БІЛІМ БЕРУДЕ САНДЫҚ РЕСУРСТАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ

МОЛДАКУЛОВА АЙСҰЛУ ДАТКАБЕКОВНА

БІЛІМ БЕРУДЕ САНДЫҚ РЕСУРСТАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ

МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ

ЖАМБЫЛ ПОЛИТЕХНИКАЛЫҚ ЖОҒАРЫ КОЛЛЕДЖІ, ТАРАЗ қ.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында «Білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі: жеке адамның шығармашылық рухани және күш-қуат мүмкіндіктерін дамыту, адамгершілік пен салауатты өмір салтының негіздерін қалыптастыру, даралықты дамыту үшін жағдай жасау арқылы ой-өрісін байыту»- деп көрсетілген. Осы негізде барлық білім беру ұйымдарындағы педагогикалық процестің мәні оқыту мен тәрбиенің тұтастығымен айқындалады.

«Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде білім беруді басқару жүйесі білім алушылардың есебі мен қозғалысын, ресурстардың республикалық есебін автоматтандыруды, кадрларды даярлау және біліктілігін арттыру бойынша мемлекеттік тапсырыс бюджетін талдау мен жоспарлауды, білім беру ұйымдарын ресурстармен қамтамасыз етуді, білім беру ұйымдарының қызметін бақылауды жоспарлау мен жүргізуді көздейді. Цифрлау қоғамның барлық салаларын, оның ішінде білім беру жүйесін дамытудың ажырамас бөлігі болып табылады.

Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Жаңа жағдайдағы Қазақстан: Іс- қимыл кезеңі» Жолдауында «цифрландыру – сәнге айналған үр­діске ілесу емес, ұлттың бәсекеге қабі­леттілігін арттырудың негізгі құралы. Ең алдымен, цифрлы теңсіздікті жойып, барлық азаматты интернетпен және сапалы байланыспен барынша қамтамасыз ету керек. Бүгінде бұл жолдар мен электр қуаты сияқты негізгі қажет­тілікке айналып отыр. Халыққа электронды сервистерді қолдануды ыңғайлы ету үшін мемлекеттік қызмет көрсету ісінде де, бизнесте де биометрияны кеңінен пайдаланған жөн. Министрліктер мен әкімдіктердің де ақпараттық-сараптамалық немесе IT-құрылымдары бар. Мұндай құрылымдар ортақ стратегиямен санаспай, мекеме деңгейіндегі мүддені ғана қорғайды.

Ақпараттық технологиялар нарығын, инжинирингтік және басқа да жоғары технологиялар қызметін дамыту – елімізде қосымша құн қалыптастырып, жұмыс орындарын ашып қана қоймай, осындай қызметтерді шетелге экспорттауға да жол ашады. Осы әлеуетті толық пайдаланған жөн. Ақпараттық технологиялар саласы мен ұлттық бизнес ынтымақтастығының болашағы зор» деп атап көрсеткен болатын.

Цифрлық білімдік ресурстар (ЦБР) - бұл сабақта электрондық оқытуды немесе оқушылардың үйде өзіндік дайындықты іске асыруға арналған цифрлық форматтағы дидактикалық материалдар. Цифрлық білімдік ресурстардың мазмұны пәннің оқу бағдарламасына және Қазақстан Республикасы Білім берудің барлық деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарына сәйкес болуы тиіс. Сонымен бірге, бұл оқу материалының мазмұнын цифрлық форматта абсолютті аударып алды дегенді білдірмейді. Электрондық оқыту оқытудың дәстүрді әдістерімен кірігуді білдіреді және мұғалімнің түсіндіруін, оқушының кітаппен, карталармен жұмыс істеуін, ауызша және жазбаша жауаптарын және т.б. өзгертпейді.

