ДАРЫНДЫ ОҚУШЫЛАРМЕН ЖҰМЫС

Дарындылықты анықтау:

Міндеттері:

· Баланың жеке тұлғалық ерекшеліктерін дамыту, оны қоғамда өмір сүруге психологиялық тұрғыдан дайындау.

· Балалардың кәсіби және жеке даралық қабілетін анықтай алуына психологиялық –педагогикалық көмек көрсету.

Негізгі принциптері: Баламен жеке сыйластық және сенімді қарым-қатынас орнату.

Болжап отырған нәтиже: Оқу бағдарламасына сай білімді терең меңгерген, жеке шығармашылық қабілеті дамыған, ұлттық сана сезімі жетілген және ішкі жан дүниесін тануға, өзін өзгелермен салыстыра алатын, іс-әрекетке талдау жасай алатын, жоспарлау мүмкіндігі қалаптасқан тұлға.

Дарындылық анықтамасы:

· Іс-әрекеттің сәтті орындалуын қамтамасыз ететін қабілеттік істің өзара сәйкестік сапалығын айтады.

· Іс-әрекеттің жағдайдағы ерекшелігі, кеңінен қамтылған адам мүмкіндігі.

· Ақылдың потенциалы немесе интеллект. Оқуға, білімге жалпы танымдық мүмкіндіктер және қабілеті.

· Баланың табиғаты арқылы дамыған қабілет туралы.

· Таланттылық және адамгершілігінің жоғары жетістіктерге жеткізетін іс-шаралар.

Дарынды баланың сипаттамасы:

· Интелектуалды сферасы.

· Білімділік өрісі.

· Ойлау қабілеті ерекшесі тұрақты, қызығуы мол, кейде бір іспен айналысса тоқтай аламайды, өз ойын ерте жеткізеді.

Дарындылық үш параметрмен анықталады:

- Танымдық жеке дамуы.

- Психологиялық жеке дамуы.

- Физикалық дамуы.

Дарынды оқушыларды таңдау барлығы назар аударатын ерекшеліктер:

· Дарынды бала өзгеше және шапшаң ойлайды.

· Дарынды оқушылардың ішкі сезімі жағынан өзгешелігі:өте сезімтал, ықылас қойған нәрсесін, тақырыбын әр жерде негізгі мәселе етіп ұсынады.

· Дарынды оқушылардың физикалық тұлғадан ерекшелігі: дамудағы шапшаңдылық, ақындарша сөйлеуі, жиі-жиі ойға берілуі, қиял-күйінің басым түсуі.

· Әлеуметтік тұрғыдан ерекшелігі: адамгершілік сезімдерінің ерте дамып, жоғарғы моральдық қасиеттерге ие болуы.

Дарындылықты анықтағанда төмендегі факторларды ескеру керек:

· Жас ерекшелігі

· Тұлғалық ерекшелігі.

· Экспериментатордың тұлғалық ерекшелігі.

Дарынды балалармен жүргізілетін жалпы жұмыс жоспары: 1. Дарынды баланы іздеп табу және іріктеу

2. Тереңдетілген бағдарлама бойынша (жеке, топтық, жұптап) оқыту

3. Дарынды балалармен жүйелі түрде қосымша сабақтар өткізу

4. Проблемалық оқыту әдістерін пайдалана отырып оқыту. Ізденіс жұмыстарын (реферат, баяндама, сөзжұмбақтар, ребус, шығарма жазу, өлең шығару, т.б.) өз бетінше ізденіп оқуды ұйымдастыру, дамыту. Шаталовтың әдіс-тәсілін пайдалана отырып оқыту

5. Мектепішілік және аудандық пәндік олимпиадаларға, конкурс-сайыстарға, ғылыми-практикалық конференцияларға қатыстыру

6. Жаңа педагогикалық технологиялар элементтерін пайдалана оқыту

Дарынды балалармен жұмыс жүргізудің мақсаты:

- баланың шығармашылық қабілетін және өз бетінше шығармашылық ізденісін дамыту;

- пәнге терең қызығушылығын арттыру;

- оқушының әсерлілік сезімін қалыптастыру;

- оқушының белсенділігін арттыру мақсатында даму деңгейін, танымдық белсенділігін арттыра оқыту;

- жалпы білім -білік дағдыларын дамыта оқыту;

- білімнің бағасын арттыру;

Ғылыми білімді практикамен теориялық негізде жүзеге асыру.

