БАСТАУЫШ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ БІЛІМІН БАҒАЛАУ ЖОЛДАРЫ

БАСТАУЫШ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ БІЛІМІН БАҒАЛАУ ЖОЛДАРЫ

Өміржанова Гүлнұр

Ілияс Жансүгіров атындағы Жетісу университеті

Бастауышта оқыту педагогикасы мен әдістемесі

Аннотация: Мақалада бастауыш сынып оқушылардың жетістіктерін тексеру және бағалау оқу процесінің өте маңызды құрамдас бөлігі және мұғалімнің педагогикалық қызметінің маңызды міндеттерінің бірі екені баяндалып,негізделген.Бастауыш мектеп оқушыларының білімін бағалау жолдары яғни түрлері көрсетілген.

Тірек-сөздер: Бағалау, бейресми бағалау, портфолио, өзін-өзі бағалау, топтық бағалау (немесе бірін-бірі бағалау).

Аннотация: В статье указано, что оценивание и оценивание достижений учащихся начальных классов является очень важной составляющей процесса обучения и одной из важнейших задач педагогической деятельности учителя.

Ключевые слова: оценка, неформальная оценка, портфолио, самооценка, групповая оценка (или оценка коллег).

Бастауыш мектептегі бағалау жүйесі ең маңызды, бірақ сонымен бірге ең проблем алы жүйенің бірі болып саналады. Бастауыш сынып оқушысын бағалау жүйесі - баланың өзіне деген сенімділігін және өзін-өзі дұрыс сынға алуын немесе басқаша айтқанда, өзін-өзі дұрыс бағалай алу қабілетін қалыптастыруға арналған. Оқушылардың білімі мен іскерлігін бағалау оқу-тәрбие процесінің маңызды бөлігі болып табылады, оның дұрыс тұжырымдалуы көбінесе білім берудің табыстылығын анықтайды.

Бастауыш сынып оқушылардың жетістіктерін тексеру және бағалау оқу процесінің өте маңызды құрамдас бөлігі және мұғалімнің педагогикалық қызметінің маңызды міндеттерінің бірі болып табылады. Білім берудің әр кезеңінде бағалау оқушыны ынталандыратын шара ретінде, ал қоғам оның өз бетінше әрекетке дайындығының көрсеткіші ретінде қажет. Соған қарамастан, тәжірибе көрсеткендей, бағалаудың қолданыстағы нысандары көбінесе оның стимулынан гөрі даму процесін тежеуші болып табылады, өйткені шығу тегі, критерийлері және қызметі бойынша әдетте мұғалімге емес, мұғалімге тиесілі. бала. Білім мен оқу жетістіктерін бағалауды ұйымдастырудың әртүрлі нысандары мен әдістері бар, олар ауызша және жазбаша сауалнама, бақылау және өздік жұмыс, тест тапсырмалары және т.б.

Әдістемелік әдебиеттерде бағалау – мұғалім мен оқушы арасындағы «кері байланыс» деп аталып , мұғалімнің пәнді оқытудың тиімділігі туралы ақпарат алатын оқу-тәрбие процесінің кезеңі деп қабылданған.Оқушылардың білім, білік, дағдыларын тексеру және бағалау оқу процесінің маңызды құрылымдық құрамдас бөлігі және ол оқытудың жүйелілік және беріктік принциптеріне сәйкес жүзеге асырылуы тиіс.Мұғалімдер өз оқушыларын толығымен объект ретінде емес, оқушының жеке ерекшеліктерін яғни зейін, есте сақтау, ойлау, қиял, қабылдау, сөйлеу қабілеттерін ескере отырып, әділ бағалауы қажет.Білім мен дағдыларды бағалаудың келесі мақсаттары бар:

• оқушылардың білімдері мен дағдыларын диагностикалау және түзету;

• оқыту процесінің жеке кезеңінің тиімділігін есепке алу;

• әр түрлі деңгейдегі оқудың соңғы нәтижелерін анықтау;

Сабаққа дайындалу кезінде мұғалім ізденіс қажет екенін есте ұстауы керек,сонымен қатар бағалау формалары және оны ұйымдастыру мұғалімнің ең маңызды міндеті болып табылатынына баса назар аудару қажет.Бастауыш сынып оқушыларын бағалау түрлері:

Бейресми бағалау – бұл қалыпты оқу жағдайында оқушының қандай екендігі туралы мәліметтерді бақылау және жинау жүйесі.Бейресми бағалаудың мақсаты - тіпті кішігірім алға жылжуды (прогрессті) байқап, оны мақтау мен қолдау арқылы жақсартуға тырысу. Мұны әртүрлі жолдармен жасауға болады:

• жақсы нәтижелер үшін ауызша мақтауларды аямаңыз;

• жұмыс дәптерінде достық жазбаша түсініктемелер беру;

• күлкі немесе мұңды тұлғалардың суретін салу немесе штамптау;

• портфолио құру;

Портфолио – бастауыш сынып оқушыларын бағалаудың ең танымал әдістерінің бірі. Онда табысты жұмыс, балалардың жетістіктері дипломдар, ашық хаттар немесе шағын сыйлықтар, фотосуреттер, сынақ нәтижелері көрсетіледі.

