйренген кезде, орындау жылдамдығын арттырыңыз. Содан кейін сіз еденге тигізбестен жасай аласыз, тек екі қолыңызбен допты аяғыңыздың арасына лақтырып, екі қолыңызбен артта, артта ұстаңыз. Доп еденге тиіп кетпеуі керек.

9. Допты бастың үстінен жоғары көтеріп, оны басыңның артына түсіріп, беліңде екі қолыңмен артта ұстап тұр. Жаттығуды орындау кезінде, еңкейіп кетпеңіз, керісінше жамбасыңызды алға қойыңыз.

10. Оң аяғыңызды алға қарай созыңыз, допты оң қол оңға, ал сол аяғы сол жақта болатындай етіп ұстап тұрыңыз. Алдыңызға, аяғыңыздың алдына шапалақтап, еденге құлап кетпес үшін допты тағы ұстап алыңыз. Дәл сол жаттығуды допты екі аяғының артында тізе деңгейінде ұстап тұрып орындауға болады. Қолыңызды тізеңіздің алдында шапалақтап, допты еденге тигізбей тұрып ұстаңыз.

II. Допты оң қолыңызға ұстап, сол аяғыңызды алға қарай кішігірім бос орын жасаңыз. Допты аяқтың арасына еденге бағыттаңыз, сонда ол сол жаққа қарай иіледі. Допты сол қолыңызға алып, аяқтың күйін өзгерту үшін секіріңіз және басқа бағытта солай жасаңыз және т.б. Бұл өте қиын жаттығу. Оны жасау кезінде шыдамды болыңыз, доп мойынсұнғанша жасаңыз.

Қыздыруды қандай да бір қозғалмалы ойынмен аяқтаған пайдалы. Сіз көп қозғалатын және доппен әр түрлі әрекеттерді жасайтын ойындарды таңдаған дұрыс. Жігіттер көбінесе «Он бес», «Үшінші экстра», «жүгіру» және «шеңбер шеңбер» және басқаларын ойнауға мәжбүр болды.Жаттығу кезінде бұл ойындар ойыншылардың ептілігі мен жылдамдығын, реакциясы мен тез ойлауын, бастамасы мен жігерін дамытуға көмектеседі. . Сіз бұл ойындарды баскетболға ыңғайлы ету үшін аздап өзгерте аласыз. Мысалы, он бесті алайық. Кәдімгі «он бес» нұсқасы ептілікті, жылдамдық пен жылдамдықты дамытуға көмектеседі. Бірақ әр ойыншыға доп беріңіз, оны допты еденге тигізу арқылы қозғалтыңыз, содан кейін доп жоғарыдағы қасиеттермен бірге жақсарады. Немесе ойынның басында екі драйверді анықтаңыз және допты бір-біріне әрдайым өткізіп, оларды қозғалтыңыз. Олардың кез-келгені ойыншыны допты оның қолынан босатпай түртіп тастай алады. Егер ойыншылардың біреуін «мазақ ету» мүмкін болса, онда «жыртылған» жүргізушілерге қосылады және олар бірге әрекет ете бастайды. Әрине, ең ептілі ойыншы соңына дейін «жалыққан» болады. Бірақ қалған барлық ойыншылар доптың қозғалысы мен пассивтілігінде жақсарады.

Кедергілер арқылы бағытты және жылдамдықты өзгертіп жүргізу.

Шлагбаумдар арқылы бағытты және жылдамдықты өзгертіп жүргізу - бұл ерекше рөл спортшының төзімділігі мен күшімен емес, оның үйлестіру қабілетімен және кедергілерді жеңу кезінде жылдамдықты сақтай білуімен шешілетін ерекше тәртіп. Бұл жаттығу жаттығу жаттығуларымен бірге сирек қолданылады, мысалы, салмақ жоғалту немесе фитнесті жақсарту. Көбінесе кедергілермен жүгіруді жылдамдық өнімділігін, сондай-ақ үйлестіру мен ырғақты сезінуді арттыруды қажет ететін кәсіби спортшылар жасайды.

Кедергілік спринттің ерекшеліктері мен ережелері

Бұл өте травматикалық, сондықтан оны техниканы нақты түсінбестен қолдануға болмайды.

• Әлемдік ережелерге сәйкес, кедергілер ешқашан 400 метрден аспайды.

• Л әрпіне ұқсас конструкция бөгет қызметін атқарады. Мұндай кедергінің анатомиясы жылжу кезінде спринтерге аз жарақат алады.

• Кедергілермен жарысу ережелері кедергі түсіруге тыйым салмайды, өйткені спортшы жылдамдықты жоғалтады. Алайда, шлагбаумды әдейі құлату тәртіптік жазаға толы.

• Кедергілермен жүгірудің дұрыс әдістемесіне құрылымды басып өту және аяқ-қолды бүйірден көтермеу жатады;

• Сіз жүгіру жолағыңыздың сыртына шыға алмайсыз;

• Қашықтық неғұрлым аз болса, кедергілердің биіктігі соғұрлым көп болады (0,76 м-ден 1,06 м-ге дейін);

• Кедергілер бір-бірінен бірдей аралықта орнатылады;

Орындау техникасы

Біртіндеп асықпау техникасын қарастырыңыз:

1. Төмен басталғаннан кейін, спринтер ең жоғары жылдамдыққа жетуі керек;

2. Шамамен 2 қадамнан кейін бірінші кедергіге дайындалатын кез келді;

3. «Шабуыл» деп аталатын сәтте, әткеншек аяғының жамбасы еденге параллель болады.

4. Доп бір уақытта тосқауылдың екінші жағынан жетеді;

5. Содан кейін жоғары жылдамдық қайтадан дамиды;

6. Жаңа «шабуыл» келесі тосқауылдан 2 метр бұрын басталады.

7. Олар кедергілер жарысында кез-келген басқа спринт қашықтығымен бірдей аяқтайды - соңғы кедергіден кейін олар жоғары жылдамдықты дамытады және мәре сызығын кесіп өтеді.

Қалай жақсы дайындалу керек

Кедергілер арқылы бағытты және жылдамдықты өзгертіп жүргізу төзімділікті арттырады, үйлесімділік пен жылдамдықты жаттықтырады. Жаттығу жоғары сапалы дайындықты қажет етеді, өйткені кәдімгі спринтердің тосқауыл қашықтығында бірден жоғары нәтижеге қол жеткізуі екіталай, бұл қарсы жағдай туралы айту мүмкін емес.

• Ұзақ жаттығуларға дайын болу және асықпай жүгіру негіздерінің элементтерін мұқият оқыту;

• Сабақтардың көп бөлігін күш пен жылдамдықты арттыруға арнаңыз;

• Төзімділік пен икемділікті жақсарту үшін бөлек жұмыс жасаңыз;

• Созылу кешені туралы ұмытпаңыз;

• Кедергілерді жеңу үшін тұрақты және ұзақ жаттығулардың нәтижесінде пайда болатын тұрақты ырғақ сезімін дамыту маңызды.

Өзіңіздің жұмысыңызды қалай жақсартуға болады және кедергілердегі кедергілерді тиімді жеңу үшін қандай сәттерді үйрету маңызды?

1. Шлагбаум құрылымынан үнемі өту техникасын үйрету;

2. Уақытты аз жұмсауға және қол тигізбеуге тырысыңыз;

3. Кедергілерге жақындаудың тамаша техникасына ұмтылыңыз;

4. Итеру позициясын және серпімді аяқты құюды таңдап, автоматизмге келтіріңіз;

5. Торстың дұрыс орналасуын бақылаңыз, өйткені ұсынылған техникадан ең аз ауытқу қымбат миллисекундтардың жоғалуына әкеледі.

Пайдасы, зияны және қарсы көрсетілімдері

Сонымен, біз кедергілермен жүгіру ережелерін талқылап, жаттығуды орындау техникасын талдадық. Одан әрі, мұндай оқыту неліктен пайдалы екенін және кәсіби бәсекелестіктен алыс адамдар үшін жаттығу жасау қажет пе екенін білейік:

• Кедергімен жүгіру спортшының төзімділігін жақсартады.

• Спортшының үйлестіру қабілеті артады;

• Жылдамдық қасиеттері дамып келеді;

• Артикулярлы және бұлшықет аппараты күшейтіледі;

• Жүрек-қан тамырлары және тыныс алу жүйесі күшейтілді;

• Денені оттегімен қамтамасыз ету жақсарады.

Ал бұл жүгірудің әйелдер үшін артықшылықтары туралы ақпараттың мыңнан бір бөлігі ғана. Әрине, кедергілердің қарсы көрсетілімдері бар, соның ішінде бірінші кезекте буындар мен байламдардың жарақаттары бар. Жүгіру жүрек-қан тамырлары аурулары, варикозды тамырлар, глаукома, іш операцияларынан, инфаркт пен инсульттан кейінгі адамдарға қарсы. Баскетбол кез-келген физикалық белсенділікпен үйлеспейтін жағдайларда тыйым салынады, өйткені олар барлық өмірлік жүйелерден үлкен жұмысты талап етеді. Спортшы тежегіш факторлардың қатысуымен жаттығу жасағанда ғана өзіне зиян тигізуі мүмкін. Сондай-ақ, техниканы жеткіліксіз меңгерген кезде жарақат алу қаупі артады, сондықтан тәжірибелі жаттықтырушының бақылауымен жаттығуды ұсынамыз.

Спортта және өмір шыңында жеңіс тілейміз!