Дарынды балаларды анықтау мен олармен жұмыс ұйымдастыру

І. Дайындық жұмыстары (кімдер жұмыс істейді)

1. Мектеп әкімшілігі не бірлестік мүшелері дарынды балалармен жұмыс жасауға қабілетті, шебер мұғалімдерді анықтау.

2. Мұғалімдерді қажетті құжаттармен қамтамасыз ету, дайындықтан өткізу, пікір алмасу шараларын белгілеу.

3. Қабілетті оқушылармен жұмыс жүргізетін мұғалімдер тобына жетекшіні бекіту не тағайындау.

4. Оқушылар дарындылығын анықтау шараларын ұйымдастыру (жарыс, байқау, емтихан, олимпиада, т.с.с)

5. Дарынды оқушылармен жұмыс бұрышын жабдықтау (кабинетін)

ІІ. Оқушылар арасынан қабілетті оқушыны анықтау (кіммен жұмыс істейді?)

1. Бастауыш сынып мұғалімдерімен кеңесе отырып қабілетті (өте ерекше) оқушылар тізімін алу.

2. Пән мұғалімдерімен (сынып жетекшілерімен) қабілетті не айрықша өнері, бейімі бар оқушыларды іріктеу.

3. Жыл сайын мектепішілік жарыстарда, олимпиадаларда, т.с.с байқауларда жеңімпаз оқушыларды топтастыру (бағытына қарай)

4. Білім деңгейінің стандарттық өлшемнен ерекшелігін (игеру қабілетін) анықтау.

Дарынды оқушыларды таңдау барлығы назар аударатын ерекшеліктер:

· Ø Дарынды бала өзгеше және шапшаң ойлайды.

· Ø Дарынды оқушылардың ішкі сезімі жағынан өзгешелігі:өте сезімтал, ықылас қойған нәрсесін, тақырыбын әр жерде негізгі мәселе етіп ұсынады.

· Ø Дарынды оқушылардың физикалық тұлғадан ерекшелігі: дамудағы шапшаңдылық, ақындарша сөйлеуі, жиі-жиі ойға берілуі, қиял-күйінің басым түсуі.

· Ø Әлеуметтік тұрғыдан ерекшелігі: адамгершілік сезімдерінің ерте дамып, жоғарғы моральдық қасиеттерге ие болуы.

Дарындылықты анықтағанда төмендегі факторларды ескеру керек:

Жас ерекшелігі

Тұлғалық ерекшелігі.

Экспериментатордың тұлғалық ерекшелігі.

Дарынды балалармен жұмыс істейтін мұғалімдерді іріктеудің негізгі принциптері

· Ø Дарынды балаларды оқыту жүйесінде мұғалім негізгі фактор болыптабылады.

· Ø Дарынды балалармен жұмыс істейтін мұғалімдерге жоғары талаптар қойылады.

· Ø Бастауыш сыныпта оқитын дарынды баламен кез келген мұғалім жұмыс істей алмайды.

· Ø Дарынды балалармен жұмыс істейтін мұғалімнің өзіндік «жағымды» Мені болуы керек.

(Өзін төмен бағалайтын мұғалім дарынды шәкірт алдында қорқыныш сезімінде болады.)

· Ø Табысты педагогикалық тәжірибесі болуы керек.

· Ø Эмоционалдық тұрақтылық.

