Фактчекинг

Халықаралық журналистикада ғылыми ақпаратты жеткізу жауапты процесстердің бірі. Цифрлық технологиялар дәуірінде ғылыми ақпаратты жеткізу нормалары өзгеріске ұшырады. Ең бастысы ақпараттың шынайылығы маңызды. Себебі жалған ақпарат тарату бүгінгі қоғамның дертіне айналды. Әсіресе елдер арасындағы алауыздықты тудыратын пропоганда бейбіт заманға қауіп төндіріп отыр. Өзіміз білетіндей қазіргі кезде Ресей және Украина елдері арасындағы соғыс екі ел арасындағы журналистикалық байланыс ақпарат майданына айналды. Саясаткерлер мен БАҚ өкілдері, қоғам белсенділері өз парақшаларында ел арасындағы алауыздықты күшейтетін посттар салып жатыр. Тіпті ашық түрде жаңалықтардан түрлі жалған ақпараттарды таратып отыр. Әсіресе Ресей журналистиері тарапынан Украйнаға түрлі ақпараттық шабуылдар жасалды. Нәтижесінде Украйн журналистері жалған ақапаратпен күресетін жүйені ойлап тапты. Ол жүйе фактчекинг деп аталады.

Фактчекинг - бұл тексеру шынайылық, дәлдік және сенімділік туралы ақпарат. «Фактчекинг» термині бізге ағылшын тілінен енген және сөзбе-сөз «фактілерді тексеру» деп аударылады. Фактчекинг көбінесе БАҚ пен журналистердің жұмысы контекстінде айтылады, өйткені кез келген ақпаратты жарияламас бұрын журналист оның фактілермен расталғанын тексеруі керек. Көптеген басылымдарда фактілерді тексерумен тұтас бөлім немесе кем дегенде бірнеше маман айналысады. Мұндай кәсіпқойларды фактчекерлер деп атайды - олардың міндеті ақпаратты тексеру, бастапқы дереккөздерді іздеу және жалған ақпараттың жариялануына жол бермеу. Фактчекерлер ашық деректермен жұмыс істейді, әрбір жазылған сөзді мұқият тексереді және өз әдістемесіне сүйене отырып үкім шығарады.

Ақпаратты тексеру кезінде оның нақты қай жерде жарияланғанына назар аударған жөн. Егер бұл жоғарыда айтылған бастапқы дереккөз болмаса, оқырманның жоғары беделі мен сенімін сақтайтын беделді басылымдарды пайдаланған дұрыс. Егер материал біржақты жазылса, автор қақтығыс тараптарының бірін анық қолдаса, мұндай дереккөз жеткілікті объективті болмауы мүмкін. Сондай-ақ оқырман тарапынан бір дереккөзге сенбей, әртүрлі порталдардан ақпарат іздеу артық болмайды.

Автор: Сейтжан Қасиет Байдуллаұлы