Дарынды оқушылармен жұмыс, қазақ тілі мен әдебиеті

Жеке оқушымен жұмыс

дәптері

Пән:__________________________

Оқушының

аты-жөні_____________________

Сыныбы:______________________

Пән мұғалімі:__________________

6 сынып. Қазақтілі

Дарынды оқушымен жұмыс жоспары

№	Мазмұны	Мерзімі
1	Сөз тұлғасы	1
2	Сөз тұлғасы	1
3	Дара және күрделі сөздер	1
4	Дара және күрделі сөздер	1
5	Біріккен сөздер	1
6	Біріккен сөздер	1
7	Қос сөздер	1
8	Қос сөздер	1
9	Қысқарғансөздер және тіркесті сөздер	1
10	Қысқарғансөздер және тіркесті сөздер	1
11	Атауыш, көмекші, одағай сөздер	1
12	Зат есім	1
13	Зат есім	1
14	Сын есім	1
15	Сын есім	1
16	Сан есім	1
17	Сан есім	1
18	Есімдік	1
19	Есімдік	1
20	Етістік	1
21	Етістік	1
22	Етіс	1
23	Етіс	1
24	Есімше	1
25	Есімше	1
26	Көсемше	1
27	Көсемше	1
28	Тұйық етістік	1
29	Үстеу	1
30	Үстеу	1
31	Еліктеу сөз	1
32	Одағай	1
33	Көмекші есімдер. Көмекші етістіктер	1
34	Шылау	1

1.СӨЗ ТҰЛҒАСЫ

1.Төмендегі сөздерден туынды сөз жаса.

Ал, қой, ай, бақ, соқ, қыз, жаз, қыс.

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Төмендегі сөздерден түбірлес сөздер жаса.

Ес, тоқ, жай, тай.

ген

ме

Үлгі: көрші

ік

пе

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.«Менің қалам» деген тақырыпта мәтін құра және сөздердің түбірін тап.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. СӨЗ ТҰЛҒАСЫ

1.Мәтіндегі сөздерден қосымшаларды тап, оларды жұрнақтың түріне қарай ажыратып, сөз таптарына қарай талда.

Әмірқандай әнді ешкім сала алмайды. Жай жүргенде Әмірқанды ешкім де елемейді. Әмірқан ән салса, сонда кім екенін білесің. Ән салса ол өзін-өзі ұмытады, әннің әуеніне төңкеріледі, оның дауыс көмейінен шықпайды, жүрегінен шығады.(Ж.Аймауытов)

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Көп нүктенің орнына тиісті қосымшаны қойып, туынды сөзді түсіндір.

Бақа көлін... патша,

Балық суын... патша,

Жігіт елін... патша.

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. «Гүлденген Астана» деген тақырыпқа мәтін құрап, оны тұлғасына қарай талда.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. ДАРА ЖӘНЕ КҮРДЕЛІ СӨЗДЕР

1. Көп нүктенің орнына тиісті күрделі сөзді қойып, қалай жасалғанын түсіндір, біріккен сөздердің астын сыз.

Жеткенше соныменен Көкшетауға,

Ала алмай ... сұрап сауға,

Қалың қол Бурабайдың сағасына

Кеп қонды, бітім қылмақ, талас дауға.

Түбектей айнала тау - берік қорған,

Қаптаған тау мен тасты ... орман,

Бурабай жағасында Оқжетпес шың,

Жағалай сол жерге әкеп әскер қонған.

(С. Сейфуллин)

2. Мәтіндегі негізгі және туынды түбірден жасалған сөздерді тауып, қосымшаларын түрлеріне қарай талда.

Қазақ жұтқа, ашаршылыққа ұшырады. Оның ауыртпалығы, өлімі, шығыны, қайғысы, зардабы қандайлық болды?

Төңкерістің жақсы жақтары, еңбекшілер қожалығы, сот, оқу, мектеп, әйел теңдігі, жер алу, кедей баласы оқуға ұмтылу, жұмысшылар, ортақшылдар, жастар ұйымдары, жетімханалар олардың ісі, міне, осыларды келістіріп суреттеген жазушылар бар ма?(Ж.Аймауытов).