· Ø Мақсатқа жетуге ұмтылу.

· Ø Шығармашылық бастама.

· Ø Мұғалімнің кәсіби компетенттілігі арнаулы теориялық дайындығының тәжірибемен тығыз ұштасуына негізделеді.

· Ø Арнаулы бағдарлама құруды өзгелердің тәжірибесіне сүйену үшін арнайы бағдарламен таныс болуы керек.

· Ø Өзге пәндерден қажетін ала білу.

· Ø Дарынды баламен мұғалімнің ділі бір болған дұрыс.

Дарынды балалармен жұмыс істейтін мұғалімнің жеке басының қасиеттері:

· Ø Мейірімді, сезімтал.

· Ø Дарынды балалар психологиясы, ерекшелігін біледі, олардың қызығушылығы мен қажеттілігін сезеді.

· Ø Интеллектуалды даму деңгейі жоғары.

· Ø Қызығушылығы мен икемі кең.

· Ø Педагогикалық мамандығынан өзге де білімі бар.

· Ø Дарынды балаларды оқытумен байланысты түрлі міндеттерді орындауға әзір.

· Ø Белсенді.

· Ø Әзілқой (бірақ сарказм қажет емес)

· Ø Өзінің көзқарасын өзгертуге, үнемі өзін жетілдіруге дайын.

· Ø Өзіндік жеке әлемтану.

· Ø Өмірге төзімді, дені сау.

· Ø Жоғары оқу орнынан кейін дарынды балалармен жұмыс жөнінде арнайы дайындығы болып, әлі де арнайы білімді ашуға дайын болу.

Дарындылық ұстанымы

· Сен « білуге міндеттісің» дегеннің орнына, « Сенің қолыңнан келеді!» ұстанымы;

· Белгілі жағдайдан, белгісіздікке бетбұрыс жасау қағидасы;

· Іс -әрекеттің нәтижесіне емес, сол нәтижеге жету барысындағы қуаныш!

· Баланың қиялын ұштай отырып, сұрақ қоя білуге үйрету!

· «Қателеспейтін адам болмайды» қағидасына үйрету!

· Болашаққа бейімдеу;

· Дамыта оқыту;

· Жеке ғана емес, әлеуметтік ойлау қабілетін дамыту!

Дарынды балаларға арналған бағдарлама талаптары:

· Ø Дарынды оқушының коммуникативтік әрекеттерінің негізгі түрлерін қалыптастыру;

· Ø Өз мүмкіндіктерін сезініп, өзге адамдардан жеке ерекшеліктерін түсіне білу қабілеттерінің дамуына әсер ету;

· Ø Зерттеу жұмыстарын жүргізу тәсілдерін қалыптастыру;

· Ø Шығармашылық ойлау қабілеттерін арттыру;

· Ø Тілдік білім жүйесін сөйлеу әрекеттерінде қолдану т.б.

-

Дарындылықтың бірден бір белгісі

- Дарынды баланың күнделікті өмірінде болып жатқан түрлі іс-әрекеттің ерекшелігін педагогикалық бақылау әдісін қолдану арқылы анықталады.

- Дарындылық тағылымы-даналықтың, ғұламалықтың, құдіреттіліктің, адамгершіліктің кәусар тамшысы, ағынды тасқыны, дария көлі, мұхиты.

“Дарынды балалар” бағдарламасының жұмыс бағыттары:

І. Дарынды балаларға арналған қосымша оқу бағдарламаларын, тест тапсырмаларын және түрлі бақылау жұмыстарының мәтіндерін дайындау.

ІІ. Диагностика жүргізу.

ІІІ. Дарынды балалардың шығармашылық потенциалын жүзеге асыруда жағдай туғызу.

ҮІ. Дарынды балалардың шығармашылық қабілетін дамыту.

Ү. Дарынды балалардың шығармашылық дамуының негізгі көзі-ынталандару іс-шараларын өткізу.

