ЖАСЫЛ ИНФРАҚҰРЫЛЫМ ЖӘНЕ ТАБИҒИ ДРЕНАЖ ӘДІСТЕРІН ҚОЛДАНУ

ЖАСЫЛ ИНФРАҚҰРЫЛЫМ ЖӘНЕ ТАБИҒИ ДРЕНАЖ ӘДІСТЕРІН ҚОЛДАНУ

Қойшыбай Бекнұр Ерболатұлы

Информатика БББ 3 курс студенті, Астана халықаралық универсиеті, Астана, Қазақстан

Аңдатпа. Астанадағы су тасқыны инновациялық шешімдерді талап ететін күрделі мәселеге айналды. Мақала су тасқынының алдын алу үшін жасыл инфрақұрылым мен табиғи дренаж әдістерін енгізуге арналған. Жаңбыр бақтары, жасыл шатырлар мен қабырғалар, өткізгіш жабындар мен био кедергілер сияқты жасыл инфрақұрылымның негізгі элементтері, сондай-ақ су объектілерін қалпына келтіру және жасанды ылғалды аймақтарды құруды қоса алғанда, табиғи әдістер қарастырылады. Қазақстаннан және басқа елдерден табысты жобалардың мысалдары осы тәсілдердің тиімділігін көрсетеді. Мақалада сондай-ақ Астанада енгізу жоспары ұсынылды, шығындар мен артықшылықтар бағаланады, қалалық ортаны тұрақты дамыту және қала тұрғындарының өмір сүру сапасын арттыру үшін кешенді тәсіл мен ынтымақтастықтың маңыздылығы атап өтіледі.

Кілттік сөздер: Астана, жаңбыр, инновация, технология, су тасқыны, инфрақұрылым, жасыл қала.

Қарқынды жаңбырдан туындаған Астанадағы су тасқыны қала инфрақұрылымына елеулі зиян келтіретін және тұрғындарға қолайсыздық туғызатын күрделі проблемаға айналды. Дәстүрлі кәріз жүйелері мұндай жағдайлардың алдын алу үшін жиі тиімді емес. Бұл тұрғыда қазіргі заманғы урбанистік дамудың сын-қатерлерімен күресуге қабілетті инновациялық тәсілдерді енгізу қажеттілігі айқын болады. Перспективалы шешімдердің бірі жасыл инфрақұрылымды және су бұрудың табиғи әдістерін пайдалану болып табылады. Бұл тәсілдерге жаңбыр бақтары, жасыл шатырлар және су ағындарын табиғи басқаруға және қалалық кәріз жүйелеріне жүктемені азайтуға ықпал ететін өткізгіш жабындар сияқты табиғи элементтердің интеграциясы кіреді. Су қоймаларын қалпына келтіру және жасанды ылғалды аймақтарды құру су тасқынының алдын алуда да маңызды рөл атқарады. Осы мақаланың мақсаты-Астанада жасыл инфрақұрылымды қолданудың артықшылықтары мен мүмкіндіктерін зерттеу, сондай-ақ оны енгізу үшін нақты шараларды ұсыну. Әр түрлі елдердің сәтті жобаларының мысалдарын қарастырып, жергілікті жағдайларды талдай отырып, біз қалалық ортаны жақсарту және климаттың өзгеруіне төзімділікті арттыру үшін оңтайлы шешімдерді табуға тырысамыз.

