Мавзу: Абай илмига оид: бугунги таълим ва тарбия ўртасидаги боғланиш

Ахмедова Дилфуза Турсункуловна

№111 М.Маметова номли умумий

ўрта билим берувчи мактабнинг

ўзбeк тили ва адабиёти фани ўқитувчиси

Аннотация:
Ушбу мақолада Абай Қўнонбоевнинг илми ва таълим ва тарбия ўртасидаги боғланишни ўргaнишгa бағишланган. Aбайнинг фалсaфий қарашлари вa педагогик ғоялари замонавий таълим тизимида долзарб ҳисобланади. Тадқиқотда Абайнинг "Тўлиқ инcон" кoнцeпцияcи, тaълим ва тарбиянинг уйғунлиги, шунингдек, ўқитувчиларнинг рoли ва вазифалари таҳлил этилaди. Абай илми орқали ёшларнинг руҳий-ахлоқий ривожланиши, ўқиш ва тaрбия ўртaсидaги боғланиш ва замoнавий таълим тизимидаги Абай ғояларини амалга ошириш йўллари кўриб чиқилади. Абайнинг мероси бугунги ўқитувчилар учун муҳим педагогик восита сифатида таклиф этилади.

Калит сўзлар: билим, тарбия, уйғунлик, фалсафа, вакил, жамият, меҳнаткашлик.

Кириш
Абай Қўнонбоев – қозоқ адабиёти ва фалсафасининг машҳур вакили, унинг илми ва қарашлари бугунги авлодга ибрат. Абайнинг таълим ва тарбия ўртасидаги боғланиши замонавий таълим тизимида долзарб масалалардан биридир. Таълим ва тарбия – ҳар бир инсоннинг ҳар томонлама ривожланишига таъсир этувчи икки муҳим жиҳат. Абайнинг "Тўлиқ инсон" концепцияси бугунги ўқитувчиларга таълим ва тарбия ўртасидаги уйғунликни таъминлаш учун асос бўлиб хизмат қилиши мумкин.

Абайнинг "Тўлиқ инсон" концепцияси

Абай Қўнонбоев "Тўлиқ инсон" ғоясини таклиф қилиб, инсоннинг руҳий, ахлоқий ва интеллектуал ривожланишига эътибор қаратади. У таълимни фақат назарий жиҳатдан эмас, балки амалий ҳаёт билан боғлашни таклиф қилди. Абайнинг фикрича, тўлиқ инсон – бу фақат билимли эмас, балки ўша билимни ҳаётда қўллай оладиган, инсонийлик фазилатлари бор, жамият масалаларига фаол иштирок этувчи шахсдир.

Таълим ва тарбиянинг уйғунлиги

Абайнинг илми бўйича таълим ва тарбия ўртасида яқин боғланиш бўлиши керак. Таълим – бу инсоннинг ақл-идрокини ривожлантириш, тарбия эса унинг ахлоқий ва инсоний қадриятларини шакллантиришдир. Абайнинг фалсафаси ўқитиш ва тарбиянинг интеграциясини талаб қилади. Ўқитувчилар таълим бериш жараёнида ўқувчиларнинг ахлоқий ривожланишига ҳам эътибор беришлари зарур.

Замонавий ўқитувчининг роли

Бугунги ўқитувчилар Абайнинг педагогик ғояларини амалга оширишда катта роль ўйнайди. Улар ўқувчиларнинг ҳар томонлама ривожланиши, ижтимоий ва эмоционал кўникмаларини шакллантиришга масъулдир. Абайнинг илми ўқитувчиларга таълим ва тарбия ўртасидаги мувозанатни сақлаш учун зарур воситалар таклиф этади. Замонавий ўқитувчиларнинг вазифаси – ўқувчиларнинг руҳий ва ахлоқий ривожланишини таъминлаб, таълим олишга бўлган қизиқишларини оширишдир.

Абай илми орқали ёшларнинг руҳий-ахлоқий ривожланиши

Абайнинг илми ёшларга руҳий-ахлоқий ривожланишга таъсир этади. Унинг асарларида ахлоқийлик, ҳалоллик, меҳнаткашлик каби қадриятлар тарғиб этилган. Абайнинг фалсафаси ёшларга ўз фикрини мустақил равишда шакллантиришга, жамиятдаги муаммоларга фаол иштирок этишга ва ўз масъулиятларини ҳис қилишга илҳомлантиради.

Хулоса қилиб айтганда Абай Қўнонбоевнинг илми бугунги таълим ва тарбия ўртасидаги боғланишни чуқур тушунишга имкон беради. "Тўлиқ инсон" ғоясини амалга ошириш орқали ўқитувчилар таълим ва тарбияни уйғунлаштиришнинг аҳамиятини кўрсата оладилар. Абайнинг мероси замонавий таълим тизимида долзарб бўлиб қолмоқда ва ўқитувчиларга ёшларнинг ҳар томонлама ривожланиши учун зарур воситаларни тақдим этишда муҳим роль ўйнайди.

Фойдаланилган адабиётлар:

Абай Қўнанбоев. Асарлари. Алмати: Ёзувчи, 1988 й

С. Нургалиев Абай ва тарбия. - Алмати: Раритет, 2004 й

С. Қирабаев Абай – қозоқ адабиётининг асосчиси. - Алмати: Санат, 1997 й

Б. Есмағамбетов Абайнинг педагогик ғоялари. - Астана: Фолиант, 2011 й

С. Муқанов Абайнинг фалсафаси. - Алмати: Фан, 2000 й