• II Бөлім. Допты екі қолмен жүргізу техникалары (6-сағат)

• Допты екі қолымен қағып алу

Допты екі қолымен қағып алу шабуыл және қорғаныс тәсілінде қолданады. Тәсілдің қолданыстары қорғаныс және шабуыл әрекеттерін міндетті түрдегі бірлігі негізінде ғана үйретілуі және жетілдіру керек. Ал бұл бірлікке қол жеткізу үшін қолданыстардың кең қорына ие болуы және оларды ойында қолдана білуі керек, ұтымды тәсілдіңболуы баскетболшыныңдене қабілеттерін барынша толық және тиімді қолдануға мүмкіндік береді. Допты екі қолымен қағып алу тәсілдік дайындығын сатыға бөлуге болды және оған сәйкес міндеттер шешіледі. Бірінші сатыда негізгі қолданыстармен оларды орындау, негізгі амалдары сонымен қатар бұл қозғалыстардың негізгі бірліктері қоданылады. Қолданыстардың қозғалыста жасалуына және оларды бағытты өзгерте отырып орындауға оң жаққа, сол жаққа, оң сол қолмен жасауға баса назар аударған жөн. Екінші сатыда, бұрын үйретілген қолданыстардың басқаша жаңа амалдар мен біріктіре отырып қолдану тәсілдері жетілдіріледі. Үшінші сатыда бұрын үйретілген қолданыстар кешені жетілдіріледі, кеңейтілдіреді және қайталанады, сонымен бірге әр ойыншы мен жеке –жеке дайындық жүргізіледі. Тәсілдік қолданыстардың әртүрлі бірлігін үйретуде оларды орындаудағы реттіліктік болуын қадағалаған жөн , бұл үшін әдетте негізгі тәсілдің қолданыстары бірлігі жататын кешенді жатығулар қолданылады .

Допты қағып алу – доппен ойнауда ең көп тараған қолданыс түрі. Допты екі қолдап қағып алу үшін бір орында тұрып допқа қарай қолды түзү еркін созу керек.Мұнда бес бармақтар бірбіріне бағытталып үш бес сантиметрге дейін жақындатылады. Доп саусақтарға тиген кезде қолды сәл бүгіп допты кеудеге қарай жақындатады. Әперу және басқа қолданыстармен бірлікте ғанақағып алуды жетілдіруге болады. Жүгіру кезінде допты қағып алу үшін қолдыдопқа қарай алға созған сәтте, жүгіруде кезекті қадамды жасаушы аяқпен барынша кең-кең қадам жасалады. Допты қағып алып денеге қарай тартадыда келесі қадамды жасап сүйеусіз жағдайда екінші қадамды жасап үшіншісін жасамас бұрын доп жіберіледі. Қозғалыста қағып алуда қате жібермес үшін аяқпен қол жұмысында дұрыс ырғақты бекітуге көмектесетін жаттығуларды қайталаған жөн. Түзу сызық бойымен жүгіргенде, сол аяқпен итерілгеннен кейін бір кең қадам жасалады да жүгіруді жалғастырады. Мұндай қадамды алдын ала дайындаған дұрыс болады. Допты саусақпен итерілгеннен кейін, екі кең қадамды қатарынан жасалынады. Жоғарыдан төменнен ұшып бара жатқан допты қағып алуда қол алға қарай жоғары төмен созылуы керек. Троектория бойынша доппен амартизация қимылдары жасалады .Қарсылас командаларының негізгі мақсаты: орын алмастырулар, әперулер айла қимыл сериалары арқылы ойыншылардың бірін лақтыруға ыңғайлы жерге шығарыпқарсылас торына допты дәл түсіріп ойнау. Допты торға лақтырарда ойыншыдан бұлшық ет күшін дәл есептепқол, дене, аяқ қимылдарын сәйкес келүі талапетіледі. Кеүдеден екіқолдап лақтыру түйін тәрізді жалпы беруден кейін допты шапшаң жүмсақ лақтыра отырып қажеттітраеокториябойынша торға түсіру.

• Допты екі қолмен беру техникасы

Баскетбол ойынында допты екі қолмен беру техникасы мен тактикасы бір-бірімен өте тығыз байланысты екі ұғым. Техник ойыншылар тез қорғаныс әрекеттерінен шабуылға ауысады және керісінше, қарқындарын өзгертіп, ойынды белсенді түрде бұзады. Бірақ ақсақ техникада мүлде жақсы ойнау өте қиын, одан да әрдайым біреуді біреуіне, тіпті біреуін екіге ұра алатын қарсыласқа қандай-да бір жолмен кедергі жасау өте қиын. Дәл осы себептен допты екі қолмен беру техникасын алғашқы кезінен бастап үйрену маңызды. Бұл ауыр жаттығулармен жасалады. Басқа нұсқа жоқ. Әрине, табиғи дарынды ойыншылар бар, бірақ егер жаттығуда шеберлік шыңдалмаса, онда көп ұзамай табиғаты жағынан осындай жақсы деректерге ие болмаған баскетболшылар тек деңгейге көтеріліп қана қоймай, алда да озып кетеді. Дарындылық - бұл үнемі қорғалуы және жетілдірілуі қажет нәрсе.

ТАКТИКА МЫСАЛДАРЫ

Баскетбол ойнаудың әртүрлі шабуыл тактикасын қарастырайық. Егер команда басымдық ретінде шабуыл әрекеттерін таңдаған болса, онда бірнеше нұсқа болуы мүмкін. Мәселен:

• жылдам пас;

• жылдам үзіліс;

• сақина астындағы үзінділер.

• Допты екі қолмен кеуде тұстан беру

Допты екі қолмен кеуде тұстан беру - серіктес ойыншылардын өзара іс-қимылын қамтамас ететін негізгі тәсіл. Сенімді түрде ж/е дәл беру өзара жақсы іс- қимылдың нәтежиесінде іске асады. Допты екі қолмен кеүде тұсынан беру және қабылдау – бірінші оқушыларды қарама-қарсы қойып допты кеуде тұсынан беріп және қабылдаймыз екінші осы жаттығуды қозғалыста орындаймыз, ең кен тараған ж/е ең сенімді тәсіл. Ол қосымша күш жұмсамайақ допты төрт-бес метр қашықтыққа тез ж/е дәл беруге мүмкіндік береді. Допты берудін бастапқы қалпы – допты кеудеге қарай жақындатып ұстап тұру. Допты лақтырғанда төменнен бастап жартылай шеңбер жасап толық жазылады. Доп саусақтардын белсенді қимылымен серпіледі қол қимылынын басталуымен бір мезетте аяқта жазылады. Доп бір адым аттап барып та беруге болады.

• Допты екі қолмен жоғарыдан лақтыру

Допты екі қолмен жоғарыдан лақтыру, көп жағынан алғанда лақтырудың кеудеден екі қолмен жасалатын түріне ұқсас, бастапқы қалыпта доп маңдайдан жоғары ұсталады, ал бүгілген қол шынтақтары бет деңгейіне дейін көтеріліп алға қарай бағытталады. Лақтырудың бұл түрін секіріп жасағанда айрықша тиымды, себебі доптың жоғары болуы оның ұшып бара жатқанда ұстап алуды қиындатады. Иықтан бір қолмен лақтырғанда дайындық қимылдарымен аяқпен жұмыс Істру сипатына қарай кеудеден екі қолмен лақтыру түріне ұқсас.Бастан бір қолмен лақтырғанда орындауда доп қолдың бірінің саусақтарын ұстап тұрады. Бұл жағдайда допты екінші қолмен ұстауға болады. Басқа қимылдар бастан екі қолмен лақтырғанмен бірдей. Допты екі қолмен жоғарыдан лақтыру– баскетболда маңызды және тәсілдік жағынан ең ауыр түрі. Мұны лақтыру мен үйлестіру керек. Лақтыруда бастапқы қалыпты қабылдаудың екі амалы бар. Допты саусақпен итерілгеннен кейін, екі кең қадамды қатарынан жасалынады. Жоғарыдан төменнен ұшып бара жатқан допты қағып алуда қол алға қарай жоғары төмен созылуы керек. Троектория бойынша доппен амартизация қимылдары жасалады .Қарсылас командаларының негізгі мақсаты: орын алмастырулар, әперулер айла қимыл сериалары арқылы ойыншылардың бірін лақтыруға ыңғайлы жерге шығарыпқарсылас торына допты дәл түсіріп ойнау. Допты торға лақтырарда ойыншыдан бұлшық ет күшін дәл есептепқол, дене, аяқ қимылдарын сәйкес келүі талапетіледі. Кеүдеден екіқолдап лақтыру түйін тәрізді жалпы беруден кейін допты шапшаң жүмсақ лақтыра отырып қажеттітраеокториябойынша торға түсіру. Екі қолдап жоғарыдан лақтыру, көп жағынан алғанда лақтырудың кеудеден екі қолмен жасалатын түріне ұқсас, бастапқы қалыпта доп маңдайдан жоғарыұсталады, ал бүгілген қол шынтақтары бет деңгейіне дейін көтеріліп алға қарай бағытталады. Лақтырудың бұл түрін секіріп жасағанда айрықша тиымды себебі, доптың жоғары болуы оның ұшып бара жатқанда ұстап алуды қиындатады. Иықтан бір қолмен лақтырғанда дайындық қимылдарымен аяқпен жұмыс Істру сипатына қарай кеудеден екі қолмен лақтыру түріне ұқсас. Бастан бір қолмен лақтырғанда орындауда доп қолдың бірінің саусақтарын ұстап тұрады. Бұл жағдайда допты екінші қолмен ұстауға болады. Басқа қимылдар бастан екі қолмен лақтырғанмен бірдей. Лақтыруда бастапқы қалыпты қабылдаудың екі амалы бар

1. Ойыншы допты жоғарыдан лақтыру үшін бірден оны бастапқы қалыпқа әкеледі, сосын итеріле секіріп ең жоғары нүктеге допты нысанаға қарай жібереді.

2. Ойыншы допты қағып алып бірден жоғары қарай секіреді де қолды сілтеп допты бастапқы қалыпта әкеледі. Сосын лақтыруды орындайды.

Мұны мынадай жаттығулар арқылы орындауға болады:

• Биікке секіріп қолмен лақтыру жасағандай қимылдар орындау.

• Дәл осыны тек қолына допты ұстап жасау.