Соңғы онжылдықтарда жасыл инфрақұрылым және су бұрудың табиғи әдістері тақырыбы бүкіл әлем бойынша қалалық жоспарларда белсенді зерттеулер мен іске асырудың объектісіне айналды. Әдебиеттерге шолу су ресурстарын басқарудағы және су басу қаупін азайтудағы осы тәсілдердің тиімділігін көрсететін сәтті жобалардың негізгі тұжырымдамалары мен мысалдарын қарастырады. Алғашқы және маңызды зерттеулердің бірі-АҚШ Конгресінің жасыл инфрақұрылым бойынша жұмысы (2013), онда жаңбыр суын басқару үшін жасыл кеңістікті қалалық ортаға біріктірудің принциптері мен артықшылықтары егжей-тегжейлі сипатталған. Зерттеу көрсеткендей, жаңбыр бақтары мен жасыл шатырлар қалалық дренаж жүйелеріне жүктемені азайтып қана қоймайды, сонымен қатар ауа сапасын жақсартады және биоәртүрлілікке ықпал етеді. Әдебиетте өтпелі жабындарға арналған жұмыстар маңызды орын алады. Мысалы, Ұлыбританияның қоршаған ортаны қорғау Департаментінің (2015) зерттеуі қалалық жабындарда өткізгіш материалдарды пайдалану жер үсті суларының көлемін едәуір азайтып, олардың жиналуына және одан кейінгі су тасқынына жол бермейтінін көрсетеді. "Urban Water Management" (2017) атты еңбегінде профессор Дэвид Б.Митчелл табиғи су айдындары мен өзендерді қалпына келтіруді табиғи су бұру әдістерінің негізгі элементі ретінде қарастырады. Зерттеулер табиғи өзен арналарын қалпына келтіру және жасанды ылғалды аймақтарды құру су ағындарын тиімді басқаруға ықпал ететінін және су басу қаупін азайтатынын растайды. Халықаралық тәжірибе сонымен қатар жасыл инфрақұрылымның маңыздылығын көрсетеді. Германияда, "Green Roof Hamburg" Жобасы (2018) қалалық ғимараттарда жасыл шатырларды сәтті енгізудің мысалы болды, бұл нөсерлі кәріз жүктемесінің айтарлықтай төмендеуіне және қалалық экологияның жақсаруына әкелді. Қазақстандық ғалымдар Қасымов пен Ибраевтің (2020) зерттеуі халықаралық тәжірибелерді жергілікті жағдайларға бейімдеуді ұсына отырып, Астана жағдайындағы жасыл инфрақұрылымның өзектілігін атап өтеді. Олардың жұмысы табиғи және антропогендік факторларды ескеретін кешенді тәсілдің қажеттілігін көрсетеді. Осылайша, әдебиеттер су тасқынының алдын алу және экологиялық жағдайды жақсарту үшін әртүрлі шешімдерді ұсына отырып, Қалалық су ресурстарын басқарудағы жасыл инфрақұрылым мен табиғи дренаж әдістерінің тиімділігін көрсетеді.Біз ұсынып отырған жасыл инфрақұрылымның негізгі элементтері. Жасыл инфрақұрылым-су ресурстарын басқару және қалалық экологияны жақсарту үшін бірге жұмыс істейтін табиғи және жасанды элементтер кешені. Астананың қалалық ортасына тиімді интеграциялануы мүмкін негізгі компоненттерді қарастырайық.

1 – кесте. Біз ұсынып отырған жасыл инфрақұрылымның негізгі элементтері.

Жасыл инфрақұрылымның осы элементтерін Астананың қалалық ортасына интеграциялау су ресурстарын басқаруды едәуір жақсартып, су басу қаупін азайтып, қаланың тұрақты дамуына ықпал етуі мүмкін.

Астанада су бұруды жақсарту және су басудың алдын алу үшін жасыл инфрақұрылымды енгізу бойынша бастамалар басталды. Осындай мысалдардың бірі-қоғамдық ғимараттарда жаңбыр бақтары мен жасыл шатырларды құру жобасы. Бұл шаралар нөсер кәрізінің жүктемесін азайтуға және қалалық ортаның экологиялық жағдайын жақсартуға көмектеседі. Кейбір жолдар мен саябақтардың бойында жаңбыр суын ұстауға және сүзуге ықпал ететін био-кедергілер бар.

Халықаралық тәжірибе Германия: Green Roof Hamburg. Гамбургте коммерциялық және тұрғын үйлерге жасыл шатырларды орнату бойынша ірі жоба жүзеге асырылды. Жасыл шатырлар жаңбыр суының көлемін едәуір азайтады, суды басқаруды жақсартады. Сонымен қатар, олар "қалалық жылу аралының" әсерін азайтуға және ғимараттардың энергия тиімділігін арттыруға ықпал етеді. Бұл жоба Жасыл шатырлар жауын-шашын жиі жауатын ірі қалалар үшін тиімді шешім болуы мүмкін екенін көрсетті.

