«Жалпы пайда, таза табыс»

Тәжірибелік сабақ:

№14 САБАҚ: «Жалпы пайда, таза табыс»

Сабақтың мақсаты:

• Жалпы пайда мен таза кірісті есептеу ерекшеліктерін білу

Жалпы пайда дегеніміз не?

Жалпы пайда-табыс пен өзіндік құн арасындағы айырмашылық. Осы қаражаттан салықтар шегерілмейді. Өзіндік құн деп:

• өнімді өндіруге жұмсалатын шығындар: материалдарға, жабдыққа қызмет көрсету шығындары;

• сатып алу бағасы бойынша дайын өнімді сатып алуға жұмсалған шығындар;

• электр энергиясын төлеу;

• еңбекақы төлеу

Жалпы пайдаға не әсер етеді?

Жалпы пайда сыртқы жағдайлардың әсерінен өзгереді, мысалы:

* тасымалдау қызметтерінің құны,

* табиғи, экологиялық факторлар,

* кәсіпорын жұмыс істейтін әлеуметтік-экономикалық орта,

* өндірістік ресурстарға шығындар,

* сыртқы экономикалық байланыстар.

Жалпы пайдаға ішкі факторлар да әсер етеді:

* өнімді сатудан түскен кіріс,

* басқа табыс көздері: инвестициялар, Қызмет көрсету,

* тауардың өзіндік құны,

* шығарылатын өнімге сұраныс, сату көрсеткіштері,

* шығарылатын тауардың құны.

Жалпы пайда құрамы

Жалпы пайдаға келесі қаржы құралдары кіруі мүмкін:

* кәсіпорын өнімдерін, қызметтерді сатудан түсетін пайда;

* ауыл, ағаш дайындау шаруашылықтарынан алынған қаражат;

* компания мүлкін: жабдықтарды және басқа объектілерді сатудан түскен кірістер;

* компания қызметінің негізгі тізбесіне кірмейтін операциялардан алынған сомалар. Мысалы, дүкен тауарларды сатумен айналысады. Бұл оның негізгі қызметі. Алайда, қаражат инвестицияларға жұмсалады, оның кірісі операциялық емес пайдаға жатады;

* акцияларды сатудан алынған сомалар.

Жалпы пайданың басым бөлігі, статистикаға сәйкес, негізгі қызметтен алынған кірістен тұрады.

Жалпы пайданы есептеу формуласы

Жалпы пайда мына формула бойынша есептеледі:

ВП = Д - (С+З)

Формула келесі көрсеткіштерді көрсетеді:

* ВП-жалпы пайда;

* Д-сатылған өнім саны;

* С-тауарларды өндіру құны;

* З-өндірістік процестер кезіндегі шығындар.

Жалпы пайда көрсеткіштері тауар өндіріліп, сатылғаннан кейін есептелуі мүмкін.

1 мысал

Кәсіпорын сату үшін тауарлар шығарады. Өндірістік шығындар – 20 000 теңге, шығындар-10 000 теңге. Күніне құны 1000 теңге болатын 500 тауар сатылды.

Есептеулер келесідей жүргізіледі: бір күндегі кіріс есептеледі. Яғни, сатылған тауарлардың саны олардың құнына көбейтіледі. Біз 500 000 теңге аламыз. Осы нәтижеден жиынтықта 30 000 теңгені құрайтын барлық шығындарды алып тастау қажет. 500 000 теңгеден 30 000 теңге шегеріледі. Жалпы пайда 470 000 теңгені құрайды.

Таза табыс дегеніміз-тауардың (қызметтің) бағасына енгізілген барлық салық төлемдері төленгеннен кейін компаниялардың иелігінде қалатын кіріс сомасы.

Мұндай салық төлемдерінің ішінде негізгілері:

* Табыс салығы, ҚҚС (қосылған құн салығы),

* Акциздер,

* Кедендік баж және т. б.

Кәсіпорынның таза табысты көбінесе өткен есепті кезеңдегі барлық шығындарды алып тастағанда кәсіпорынның меншігіне айналған барлық активтер деп аталады.

Таза табыс формуласы

Таза табыс формуласы келесідей:

ЧД = ВД-Н

Мұнда ЧД-таза табыс сомасы,

ВД-жалпы кіріс сомасы,

Н-салық төлемдері

Мысал 2

Егер келесі көрсеткіштер берілсе, компанияның таза кірісін есептеңіз:

Жалдау ақысы-65 000 теңге,

Амортизациялық шығыстар-16 000 теңге,

Өнім өндіруге арналған материалдық шығындар – 250000 теңге,

Жалақысы-85000 теңге,

Сатылған өнім саны-650 000 теңге,

Салық төлемдері-102000 теңге.

Шешім

Бұл мәселені шешуге арналған таза табыс формуласы келесідей:

Б.= 650000 – (65000+16000+250000+85000) – 102000=132000 теңге

Қорытынды. Есепті кезеңде кәсіпорындар 132 мың теңге көлемінде таза табыспен жұмыс істегенін көріп отырмыз.

Жауабы

ЧД таза табыс= 132 мың тнг.

1-тапсырма

Компания электр шайнектерін шығарады. Өндірістік шығындар – 900 000 теңге, шығындар-2 000 000 теңге. Күніне 6000 теңге тұратын 700 шәйнек сатылды. Жалпы пайданы есептеңіз

2-тапсырма

Сіздің стартаптың үшін болжамды жалпы пайда мен таза табысты есептеңіз.

3-тапсырма

ПОПС стратегиясын қолданып, тапсырманы орындаңыз

П – 1) Жалпы пайда, 2) Таза табыс

О -

П -

С –

Тақырып бойынша бақылау сұрақтары:

1. Жалпы пайда дегеніміз не?

2. Жалпы пайдаға не әсер етеді?

3. Жалпы пайданы есептеу формуласы

4. Таза пайда дегеніміз не?

5. Таза табысты есептеу формуласы қандай?

Пайдаланылған ақапарат көзі:

https://atameken.kz/