Цифрлық білімдік ресурстардың электрондық оқулықтардан айырмашылығы сонда, электрондық оқулықтар оқу курсы үшін пән бойынша білімнің барлық жүйесін қамтиды, ал цифрлық білімдік ресурстар ықшам білімдерді береді, бір нақты оқу тақырыбы бойынша біліктер мен машықтарды қалыптастыруға көмектеседі. Сондай-ақ электрондық оқулықтар, әдеттегідей, кейстік технология бойынша әзірленетінін және таратылатынын, сол уақытта цифрлық білімдік ресурс қалай порталда орналасатын және желі бойынша берілетін болатынын, бұл ресурстың көлеміне белгілі бір шектеулер қоятынын ескеруі керек.

Әрбір цифрлық білімдік ресурс 4 құрамдас бөліктен тұрады:

• мультимедиалық дыбысталған таныстырылым;

• мәтін;

• Тапсырмалар;

• тестілер.

Цифрлық білімдік ресурстардың құрамдас бөліктері өзіндік бірліктер ретінде дидактикалық мақсаттарға сәйкес сабақтың әр түрлі кезеңінде: жаңа материалды түсіндіру кезінде, өзіндік жұмысты бекіту кезінде, қорытынды қайталау кезінде және т.б. пайдаланылатын болады. Бір сабақта барлық 4 құрамдас бөлікті пайдалану тіпті міндетті емес. Мұғалім цифрлық білімдік ресурстарды пайдалануға байыпты түрде қарауы және оларды сабақтың нақты мақсатын, дидактикалық міндеттерін, нақты сыныптың дайындық ерекшеліктерін ескеріп қолдануы тиіс.

Цифрлық білімдік ресурстарды қолдануы:

• мұғалім сабақта уақытты үнемдеу;

• материал тереңдігін үйрету;

• жоғары мотивациялық оқыту;

• әр түрлі іс-әрекет түрлеріне тарту:

• ойлау, пікірталас, талқылау.

Бір мезгілде аудио, видео, мультимедиалық материалдарды пайдалану мүмкіндігіне ие болды. Цифрлық білім беру ресурстарын пайдалана отырып, сабақтарды қызықты, ойластырылған түрде өткізуге мүмкіндік береді. Сабаққа кез келген материалды энциклопедиялар, репродукциялар, аудио сүйемелдеулерді пайдаланып, көп дайындалудың қажеті жоқ, іс жүзінде барлығы алдын ала сақталады. Цифрлық білімдік ресурстар бүгінгі күннің талаптарына сай - ақпараттық қоғамда өмір сүруге, сондай-ақ, ақпараттық оқу-әдістемелік кешендерінің талаптарына сәйкес, білім беру саласындағы басымдықтарға өзгерістер енгізуді ұсынады. Ең бастысы дайын білімнің үлкен жиынтығын есте сақтамауға, олардың жүйесін бағдарлауға, өз-өзінің білімі мен дағдысын кеңейте және қолдана отырып, өмірде туындаған міндеттерді, қажетіне қарай шешуге, т.б, оқыту үрдісінде маңызды функционалды сауатты тұлғаны қалыптастыруға ықпал етеді. Барлығын қатарынан оқымай, керісінше маңыздысын және ең қызықтысын таңдап оқуға, мұндай білім минимакс принципін қалыптастыруға көмектеседі. Соған сәйкес барлығына міндетті білімдер ретінде (ең аз дегенде), оқу материалдарын қамтиды, сондай-ақ оқушыларға алдын-ала артық білімді (максимум) игеруге таңдау жасауға қолайлы. Дайын жауаптарды қайталамау және іздемеу, өздігінен жаңасын ашуға, қорытынды жасап, проблемалық-диалогтік технологиясын пайдалана отырып, жауапкершілікті өз мойнына алу және шешім қабылдауға мүмкіндік береді.

