«Мектеп жасына дейінгі балалардың табиғат арқылы қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыру».

Астана каласы, № 50 «Жулдыз» балабакшасы Таубалдиева Меруерт Жанмаханбетқызы

Соңғы уақытта педагогтар мен психологтардың назары қарым-қатынас мәселелеріне көбірек аударылуда.

Қарым-қатынас негізгі психологиялық категориялардың бірі болып табылады. Адам басқа адамдармен қарым-қатынас жасау нәтижесінде тұлғаға айналады. Қарым-қатынас арқылы сананың және жоғары психологиялық функциялардың дамуы орын алады. Баланың жақсы қарым-қатынас жасау қабілеті оған адамдар арасында жайлы өмір сүруге мүмкіндік береді;

Қарым-қатынастың арқасында бала басқа адамды ғана танып қоймай, өзін де, табиғатты да таниды.

Мектепке дейінгі балалық шақ бала тұлғасының, оның ішінде оның коммуникативті дамуының маңызды кезеңі болып табылады.

Мектепке дейінгі жаста балалар ынтымақтастықта, құрбылары мен ересектерді тыңдап, ести алады, ақпарат алмасуы керек. Сонымен қатар, мектеп жасына дейінгі балалар айналасындағы адамдардың, балалар мен ересектердің эмоционалдық тәжірибелері мен күйлерін тану, өз эмоцияларын вербалды және вербалды емес тәсілдермен білдіру қабілетін дамытуы керек.

Қарым-қатынас дағдыларына мыналар жатады:

· байланыс орнатуға деген ұмтылыс,

- коммуникацияны ұйымдастыра білу,

· -қарым-қатынас нормалары мен ережелерін білу.

Қарым-қатынас мәселесінің өзектілігі қазіргі жағдайда баланың әлеуметтік ортасының ерекшеліктеріне байланысты артып келеді, онда адамдар арасындағы қарым-қатынаста «жанды» қарым-қатынас пен сөйлеу мәдениеті жиі жетіспейді. Соңғы кездері техникалық байланыс құралдарының (телефон, теледидар, интернет және т.б.) кеңінен қолданылуына, ата-аналардың көп жұмыс істеуіне байланысты бала мен ересек адам арасындағы қарым-қатынас сапасының төмендеу үрдісі байқалуда.

Туған табиғат – адамның алғашқы білімі мен әсерін алатын құдіретті қайнар көзі. Балалар қоршаған жансыз және әсіресе тірі табиғат объектілерін ерте байқап, қызығушылық таныта бастайды. Кішкентай бала әлемге көздерін ашып, бәрін байқайды: қалың шөптегі кішкентай өрмекші, орман жолындағы еңбекқор құмырсқа.

Қарым-қатынас дағдыларын оқу және күнделікті іс-әрекеттерде, дидактикалықдидактикалық ойындаржа, ашық ауада, сюжетті-рөлдік ойындарда, сонымен қатар табиғатпен қарым-қатынасты дамытуға болады.

Табиғат – мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу мен дамытудың ең маңызды құралы. Балалар мен табиғат арасындағы қарым-қатынастың идеялық-идеялық мәні де бар.

Табиғатпен үнемі байланыста болу әлемге және өзіне деген салауатты, адамгершілік қатынастың негізін салуға, өзін табиғаттың бір бөлігі ретінде және адамның ішкі «Мен» табиғатын түсінуге көмектеседі.

Бала белгілі бір әлеуметтік нормалар мен мінез-құлық ережелерін сақтауға үйренеді. Ал егер бұл үдеріс тек күнге, таза суға, таза ауаға, өсімдіктер мен жануарларға деген эмоционалды оң көзқарасты қалыптастыруды ғана емес, сонымен қатар барлық тірі табиғатқа зиян келтірмейтін, табиғатты сақтайтын және қалпына келтіретін мінез-құлық нормаларын қамтыса - бұл оң нәтиже береді. Мектепке дейінгі жаста ғана емес, ересек өмірде де нәтиже береді.

Балаларды табиғат әлемімен таныстырамыз, оның заттары мен құбылыстары туралы шынайы түсініктер мен білімдер қалыптастырамыз, туған табиғатының әсемдігін көре білуге, сүюге, оған қамқорлықпен, қамқорлықпен қарауға тәрбиелейміз.

Мектепке дейінгі балалық шақ – адамның жеке басының қалыптасуының және оның қоршаған әлемге құндылық бағдарының бастапқы кезеңі. Бұл кезеңде табиғатқа, «адам жасаған әлемге», өзіне және айналасындағы адамдарға деген оң көзқарас қалыптасады.

Мектепке дейінгі жастағы кезеңінде бала табиғаттың эмоционалды әсерлерін алады, өмірдің әртүрлі формалары туралы идеяларды жинақтайды, яғни оның бойында экологиялық ойлау мен сананың іргелі принциптері қалыптасады, экологиялық мәдениеттің бастапқы элементтері қаланады. Бірақ бұл тек бір шартта болады: егер баланы тәрбиелеп отырған ересектердің өздері экологиялық мәдениетке ие болса: олар барлық адамдарға ортақ мәселелерді түсінеді және олар туралы алаңдаса, кішкентай адамға табиғаттың әдемі әлемін көрсетіп, онымен қарым-қатынас орнатуға көмектеседі. Балаларды бақылай отырып, мен табиғатпен қарым-қатынастың қуанышы олардың өмірін эмоционалды түрде байытатынына әр уақытта көз жеткіземін. Табиғатпен қарым-қатынас балалардың бойында ізгілік, шыдамдылық, еңбексүйгіштік, мейірімділік қасиеттерінің белсенді дамуына, қарым-қатынас дағдыларының қалыптасуына ықпал етеді.

Демек, қарым-қатынас қабілеттері - бұл дамыту мүмкін және қажет қабілеттер. Яғни, балаларды қарым-қатынас жасай білуге, қарым-қатынас мәдениетіне үйретуіміз керек. Ал түрлі әдіс-тәсілдерді қолдана отырып, балаларға қарым-қатынас негіздерін үйретуді мүмкіндігінше ерте бастау керек.