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.«Туган жер» тақырыбына өлең шығарып көр.

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

4.ДАРА ЖӘНЕ КҮРДЕЛІ СӨЗДЕР

1.Жұмбақтардың шешуін тауып, қос сөздерді түрлеріне қарай ажырат.

а) Құшақ-құшақ мақта жүр,

Құлап қалмай шаққа жүр.

ә) Жардай дәулер соғысып,

Жарқ-жұрқ етіп оқ ұшты.

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Қазақстандағы біріккен сөзден тұратын жер-су аттарын тауып, олар туралы білетін өлеңіңді жаз.

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Қысқарған сөздерге байланысты мәтін құрап, дара сөздердің астын сыз.

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. БІРІККЕН СӨЗДЕР

1.Төмендегі сөздерден біріккен сөз жаса.

Алтын, күміс, нұр, бақыт, ай, күн, еш.

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Біріккен сөзден тұратын, жер-су аттарын жаз.

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.«Жақсы ән мен тәтті күй» деген тақырыпқа ойтолғау жаз. Ішінде біріккен сөзден тұратын ән мен күйлер болсын.

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. БІРІККЕН СӨЗДЕР

1.Сөйлемнен біріккен сөзді тауып, дара сөздердің түбірін, қосымшаларын ажырат.

- Әне, анау түрған Арпабай, Есбике мына Қамбардың әке-шешесі. Кәмешім мен Құсбегім менің балам!

Баяғыда Қондыбай деген байдың қонысы екен.(М.Әуезов)

_________________________________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Өлеңнен біріккен сөздердің астын сызып, аталған тұлғалар туралы білетініңді жаз.

Әйтеке мен Төле, Қазыбек бастаған,

Қабанбай мен Бөгенбайлар қостаған.

Ордабасы тауында үлкен жиын боп,

Жоңғарларға қарсы ұран тастаған.

Бастарына «темір қазық жастаған»,

Қалың жаудан қорқып әсте саспаған.

Сырым менен Амангелді, Жанқожа,

Кенесары көтеріліс бастаған.

(А.Имантаев)

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Төмендегі мақал-мәтелдерге өз пікіріңді білдір.

а) Алтын көрсе періште жолдан таяды.

ә) Атың шықпаса, жер өрте.

б) Байдан үмітсіз - құдайдан үмітсіз.

в) Өзіңде жоқ болса, әкең де жат.

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. ҚОС СӨЗДЕР

1.Антоним болатын қос сөздерді теріп жаз, түрлеріне қарай ажыратып, оларға сөйлем құра.

Ағыл-тегіл, сай-сала, әке-шеше, бала-шаға, кәрі-жас, абысын-ажын, қыз-бозбала, іші-сырты, тап-таза, ащы-тұщы, қап-қара, жуан-жіңішке.

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Әңгімені ары қарай өзіңше жалғастыр, ішінде қос сөздер болсын.

Маңдай тер

Хамит атасымен әңгімелескенді ұнатады. Балабек қария көп жыл бойы сушы болған. Қазір құрметті демалыста. Сонда да үйде отырғанын көрмейсің. Хамитті ертіп, үй жанындағы бақ ішіне жеміс егіп жүргені. Ешқашан шаршамайды.

- Ата, «маңдай тер» деген не? - деп сұрады бірде Хамит.

(Б.Досымов)

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Ішінде қос сөздері бар жаңылтпаш шығарып көр.

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8. ҚОС СӨЗДЕР

1.Сөйлемнен қос сөздерді тауып, түрлеріне қарай ажырат.

- Жылқысы егіннен шықпай тұрып, қазір ғана жүген-ноқта, арқан-баумен барындар да, таңдап-таңдап жүріп тура отыз құр атын ұстап әкеліңдер.

(М. Әуезов)

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Бір-біріне синоним болатын қос сөздер жаз.

Үлгі:Тұс-тұсынан - жан-жағынан, тап-тапал - ап-аласа

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Қос сөздерді қатыстырып «Алматының алмасы» атты тақырыпқа ойтолғау жаз.