Допты алаңға ұрып жіберіп алға бір қадам жасап алып оны ұстап алып аяғын бүгіп бастапқы қалыпқа келу . Жақын қашықтықтан лақтыру, секіру арқылы жасалады. Бір қолмен лақтыру кең таралған. Оны орындау үшін жүгіріп келудің соңғы қадаммен бірге доп қағып алынады да екінші қадам жасапитеріле секіреді. Жоғары ұшып бара жатып секіруші аяқпен алға – жоғары қарай қозғалыс жасайды да, сосын тіреуіш аяққа қарай түсіреді. Секіргенсәтте допты қолмен шығара көтеріп ең жоғарғы нүктеде лақтыруды орындайды. Қозғала жүгіріп доп лақтырудан мынандай жаттығулар арқылы орындауға болады. Жаттықтырушы допты қолын алға созып ұстап, ойын лақтыру сызығында тұрады. Айналысушы қалқанға жүгіріпкеліп бір қадам жасап допты жаттықтырушыныңқолын сүріп, сосын тағы бір қадам жасап лақтыруды орындайды. Дәл осы кезде жаттығушы айналысушы допқа ие болар сәтінде оны жай ғана вертикаль күйде лақтырады. Бұл допты қолданалмай қағып алу үшін жасалынады. Дәл осы,лақтыру қарсыкеле жатқансеріктіңәперуі арқылы жасалады.
Баскетболшы қолданыстың мынадай түрлерін қолданады , кәдімгі жүріс, жүгіру , қосалқа қадамдап айналулар мен бұрылулар. Әрбір амал допты әперу және басқа қолданыстар үшін қолайлы жағдай туғызу мақсатында лайықты жағайларға қолдануы. Көбінесе қозғалыс жылдамдылығын шапшаң ауыстыру бір қолданыстан екіншісіне күрт ауысулар қолданылады сондықтанда шұғылданушылар үнемі жағдай талап ететін қандайда болса тәсілдерді орындауға дайын болатындай күйде болулары керек.
Жүгіруді жетілдіре отырып баскеболшы алдымен де артымен де бағытты, жылдамдықты өзгерте отырып , сонымен бірге шапшаң жүгіре алуы керек екендігін есте сақтау қажет, осы мақсатта төмендегідей жаттығуларды үнемі қолданған жөн.

• Түзү сызық бойымен аяқты өкшеден ұшына қарай сырғанай отырып жүгіру, және оны жұмсақ еркін болуына үнемі бойлап отыру .

• Бір орында тұрып жүгіруден қашықтыққа жүгіруге ауысу.

• 10-15 метр кедергіден жүгіріп өту

• Алдағы жүгірушінің ізімен жүгіру.

Секірулер барлық қолданыстарды орындауда қолданылады, олар бір немесе екі аяқпен жерден итерілу арқылы бір орында немесе қозғала жүріп жасалуы мүмкін секіруді жетілдіре отырып биіктігін арттыру керек , тіреусіз жағдайдағы қимыл үйлесімділігін жақсарту керек, ал бұл қандайда болмасын қолданысты орындауға мүмкіндік береді, бұл үшін төмендегідей жаттығуларды жасату қажет.

• «Допты ұстап ал » ойыны

III Бөлім. Допты бір қолмен алып жүру жаттығулары (5-сағат)

• Допты бір қолмен қағып алу

Допты бір қолмен қағып алу кезеңіндегі спортсмен техникасы – бұл ойыншыға ережелер шектеулерінен шықпай күрделі ойын жағдайларында ең тиімді іс-әрекет жасауына көмектесетін тәжірибемен тексеріліп өткен тәсілдер жиынтығы. Кенеттен қалыптасатын ойын жағдайларында ең тиімді нәтижелерге қол жеткізу үшін, баскетболшы ойын техникаларының көптүрлілігін толығымен меңгеріп, белгілі бір жағдайда қажетті тәсіл немесе тәсілдер жиынтығын таңдай біліп, тез арада, әрі нақты орындауы керек.

Допты бір қолмен қағып алу техникалық шеберліктің критериилері:

- берілген ойын фунцияларын шабуыл және қорғаныстың негізгі тәсілдерімен қоса толыққанды орындау үшін допты бір қолмен қағып алуды оңай пайдалана білуі;

- берілген ойын тәсілдерін орындаудың нақтылығы, әрі тиімділігі.

- қарама-қайшы факторлар (қатты шаршау, психологиялық ауырлықтар, қиын сыртқы жағдайлар және т.б.) әсеріне қарамастан ойын тәсілдерін орындаудың тұрақтылығы;

- қарсылас ойыншының қарама–қарсы іс–әрекеттеріне байланысты техникалық ойын тәсілдерінің кезеңдерін пайдалана білу;

- ойын тәсілдерін пайдаланудың тұрақтылығы, ол көпкүндік жарыс кезінде ойыннан–ойынға еш ауытқусыз жоғары мергенділікпен анықталады

• Допты бір қолмен бастан асыра беру

Допты бір қолмен бастан асыра беру жеке әрекет – бұл тактикалық құрылыстың сәттілігінің негізі. Оның әсері ойыншының дәл уақытында, рационалды түрде әрекет жасай білуіне байланысты. Тактиканың негізгі әдісі – физикалық дайындыққа байланысты емес, ол ойыншының тактикалық білімінің болуы, әрекеттәң белсенділігіне, алаңда жан табуға, қарсыласты алаңды білуге байланысты. Допты бір қолмен бастан асыра беру әрекеті мақсатқа көздеген болуы керек. Сондықтан орындалатын әрекет, тез және қарсыластан бұрын болуы керек. Қандай жағдай болса да қарсыласты шатастыра білу керек, ол үшін әрекетті білдірмей жасау керек. Ол үшін допты беру әдістердің тактикаларын білу керек. Ұшып келе жатқан допты орында тоспай қарсы алдынан шығып,тез және жасырынды түрде допты бір қолмен бастан асыра беру керек. Егер әрекет үйлесімді орындалса,әсер болады.Қулық әрекет деп көңіл аударатын және шын әрекеттердін жасыруын айтамыз.Қулықта екі сала бар:көңіл аударатын әрекет,нағыз әрекеттер.

• Допты бір қолмен төменнен беру

Допты бір қолмен төменнен беруде қозғалуды үйренеміз.

Допты алыңыз және қозғалыңыз: 1. кішкене қадамдармен бір жағына және екінші жағына. 2. Бір бағытта кішігірім қадамдар, екіншісінде үлкен жылдамдықпен. Әр жаттығудан 20-30 секунд. Жетек аяғы қозғалыс бағытына аздап бұрылады, «артқы» аяғы алдыңғы жаққа жақындамайды, аяғы арасында қашықтық сақталады. Бірінші қадамға назар аударыңыз, ол тез және жетекші аяқпен орындалуы керек.

«Зигзаг» әдісі

Арқаңызды зигзаг үлгісіндегі платформаның басынан бастап ортасына қарай тез, тоқтамастан алға қарай алға жылжытыңыз. Жеңіл жүгірумен оралыңыз. Мұны үдеумен кезектесіп жасаңыз. 2-3 рет бастаңыз, содан кейін бірнеше рет немесе қашықтықты көбейтіңіз. Бірінші қадамға назар аударыңыз, ол тез және жетекші аяқпен орындалуы керек.

• Жоғарыдан ұшып келе жатқан допты, бір қолмен қағып алу

Допты бір қолымен қағып алу техникасын жетілдіру:

Бір ойыншының (ойнап тұрған) добы бар, қалған екі ойыншының қорғаушысы және шабуылшысы бар. Шабуылшы доппен ойыншыдан пас алуға тырысып, қозғалыстар жасайды (алға / артқа, оңға / солға). Қорғаушы жабық қалыпта ойнайды, электр беру желісін жауып, шабуылдаушыға допты алуды қиындатады. Егер трансфер әлі де өтсе, шабуылдаушы допты ойыншыға қайтарады және қайтадан ашылады. Әр рөлде 30 секунд, 3 рет (шеңберге ауысыңыз). Шабуылшы әрдайым допты көріп, қашықтықты ұстауы керек және лақтырған допты бір қолымен қағып алу керек.

Қағып алу – баскетболшының допқа ие болуына себепші болатын тәсіл. Жақсы қағып алып басқа тәсілдерді тиімді орындауға әсер етеді. Қағып алуға дайындық қағып алудан кейінгі тәсілдің бастапқы жағдайында келтіретіндей допқа ие болуды қамтамасыз етуі керек. Екі қолымен қағып алу. Қағып алу үшін қолын екі жақтан допқа ұмсыну керек, нәтижесінде доп ұшып келетіндей жарты сфера жасалады.

Допты орнында тұрып бір қолымен қағып алу. Қолына доп тиісімен допты қысып ұстап, не денесіне жақындатуы не келесі әдісті қолдана алатындай бағытта қозғауы керек. Қолды бүгу- доптың ұшу жылдамдығының амортизациясы қызметін қамтамасыз етеді. Доп қолға тигенде қатты соғылмауы керек, сондықтан қолды ертерек бүгу керек. Бір қолмен допты қағып алу, екінші қолмен допты қағып алуға мүмкіндік жоқ болғанда немесе қағып алғаннан кейін бір қолмен тәсіл жасау керек болғанда қолданылады.

• Допты беру және алу тәсілдері. Екі жақты жаттығу ойыны.

Допты беру және алу тәсілдері. Екі жақты оқу ойыны.

Тақырып бойынша оқушыларға түсінік беру,үйрету көрсетіп беру. Баскетбол ойынында допты кеудеден пас беру ең таралған және ең сенімді тәсіл. Ол қосымша күш жұмсамай-ақ допты 4-6 метр қашықтыққа тез және дәл беруге мүмкіндік береді. Допты берудің бастапқы қалпы допты кеудеге қарай жақындатып ұстап тұру. Доп лақтырылғанда қол кеудеден шамалы доға жасап,толық жазылады. Доп саусақтардың белсенді қимылымен серпіледі. Қол қимылының басталуы мен бір мезетте аяқта жазылады.

Арнаулы дамыту жаттығулары:

- Екі ойынышы бір-біріне қарама қарсы тұрып допты жерге ұрып ыршытып әріптесіне береді

1) оң қолмен 2) сол қолмен 3) екі қолмен кеуде тұстан

- допты әріптесіне бір адым аттап барып береді.

Ұшып келе жатқан допты қарсыласыңнан мүмкіндігінше бұрын ұстау керек. Бұл үшін ойыншы бойын тіктеп, доптың ұшып келе жатқан бағытына қол созады. Допты шынтақты бүге беріп,саусақтың ұшымен ұстайды.

Арнаулы дамыту жаттығулары орында және қозғалыста:

- допты екі қолмен бастан асыра әріптесіне беру

- оң қолмен иықтың тұсынан беру

- сол қолмен иықтың тұсынан беру

Екі жақты баскетбол ойыны.

IV Бөлім. Допты торға лақтыру техникасы (3-сағат)

• Допты орыннан және қозғалыста себетке тастау.

