Цифрлық
қауіпсіздік: Бүгінгі әлемдегі маңызды аспектілер
Цифрлық қауіпсіздік — бұл ақпараттық жүйелер мен деректерді
қорғау, сондай-ақ кіру құқықтарын бақылау арқылы цифрлық
ресурстарды қауіптерден қорғау үдерісі. Бүгінгі күні ақпараттық
технологиялардың қарқынды дамуы мен интернеттің кеңінен таралуы
цифрлық қауіпсіздіктің маңыздылығын арттырды. Әрине, көптеген
салалар мен қызметтер цифрлық форматқа көшкен сайын, осы салаларда
орын алатын қауіптер мен тәуекелдер де күрделене түсуде.
1. Цифрлық
қауіпсіздіктің негізгі қағидалары
Цифрлық қауіпсіздік бірнеше негізгі қағидаға сүйенеді:
1.
**Құпиялылық (Confidentiality):** Ақпаратқа тек оған рұқсаты бар
адамдардың ғана қол жеткізуі қажет. Бұл деректерді шифрлау,
қауіпсіз кіру бақылаулары және құпия сөздерді қорғау арқылы
қамтамасыз етіледі.
2.
**Қолжетімділік (Availability):** Ақпарат пен ресурстарды
пайдаланушылардың қажетті уақытта қол жеткізуін қамтамасыз ету. Бұл
резервтік көшірмелер жасау және жүйелердің үздіксіз жұмыс істеуін
бақылауды қамтиды.
3.
**Целостность (Integrity):** Ақпараттың дұрыстығы мен тұтастығын
сақтау. Яғни, деректердің өзгертілмегендігі, бұрмаланбағандығы және
қол жетімді деректердің толықтығы.
2. Цифрлық қауіптер және олардың түрлері
Цифрлық қауіптер үнемі дамып отырады, сондықтан ұйымдар мен жеке
тұлғалар осы қауіптерге қарсы тұру үшін үздіксіз жаңарту мен жаңа
қауіпсіздік шараларын қолдануы қажет. Ең кең тараған цифрлық
қауіптердің кейбіреулері:
1.
**Вирустар мен зиянды бағдарламалар:** Бұл зиянды кодтар
компьютерлерге, мобильді құрылғыларға немесе желілік жүйелерге
еніп, ақпараттарды ұрлау немесе жүйелерді бұзу үшін
пайдаланылады.
2.
**Фишинг (Phishing):** Фишинг – бұл алаяқтықтың бір түрі, онда
қаскүнемдер электрондық пошта, мәтіндер немесе жалған веб-сайттар
арқылы пайдаланушылардың жеке деректерін алуға тырысады.
3.
**Кибершабуылдар (DDoS-атакалар):** Бұл шабуылдар көп санды
вирустар немесе боттар арқылы бір веб-сайтқа немесе серверге жаппай
сұраныс жіберу арқылы оның жұмысына кедергі келтіреді.
4.
**Рансомware (блокировка бағдарламалары):** Бұл зиянды
бағдарламалар компьютердегі немесе желідегі деректерді шифрлап, оны
шешу үшін ақша талап етеді.
5.
**Желіде жеке деректерді ұрлау:** Киберқылмыскерлер желіде өз
құрбандарын аңдып, олардың жеке ақпараты мен қаржылық деректерін
ұрлайды. Бұл ақпарат кейін басқа алаяқтық әрекеттер үшін
қолданылады.
3. Цифрлық
қауіпсіздік шаралары
Цифрлық қауіпсіздік шараларының дұрыс қолданылуы кез келген ұйым
немесе жеке тұлға үшін үлкен маңызға ие. Негізгі шаралар:
1.
**Антивирус бағдарламалары мен брандмауэр қолдану:** Бұл құралдар
зиянды бағдарламалар мен желілік шабуылдардан қорғауға
көмектеседі.
2.
**Құпия сөздерді басқару:** Құпия сөздер кешенді болуы керек (үлкен
және кіші әріптер, сандар мен арнайы символдар), және әртүрлі
аккаунттар үшін әртүрлі құпия сөздерді қолдану ұсынылады.
3.
**Қосымша аутентификация (2FA):** Екі факторлы аутентификация
жүйесі — бұл қауіпсіздіктің қосымша қабаты, ол пайдаланушының
тіркелгісіне кіру үшін екі түрлі әдіс қажет етеді.
4.
**Шифрлау:** Деректерді шифрлау әдістерін қолдану — бұл ақпаратты
ұрлаушылардан қорғаудың негізгі шарасы.
5.
**Қауіпсіз желі:** Wi-Fi желілерінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету
маңызды, өйткені ашық немесе қорғалмаған желілер хакерлер үшін оңай
мақсат болуы мүмкін.
6.
**Құралдарды жаңарту:** Барлық бағдарламалық қамтамасыз ету мен
құрылғыларды жаңарту жүйелі түрде жүргізілуі керек, өйткені
жаңартуларда жиі қауіпсіздікке қатысты түзетулер енгізіледі.
4. Қорытынды
Цифрлық қауіпсіздік бүгінгі қоғамда басты рөл атқарады. Әлем
цифрлық кеңістікке көшу барысында, біз жаңа мүмкіндіктерге ие
болсақ та, оған байланысты қауіптер мен тәуекелдер де көбейе
түсуде. Сондықтан қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін әрбір жеке
тұлға мен ұйым қауіптерге қарсы тұру үшін тиісті шаралар қабылдауы
қажет. Жаңа технологиялар мен қауіптерді түсіну және алдын алу
шараларын қабылдау цифрлық кеңістікте өмір сүру мен жұмыс істеудің
негізі болып табылады.
Цифрлық қауіпсіздік тек кәсіпорындар үшін ғана емес, жеке тұлғалар
үшін де маңызды аспект болып қала береді. Сондықтан оның
маңыздылығын ескеріп, ақпараттық қауіпсіздікке қатысты білім мен
дағдыларды дамыту әрбір адам үшін міндетті болуы тиіс.