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

9. ҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕР ЖӘНЕ ТІРКЕСТІ СӨЗДЕР

1. Төмендегі қысқарған сөздерге сөйлем құра.

10 мм, 2 кг, 20 га, 10 т.

_________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Төмендегі сұрақтарға жауап жаз.

а) Қазақстанда қандай жоғары оқу орындары бар?

_________________________________________________________________________________________________________________________________

ә) Қысқартып жазуға болатын қандай мемлекеттерді білесің?

_________________________________________________________________________________________________________________________________

б) Қысқартылып жазылатын техника түрлерін ата.

_________________________________________________________________________________________________________________________________

3. «Есіл жағасындағы қала» деген тақырыпқа тіркесті, қысқарған сөздерді кірістіріп шығарма жаз.

_______________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________

10. ҚЫСҚАРҒАН СӨЗДЕР ЖӘНЕ ТІРКЕСТІ СӨЗДЕР

1.Көп нүктенің орнына тиісті тіркесті қой.

Мен таңқы мұрын, бадырақ көз, шұнақ құлақтау, жарбақылау, кірпі шаш, қырыс маңдай,.................... жігітпін. Жасым ..................... Олар күліп жарқылдап отырғанда төрде жатқан .............,.................., қара мұрт орыс оянып қырынан жатып, Ақбілекке көз салды.(Ж.Аймауытов)

2.Төмендегі тіркесті сөздерді бір бөлек, сөз тіркесін бір бөлек жаз.

Сары ала, он жеті, жасыл жапырақ, көкшіл көйлек, қара сұр, күлім көз, қызық кітап, ұзақ жол, зат есім, үлкен үй, қоян жүрек, ақ қағаз.

Тіркесті сөздер	Сөз тіркесі

3.«Кім болам деген?» тақырыпқа қысқарған сөздер келтіріп, шағын шығарма жаз.

_______________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________

11. АТАУЫШ, КӨМЕКШІ, ОДАҒАЙ СӨЗДЕР

1.Жұмбақтың шешуін тауып, одағайдың астын сыз.

Қайда екен деп ақылдым,

«Ауқау-ауқау-ауқаулап»,

Қай төлді мен шақырдым?

Шұнтыңдаған неме деп,

«Шөре-шере-шөрелеп»,

Қай төлді мен шақырдым?

«Құрау-құрау-кұраулап»,

Қай төлді мен шақырдым?

(Ә.Ахметов)

2.Үш санға арналған асыл сөздерді жалғастырып жаз.

а) үш жұрт: _______________________________________________________

ә) үш ғайып:_______________________________________________________

б) үш арсыз:_______________________________________________________

в) үш даусыз:______________________________________________________

3.«Астана – қазақстандықтардың тәуелсіздігі мен бірлігінің символы» деген тақырыпқа жазып, көмекші сөздерді тап.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

12. ЗАТ ЕСІМ

1.Мәтінді ары қарай ғалым болып жауап беріп, өз ойыңша жалғастыр. Ішіндегі жалпы есімдерді тап.

Балалар мен ғалым

Екі бала келе жатып бір кітап тауып алыпты. Бірінші бала:

- Бұл кітап менікі, неге десең, мен сенен бүрын көрдім, - дейді. Екінші бала:

- Жоқ, бұл кітап менікі, неге десең, мен сенен бұрын жерден көтеріп алдым, - дейді. Екі баланың таласының үстінен шыққан ғалым оларға:

(С.Көбеев)

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Мақал-мәтелдердің жалғасын жазып, ішіндегі зат есімдерді тап және оларды жасалу жолына қарай талда.

а) Ақыл азбайды,

...............................

ә) Тіл тас жарады,

...............................

б) Көп іздеген адам

...............................

3. «Менің қалам» деген тақырыпта шығарма жаз

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

13. ЗАТ ЕСІМ

1.Мақал-мәтел жазып, мағынасын түсіндір. Ішінен зат есімді тап.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Мәтіннен негізгі, туынды, күрделі зат есімдерді теріп жаз.