Допты орыннан және қозғалыста себетке тастау арналған жаттығуларды пайдалануда басты әдіс-қайталау әдісі. Баскетболда себетке тастау қабілеті доп салу және лақтыру қимылдарына сәйкес дамытылуы тиіс. Иық белдеуінің, білезіктің, арқаның бұлшықеттер жиырылуы қимыл әдісін меңгеруді қиындатып, оның өзгергіштігі мен әсерін шектейді Жұмсақтық еркіндік пен айлакерлік баскетболшыға секіруде, әсіресе ойыншы белсенді қайталау әрекетіне дайындалған сәтте қонуда өте қажет. Жоғары дәрежелі баскетболшылар әдетте себетке тастау өнерін біледі, әдістерді бұлшықеттің тиімді қозғалысын қамтамасыз ету үшін, қалғандарын тиімді тынықтырып, қажеттісін ғана белсенді жұмысқа кірістіріп, жеңіл және еркін орындайды.

Допты соғып келе жатып бір қолмен жоғарыдан торға лақтыру

Допты бір қолмен жоғарыдан секіріп лақтыру

• Допты жүргізіп және екі адым аттап себетке тастау.

Допты жүргізіп және екі адым аттап себетке тастауды меңгеру үшін, алаңға қатынасы бойынша өте жоғары қалыпта тұрған дененің жеке бөліктері түгелдей пайдаланылатын және орындалуы дене салмағының орташалығын ауыстырумен байланысты жаттығулар қолданылады.

Допты жүргізіп және екі адым аттап себетке тастау әрекеттерін қамтамасыз ету үшін баскетболда төмендегі жаттығуларды жасау керек:

- қолдың түрлі бастапқы қалыптарында білезікті сілкілеу;

- допты оңға және солға бұрып, қолды еркін түсіріп сермеу;

- доппен бір орынында секіру немесе қолды еркін түсіріп тынықтыратын жүгіру;

- дене салмағын кезегімен бір аяқтан келесісіне түсіру, еркін аяқтың тізесін тез бүгіп, аяқ ұшын еденнен ажыратпай;

- санды, екі қолмен түсіру және көтеру (балтыр мен табан еркін);

- еркін аяқты еркін тербелтіп, бір аяқпен орынында секіру;

• Оң, сол бүйірден екі адым аттап, допты себетке тастау.

Оң, сол бүйірден екі адым аттап, допты себетке тастау, спортшының жай реакциясы - бұл алдын ала белгілі, бірақ күтпеген белгіге белгіленген қимылмен жауап беру (мысалы, жүгірудегі сөре тартысты допты ойнатқандағы секіру). Баскетбол үшін қозғалмалы нысанға жауап беретін (допқа әріптесіне) күрделі реакция мен бірнеше мүмкін қимылдан бір сәтте аталған жағдайға қолайлы біреуін таңдауды талап ететін, таңдау реакциясы тән. Білікті ойыншылар жағдайды танып және қимылдың өзіне емес, оған деген дайындық әрекеттеріне жауап беретін күрделі де жай реакциялардың дамуының жоғары деңгейіне жетеді. Оң, сол бүйірден екі адым аттап, допты себетке тастау әдетте шашпаңдықтың барлық түрлерін кешенді көрсетуді талап етеді, өйткені қимыл әрекеттерін құрайды және доппен жекелеген әдіс амалдарын және олардың кешендерін орындауда қозғалыс шапшаңдығында бір амалды екіншісімен ауыстыру қажет. Баскетболдағы шапшаңцықты дамытудың айрықша ерекшелігі оны үздіксіз өзгермелі жағдайларда, бұзушы ықпалдар негізінде көрсету қажеттігі болып табылады. Сонымен шапшаң жауап беру маңыздылығының соңғы нәтижесі жылдамдықты тез арттыру (сөрелік екпін алу), жоғары жылдамдыққа жету болып табылады. Жылдамдық қабілеті доп салуда: доп беруді, жүгіруді орындау шапшаңдығы мен тәсілдік міндеттерді шешу жылдамдығы жақтарында көрінетін іс-әрекеттер болып табылады. Күрделі реакцияларды тәрбиелеу үшін қозғалмалы затқа (доп, әріптесі), кенеттен көрінген, өзгерген қимыл жылдамдығына және ойын жағдайының түрлі өзгерістеріне жауап беруі қажет жаттығуларды пайдалануға болады. Мысалы, тез топ жарудағы қимылдың басталуы үшін қалқаннан ұшып шыққан доп болуы мүмкін

V Бөлім. Шабуыл тәсілдері (7-сағат)

Шабуыл техникасы. Топтар болып шабуыл жасау.

Шабуыл техникасының көптеген нұсқалары бар, оларды біріктіруге, өзгертуге болады, бірақ біз олардың негізгі нұсқаларын қарастырамыз.

Жылдам пас беру дегеніміз - допты өзінің шетінен артқы жағынан команданың серігіне лезде беру, ол шабуылға тез өтіп, қарсыластың қақпасында ашылды. Кейде бірнеше серіктестер серпіліс жасай алады, олар

қарсылас қорғаушыларды өз араларына соза алады, егер олардың біреуі реакция жасап, қорғауға оралуға тырысса. Топтар болып шабуыл жасау дегеніміз - жылдам шабуыл ұзақ пастан емес, қысқа пастан басталып, техникалық дриблингпен және қарсылас себетіне кірумен жалғасатын нұсқа. Көбінесе жылдам пас беру мен секіру тактикасын әр түрлі тәсілдермен біріктіруге болады. Сақина астындағы пастар жоспарланған шабуыл кезінде ұйымдастырылады, ойыншылар позицияларға орналастырылады. Әрі қарай, пастың көмегімен ойыншылардың біріне осындай жағдай жасалады, ол пасты аяқтау үшін бос орын алады. Кейде командаластар өтіп бара жатқан ойыншыға қарсылас қорғаушыларды скрининг арқылы көмектеседі.

Топтар болып шабуыл жапсау - бұл, ең алдымен, баскетбол ойнаудың тактикасы, және барлық қарсыластарын жеңіп, қарсыластың себетіне кез келген позициядан шабуыл жасау үшін ойыншылардың бірін бүкіл алаңға жүгіртпеу. Салыстырмалы түрде орташа класс командасы, егер олар таңдалған тактика бойынша әрекет етсе, әрдайым білікті қарсыластардан басым болады. Мұның бәрі қарсыластар, олардың сыныбы жоғары болған жағдайда, хаотикалық түрде жағдайды бірыңғай идея мен көзқарассыз өздеріне қарай тартып алады. Мұндай әрекеттердің көптеген мысалдары бар.

• Шабуылдағы ойыншылардың іс-әрекеті.

Шабуылдағы ойыншылардың іс-әрекетінде олардың дәлдігі маңызды. Жақсы техникалық дайындықтың басқа ойынша мергендігін де дамыту керек, себебі шабуылда лақтырудың дәлдігін көздей білу,нысанаға зейін қою, арақашықтықты анықтау сияқты факторларға байланысты. Допты тапсыруды үйренгеннен кейін шабуылда допты лақтыруды үйрену жеңіл болады. Лақтыру үшін қолды дұрыс созуға,қол мен аяқтың әрекеттерінің үйлесуіне, дененің түзелуіне көңіл бөлуі керек. Егер басынан шабуыл жасауға ойыншылар дұрыс жаттықса үйренушілер допты себетке салуды да ойлап оны жасау тәсілдеріне,ережелеріне көңіл бөледі. Үйренушілер шабуылдағы іс-әрекет техниканы толық меңгергенде, олардың көңілін допты бір-біріне дәл беруге аудару керек. Олардан кейін қимылдай жүріп жақыннан салу үйретіледі.Ол кезде тоса сала себетке қарай көз тастауға көңіл бөлінеді.Төмендегі жаттығулар:

1) Саптан  жүгіріп шығып, доппен шабуыл жассау.

2) Үйретуші допты ұстап қолын созып тұрады. Ойыншы келіп допты алып пас береді.

3) Дәл  алдағыдай, тек үйретуші допты беріп жатқан кезде тастай салады.

• Допты артқа серпіле беру. 2-3 ойыншымен шабуыл ұйымдастыру.

«Тісті қарсы жұп» шабуыл әдісі:

Екі шабуылшы ойыншылар позицияны айтарлықтай өзгертпестен және қарсыластар қоржынына ілгерілеместен трансфер жасайды. Қорғаушылар қорғаушы ойыншының трансферінен кейін бірден артқы себетіне қарай 1-2 қадам артқа шегініп, доппен ойыншы мен плеер арасындағы шамамен бірдей қашықтықта орналасуы керек. Қорғаушы палата мен ойыншыны доппен бірге көруі керек. Қорғаушы палатаға қайта жіберілгенде, қорғаушы өзінің және өз себетінің арасындағы орынға тез ауысуы керек. Бірнеше беріліс жасалады, алдымен олардың арасындағы үзілістер, содан кейін үзілістер қысқартылады. Ауыстыруды қорғаушылар тосқауыл қоймайды.

«Беріліс пен өтпеге қарсы жұп» 

Екі ойыншы шабуылға және қорғауға қатысыңыз. Жаттығудың басталуы алдыңғы «Тісті қарсы жұппен» бірдей. Бірнеше пастан кейін шабуылдаушы ойыншылардың бірі қорғаушы топ ойыншылары арасындағы себетке апаратын допты бастайды. Қолында белсенді әрекеттері мен позициясын дұрыс таңдауының арқасында оған қамқорлық жасайтын қорғаушы кері шегінеді, оны серіктес жағына итермелейді. Допсыз шабуылдаушы ойыншыны басқаратын қорғаушы жылдамдықты беріп, шабуылшыға тез жетуі керек. Қолдың белсенді әрекеті мен дұрыс орналасуының арқасында қарсыластың допты алып тастауы, дайын емес лақтыру немесе шабуылдың басқа ойыншыға кері қайтарылуымен тоқтайды.

• Шабуыл жасау. қорғанысты жылдам бұзып өтіп шабуыл жасау

«Гол соққысы» әдісі

Рұқсат етілген шабуыл әдісі. Нокау техникасы жоғарыдағыларға ұқсас, дегенмен жақтан соққы берген жақсы. Қарсыластың жылдамдығын және оған бейімделу қабілетін ескеру қажет. Мұндай маневрдің тиімділігі параллель команданың ойыншысының снарядтың бастапқы кезеңдерінде арттан шабуылға әкеледі.

