Цифровой аутизм деген не?

Цифровой аутизм деген не?

Ц ифровой аутизм — бұл термин, ол көбінесе адамдардың сандық технологияларға, әсіресе интернетке және әлеуметтік желілерге тым көп тәуелділігі мен олардың әсерінен туындайтын әлеуметтік және психологиялық өзгерістерді сипаттау үшін қолданылады. Бұл құбылыс адамдардың өзара байланысу қабілеттеріне, эмоцияларын түсінуге және әлеуметтік дағдыларды дамытуға әсер етуі мүмкін.

Цифровой аутизм ұғымы көбінесе адамдардың виртуалды әлемде болу арқылы шынайы әлеммен байланысын жоғалтуын немесе оған өте аз араласуын сипаттайды. Сонымен қатар, бұл жағдай психологиялық аспектілермен, оның ішінде әлеуметтік оқшауланумен, эмпатияның төмендеуімен және шынайы қатынастардың күрделенуімен байланысты болуы мүмкін.

Қазіргі таңда, бұл термин көбіне жасөспірімдер мен жастар арасында кеңінен талқыланады, себебі олар сандық технологияларды жиі пайдаланады және бұл олардың әлеуметтік және психологиялық дамуына әсер етуі мүмкін.

Міне, цифрлық аутизмге шалдыққан оқушыны анықтауға арналған 30 тест сұрағы, олардың жауаптары және талдау (анализ) әдісі.

? Тест сұрақтары (30 сұрақ)

Әр сұраққа "Иә" (1 балл) немесе "Жоқ" (0 балл) деп жауап беріңіз.

1. Жалпы әдеттер:

1. Күніне 4 сағаттан артық гаджет қолданамын.

2. Телефонсыз немесе планшетсіз өзімді жайсыз сезінемін.

3. Ұйықтар алдында және оянғанда ең алдымен телефонды тексеремін.

4. Сабақ кезінде де телефон қолданғым келіп тұрады.

5. Ата-анам немесе мұғалімдер телефонды аз қолдануды сұраса, ашуланамын.

2. Қарым-қатынас және әлеуметтік дағдылар:

6. Достарыммен кездескен кезде көбіне телефонда отырамын.

7. Шынайы қарым-қатынас орнына хабарлама жазуды жөн көремін.

8. Үйде отбасыммен бірге отырғанда көбінесе телефонмен айналысамын.

9. Адамдармен сөйлескен кезде көз байланысын сирек жасаймын.

10. Жаңа адамдармен танысу маған қиын.

3. Мінез-құлық және эмоция:

11. Гаджеттерді ұзақ қолданған соң ашуланып немесе мазасызданып қаламын.

12. Телефонымды жоғалтып алсам, қатты күйзелемін.

13. Гаджеттерсіз уақыт өткізгенде ішім пысады.

14. Телефонсыз демалу маған қиын.

15. Электронды ойындарға көп уақыт жұмсаймын.

4. Денсаулық және күн тәртібі:

16. Телефон қолдануым себепті ұйқым бұзылады.

17. Көзім жиі шаршайды, ауырады.

18. Телефонда ұзақ отырғаннан кейін мойным немесе арқам ауырады.

19. Сабаққа көңіл бөлуім қиын.

20. Ашық ауада серуендеуден гөрі гаджеттерді пайдаланғанды жөн көремін.

5. Оқу және шығармашылық:

21. Гаджеттерге тәуелділігім сабақ үлгеріміме әсер етеді.

22. Кітап оқуға уақытым жоқ немесе қаламаймын.

23. Гаджеттерсіз жаңа нәрсе үйрену қиынға соғады.

24. Бос уақытымда шығармашылықпен айналысуға ынтам аз.

25. Қағазға жазғаннан гөрі телефонда тергенді ұнатамын.

6. Әлеуметтік желілер мен ойындар:

26. Әлеуметтік желілерде көп уақыт өткіземін.

27. Лайктар мен пікірлер саны мен үшін маңызды.

28. Ойындарға немесе әлеуметтік желілерге тәуелді екенімді байқаймын.

29. Телефонсыз күні бойы жүрсем, өзімді жайсыз сезінемін.

30. Менде гаджеттерге тәуелділік бар деп ойлаймын.

? Жауаптарды талдау (анализ):

Жауаптарыңызды есептеңіз:

✅ Иә – 1 балл, Жоқ – 0 балл

? 0-5 балл: Гаджеттерді қалыпты қолданасыз, уайымдаудың қажеті жоқ.
? 6-15 балл: Сізде цифрлық тәуелділіктің алғашқы белгілері бар, гаджеттерді азайту қажет.
? 16-25 балл: Сіз цифрлық аутизмге жақынсыз. Телефон қолдану уақытын реттеген дұрыс.
? 26-30 балл: Сізде цифрлық аутизм белгілері анық байқалады. Маман кеңесі қажет!

Бұл тест оқушыларға цифрлық аутизм деңгейін анықтауға көмектеседі.

Цифровой аутизмнан шығу — оқушылардың сандық технологияларға деген тәуелділігін төмендетіп, шынайы өмірмен байланысын күшейту мақсатында қолданылатын түрлі әдіс-тәсілдер. Оқушыларға сандық технологияларды сауатты пайдалану мен әлеуметтік дағдыларды дамытуға көмектесу үшін бірнеше әдіс-тәсілдер ұсынылуы мүмкін. Төменде 30 жолды келтіремін:

1. Сандық детокс

Оқушыларға белгілі бір уақыт аралығында (мысалы, аптасына бір күн немесе бірнеше сағат) интернеттен және гаджеттерден аулақ болу. Бұл оларды шынайы өмірге қайта қосудың бір әдісі.