Бекболат ауыз үйге кіргенде төргі үйдегі «төрелер» қызу-қызу айтысып жатыр еді. Бір мезетте Бекболаттың құлағы «Матайдың Әбені», «Мұқаш» деген сөздерді шалып қалды. Мұқаш - кәдімгі Ақбілекті шығарып беретін Мұқаш.(Ж.Аймауытов)

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

3. «Атамекен» деген тақырыпта шағын шығарма жаз. Мақал-мәтелмен өрнекте. Ішінен зат есімдерді тап.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

14. СЫН ЕСІМ

1.Төмендегі сын есімдерді сапалық, қатыстық сын есімдерге ажыратып жаз.

Таулы, орманды, ақшыл, үлкен, баласы, көкшіл, қысқа, әзілқой, сулы, майлы, боз, ащы, төзімді, қайратты.

Сапалық сын есім	Қатыстық сын есім

2.Мөңке би Сырымға үш сұрақ қойыпты, Сырым болып жауап бер және ішіндегі сын есімдерді тап.

- Таудан биік не бар?

- Судан терең не бар?

- Оттан өткір не бар?

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

3.«Менің сүйікті кейіпкерім» деген тақырыпқа шығарма (оқыған әдеби кітабың бойынша) жаз.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

15.СЫН ЕСІМ

1.Мақал-мәтелдегі көп нүктенің орнына тиісті қосымшаны қойып, мән-мағынасын айт, ішіндегі қатыстық, сапалық сын есімді тауып, қалай жасалып тұрғанын түсіндір.

а) Ұлтарақ... жер болса да,

Ата қоныс жер қымбат.

Ат төбелін... болса да,

Туып өскен ел қымбат.

ә) Туған жердің торғайы,

Тұрымтай... көрінер.

Құлыны тай... көрінер,

б) Құртақан торғай да,

Өз ұясын қорғайды.

в) Туған жердің күні де ыстық,

Түні де ыстық.

2.Төмендегі сын есімдердің синонимін жаз. Оларды жасау жолына, мағынасына қарай талда.

Ақылды, келбетті, еріншек, аласа, қайратты, салмақты, мейірімді, жағымпаз.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Қазыбек жас кезінде қасына біраз жолдас ертіп, Төле биге сәлем бере барады.

Әңгіменің бір кезегінде аға биден:

- Алысыңыз қандай? - деп сүрайды.

- Алысым жақын болды, - деп жауап береді Төле.

- Тәттіңіз қандай болды?

- Тәттім шырын болды.

- Несиеңіз қандай?

- Несием, шүкір, өніп жатыр.

Бұл әңгіменің мәнісін Қазыбектің қасына еріп барған жолдастары да, келгенде олардан естіген өз әкесі де түсінбейді.

Шешуін Қазыбектің өзі таратып айтып береді:

Тапсырма: Қазыбектің орнына жұмбақтыц шешуін айт. Өзің осындай жұмбақ шығар.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

16. САН ЕСІМ

1.Сан есімнің 6 түрлі мағыналық тобына мысалдар жаз.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Мақал-мәтелдегі көп нүктенің орнына тиісті сан есімдерді қой. Оларды құрамына қарай ажырат. Мағыналарын түсіндір.

а) ......................тәуекел бұзады.

......................... қайғының қаласын.

................. жылы сөз бітірер

................... көңілдің жарасын.

ә) Жігітке ............... өнер де аз.

б) Елгезек .................... екі айтқызбайды.

в) ... жұрттың тілін біл, ............. түрлі білім біл.

3. «Ұлық болсаң кішік бол» деген тақырыпқа өз пікіріңді жаз.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

17. САН ЕСІМ

1.Мәтіндегі есептік сан есімдерден реттік, болжалдық сан есім жасап жаз.

Америка Құрама Штаттары Лингвистика институтының жуырда жүргізген зерттеулерінің нәтижесі бойынша, бір тілде сөйлейтіндердің саны жағынан ең көп тараған тіл - қытай тілі екені көрінеді. Бұл тілде 844 миллион адам сөйлейді екен. Ағылшын тілінде - 437 миллион, хинди тілінде - 338 миллион, испан тілінде 331 миллион адам сөйлейді.(«Қазақ күнтізбесінен»)

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________

2.Мақал-мәтелдегі көп нүктенің орнына тиісті сан есімді қой және құрамына, мағынасына қарай ажыратып жаз.