«Допты жырту» әдісі

Бұл қарсыластың қорғанысы әлсіреген кезде орындалады. Қайта оралған жағдайда снарядты алған кезде, оны қоржынға бұрған кезде, сондай-ақ доп беру кезінде доп бақылау әлсірейді және спортшы оны қарсыласынан жеңіп алу мүмкіндігіне ие болады. Сәтті шабуыл жасау үшін оны қарсыласқа мүмкіндігінше жақындату керек, снарядты бір қолыңыздан жоғарыдан, екінші жағынан төменнен жауып, денеңізді тірек аяғына қарай бұрып, оны өзіңізге қарай тартыңыз.

• Допты алып жүргенде қарсылас ойыншыны айналып өту.

Шабуыл әрекеттеріндегі жаттығулар спортшының ерте жастан бастап жүріс-тұрысы мен тәсілдерін зерттеумен қатар жүреді. Кез-келген басқа спорт сияқты, баскетбол да ойыншылардан, олардың физикалық және психикалық ерекшеліктерін талап етеді. Үлкен спорт үшін баладан тез реакция, ұқыптылық, шоғырлану қажет. Бұл қасиеттерді күннен-күнге жақсарту қажет. Допты алып жүргенде ойыншы өзін-өзі басқара білуі керек, сыртқы ынталандыруды қабылдай алуы және объектіге шоғырлануы керек. Жоғары өсу, қолдар мен аяқтардың ұзындығы - баскетбол шебері емес, бірақ осы спорт түріндегі табысты мансаптың кілті. Мұндай физикалық параметрлер қоржынға жету үшін ғана емес, қарсыластардан артықшылық алу үшін де қажет.Қарсылас ойыншыны айналып өту үшін ойынның формасы мен техникасымен қатар баскетболшы өзінің ақыл-ойы мен логикасын жаттықтыруы керек. Матч алдында команда ойын қарсыластарының жазбаларын көру пайдалы болады. Мұндай ойын-сауық қарсыластар матчын өткізудің техникасын дәл білуге, олардың стратегиясын болжалды және ашық етуге мүмкіндік береді.

• Орталық ойыншымен шабуыл жасау. Командалық шабуыл

Орталық ойыншымен шабуыл жасау және командамен шабуылды ұйымдастыру көбірек дайындық арқылы қол жеткізіледі! Бірақ білуге ​​болатын бірнеше жалпы кеңестер бар, әсіресе баскетболдан шабуылға дайындықтың алғашқы кезеңінде ойыншыға көп пас тастай алмайсыз. Бұл техникалық ойыншы сізді оңай тамшылата алатындығына әкелуі мүмкін. Допты алға лақтыру тек допты ұстап алуға болатындығына толық сенімді болған кезде беру қажет. Ұстауды өз қоржынынан алысырақ орналасқан және епті сақшылар жасайды. Әрқашан серіктесіңізді сақтандыруға тырысыңыз. Баскетбол - бұл командалық ойын, оны өзара көмек болмаса жасай алмайсыз. Бірақ сіз өзіңіздің серіктесіңізді ақылмен сақтандыруыңыз керек, өйткені ойыншыңыздан қауіпсіздік торымен ауысып, сіз ойыншыңызды (немесе сіздің алаңыңыздың алаңын) лақтырасыз, ал бұл еркін аймақ, яғни шабуылда допты техникалық ойнауға арналған нұсқалар. Қарсыласыңызды алдауға тырысып, ақылмен сақтандырыңыз. Мысалы, сіздің серіктесіңіз қорғаған, бірақ бұл әрекеттен сәтсіздікке ұшыраған қарсыласқа ауысыңыз, содан кейін доппен қарсыластың қосымша ойыншы ойнағысы келетінін көрсеңіз, сол жақтағы қарсыласыңызға оралып, допты ұстап алыңыз. Жалпы, мұның бәрі тәжірибемен келеді. Әдетте, баскетбол ойыншылары шабуыл ойынының стилі ретінде прессингті таңдамайды, өйткені мұндай шабуыл әрекеттерінің схемасы өте байыпты физикалық дайындықты және үйлесімді командалық әрекеттерді қажет етеді. Алғашқы деңгейде көркемөнерпаздар ұжымында мұндай дағдылар жоқ.

VI Бөлім. Қорғаныс тәсілдері (8-сағат)

• Қорғаушының шабуылға тосқауылы

Ойыншының шабуылға тосқауыл кезіндегі іс-әрекеті яғни жеңістің ең басты шарты – қарсылас шабуылшымен сәтті жасалған күрес. Өз кәрзеңкесіне еш доп жолатпай жеңуге болады. Қорғаныстағы команда әрекеті шабуылға жауап болып табылады. Тапсырманы орындау үшін команда тек өз кәрзеңкесін қорғап қоймай шабуыл да жасау керек. Қорғаныс әрқашан екі қызмет атқару керек: бұзу және құру, шабуыл жасауға мүмкіндік құру.

Жеке әрекет. Әр ойыншының дұрыс шешім қабылдауы және оны жасау команданың сәтті әрекетін қамьамасыз етеді. Қорғаушының қандай да бір қатесі қарсыласқа пайда әкеледі, команданың әлсіздігін көрсетеді. Қорғаныстағы әрекеттердің сәттілігі тек техникалық ұсталыққа емес, сенімді және ойынға да байланысты. Жеке әрекеттердің негізгі тапсырмалары төмендегідей:

1. Қорғаушының шабуылға сауатты тосқауылы.

2.Егер  қорғаныштағы допты алса, оның әрекеттерін лезде «байлау».

3.Допты  тартып алуға әрекет жасау.

4.Бар  күшпен шабуылшыға себетке доп салдырмау, қарсы тұру.

Ойыншыны ұстау демек доп басқа команда да болғанда оған қамқорлық жасау. Қорғауындағының жанында үнемі болу қажет.

• Қорғаныста ойнау. Жеке ойыншының қорғануы.

Қорғаныста ойнау – қорғаушының сәтті әрекеттерінің шешуші факторы. Допсыз ойыншыны қорғау астына алу. Қорғаушының ең басты міндеті өз қорғаны астындағы ойыншыға допты алуға мүмкіндік беру.Ал егер оған доп келе жатса, допты қағып алу керек. Ойыншыны ұстау екі түрлі болады: ойыншыны және допты ұстау. Қорғаушы қарсыласы допты алған соң күреске түседі. Ал екіншісінде ойыншы допты алмай тұрып қорғаушы онымен күреседі. Допты алатын ойыншының жанынан, алдынан келіп допты алуға мүмкіндік бермейді. Қорғаушының добы бар ойыншыға қарсы әрекет. Добы бар ойыншыны қорғай отырып қорғаушы әрқашан белгілеп, нақты әрекеттер жасауы мүмкін. Сәтті нәтиже қорғау астындағы ойыншының дайындығына алаңға байланысты. Добы бар ойыншыға әрекет жасауға алдымен оны тоқтатып, содан кейін күресу керек. Қорғаныста 2-3 ойыншы арқылы орындалуы мүмкін. Бұл әрекет барлық ойыншылар қорғанысқа енгенде немесе қорғаушы қате жасағанда орындалады. Екі ойыншының әрекеттестігі бір-біріне көмектесуге бағытталған, оған сақтану, тайып кету, қайта қосылу жатады. Үш ойыншының әрекеттестігі. Бұл әрекеттестік «үштікке», «сегіздікке», «айқаса шығуға» қарсы орындалады. «Үштікке» қарсы шыға отырып 1-ші беріліс жасау мүмкіншілігін қарау керек, ол үшін берілісті алуға дайындалып жатқан қарсыластан бұрын әрекет жасау керек.

Ұстау добы - күрделі қорғаныс элементі, бірақ егер сіз оны толықтай меңгерсеңіз, ол тиімді және баскетболшыны агрессивті және қол сұғылмайтын қарсылас етеді. Бұл маневрдің ерекшелігі - снарядты тосу және жылдамдық.

• Қорғаныстағы ойыншының жеке іс-әрекеті.Ойыншыны бақылау.

Қорғаныстағы ойыншының жеке іс-әрекеті қарсылас ойыншыны бақылауда ұстап жүру қажет. Қорғаныстағы ойыншы төмендегі қорғауларды қолдана алады: байытылған қорғаныс, жылжымалы қорғаныс, аралас қорғаныс.

Байытылған қорғаныс — команданың қорғаған қалқанына жақын жерде орындалады. Ойыншылардың 2-3 жолы болып тұрады. Командалық әрекеттер жеке және зоналық жүйені үйлестіре отырып ұйымдастырады.

Жеке қорғаныс – бұл әрекетте ұйымдастырғанда әр ойыншы қарсылас командадан өзі қамқоршылық жасайтын ойыншы алады. Бұл жерде ойыншылардың үнемі кестесі болмайды. Допты жоғалтқанда барлық ойыншылар өз қалұанына қайтып келеді.

Жеке қорғаныстың жағымды жақтары:

— ойыншылардың бойларына,жылдамдықтарына,жеке қабілеттері не орналастыруға болады.Ол ойыншыларға қарсыластарына шабуыл жасауға қолайлы жағыдай жасайды.

— универсиядалық.Ол барлық шабуыл жүйелеріне қарсы орындалады.

— Күресте белсенділік ұйымдастыру мүмкіндігі және сәтті өз ара көмектесу ұйымдастыру.

— ойыншылардың тез орындау мүмкіншілігі және командалық әрекеттерді шапшаң ұйымдастыру.

Ұнамсыз жағынан қиыншылықтар,энергияаның көп жұмсалуы, қарсыластарды бақылауда қысым болуы және алданып қалу жатады.

• Қорғаныста допты қағып жіберу, жұлып алу т.б.

