ҚАЗАҚСТАН РЕСПУЛИКАСЫ МӘДЕНИЕТ ЖӘНЕ СПОРТ МИНИСТРЛІГІ

Оқу бағдарламасы

«Дойбы» үйірмесі

Мерзімі -1 жыл

Балалардың жас мөлшері – 10-17 жас

Шымкент-2024ж.

Түсіндірме жазба

Дойбы— спорт түрі. Дойбыны алпыс төрт (орыс дойбысы) не жүз (халықаралық дойбы) шаршыға бөлінген тақтада он екі (орыс дойбысы) не жиырма (халықаралық дойбы) таспен екі адам ойнайды.^[1]

Ойынның мақсаты — қарсыласының тастарын түгел жою немесе жүріс жолдарын бөгеп тастау. Дүниежүзілік дойбы федерациясы (FMJD) 1947 ж. құрылған. Оған отыздан астам ел мүше. Дойбы – бір жағынан ежелгі, екіншіден жас ойын. Ежелгі болатын себебі, ойынға арналған құралдар сонау ерте заманда Мысыр пен Русьтегі Киев аймақтарындағы қазба жұмыстары кезінде табылған. Сонымен бірге ежелгі болатын себебі, қазіргі заманғы зерттеушілер дойбының таратылу тарихы мен жолдарын әлі күнге дейін тапқан жоқ – олар ғасырлар қойнауында жасырын жатыр.

Жас болатын себебі, ойын тәртібі уақыт ағысымен өзгерістерге ұшырап, тұрақтандырылды, ол осы ғасырдың орта тұсына таман қазіргі заманға лайықталды. Ежелгі Римде дойбы ойыны «латрункул» деген атауға ие. Бұл латын сөзі «латро», яғни қазақшаға аударғанда – сарбаз, жауынгер, т.с.с. мағына береді.

Қазақстанда дойбыдан ресми жарыстар 1935 жылдан бері өтіп келеді. Кейбір деректерге қарағанда дойбы қазақ жеріне 1740 жылдар шамасында келген. Абайдың атасы Өскенбай, өз әкесі Құнанбай, атақты Кемпірбай ақын және олардың көптеген замандастары дойбыны құмарта ойнаған. Абайдың Жидебайдағы мұражайында ұлы ақынның дойбысы әлі күнге дейін сақтаулы тұр. 1956 жылдан бастап жүз шаршылы дойбыдан Қазақстан чемпионаты өтіп келеді.

Алматы облысы Есік қаласының мағынан табылған «Алтын адамға» қазба жұмыстарын жүргізу барысында «Хан дойбысы» ойынының тастары табылған. Мұның өзі дойбы ойынының ежелден қолданылғанын нақтылай түседі. Қазіргі таңда бұл ойынның балалардың жан-жақты дамуына өзіндік үлесі мол.

Дойбы − бұл әлемдегі танымал логикалық ойындардың бірі және бұл ойын адамның ойлау қабілетін, тактикасын және зияткерлік қабілетін дамытады. Сонымен қатар баланың ойлау қабілетін дамытуға өз септігін тигізеді. Дойбы шапшаңдықты және шыдамдылықты талап етеді. Дойбы ойнаған адам бір түйіннің шешімін табу үшін тез әрі дұрыс шешім қабылдай біледі. Ал дойбы адамды шыдамдылыққа үйрететін бірден бір құрал болып табылады.

Дойбы ойынын ойнау барысында балалардың аналитикалық ойлау қабілеті қоса дамиды. Аналитикалық ойлау қабілетінің жоғары болуы адамның қаншалықты жүйрік екенін көрсетеді. Дойбы- миға арналған спорт түрі.Дойбы ойлау, есте сақтау қабілетін жақсартумен қатар оқу қабілетіне әсер етеді. Дойбы ойыны инсульттан айығуға көмектеседі. Дойбы ойыны арқылы шығармашылық қасиеттер дамиды.

«Дойбы» үйірмесінің басты мақсаты:

• Оқушыларға дойбы ойыны туралы мағұламаттар беру, үйрету. Балалардың жылдам ойлау, есептеу, есте сақтау, шапшаңдық қабілетін дамыту. Балалардың салауатты өмір салтын ұстануға,ақыл ой-өрісін дамытуға, дойбы ойынын ойнап үйренуге тәрбиелеу.

«Дойбы» үйірмесінің міндеті:

• Дойбы ойынын дамыту. Бір қалыпты жаттығушыларды спортқа үйрету. Талантты балаларды жарыстарға қатыстыру және дарындылықты анықтау.

Күтілетін нәтиже:

• Жарыстарға қатысып жүлделі орынға ие болу. Талапты, мықты дойбы командасы құрылады. Балалардың бос уакытын тиімді ұйымдастыру, жеке тұлғалық қабілеттері дамиды.

Дойбы секциясының күнтізбелік-тақырыптық жоспары

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Барский Ю.П., Городецкий В.Б. Сеня, Храбрик и шашки. Правила шашек. 

Книга для детей младшего возраста. М.: Владос,1998

2. Гришин В.Г. Малыши играют в шахматы. – М.: Просвещение,2007

3. М.Бодров, В.М. Высоцкий. Центральная партия.М. Валдос,1999

«Дойбы» үйірмесінің техникалық жабдықталуы:

• ҚР Мәдениет және спорт министрінің 2021 жылғы 119 бұйрығына сәйкес, «Дойбы» үйірмесі талапқа сай жабдықталған;

• Сабақтар өткізуге арналған санитарлық тораппен жабдықталған, жарықтандырылған бөлмелер;

• Үйірмеге қажетті құралдар;

• Стол, үстелдер;

• Дойбы тақталары;

• Сабақтарды өткізуге арналған барлық құрал-жабдықтар.

«Дойбы» үйірмесінің оқу бағдарламасы бойынша сабақ кестесі

• Үйірмесіне қатысатын балалар саны-12

• Балалардың жас еркешелігіне байланысты 1 топқа жинақталған.

• Оқу түрі: топтық

• Кезеңі: аптасына 2 рет

• Сабақ уакыты: 60 минут

Дойбы үйірмесінің кестесі

Өткізілетін іс-шаралар кестесі

Дойбы үйірмесінің қатысушыларына қойылатын талаптар:

• Спорт секциясының қойылған талаптарын сақтау;

• Әрбір қатысушының дәрігердің қолымен және мөрімен расталған спорттық сабақтарға қатысуға рұқсат беретін дәрігердің анықтамасы болуы тиіс;

• Сабаққа тек сабақ кестесіне сәйкес келетін күндер мен сағаттарда келуге;

• Сабақтан себепсіз қалмауға;

• Үйірме сабақтарында тәртіп сақтауға.