а) Елдің көзі - ...............

ә) Әуелгі байлық - денсаулық,

.............. байлық - ақ жаулық,

.............. байлық - он саулық.

3.Сан есімнің матнасына қарай түрлерін қатыстыра отырып, «Елімнің ертеңі» деген тақырыпқа ойтолғау жаз.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

18. ЕСІМДІК

1.Мақал-мәтелдердегі көп нүктенің орнына тиісті есімдікті қой және мақал-мәтелдің мәнін аш.

а) Ел-елдің ............ жақсы,Нары ................. лайық.

Өз елің бәрінен жақсы.Жаман болар жігіттің,

ә) Адам болар жігіттің....... жұмысқа қыры жоқ.

Жары ............ лайық.б) Атаңа не қылсаң,

Керуен бастар жігіттің,Алдыңа ............келер.

2.Жұмбақтағы есімдікті тап, ішінде есімдігі бар жаңылтпаш құрастырып жаз.

Біз, біз, біз едік,

Біз бір байдың қызы едік,

Бір қасықтан су ішкен,

Жүз жиырмадай кыз едік. (М.Мақатаев)

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

3.«Жеті атаңды білесің бе?» деген тақырыпта есімдіктің жеті түріне мысал келтіре отырып, өз пікіріңді жаз.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

19. ЕСІМДІК

1.Өздік, жалпылау, белгісіздік, болымсыздық есімдігін жаз. Өлеңдегі көп нүктенің орнына тиісті есімдікті қойып, есімдіктің қай түрі екенін ажырат.

Жақсыға ............... де жаттығы жоқ,

Көреді ................... де ....................... баласындай.

Жамандар өсек-аяң айтып жүрер,

....................... білмесе де қылмысын-ай.(С.Аронұлы)

2.Жұмбақтағы есімдікті тап, жұмбақты шеш, есімдікті қатыстырып, жұмбақ шығарып көр.

Бір тауды мекен еткен отыз бөрі,

Он кісі отызының жұмыскері.

Сол таудың ортасында бағылан қозы,

Масайрап секіреді әрі-бері.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

3.«Менің сүйікті әншім» деген тақырыпқа есімдіктерді қатыстыра отырып өз пікіріңді білдір.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

20. ЕТІСТІК

1.Мақал-мәтелдегі көп нүктенің орнына тиісті сөзді қойып, етістікті жасау жолына қарай талда және мақал-мәтелдің мән-мағынасын түсіндір.

а) Бармын деп ...........................,

Жоқпын деп ............................

ә) Жерді теппе,

Елді ........................ .

б) Аталы сөзге,

Арсыз жауап .................

2.Төмендегі етістіктерге синонимдер жаз.

Келді, әлсіреді, арашалау, ақылдасты, шегеру.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Оқыған әдеби шығармаң бойынша, ұнатқан кейіпкеріңе мінездеме жаз.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

21.ЕТІСТІК

1.Төмендегі сөз таптарынан етістік жаса және осы сөздерді қатыстыра отырып, шағын мәтін жаса.

Көк, гүл, су, тас, таза, тал, ес, жас.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Жұмбақтың шешімін тап, ішіндегі етістіктерді құрамына қарай талда және жұмбақ шығарып көр.

Үш қазық, екі желі, тоғыз ноқта,

Теңселіп тербеледі, адам соқса.

Шешен тіл, сөзге жүйрік болғанымен,

Не пайда, үндемейді адам жоқта.

3.Төмендегі мәтіннен етістіктерді тап, мәтін қандай шығармадан алынғанын және шыгарма, оның авторы туралы жаз.

Қонақтар қымыз ішіп болып, енді қоштасарға келгенде Ұлжан Барласқа қарап, бір сөз айтатындай пішін білдірді. Қонақтар іркіліп қалған еді.

- Мынау балам оқудан қайтқалы сүле науқас боп, арыла алмай қойып еді. Сендер келгелі жақсы сөздеріңмен ем әкелгендей болдыңдар. Қадамы құтты қонақ болдыңдар, - деді.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________

22. ЕТІС

1.Өзгелік, ортақ етістің жұрнақтарын жаз және төмендегі өзгелік етісті ортақ етіске, ортақ етісті өзгелік етіске айналдырып, сөйлем құра.