Қорғаныста допты қағып жіберу мен допты қарсыластан жұлып алуды ұйымдастыру әрекетіне териториялық жүйе негіз болады. Әр ойыншы алңнын белгілі бөлігін қорғауы керек.Ол жерлер себетке жақын және орналасуы ойыншының практикалық мүмкіншілігіне бағыт болады. Қорғанудың бұл жүйесі тек ойыншылардың сөздеріне тиісті орындарында тұрған және өз жерлерінде белсенді түрде әрекет еткенде әсерлі болады жылжымалы қорғанысының ең белсенді және әсерлі түрі.Ол агресивті болады;ойын барысын тездетуді, команданы жиі қателестіреді, жоғарғы дәрежелі техника, шыдамдылық, жақсы физикалық дайындық қажет етеді. Жеке прессинг.Ойыншыларды Қорғаныс астына алу және қорғаныс негізінде болады.Ойыншы өз қорғауын астына алған қарсыластан команда допы жоғалтысымен барлық жерде бақылайды.Оның негізгі міндетіне қарсыласына демалуға,әрекет жасауға мүмкіншілік бермеу кіреді. Егер бұл міндетті барлық ойыншылар орындаса, қарсыластар ұйымдасқан түрде еш қандай әрекет жасайалмай, қиын жағдайға тап болады.

• Командалық қорғану. Екі жақты жаттығу ойыны

Командалық қорғануды дұрыс үйретуден бастау керек. Бірінші тоқтап-тоқтап жүгіріп қорғану,содан кейін қарсылас ойыншылардың допты себетке лақтыруына мүмкіндік бермеу.Ол мақсатта допты алып қою қарсылас ойыншыларының бірін-бірімен қатынасуын шектеу, допты себетке лақтыру әрекетіне кедергі жасау. Қорғаныстағы ойыншылардың жоғары белсенділігімен келісім әрекетінің арқасында допты алып қойып шабуылға шығу мүмкіндігі болады. Қорғаныстағы командалық әрекеттің үш түрі болады.

1.командалық қорғану

2.Зоналық қорғану

3.Аралас қорғану

Командамен қорғану.

Тактикалық сызу тақтасында көрсету және алаңда орындату.

Зоналық қорғану.

Зоналық қорғанудың ерекшелігі ол командалық әрекетте допқа қарай қозғалысты бірдей бес ойыншы бастайды.

Қорғаушы ойыншылар арасында ашық жер қалмау керек.Әрбір қорғаушы өз зонасында қарсылас ойыншыға қарсы әрекет жасай отыра басқа зоналарға өз ойыншысына көмек беру үшін ауысуына мүмкіндігі бар.Сондықтан қорғаныстың бірінші шегіне жылдам қозғалатын ойыншыларды қояды. Олардың пас берген кездегі допты қағып алып шабуылға шығу мүмкіндіктері бар.

Екі жақты жаттығу ойыны: /Зоналық технология /

Зоналық технология команданың әрқайсысында белгілі бір қатысушы өз сайтын қорғайтын секторларға бөлінуді қарастырады. Қорғаныс аймақтары қарсыласқа қарсы қорғаныс аймағына түседі.Спортшының басқа аймақты қорғауға көшуге құқығы жоқ ал көрші аймақ команданың басқа мүшесінің қорғауы астында. Сіздің аумағыңыздан кету параллель аймақтағы әрекеттерді жоғалтқан кезде ғана мүмкін болады. Аймақты қорғау ойынның көптеген элементтерін қамтиды.

• Қорғаныстағы ойын тәсілдері. Жеке ойыншының қорғаныстағы әрекеті.

Қорғаныста бір мезгілде екі қорғаныс әдістерін пайдалануға мүмкіндік етеді жеке және зоналық қорғанысты. Бір,екі ойыншы қарсылас команданың шебер ойыншыларына қарсы әрекет жасап жатқанда басқалары зоналарында қорғаныс әрекеттеріне дайын болып тұрады. Допсыз келе жатқан ойыншыға қарсы әрекеттер және доппен келе жатқан ойыншыға қарсы әрекеттер.

Допсыз келе жатқан ойыншыға қарсы әрекеттер қорғануда үлкен белсенділікті қажет етеді. Қорғаушының негізгі мақсаты шабуылшының қозғалыс әрекеттерін бақылап тұру және оның қауіпті жерге орналасуына кедергі жасау, допты қабылдауға мүмкіндігін шектеу,допты алып қоюға әрекет жасау.Ол үшін қорғаушы,шабуылшымен себеттің аралығында жанында сәл артында болуы қажет немесе доппен басқа шабуылшының жанында сәл алдында болуы қажет. Қорғаушы бір мезгілде шабуылшымен доптың қай жерде тұрғанын көріп тұру қажет. Доппен келе жатқан ойыншыға қорғаушы негізгі көңілді пас беру әрекеттеріне себетке қарай қозғалыс жасауына және допты дәл себетке лақтыруына кедергі жасауы қажет, қорғаушы шабуылшымен себетпен екеуінің арасында орналасады. Себетке допты лақтыру мүмкіндігіне барынша кедергі жасауы қажет,ол үшін қорғаушы дұрыс орынға орналасу және тұрысын таңдау керек.

Сыныпты екі топқа бөліп допты торға тастау элементін орындату

Жеке қорғаныс үш негізгі категорияға бөлінеді:

Дала бойынша қорғау техникасы:

Барлық баскетболшыларды ойынға белсенді қосу. Әрекеттер кез-келген қатысушы өзінің қарсыласын қарсыластар командасынан мұқият бақылап отыратындай етіп, бір пассада немесе тосқауылда ұстамай таралады. Бұл техниканың негізгі мақсаты болып табылады қарсыласты дереу ойыннан шығарыңыз. Бұл әдісті қолдана отырып, бәсекелестердің мықты жақтарын ұтымды түрде теңестіреді: спортшыларды олардың физикалық және психомоторлық қасиеттері шамамен бірдей болатындай етіп орналастыру..

• Айып сызығында қорғану. «Прест»қорғануы

Айып сызығында қорғану тактикасы - бұл прогрессивті командалық жұмысты қамтамасыз ететін көп қырлы және күрделі процесс.

Оқытуды теориялық курстан бастаған дұрыс, қорғау әдістері мен ерекшеліктері туралы егжей-тегжейлі. Баскетболдағы кез-келген қорғаныс позициясына шабуыл жасау, жүгіру немесе допты алу үшін агрессивті физикалық әрекеттер жатады. Қорғаудың анағұрлым күрделі және дөрекі әдістеріне біртіндеп көшу команда үшін нәтижелі дайындықты қамтамасыз етеді және салауатты жауынгерлік рухты сақтайды. Біз қорғаныста қалай қозғалуды үйренеміз.

1. Диаграмма бойынша қарауылда артқа жылжытыңыз. 3-5 қадамнан кейін бұрылып, бағытын өзгертіңіз. Содан кейін сол диагональ бойынша алға қарай жүріңіз.

2. Дәл солай жасаңыз, бірақ қолдың қимылын қосыңыз. Алдыңғы қол берілуден қорғайды, ортаңғы қол допты ұстауға еліктейді.

Қозғалыс жылдамдығын жоғарылату және азайту. Арқаңызды ұстаңыз, қозғалмаңыз. «Артқы» аяқ «еденге» сүйрейді. Бірінші қадамға назар аударыңыз, ол тез және жетекші аяқпен орындалуы керек. Қарсылас бес шабуылшы периметр бойынша тұрып, допты бір-біріне береді, олардың әрқайсысында қорғаушы бар. Қорғаушылар допқа байланысты өз ұстанымдарын өзгертіп, дұрыс позицияға ауысулары керек. Дәл солай, бірақ белсенді қорғаумен допты ұстап алуға немесе тартып алуға тырысыңыз. Мұғалімнің сигналы бойынша доп ойнатқыш дәлізге шығады. 30 секунд ішінде, содан кейін рөлдердің өзгеруі - 3 рет. Қорғаушылар әрдайым допты көріп, қашықтықты ұстап, қолдарымен белсенді жұмыс жасауы керек. Жаттығу, егер бұзушылықсыз орындалса, тиімді болады.

Шабуылшы орнынан тұрып, бұрылыстар жасап, допты бүйірге шығарады. Қорғаушы шабуылшының қимылдарына жауап береді және соған сәйкес қимылдайды, доптың алдында екі қолмен қорғаныс қимылдарын жасайды. Қорғаушы шабуылдаушыдан допты лақтыруға немесе алуға тырысады. Әрқайсысы 30 секунд, 3 жиынтық.

VII Қорытынды бөлімі (1-сағат)

Ойын ережесімен баскетбол ойынын қайталау.

Ойынның ережесі: Ойын бастала салысымен қолына доп тиген ойыншы оны жерге ұрмай екі адым ғана аттай алады. Одан ары ойыншы допты әріптесіне беруге немесе торға лақтыруы тиіс.Ойын ережесі бойынша допта алған ойыншы бір орында тұрып 30 секундтан артық ұстауға болмайды.

Үйренген әдіс-тәсілдерді қайталау:

- Ойыншының бастапқы қалпына тұру

- допты ала салып екі адым аттап тоқтай қалу

- доппен келе жатып кілт тоқтай қалу

- допты әріптесіне дәл бере білу

- доппен келе жатып қарсы шыққан қарсыласын алдап өту

- жүгіріп келе жатып, ұшып келе жатқан допты таласып қағып алу

- жүгіріп келе жатып допты екі қолмен кеудеден беру

- жүгіріп келе жатып допты бір қолмен бастан асыра лақтырып беру

- қалқанның түбінде тұрып, торға лақтырған допқа таласу

Оқушыларды топтарға бөліп жеңілдетілген ережемен баскетбол ойнау.

Баскетбол ойындарының әдіс тәсілдері

Орталық Американың ежелгі халықтарының доп ойынының көрінісі салынған сурет тапқаннан кейін белгілі болды. Бұл суретті көріністің казіргі кездегі баскетболға ұқсастығы болған және Юкатан түбегінен төрт бұрышты алаң табылған. Алаңды қоршаған таста соғылған қабырғаның ортасында қарама-қарсы төрілген.

Сонымен қатар 1603 ж Дитрих Брустың салынған суретінде де қазіргі баскетболға ұқсастығы болған.

1818 жылы Фата энциклопедиясында Флориада тұрғындарының ойыны жазылған, онда бағанаға ілінген торға допты көздегені тұр.

1891 ж Джеймс Нейсмит 1-ші рет ойының негізгі принціптерін құрастырды олар осы күнге дейін маңызын сақтады.

Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасы мен әдісінің тарихы даму қорытындысы. Уақыт өте келе, тәсілдердің саны да өзгерді. Әр бір тарихи уақыт кесіндісі көп деген ұтымды тәсілдерді ұсынды. Сондықтан, қәзіргі заман әдістерінің керекті арсеналын білуі қажет және қәзіргі заманғы ең тиімді әдістердің бастысын анықтайтын ойының даму тенденция арсеналын білуі қажет.

Жіктеу-ол белгідегі барлық әдістер мен тәсілдер бөлім мен топ бойынша танықталған белгі негізінде топтастыру.

Техника-ол ойынның тәсілі, ойыншылардыңқорғаны мен шабуылда нәтижені әрекеттерін қамтамассыздандырып, команда ішінде ойыншылардың бірігіп әрекеттесуі мен қарсылық көрсетіп ұйымдастырады.

Баскетболшы тәсілі үлкен екі бөлімнен тұрады, шабуыл және қорғаныс тәсілі. Тәсілдің қолданыстары қорғаныс және шабуыл әрекеттерін міндетті түрдегі бірлігі негізінде ғана үйретілуі және жетілдіру керек. Ал бұл бірлікке қол жеткізу үшін қолданыстардың кең қорына ие болуы және оларды ойында қолдана білуі керек, ұтымды тәсілдіңболуы баскетболшыныңдене қабілеттерін барынша толық және тиімді қолдануға мүмкіндік береді.

Баскетболшылардың тәсілдік дайындығынсатыға бөлуге болды және оған сәйкес міндеттер шешіледі. Бірінші сатыда негізгі қолданыстармен оларды орындау, негізгі амалдары сонымен қатар бұл қозғалыстардың негізгі бірліктері қоданылады. Қолданыстардың қозғалыста жасалуына және оларды бағытты өзгерте отырып орындауға оң жаққа, сол жаққа, оң сол қолмен жасауға баса назар аударған жөн.

Екінші сатыда, бұрын үйретілген қолданыстардың басқаша жаңа амалдар мен біріктіре отырып қолдану тәсілдері жетілдіріледі.

Үшінші сатыда бұрын үйретілген қолданыстар кешені жетілдіріледі, кеңейтілдіреді және қайталанады, сонымен бірге әр ойыншы мен жеке-жеке дайындық жүргізіледі. Тәсілдік қолданыстардың әртүрлі бірлігін үйретуде оларды орындаудағы реттіліктік болуын қадағалаған жөн, бұл үшін әдетте негізгі тәсілдің қолданыстары бірлігі жататын кешенді жатығулар қолданылады.

Допты қағып алу — доппен ойнауда ең көп тараған қолданыс түрі. Допты екі қолдап қағып алу үшін бір орында тұрып допқа қарай қолды түзү еркін созу керек. Мұнда бес бармақтар бірбіріне бағытталып үш бес сантиметрге дейін жақындатылады. Доп саусақтарға тиген кезде қолды сәл бүгіп допты кеудеге қарай жақындатады. Әперу және басқа қолданыстармен бірлікте ғанақағып алуды жетілдіруге болады. Жүгіру кезінде допты қағып алу үшін қолдыдопқа қарай алға созған сәтте, жүгіруде кезекті қадамды жасаушы аяқпен барынша кең-кең қадам жасалады. Допты қағып алып денеге қарай тартадыда келесі қадамды жасап сүйеусіз жағдайда екінші қадамды жасап үшіншісін жасамас бұрын доп жіберіледі. Қозғалыста қағып алуда қате жібермес үшін аяқпен қол жұмысында дұрыс ырғақты бекітуге көмектесетін жаттығуларды қайталаған жөн.

Түзу сызық бойымен жүгіргенде, сол аяқпен итерілгеннен кейін бір кең қадам жасалады да жүгіруді жалғастырады. Мұндай қадамды алдын ала дайындаған дұрыс болады.

Допты саусақпен итерілгеннен кейін, екі кең қадамды қатарынан жасалынады. Жоғарыдан төменнен ұшып бара жатқан допты қағып алуда қол алға қарай жоғары төмен созылуы керек. Троектория бойынша доппен амартизация қимылдары жасалады .

Қарсыласкомандаларының негізгі мақсаты: орын алмастырулар, әперулер айла қимыл сериалары арқылы ойыншылардың бірін лақтыруға ыңғайлы жерге шығарыпқарсылас торына допты дәл түсіріп ойнау.

Допты торға лақтырарда ойыншыдан бұлшық ет күшін дәл есептепқол, дене, аяқ қимылдарын сәйкес келүі талапетіледі. Кеүдеден екіқолдап лақтыру түйін тәрізді жалпы беруден кейін допты шапшаң жүмсақ лақтыра отырып қажеттітраеокториябойынша торға түсіру.
Екі қолдап жоғарыдан лақтыру, көп жағынан алғанда лақтырудың кеудеден екі қолмен жасалатын түріне ұқсас, бастапқы қалыпта доп маңдайдан жоғарыұсталады, ал бүгілген қол шынтақтары бет деңгейіне дейін көтеріліп алға қарай бағытталады. Лақтырудың бұл түрін секіріп жасағанда айрықша тиымды себебі, доптың жоғары болуы оның ұшып бара жатқанда ұстап алуды қиындатады. Иықтан бір қолмен лақтырғанда дайындық қимылдарымен аяқпен жұмыс Істру сипатына қарай кеудеден екі қолмен лақтыру түріне ұқсас.
Бастан бір қолмен лақтырғанда орындауда доп қолдың бірінің саусақтарын ұстап тұрады. Бұл жағдайда допты екінші қолмен ұстауға болады. Басқа қимылдар бастан екі қолмен лақтырғанмен бірдей.

Секіріп лақтыру — қазіргі заманға баскетболданмаңызды және тәсілдік жағынан ең ауыр түрі. Мұны секіруді лақтырумен үйлестіру керек. Лақтыруда бастапқы қалыпты қабылдаудың екі амалы бар.

Ойыншы допты жоғарыдан лақтыру үшін бірден оны бастапқы қалыпқа әкеледі, сосын итеріле секіріп ең жоғары нүктеге допты нысанаға қарай жібереді.

Ойыншы допты қағып алып бірден жоғары қарай секіреді де қолды сілтеп допты бастапқы қалыпта әкеледі. Сосын лақтыруды орындайды.

Мұны мынадай жаттығулар арқылы орындауға болады:

Биікке секіріп қолмен лақтыру жасағандай қимылдар орындау.

Дәл осыны тек қолына допты ұстап жасау.

Допты алаңға ұрып жіберіп алға бір қадам жасап алып оны ұстап алып аяғын бүгіп бастапқы қалыпқа келу .

Жақын қашықтықтан лақтыру, секіру арқылы жасалады. Бір қолмен лақтыру кең таралған. Оны орындау үшін жүгіріп келудің соңғы қадаммен бірге доп қағып алынады да екінші қадам жасапитеріле секіреді. Жоғары ұшып бара жатып секіруші аяқпен алға — жоғары қарай қозғалыс жасайды да, сосын тіреуіш аяққа қарай түсіреді. Секіргенсәтте допты қолмен шығара көтеріп ең жоғарғы нүктеде лақтыруды орындайды. Қозғала жүгіріп доп лақтырудан мынандай жаттығулар арқылы орындауға болады.

Жаттықтырушы допты қолын алға созып ұстап, ойын лақтыру сызығында тұрады. Айналысушы қалқанға жүгіріпкеліп бір қадам жасап допты жаттықтырушыныңқолын сүріп, сосын тағы бір қадам жасап лақтыруды орындайды.

Дәл осы кезде жаттығушы айналысушы допқа ие болар сәтінде оны жай ғана вертикаль күйде лақтырады. Бұл допты қолданалмай қағып алу үшін жасалынады.

Дәл осы, лақтыру қарсыкеле жатқансеріктіңәперуі арқылы жасалады.

Баскетболшы қолданыстың мынадай түрлерін қолданады , кәдімгі жүріс, жүгіру , қосалқа қадамдап айналулар мен бұрылулар. Әрбір амал допты әперу және басқа қолданыстар үшін қолайлы жағдай туғызу мақсатында лайықты жағайларға қолдануы. Көбінесе қозғалыс жылдамдылығын шапшаң ауыстыру бір қолданыстан екіншісіне күрт ауысулар қолданылады сондықтанда шұғылданушылар үнемі жағдай талап ететін қандайда болса тәсілдерді орындауға дайын болатындай күйде болулары керек.

Жүгіруді жетілдіре отырып баскеболшы алдымен де артымен де бағытты, жылдамдықты өзгерте отырып , сонымен бірге шапшаң жүгіре алуы керек екендігін есте сақтау қажет, осы мақсатта төмендегідей жаттығуларды үнемі қолданған жөн.
Түзү сызық бойымен аяқты өкшеден ұшына қарай сырғанай отырып жүгіру, және оны жұмсақ еркін болуына үнемі бойлап отыру .
Бір орында тұрып жүгіруден қашықтыққа жүгіруге ауысу.

Қорытынды

Спорттық ойындардың бір түрі — баскетбол. Бүкіл әлемге тараған ойындардың бірі. Баскетбол ойынының қозғалысы адам баласына аса пайдалы табиғи қозғалыс пен дене мүшелерінің қимылынан тұрады — жүгіру, жүру, секіру және лақтыру. Бұл ойынды он жасар баладан бастап қай жаста болсын, бәрі ойнай береді. Сондықтан да баскетбол дене тәрбиесі пәні жаттығуларының бірі ретінде ең тиімді және ағзаға пайдалы болып табылады. Баскетбол ойыны адамның көңілін шаттандырып, іскерлігін арттырады. Бүгінгі баскетбол ойынының даму деңгейі өзінің ең жоғарғы нүктесіне жетті деуге болады, себебі ойынның бүгінгідей жылдамдығы бұрын - соңды болып көрген жоқ. Ойыншының қозғалысы, жүгіру жылдамдығы секіру және лақтыру, кілт тоқтауы. Міне, мұның барлығы жалпы дамыту жылдамдығын, ойыншылардың дайындық деңгейін көрсетеді.

Баскетбол, спорт ойындарының бір түрі ретінде барлық оқу орындарының бағдарламасына кіреді. Арнаулы оқу орындарының студенттері бұл кезеңде баскетбол ойынын ойнап, белгілі деңгейде дайындықпен келді деп есептеледі. Сондықтан бұл оқушылар оқу процесінде ойынның негізгі айла-тәсілдері, тыныс алу және ойын жүйесін біледі, жарысқа да қатыса алады.