ҮІ. “Дарынды балалар” мәселесі бойынша мұғалімдермен ғылыми-әдістемелік іс-шаралар ұйымдастыру.

Тақырыбы: Дарынды балалармен жүргізілетін түзету – дамыту жұмыстары (Психокоррекционно-развивающая работа)

Мақсаты: Белгілі жастағы баланың психологиялық қасиеттерін коррекциялау, дамыту және жетілдіру, қабілетті толық ашуға психологиялық көмек көрсету. Психокоррекция дегеніміз - адамның мінез-құлқы мен психологиялық қасиеттерін өзгерту мақсатымен оған арнайы әсер етіп, оның шытырман жағдайдағы өзін-өзі ұстау стилінің ыңғайсыздығын көрсетіп, бұл жағдайдан шығу жолын бірге іздеп табу

Психокоррецияның мақсаты – баладағы психикалық даму заңдылықтарын түсіне отырып, үлкендермен серіктесе жүргізілетін белсенді әрекет түрі. Психокоррекциялық мақсат үш бағытқа негізделеді: 1. әлеуметтік даму жағын ықшамдау. 2. балада жетекші іс-әрекет түрлерін дамыту. 3. жас және психологиялық жаңа білімді қалыптастыру.

Психокоррекцияның негізгі міндеттері: Жеке бас дамуының қажетті когнитивті (ақыл-ой), эмоционалды және мінез-құлықтық өрістер бірге қарастырылады. Субъектінің мәдени және жас ерекшелігі ескеріле отырып, ішкі ресурстарды белсенділеу болып табылады.

Психокоррекциялық жұмыстарды жүргізу жағымды тәжірибе жинақтау мақсатында құрылуы және жүзеге асырылуы қажет. Психокоррекциялық жұмыстың кезеңдері: 1. Психокоррекцияға нанамнез (ақпарат) жинақтау; А) әңгімелесу

Б) психодиагностика 2. Психологиялық диагноз қою (жас мөлшері мен әлеуметтік мәдени ерекшелігін ескерту) 3. Ықтимал немесе шартты – қалыпты болжам қою. 4. Психокоррекцияның іс-шараларды жоспарлау (таяудағы даму аймағын ескерту) 5. Психокоррекциялық іс-шараларды жүзеге асыру. 6. Коррекциялық жұмыстың нәтижесін бағалау. 7. Мәселенің қайталанбауын алдын алу. Дарын дегеніміз – адам бойында негізінен ана сүтімен, ата тегімен даритын құбылыс екенін өмір тәжірибелері дәлелдеп отыр. Дарын – адамның белгілі бір дүниеге психологиялық қабілеттілігі. Осы қабілетті дер кезінде анықтап. Оны одан әрі дамта білу қажет. Мектеп психологтары сынып жетекшілерімен бірігіп, әр түрлі диагностикалық зерттеу жұмыстарын жүргізу арқылы мәселесі толық шешпейтінімен, әр баланың қабілетін, болашақ бағытын анықтауға, оның дарындылығының дамуына мүмкіндік береді.

Дарынды балаларда болатын ерекшеліктер:

1. Пәнге деген қызығушылық өте жоғары деңгейде.

2. Құбылыстар мен пәндер арасындағы байланысты қабылдай алу және сәйкес тұжырымдар жасау

3. Жақсы есте сақтау.

4. Сөздік қоры үлкен

5. Дайын шешімді қабылдамау.

Дарынды балаларда төмендегі қабілеттерді дамыту қажет:

1. Танымдық қабілеттері: - үлкен көлемді ақпаратқа ие болу; - үлкен сөз қоры; - себеп-салдық байланыстарды табу; - қорытынды жасай алу; - күрделі мәселелерді шешуге қатысу; - күрделі идеяларды қолға алу; - қарама-қайшылықты түсіне білу; - жағдайларды талдау; - талқылай алу; - процестердің өзін және нәтижесін бағалай алу; - идеяларды практикада қолдану; - өз ойын сынай алу; - бәрін білгісі келушілік.