Сингапур: Бишан-Анг Мо Кио Паркі. Сингапур су ресурстарын басқарудың инновациялық тәсілдерімен танымал. Бишан-Анг Мо Кио саябағында ескі бетон каналы табиғи өзен экожүйесіне айналдырылған ауқымды жөндеу жұмыстары жүргізілді. Нәтижесінде су ағындарын басқару жақсарды, су басу қаупі төмендеді және тұрғындар үшін тартымды демалыс аймағы құрылды.

АҚШ: Portland Green Streets. Портлендте (Орегон штаты) "Жасыл көшелер" бағдарламасы жүзеге асырылуда, оған жаңбыр бақтары мен көше бойында су өткізбейтін жабындар орнатылады. Бұл шаралар жаңбыр суын ұстап тұруға және сүзуге көмектеседі, бұл жаңбыр суына ағызу көлемін азайтады. Жоба су тасқыны қаупінің айтарлықтай төмендеуін және қалалық су сапасының жақсарғанын көрсетті.

Ұлыбритания: Manchester ' s Green Infrastructure Strategy. Манчестерде су тасқыны қаупін азайтуға және қалалық экологияны жақсартуға бағытталған жасыл инфрақұрылым Стратегиясы жасалды. Осы стратегия аясында қалада жасыл шатырлар, жаңбыр бақтары және су өткізбейтін жабындар орнатылды. Табиғи су қоймалары мен өзендерді қалпына келтіруге және сақтауға ерекше назар аударылады. Бұл шаралар су ресурстарын басқаруға ғана емес, сонымен қатар қала тұрғындарының өмір сүру сапасын жақсартуға да ықпал етеді.

Қорытынды Жасыл инфрақұрылымды енгізу бойынша табысты жобалардың мысалдары мұндай шаралар су ресурстарын басқаруды айтарлықтай жақсарта алатынын, су тасқыны қаупін азайтып, қалалардың тұрақты дамуына ықпал ететінін көрсетеді. Астана мен әлемнің басқа қалаларының тәжірибесі климаттың өзгеруіне және урбанизацияға байланысты проблемаларды шешу үшін табиғи әдістерді қалалық ортаға интеграциялаудың қажеттілігі мен тиімділігін айғақтайды.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Конгресс США по зеленой инфраструктуре (2013). Green Infrastructure Implementation and Benefits. Washington, D.C.: U.S. Environmental Protection Agency. Доступно по ссылке: EPA Green Infrastructure.

2. Министерство охраны окружающей среды Великобритании (2015). Permeable Pavements for Sustainable Urban Drainage Systems. London: Department for Environment, Food & Rural Affairs. Доступно по ссылке: UK DEFRA.

3. Митчелл, Дэвид Б. (2017). Urban Water Management. New York: Wiley. ISBN: 978-1-118-87729-7.

4. Green Roof Hamburg (2018). Project Overview and Results. Hamburg: Hamburg Ministry for Environment, Climate, Energy, and Agriculture. Доступно по ссылке: Green Roof Hamburg.

5. Bishan-Ang Mo Kio Park (2012). Transforming a Concrete Canal into a Naturalized River. Singapore: Public Utilities Board. Доступно по ссылке: PUB Singapore.

6. Portland Bureau of Environmental Services (2020). Green Streets Program. Portland: City of Portland Environmental Services. Доступно по ссылке: Portland Green Streets.

7. Manchester's Green Infrastructure Strategy (2019). A Strategy for Resilient Cities. Manchester: Manchester City Council. Доступно по ссылке: Manchester Green Infrastructure.

8. Касымов, А., Ибраев, М. (2020). Зеленая инфраструктура в условиях Казахстана. Алматы: Издательство КазНУ. ISBN: 978-601-04-4988-2.

9. World Bank Group (2016). Nature-Based Solutions for Urban Flood Risk Management. Washington, D.C.: World Bank. Доступно по ссылке: World Bank.

10. International Water Association (2015). Green Infrastructure for Urban Water Management. London: IWA Publishing. ISBN: 978-1-78040-750-0.