Бұл білім алушылардың мотивациясын құруды қамтамасыз етеді, ең бастысы, туындайтын проблемаларды өз бетінше шешуге, мүмкіндік береді, өмірдегі жағдайларға байланысты, алынған білім мен іскерліктерді қашанда пайдалануға тура келеді. Электрондық оқулық жаңа материалды түсіндіру немесе өткенді бекіту кезінде тікелей қолданылады. Сонымен қатар айтарлықтай маңызды факт, мұндай көрнекі құралдар электронды түрде сақталады және көп орын қажет етпейді. Сондай-ақ, цифрлық білімдік ресурстар әрдайым дерлік үлестірмелі материалдар дайындау кезінде уақыт процесі жеткілікті болып табылатыны пайдалы болуы мүмкін. Мұндай жұмыс режимінде цифрлық білімдік ресурстарды пайдаланудың анимациялық және бейнеклиптер, дыбыстық файлдарды ойнату да пайдасы мол.

Цифрлық білімдік ресурстар бойынша тапсырмаларды орындау кезінде жобалау әдісі талап етілуі мүмкін. Бұл жерде анимация, бейне, дыбыстық сүйемелдеу, интерактивтік компоненттер, суреттер, кестелер, графиктер, диаграммалар, тіпті қарапайым мәтіндер, барлығы оқу материалдарының пайдалы кешені болып табылады. Атап өту қажет, цифрлық білімдік ресурстарында мұндай әдісті пайдалану оқушылардың таңдаған тақырыбына және пәнге деген үлкен қызығушылығын арттырады. Ал мұғалімге ең тиімді әдіс пәнаралық байланысты іске асыруға мүмкіндік береді. Цифрлық білімдік ресурстарды пайдаланудың психологиялық жағынан білім алушыларға тиімді, оқу материалын және жетістікке жетуге арналған қолайлы фон қажеттілігі.

Цифрлық білімдік ресурстар білім беру және сыныптан тыс іс-шаралар материалдарын қолдану, оқыту мен бекітудегі қиындықтарды жеңуге көмектеседі. Өйткені оқушылардың өз мүмкіндіктері мен қабілеттерін анықтауға мүмкіндік береді. Цифрлық білімдік ресурстар жұмыс кеңістіктігін арттырады, яғни оқушылар өзінің шығармашылық және танымдық белсенділігін дамытуы, өзінің ең жақсы жеке қасиеттерін жүзеге асыруы мүмкін, көбіне сол қабілеттері кейбір сабақтарда көрінбей қалып жатады. Мұның барлығы өз кезегінде оқыту қызметіне оң әсер етеді, табысқа қол жеткізу үшін қолайлы алғышарттар жасайды. Соңғы жылдар ішінде мектептерде цифрлық білімдік ресурстарды пайдалана отырып, тәжірибелік оқу сабақтарын өткізу көптеп кездеседі. Ұсынылған ресурстар білімді жандандыруға, танымдық қызығушылығын арттыруға, ағымдағы білімді бақылау және өзін-өзі тексеруге, тақырыпты бекітуде пайдаланылуы мүмкін.

Цифрлық білімдік ресурстарды қолдану формалары мен орындарын мұғалім өзі белгілейді, ол сабақтың мазмұны мен мақсатына байланысты. Оқыту кезінде компьютерді пайдалану ақпараттық ортаны құруға, баланы ынталандыратын қызығушылығы мен әуестенушілігін тудыруға мүмкіндік береді. Компьютер мұғалім мен оқушы арасындағы электрондық делдалға айналады. Ол оқыту процесін неғұрлым қарқынды, жарқын және айқын жасауға, әрбір оқушы үшін жеке-жеке қарқынмен оқытуды үйретуге мүмкіндік береді.

Цифрлық білімдік ресурстар оқушылардың пән бойынша үлгерімінің артуына септігін тигізеді; дербес өнімді іс-әрекет дағдыларын қалыптастырады; әр оқушыға табысқа жету үшін ықпал жасайды; сабақтарды қызықты және мотивациясын дамытады. Оқушылар ерекше шығармашылықпен жұмыс жасап, өз-өздеріне сенімді бола бастайды. Ақпараттық коммуникациялық технология электрондық есептеуіш технологиясымен жұмыс істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге, электрондық оқулықтарды, интерактивті құралдарды қолдануға, интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламасына негізделеді.