2. Табиғатта уақыт өткізу

Табиғатта серуендеу, таза ауада уақыт өткізу арқылы оқушылардың санасына жаңа тәжірибе мен эмоциялар әкелу.

3. Қоғамдық іс-шараларға қатысу

Оқушыларды әр түрлі қоғамдық іс-шараларға, волонтерлік қызметтерге қатысуға ынталандыру.

4. Кітап оқу

Оқушыларды кітап оқуға тарту, әсіресе олардың қызығушылықтарына сәйкес әдебиеттер таңдау. Бұл саналы, терең ойлау дағдыларын дамытады.

5. Жазу дағдыларын дамыту

Оқушыларға күнделікті жазу тапсырмаларын беру. Бұл өз ойларын еркін және жүйелі түрде білдіруге көмектеседі.

6. Жеке қызығушылықтарға негізделген хобби

Әр оқушының қызығушылықтарына сай хобби табу, мысалы, спорт, өнер, музыка немесе қолөнер.

7. Жаттығулар мен физикалық белсенділік

Физикалық белсенділікті арттыру, мысалы, спорттық секциялар немесе жаттығу жасауды ұсыну. Бұл дене мен ақыл-ойды сергітеді.

8. Әлеуметтік дағдыларды дамыту

Оқушыларды топтық жұмыстарға, пікірталастарға және әлеуметтік тренингтерге қатыстыру арқылы олардың әлеуметтік дағдыларын дамыту.

9. Кино немесе театр көру

Технологиялардан бөлек, мәдени іс-шараларға қатысу, мысалы, театрға бару немесе кино көру.

10. Ақпаратты таңдап алу дағдыларын үйрету

Оқушыларды интернеттегі ақпаратты сын көзбен қарауға және дұрыс ақпаратты таңдауға үйрету.

11. Реттелген экран уақытын енгізу

Гаджеттерді пайдалануға уақыт шектеулерін қою, мысалы, күніне 1-2 сағат қана интернетке кіріп отыру.

12. Отбасылық уақыт өткізу

Отбасымен бірге уақыт өткізу, мысалы, бірге ас әзірлеу, ойындар ойнау немесе серуендеу.

13. Шығармашылық тапсырмалар

Оқушыларға шығармашылық тапсырмалар беру, мысалы, сурет салу, өлең жазу немесе әңгіме құрастыру.

14. Танымдық ойындар

Танымдық ойындар, пазлдар, логикалық тапсырмалар арқылы оқушылардың ойлау қабілетін дамыту.

15. Оқушының жеке дамуын бақылау

Оқушының жеке жетістіктерін қадағалау және оны өз жетістіктеріне мақтан тұтуға ынталандыру.

16. Әңгімелесу дағдыларын үйрету

Оқушыларға бір-бірімен дұрыс әңгімелесуді үйрету, тыңдай білу және өз ойын нақты жеткізу.

17. Реальды кездесулер ұйымдастыру

Оқушыларды жеке кездесулерге немесе топтық шараларға шақыру, олардың нақты өмірде бір-бірімен байланысуына жағдай жасау.

18. Мақтау мен мотивация

Оқушылардың жақсы істерін мақтау және оларды алға жылжуға ынталандыру.

19. Техникалық шеберліктерді дамыту

Гаджеттерді сауатты пайдалану арқылы техникалық дағдыларды дамыту, бірақ оларды шектен тыс қолданбауға үйрету.

20. Ойындардың баламасы

Компьютерлік ойындарға балама ретінде көшеде ойнау немесе спорттық ойындар ұйымдастыру.

21. Өмірде тәжірибе жинау

Оқушыларды өмірде тәжірибе жинауға, мысалы, ас әзірлеуге немесе үй шаруасына көмектесуге шақыру.

22. Психологиялық тренингтер

Психологиялық тренингтер өткізу, олар арқылы оқушылар өз эмоцияларын бақылап, басқара алады.

23. Медитация және тыныс алу жаттығулары

Медитация немесе тыныс алу жаттығуларын оқушыларға үйрету, бұл олардың стрессті азайтуға және өзін-өзі тыныштандыруға көмектеседі.

24. Оқу құралдарын дұрыс таңдау

Оқулықтар мен оқу құралдарын таңдауда технологияны емес, дәстүрлі тәсілдерді қолдану.

25. Қолмен жұмыс істеу

Қолөнер, мүсін жасау немесе басқа да шығармашылық жұмыспен айналысу.

26. Қоғамдық пікірталастар ұйымдастыру

Оқушылар арасында маңызды әлеуметтік мәселелер бойынша пікірталастар өткізу.

27. Шығармашылық жобалар

Оқушыларға өздерінің жеке шығармашылық жобаларын жасауды ұсыну, оларды өз идеяларын іске асыруға ынталандыру.

28. Отбасылық жобалар

Отбасымен бірге түрлі жобаларды жасау, мысалы, аулада бақша егу немесе қолөнер бұйымдарын жасау.

29. Шеберлік сыныптары

Оқушыларға түрлі қолөнер немесе өнер сабақтарын ұйымдастыру, оларға жаңа дағдыларды үйрету.

30. Тәуелділікті анықтау

Оқушылардың интернетке немесе гаджеттерге тәуелділігін анықтау және онымен күресу үшін нақты шаралар қолдану.

Бұл әдістер оқушылардың өмірін теңгерімде сақтауға, олардың әлеуметтік дағдыларын дамытуға және шынайы өмірмен байланысын нығайтуға көмектеседі.