Жаздыр, қаздыр, қайнаттыр, толтырт, сыпырыс, қойыс, бағыс, суғарыс.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Мақал-мәтелдердің жалғасын жазып, мән-мағынасын түсіндір және ішіндегі етістіктерді тауып, оларды етіс түрлеріне айналдыр.

а) Ұрыс ырысты қашырар.

............................................

ә)Жүк ауырын нар көтереді,

............................................

б) Ерді қорласаң, састырар,

............................................

в) Ер бір рет өледі,

............................................

3.«Суретші қыс» деген тақырыпқа шағын шығарма жаз.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

23. ЕТІС

1.Мақал-мәтелдегі көп нүктенің орнына тиісті сөзді қой. Етістіктерді тауып, олардан етістіктің төрт түріне де мысал келтір.

а) Жақсы ............... аузынан гүл төгіледі,

Жаман сөйлесе, аузынан жын.............

ә) Білім іздеген .............., бүлік .............. өшер.

б) Айнаға үйір бойын ...............,

Халыққа ............... ойын түзейді.

2.Өлеңді ары қарай жалғастырып, ішіндегі етістіктерді тауып, түбір мен қосымшаларын ажыратып жаз.

Әсемпаз болма әрнеге,

Өнерпаз болсаң арқалан.

Сен де бір кірпіш дүниеге,

Кетігін тап та бар, қалан.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

3.«Мектеп - кеме, білім — теңіз» деген тақырыпта етіс түрлерін қатыстыра отырып, шағын шығарма жаз.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

24. ЕСІМШЕ

1.Мақал-мәтелден есімшелерді тап.Ішінде есімшесі бар мақал-мәтел жаз.

Ерді намыс өлтірер,

Қоянды қамыс өлтірер.

Ес күйінгенде, күйінген батыр,

Ел сүйінгенде, сүйінген батыр.

Ерегісте мыңға татыр.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Жаңылтпаштан есімшені тап. Ішінде есімшесі бар жаңылтпаш құрап көр.

Ит үрер,

Үрейлілер үрейленер.

Үрмесе де,

Үрейлілер үрейленер.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Өлеңді түсініп оқы. Мазмұны бойынша шығарма жаз.

Сен құрметте оны!

Сен құрметте оны!

Түсіндің бе қарағым?

Ол ақшаға сатқан жоқ,

Тізеден кесіп аяғын.

Еріккеннен ұстап та жүрген жоқ,

Қолтықтағы ұзын таяғын.

Денесін оқ паршаласа да,

Ел намысын қорғап қалды.

Сен құрметте оны!

Түсіндің бе, қарағым?

Сенің келешегің үшін берді ол,

Азаттық жолында аяғын! (Ә.Сәрсенбаев)

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

25. ЕСІМШЕ

1.Өлеңнің жалғасын жаз және ішіндегі есімшелердің жасалу жолдарын түсіндір.

Құлақтан кіріп, бойды алар

Жақсы ән мен тәтті күй.

Көңілге түрлі ой салар,

Әнді сүйсең, менше сүй.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Тіл туралы мақал-мәтелдер жазып, оның мәнін түсіндір және есімшелерді тап.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

3. «Ел іші - алтын бесік» деген тақырыпта ойтолғау жаз.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________

26. КӨСЕМШЕ

1.Төмендегі өлеңді қандай өлең деп атайды? Осындай өлең туралы ертегіні айтып бер.

Қыран ұстап күнде мен,

Құлағына ен салдым.

Күш сынастым бүргемен,

Содан бері дел-салмын.

Шегірткенің қымызын,

Сүтін іштім тауықтың.

Мұзда жатып күн ұзын,

Әрең-әрең сауықтым.