Өзін-өзі бағалау – баланың өз табысын өлшеу мақсатында жүргізетін өзін-өзі бағалауы.Бағалаудың бұл түрі бастауыш сынып оқушысы үшін келесі себептерге байланысты маңызды.Ол балалардың психологиялық қауіпсіздігін және дербестігін қамтамасыз етеді.Бұл өмір бойы білім алуды көздейтін тұжырымдаманың қажетті құрамдас бөлігі, өйткені болашақта қазіргі студенттердің көпшілігі өз бетінше жұмыс жасай отырып, өзінің құзыреттілігін дұрыс және әділ бағалауға бейімделіп келеді. Өзін-өзі бағалау мектеп қабырғасында ғана емес, сонымен қатар барлық ересек өмір үшін де маңызды.

Өзін-өзі бағалау шкаласын қолдану мұғалімдер мен бастауыш сынып оқушыларына бағалау процесін ашық, түсінікті, объективті және ауыртпалықсыз өтуге көмектеседі. Мұғалім мен оқушы бірлесе отырып, жетістіктерді бағалауға, бағалауды салыстыруға, талдауға, кемшіліктерін түсінуге мүмкіндік алады.Өзін-өзі бағалаудың мақсаттары:

• балаларға өз жетістіктерінің толық бейнесін беру;

• өзінің және мұғалімнің бағалаулары сәйкес келетінін көрсету;

• бағалауға деген дұрыс көзқарасты қалыптастыру.

Топтық бағалау (немесе бірін-бірі бағалау) - сынып іс-әрекеті кезінде бірін-бірі бағалау процесі.Мектептегі оқушы оқшауланбайды, сабақтан тыс уақытта және сабақтағы тапсырмаларды орындау кезінде үнемі құрбыларымен араласады. Оқушы ол туралы не ойлайтынын және сыныптастарының оны қалай бағалайтынын білу өте маңызды.Бағалаудың бұл түрін орындаған кезде оқушылар:

• бір мақсатқа ұмтыла отырып, өзара әрекеттесуге үйрету;

• басқа адамның пікірін құрметтеуге және қабылдауға үйрету;

• серіктес болу, бұл бәсекелестіктің жағымсыз жағын барынша азайтады;

• бір-біріне сене бастайды;

Кімге, қашан, қанша оқушы, қандай сұрақтар бойынша, қандай құралдар арқылы баға қойылып, бағалануы керек – мұның барлығын мұғалім сабаққа дайындық кезінде ойластыруы керек. Әрбір мұғалімнің өзіндік бағалау жүйесі болуы керек, ол оқушылар мұғалім олардың үлгерімін, білімді меңгеру деңгейі мен сапасын үнемі қадағалап отыратынын түсінетіндей жұмыстың әртүрлі құралдары мен әдістерін қамтуы керек.

Баға әрқашан оқушы тұлғасына бағытталып, сабақ сынып жүйесіндегі баға қоғамдағы өзіне сенімділігіне айналатынын ескерген жөн.Бағалау келесі талаптарға сай болуы керек:

• дәлдік – бағалау оқушы білімінің шынайы сапасына сәйкес болуы керек;

• қолжетімділік – бағалау оқушыға түсінікті болуы керек.

Бағалаудың әсерінен мектеп оқушыларында адекватты өзін-өзі бағалау, олардың жетістіктері мен сәтсіздіктеріне дұрыс көзқарас қалыптасады. Сондықтан бағалаудың маңыздылығы мен оның атқаратын қызметтерінің алуан түрлілігі мектеп оқушыларының оқу іс-әрекетінің барлық аспектілерін көрсететін және олардың сәйкестендірілуін қамтамасыз ететін көрсеткіштерді іздеуді талап етеді.Олай болса, бағалау – мұғалімнің құндылық пайымдауын, оқушылардың бағдарламада белгіленген білім, білік, дағдыны меңгеру дәрежесін, еңбексүйгіштік деңгейін және тәртіп жағдайын анықтау және көрсетудің негізгі құралы деп санауға болады.

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:

1.Қазақстан Республикасы педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курстарының бағдарламасы.Мұғалімге арналған нұсқаулық. Үшінші базалық деңгей. ІІІ басылым. «Назарбаев Зияткерлік мектебі» ДБҰҰ, 2012.

2.Қазақстан Республикасы педагог қызметкрлерінің біліктілігін арттыру курстарының бағдарламасы. Мектептегі тәжірибе кезеңінде орындауға арналған тапсырмалар. Үшінші базалық деңгей. ІІІ басылым. «Назарбаев Зияткерлік  мектебі» ДБҰҰ, 2012.

3.Вольф пен Александер, 2008.

4.Бастауыш сыныпьа оқыту әдістемесі, №1 (22) 2015.