2. Шығармашылық қабілеттіктері: - тәуекелдікке бару; - ойлау мен іс-әрекеттің жылдамдығы; - тез ойлау;

- жаңа нәрсе ойлап таба алу; - бай фантазия; - күрделі заттарды қабылдай алу; - эстетикалық құндылықтар; - дамыған интуиция.

3. Эмоционалды ерекшеліктері: - басқаларды сыйлау; - басқа адамдардың ерекшеліктерін сыйлау; - өзін-өзі талдай алу; - сынға шыдау; - тапсырмаларды орындауда алған бетінен қайтпастығы; - ойлау мен іс-әрекеттерінде еркіндігі; - әзілкештік; - мораль проблемаларын талдай алу; - өз күші мен қабілетіне сенімі; - ішкі сезім

Дарынды балалармен жұмыс істейтін мұғалімдерге кеңес:

1. Баланың бейімдік жақтарына қарай сабақ жоспарын құру.

2. Ең күрделі сұрақтарға берілетін кеңестердің тақырыбын анықтау.

3. Баланы тексеру формасын таңдау (тест, сұрақтар, т.б.)

4. Балаға берілетін мәліметтер:

1. Тақырып аты.

2. негізгі сұрақтар

3. термин сөздер

4. әдебиеттер тізімі

5. бақылау түрі

6. өзін-өзі тексеруге тапсырмалар

5. Нәтижелерді талдау үшін кесте құру керек

1. пән 2. кеңестің уақыты мен күні 3. негізгі қаралатын мәселелер 4. бағдарлама бойынша қосымша сұрақтар 5. іс жүзінде кеткен уақыт 6. бағдарламаға кірмеген қосымша сұрақтар 7. анықталмаған сұрақтар 8. уақыттан ауытқу себептері. Ойлау процесін дамытуға арналған жаттығулар: Танымдық процестерді түзету және дамыту тренингі: (орта және жоғары буын оқушыларына арналған) 1.«20 сөзді есіңде сақта» 1 минутта 20 сөз оқылады да, сол сөздерді еске сақтау ұсынылады

Сөздерді бірақ рет оқу керек: 1. сүлгі

2. қоян 3. теледидар 4. шам 5. жүзім 6. шелки 7. тесік 8. шемішке 9. дәрі 10. көңіл-күй 11. фантик 12. парта 13. ұя 14. жылан 15. қияр 16. күн 17. түбір 18. сағат 19. қалып 20. шелек

Сөздерді естеріңізге түсіріп жазыңыздар, сөз ретін шатастырмауға тырысыңыздар. Жауабыңызды тізіммен салыстырып. Тексеріңіз. Егер сөз жоқ болса немесе өз орнында тұрмаса – қате деп біліңіз. Қателерді санаңыз. Неше ұпай жинағаныңызды қараңыз

Қате жоқ – 10 ұпай 1-2 қате жоқ – 9 ұпай 3-4 қате жоқ – 8 ұпай 5-6 - 7 ұпай 7-8 - 6 ұпай 9-10 5 ұпай 11-12 4 ұпай 13-14 3 ұпай 15-17 2 ұпай 18-20 1 ұпай 2.«Сөйлемді аяқта» ойыны. Мақсаты: Балада ойлауды дамыту. Нұсқау: Балалар шеңбер бойына отырады. Жүргізуші балалардың біреуіне допты лақтырып, сөйлемнің басын айтады. Допты тосып алған бала сөйлемді аяқтап, допты жүргізушіге кері лақтырады. Егер бала екі рет сөйлемді аяқтай алмаса, ойыннан шығады.

Сөздердің нұсқауы: Лимон ащы, ал қант ............ Шөп жасыл, ал аспан ............ Адамда екі аяқ, ал итте .