(Ә.Байбақов)

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Тіл туралы қанатты сөздер жаз және көсемшелерін тауып, жұрнақтарын дефис арқылы бөл.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

3.«Жырлайын алты алаштың Абылайын» деген тақырыпта шағын шығарма жаз.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

27. КӨСЕМШЕ

1.Мақал-мәтелдің жалғасын жаз, ішіндегі көсемшелердің жасалу жолын түсіндір.

а) Жүйелі сөз жүйесін табар,

..........................................

ә) Көре-көре көсем болады.

...........................................

б) Сынықтан өзгенің бәрі ...

2.Мұқағалидың бір өлеңін жаз және ішінен есімше, көсемшелерді тап.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

3.«Ырыс алды — ынтымақ» деген тақырыпта шағын шығарма жаз.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

28. ТҰЙЫҚ ЕТІСТІК

1.Көп нүктенің орнына тиісті жұрнақты қой және тұйық етістіктің қалай жасалып тұрғанын түсіндір.

Қит ет........... бата алмай,

Қорлықпенен шір.............,

Аз ақшаға жалданып,

Өнбес іске алданып,

Жол таба алмай жүр..................

Алыс та болса, іздеп тап,

Кореннойға кір................

Талапты ерге нұр жауар,

Жүріп өмір сүр................

Адал жүріп, адал тұр,

Счетың тура кел................

(Абай)

2.Мақал-мәтелдің жалғасын жазып, мағынасын түсіндір, ішіндегі тұйық етістікті тауып, жалғанбайтын жалгауды ата.

а) Адам болып туған соң,

......................................

ә) Болат............................,

Батыр майданда шынығады.

3.Шешендік сөзді өз ойыңша жалғастырып жаз және есімдердің астын сыз.

Бір күні хан нөкерлерін ертіп, серуенге аттаныпты. Еріккен ханға ермек керек. Хан Жиреншені шақыртып алып ертіп шығыпты. Хан сампылдап әңгімені соғып келеді. Күн желтеңдеу болса керек. Бір адырдан аса бергенде, ханның алдынан жел қуған бір топ қаңбақ домалап, ұшып бара жатады.

- Уә, Жиренше, анау қаңбақ қайдан келеді, қайда барады екен? Сұрап келші! - дейді хан.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________

29. ҮСТЕУ

1.Төмендегі үстеулерден сөйлем құра және үстеудің мағынасына қарай қай түрі екенін ажырат.

Бірте-бірте, тіпті, әдейлеп, амалсыздан.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Жұмбақтардың шешуін тауып, ішіндегі үстеулерді құрамына, мағынасына қарай ажырат, ішінде үстеуі бар жұмбақтар шығарып көр.

а) Таңертең төрт аяқты, түсте екі аяқты, кеште үш аяқты.

ә) Түнде бармын,

Күндіз жоқпын.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

3.«Бақыт дегенді қалай түсінесің?» деген тақырыпқа ойтолғау жаз.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

30. ҮСТЕУ

31Сөйлемдердегі көп нүктенің орнына тиісті үстеулерді қойып, мағынасына, құрамына қарай талда.

Адам деген ............ қиындыққа төзеді деп кім ойлаған. Вагон ішіндегі адамның көптігі ................... бөшкеге толтырып салған балықтай екен. (С.Мұқанов)

Әр жерден ............... сөздер, ат айдаған дыбыстар естіледі. Жаңбыр ................... ашыла бастады. (С.Сейфуллин)

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Ішінде үстеуі бар жаңылтпаш шығарып көр.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Қазақтың билері айтқан бір шешендік сөзін әңгімелеп бер. Ішінен үстеулерді тап.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

31. ЕЛІКТЕУ СӨЗ

1.Төмендегі еліктеу сөздерді мағынасына, кұрамына, тұлғасына қарай талда және сөйлемдер құра.

Шарт-шұрт, сатыр-сұтыр, жылт-жылт, бұлғаң-бұлғаң, балпаң-балпаң, сақ-сақ, кілт, шаңқ, тарс, серең, бүгжең-бүгжең.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Мәтін қай шығармадан алынган? Еліктеуіш сөзді бір бөлек, бейнелеуіш сөзді бір бөлек теріп жаз және шығармадағыкейіпкер туралы өз пікіріңді білдір.