Әр түрлі қимылдарды түрлі қарқында, бағытта, түрлі жылдамдықпен орындай отырып, адамағза жүйесінде және ішкі қүрылыстарына жақсы әсер алады.

Адам ойын түрдісі кезінде жоғары эмоциялды жүктеме және үлкен қуанышқа болініп, қанағат алады. Дене тәрбиесі жүйесінде баскетбол ойынының маңызы зор. Балалар және үлкендер қажетті дағдыларды имене отырып, өз бетінше үнемі дене шынықтыруды жктілдіруге, ден саулықты сақтауға, көңіл күйін көтеруге және ұзақ өмір сүруге мүмкіндік бар.
Баскетбол ойынымен балалар 9-10 жасынан бастап айналысуына болады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

1. Тілеуғалиев О. Алматы “Жазушы” Дене тәрбиесі
2. Тойжанов С. Құлназаров А. Алмати “Жазушы” Дене тәрбиесі
3. Баскетбол. Спорт для начинающих 2004
4. Гомельський А. Я. Тактикий баскетбола. М. , Фис 66
5. Зинин А. Детский баскетбол. М. , Фис-1969

ТҚЕ.Білім негіздері.Баскетбол –допты қабылдау әдістері.

СӨС-ұстау,Оқушының денесін нығайту.Қимыл қозғалыс дағдыларын дамыту,белсенділікті дамыту,

Қажетті құралдар баскетбол доптыры,кегли ысқырғыш.

Міндеті: жылдам шешім қабылдау ептілік,икемділік,жылдамдыққа баулу.

Арнайы спорт киімдеріне, оның тазалығына, жалпы сабақ даярлығына баса назар аудару қажет.

Дайындық бөлімі:

1.Саптағы жаттығулар

2.Жүру,жүгіру

3Жалпы дамыту жаттығулар

4.Керілу жаттығулар

5.Қолға денеге жаттығулар

6.Иілу жаттығулары

7.Созылу жаттығулары

9.Аяққа секіру жаттығулары

10Арнайы жаттығулар

9-10

мин

Берілген бұйрық бойынша еркін жүгіру

Еркін жүгіру

Жаттығудың дұрыс орындалуын қадағалау .

Қозғалыста орындалатын жаттығулар

3

Негізгі бөлім:

ТҚЕ.Білім негіздері

Баскетболшының тұрысы,қозғалысы.

Баскетбол-допты қабылдау әдістері.

27-28 м

ТҚЕ нұсқау беру.Баскетбол допты қабылдау әдістеріне қадағалау,қатесін түзеу,көрсету-түсіндіру.

4

Қорытынды бөлім:

1.Рефлекция

2.Ағзаны бастапқы қалыпқа түсіруге арналған және тыныс жолдарына әсер ететін жаттығулар жасау

3.Сабақты қорытындылау

4. Оқушылардың білімін бағалау

5. Үйге тапсырма

5 мин

Тыныс алу жаттығулары

Өтілген жаттығуларды пысықтау

Допты жүргізу – дриблинг) - берілгеннен кейін алаңда баскетбол добын жылжыту тәсілі.

Допты жүргізу-Әрбір ойыншы өз бетімен допты алаңшамен шектеусіз қашықтыққа қозғала алатын техникалық тәсіл.

Баскетболда допты жүргізу допты алаңшамен ауыстыру және бір қолдың көмегімен допты еденнен бір уақытта секіріп алу болып табылады. Қарапайым айтқанда, сіз допты еденге лақтырасыз, ал ол секіріп, кері қайтады. Баскетболда допты жүргізу техникасы қиын емес, бірақ допты әр ойыншыға ұнатпайды. Өйткені, қарсылас кез келген секунд оны сіз таңдап немесе жай ғана шығып алады. Баскетбол добын жүргізу негізінен оны басқаның жартысына ауыстыру немесе қарсыласты жеңу үшін пайдаланылады. Ұзын беріліс кезінде жоғалту тәуекелін азайту және команда бойынша жолдастарға уақыт беру үшін алаңның бөтен жартысында позицияны иелену үшін доп дриблинг арқылы шығарылады.

Допты жүргізу техникасы мынада: доп кең орналасқан кернеулі емес саусақтары бар қолдың қылқаламымен төмен қарай бағытталады. Шынтақ буынындағы қол қозғалмайды. Допты жүргізу кезінде маневрлікті сақтау үшін аяқтың жұмысы маңызды рөл атқарады. Аяқтар тізеге сәл бүгіліп, жақсы серіппеге тиіс. Түзу аяқтарда допты жылдам ұстап тұру қиын, әсіресе жүгірмей тоқтау немесе қозғалыс бағытын өзгерту қиын.

Доп жүргізу техникасын сапалы меңгеру сізге ойыншы ретінде әмбебап қосады және қарсылас әлдеқайда ауыр қауіп жасауға мүмкіндік береді.

Допты жүргізуге оқыту-тұрақты тәжірибе. Доп көп болса, соғұрлым жақсы болады. Бұл бірінші шындық. Екінші шындық-оған қарап емес, допты жүргізу. бұл доп ұстап, бірден Пас беру немесе комбинацияны скомандациялау үшін алаңдағы жағдайды бір уақытта талдай алатын ойыншылар үшін ерекше маңызды. Баскетболды жылдам үйрену үшін түрлі жаттығулар жасау керек.

БАСКЕТБОЛ ТАКТИКАСЫ: СТРАТЕГИЯ ЖӘНЕ ТЕХНИКА

Баскетбол тактикасы: стратегия және техника - Қоғам

ad

МАЗМҰНЫ:

• Тактика

• Баскетбол: қорғаныс тактикасы

• Баскетбол тактикасына дайындық

• Ойын техникасы

• Тактика мысалдары

• Нәтиже

Баскетбол - қазіргі кезде өте танымал командалық доп ойыны. Оны әлемдегі миллиондаған адамдар біледі және жақсы көреді. Баскетбол өзінің жылдамдығымен, динамикасымен және ойын-сауығымен тартады. Объективті түрде ең жақсы баскетбол командасы - Америка Құрама Штаттары, ал ол жерде (АҚШ-та) ең мықты лига - үздік ойыншылардың басын қосатын NBA.

ТАКТИКА

ad

Баскетбол тактикасы өте маңызды, әсіресе егер біз бастапқы деңгей туралы айтпасақ.Ойын - бұл командалық ойын, онда ештеңе бір ойыншының әрекетін шешпейді, дұрыс тактикасы бар командалар матчтарды жеңеді. Командалық баскетбол тактикасын бөлуге болады:

• шабуылдау;

• қорғаныс.

ad

Екі нұсқа да орын алады. Әрине, баскетболға шабуыл жасау абайсыздықты, көңіл көтеруді және жылдамдықты білдіреді, бірақ кейде бұл маңызды жеңістерді жеңіп алуға көмектесетін қорғаныс прагматикалық тактикасы.

Шабуыл тактикасы

Бүкіл ойын баскетболдағы шабуылда арнайы тактиканың тұжырымдамасына келеді. Ойыншылар бүкіл командамен шабуылдайды, пас беру кезінде өте серпінді ойнайды, әріптестерін лақтыруға жетелейді, допты агрессивті алады, допты жоғалтқаннан кейін мүмкін болса қысым жасайды және бүкіл командамен қорғаныста шегінбейді. Ойынның мұндай тактикасы өте жақсы физикалық дайындықты қажет етеді, өйткені ойын барысында белсенді шабуылдау және қарсыласқа қысым жасау өте қиын.

ad

Әуесқой нұсқада баскетбол ойнаудың бұл техникасы мен тактикасы көп кездеспейді. Команда ойыншыларының дайындық деңгейі онша жоғары болмағандықтан, бәрі қарсыластар арасында бір-бірімен соққы алмасуға келіп тіреледі. Егер шабуыл тактикасын өздері үшін таңдаған команда физикалық тұрғыдан тым дайын болмаса, онда 5-10 минуттан кейін жоғары қарқынмен ол қорғаныста сәтсіздікке ұшырайды.

БАСКЕТБОЛ: ҚОРҒАНЫС ТАКТИКАСЫ

Баскетболда өзіңді дұрыс қорғау керек. Дұрыс орналастырылған қорғаныс тактикасы қарсыласты есеңгіретеді, шабуылда оны шығармашылықтан айырады, кейде көп, әдемі және әр түрлі шабуыл жасайтын командалар үшін өлімге әкеледі. Әрине, қорғаныс баскетболда шабуыл сияқты керемет емес, бірақ нәтиже матчтарды жеңеді, сұлулық емес.

Жанкүйерлер арасында қорғаныс тактикасы көп таралмайды, өйткені барлығы гол салғысы келеді, ал өрескел жұмыстарды санаулы адамдар ғана жасайды. Бірақ егер біз жоғары деңгейдегі әуесқой баскетбол немесе кәсіби ойын туралы айтатын болсақ, онда мұндай тактика жиі осында өтеді.

ad

Кейде командалар алаңдағы оқиғалардың дамуына байланысты матч кезінде ойынның бір тактикасынан екіншісіне оңға ауысады. Кейде қарсыласқа қысуды қойып, оны жеңіске жету үшін кез-келген мүмкіндіктен айыру үшін, қорғаныс күштерін үнемдеу пайдалы. Қорғанысты шабуылға қарсы және керісінше таңдаудың көптеген нұсқалары болуы мүмкін.

ad

БАСКЕТБОЛ ТАКТИКАСЫНА ДАЙЫНДЫҚ

Ойынның барлық техникасы дайындыққа қойылған. Онда тактика қолданылады. Бұл жай шабуыл немесе қорғаныс элементтері бар жаттығулар болуы мүмкін, немесе жаттығулармен әр түрлі схемаларға сәйкес екі жақты жаттығу ойыны болуы мүмкін. Кез-келген жағдайда тактикалық әрекеттерді жеткілікті тәжірибесі бар жаттықтырушыға жүктеу керек, мұны ерте жастан жетілген командалар үшін жасаған жөн. Балаларға негіздерді түсініп, оларды игеру маңызды. Егде жаста бәрін реттеуге болады, бірақ тактика балалық шақта жасалуы керек.