Құдықтың аузындағы жігіттер шыңыраудың түбіне бір тал шаштай боп, сымша тартылып, созыла түскен жіп-жіңішке қыл арқанның ұшына жармасып тырбаң-тырбаң етеді.

Сыз қабырғаны дүңк-дүңк ұра бастады. Кенет тасқа тиіп, шық ете түсті. Еңсеп өтірік пе, шын ба дегендей, аңтарылып тұрып қалды. Сосын жаңағы сүйменіне қатты тиген жерді бойлап қаза түсті. Әлгі күрт-күрт дыбыс жоғалды. Сүйменнің тиген жері - шақ-шұқ тас.

(Ә.Кекілбай)

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Еңбек туралы мақал-мәтелдер жазып, олардың мән-мағынасы бойынша ойтолғау жаз.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

32. ОДАҒАЙ

1.Көп нүктенің орнына тиісті одағайларды қойып, қай түрі екенін ажырат.

... - ай десеңші, батырдың баяғы жирен оязды сайлау үстінде, шарай топтың көзінше, қақ басқа қамшымен салған жасынды, жас шағы болса ... - деп, Тұрлығожа шалдар арманын барынша ұққандай болды.

- .., не ғып отырсыңдар, солдат айналаны қамап алды! -деді.

Ұзақ кесесін төңкере салып:

-.., қап,-деді.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Одағайларга байланысты жаңылтпаш немесе жұмбақ шығар.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Төмендегі сұрақтарға жауап бер.

а)Абылай ханның тұсында өмір сүрген батырлар туралы айт және олар кімдермен соғысты.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

ә)Төле би қатынасқан заңның атын не деп атайды?

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________

33. КӨМЕКШІ ЕСІМДЕР. КӨМЕКШІ ЕТІСТІКТЕР

1.Мақалдан негізгі, көмекші етістікті тауып, мән-мағынасын түсіндір.

Ақылсыз адам айқайлай келеді, Жан-жағын жайпай келеді. Ақылды адам жай келеді, Жан-жағын байқай келеді.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2.Мәтіннен көмекші есім мен көмекші етістікті тауып, олардың зат есімнен, негізгі етістіктен қандай айырмашылығы барын түсіндір.

Қарабас пен Абай үйге кіргенде, Сүйіндік пен бәйбішесі биік төсекке жатып қалған екен. ҚарабасАбайға бұл жиынның алыс ел емес, осы маңның өз адамдары екенін айтты. Абай сәлем беріп кіргенде, кең үйдің іші лық толған кісі екен. Үй іші жым-жырт. От әлі маздап жанып жатыр. Үлкен қазанның астын қызыл жалын дамыл алмай жалап тұр.(М.Әуезов)

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

3.Төмендегі шешендік сөздерді сөз таптарына қарай талдап, мазмұнына байланысты пікіріңді жаз.

Тау белгісі тас болар,

Бай белгісі ас болар.

Азған елдің белгісі,

Бұралқысы бас болар.

Қас жақсының белгісі –

Әрі мырза, әрі құл.

Қас жаманның белгісі –

Өз үйінде өзі пұл.

(«Шешендік сөздер»)

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

34. ШЫЛАУ

1.Көп нүктенің орнына тиісті шылауларды қойып, қай түрі екенін ажырат.

Бүгін.......... таңертеңгі шайдан .............. Абай әке қасынан шығып, Майбасардың пәтеріне келе жатты. Терісінен ескен болымсыз ................ жел лебі білінеді.

Күрең құнан шығырдың таңдайасы жылы-жұмсағы ас үйге ................... әкетілді. Келген жұртты Майбасар үйге ............. бастап, енді жайланып отырыспаққа бет алған кезде, қақпа ашылып, Қарабас кірді.(М. Әуезов)

2.Жалғаулық шылау туралы айтып, мағыналық қатынастарына қарай түрлерін жаз. Төмендегі жалғаулық шылауларғамысал келтір.

Әйткенмен, біресе, сондықтан, және.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3.«Ананың алды — ақ жайлау» деген тақырыпта ойтолғау жаз және ішінде жалғаулық шылаулар болсын, оны мағыналыққатынасына қарай ажырат.

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________