«Қаржылық жоспар, шығындар»

Тәжірибелік сабақ:

№13 САБАҚ: «Қаржылық жоспар, шығындар»

Сабақтың мақсаты:

• Тұрақты және ауыспалы шығындардың ерекшеліктерін білу

• Шығындарды есептей білу

Қаржы жоспары-инвестициялық бағдарламаларды негіздеу үшін, сондай-ақ ұйымдағы ағымдағы және стратегиялық қаржы процестерін басқару үшін жасалатын бизнес-жоспардың маңызды бөлімі. Қаржылық жоспар-бұл компанияның даму көрсеткіштерінің және қолда бар ресурстардың (қаржылық, материалдық, адами) үйлесімін қамтамасыз ететін жетекші құжат.

Бастапқы (жарғылық) капитал көздері

Қажетті бастапқы капиталдың мөлшерін есептегеннен кейін, бизнесті бастау үшін қажетті қаражатты қайдан және қалай тарту керектігін анықтау керек. Бастапқы капиталдың көп бөлігі сізге бизнесті ашудың бастапқы кезеңінде қажет болатындығын түсіну керек, өйткені бұл қаражат кәсіпорынды құруға және қажетті бастапқы кезеңге айналым қаражатына салынады. Жобаны іске асыруды бастағаннан кейін қосымша қаржыландыруды тез табу өте қиын, бұл, сайып келгенде, қосымша шығындарға және жобаны іске асыру мерзімінің ұлғаюына әкелуі мүмкін.

Бастапқы капиталдың көздері болуы мүмкін:

• меншікті капитал;

• кредиттер;

• лизинг;

• гранттар;

• "бизнес-періштелер" (жеке инвесторлар).

Экономикада шығындар осындай қасиеттер бойынша бөлінеді:

Айқын-мұндай шығындар қызметкерлерге жалақы төлеуге, басқа ұйымдарға комиссияға, банктер мен көліктің қызметіне ақы төлеуге тікелей жүргізіледі;

Нақты ақы төлеу үшін шарттық міндеттемелерде көзделмеген, санына ұйым иелерінің ресурстарын пайдалануға арналған Шығыс кіретін, келмеуі.

Тұрақты-үздіксіз өндірістік процестерді қамтамасыз ететін құралдар.

Өзгермелі-өнім шығару көлемінің сол деңгейін сақтай отырып, түзетуге жататын проблемаларсыз шығындар.

Қайтарымсыз-қайтарусыз өндіріске салынатын жылжымалы активтерді жұмсаудың ерекше нұсқасы. Шығыстардың мұндай түрлері жаңа өнім шығарудың немесе кәсіпорынды қайта бағдарлаудың басында болады. Бір күні жұмсалған қаражатты қызметтің басқа процестеріне салу үшін пайдалану мүмкін емес.

Орташа – өнімнің әрбір бірлігіне салымдарды сипаттайтын есеп айырысу барысында алынатын шығындар. Бұл көрсеткіш тауардың бағалануына ықпал етеді.

Шекті-бұл өндіріске одан арғы салымдардың тиімсіз болуына байланысты арттыруға болмайтын шығындардың ең жоғары сомасы.

Тұрақты шығындардың негізгі сипаттамасы-олар белгілі бір уақыт кезеңі ішінде іс жүзінде өзгермейді. Бұл жағдайда өнім шығару көлемін көтеруге немесе төмендетуге шешім қабылдаған кәсіпорын үшін мұндай шығындар өзгеріссіз қалады.

Тұрақты шығындардың қатарына осындай ақшалай шығындарды жатқызуға болады:

* коммуналдық төлемдер;

* ғимараттарды ұстауға арналған шығыстар;

* жалдау ақысы;

* штаттық қызметкерлердің жалақысы және т. б •

Мұндай жағдайда бір цикл үшін өнімді шығару үшін белгілі бір уақыт кезеңінде салынған жалпы шығындардың тұрақты мөлшері шығарылған бұйымдардың барлық саны үшін ғана болатынын әрдайым түсіну қажет.

Мұндай шығындарды даналап есептеу кезінде олардың шамасы өндіріс көлемінің өсуіне тікелей пропорционалды түрде азайтылатын болады. Өндірістің барлық түрлері үшін бұл заңдылық белгіленген факт болып табылады.

Ауыспалы шығындар шығарылатын бұйымдардың саны мен көлеміндегі өзгерістерге байланысты., оған келесі шығыстар жатады:

* энергетикалық шығындар;

* шикізат;

* еңбекақы кесімді.

Бұл ақша салымдары өндіріс көлемімен тікелей байланысты, сондықтан да өнім шығарудың жоспарланған параметрлеріне байланысты өзгереді.

ӨЗІНДІК ҚҰН КАЛЬКУЛЯЦИЯСЫ

Өзіндік құн калькуляциясы – бұл жұмсалатын қаражаттың жалпы сомасын анықтауға көмектесетін қажетті есеп.

Өзіндік құн калькуляциясы сізге мүмкіндік береді:

• өнімнің немесе қызметтің құнын есептеу;

• шығындарды азайту немесе бақылау;

• бизнесті оңтайлы және тиімді жүргізуді талдау және жүзеге асыру;

• кәсіпорынның болашағын жоспарлау.

Шығындарды есептеу. Мысал:

Есептеу тәртібі

Тұрақты және ауыспалы шығындарды есептеуге мысал келтірейік.

Өндіріс аяқ киім шығарумен айналысады. Жылдық шығарылым-2000 жұп етік. Кәсіпорында күнтізбелік жылға арналған шығыстардың мынадай түрлері бар:

Үй-жайды жалға алғаны үшін ақы төлеу 150000 теңге мөлшерінде.

Пайыздарды төлеу 55000 теңге. несие үшін.

Тауарларды өндіруге арналған қаражат шығындары: 1 жұп шығару кезінде еңбекақы төлеуге 100 теңге. шикізат пен материалдарға 60 теңге.

Жалпы, тұрақты және ауыспалы шығындардың мөлшерін, сондай-ақ 1 жұп аяқ киім жасауға қанша ақша жұмсалғанын анықтау керек.

Мысалдан көріп отырғанымыздай, тек жалдау қаражаты мен несие бойынша пайыздарды өзгермейтін немесе тұрақты шығындар деп санауға болады.

Тұрақты шығындар өндіріс көлемі өзгерген кезде өз шамасын өзгертпейтіндіктен, олар мынадай соманы құрайды: 150000+55000=205000 теңге.

1 жұп аяқ киім өндіруге жұмсалатын шығындар ауыспалы шығындардың қатарына жатады.

1 жұп аяқ киімге жиынтық шығындар мынадай шаманы құрайды: 100+60= 160 теңге.

Бір жыл ішінде 2000 жұп шығару кезінде ауыспалы шығындар жалпы алғанда мыналарды құрайды: :160х2000=320000 теңге.

Жалпы шығындар тұрақты және ауыспалы шығындардың сомасы ретінде есептеледі: 205000+320000=525000 теңге.

Кәсіпорын бір етік тігуге жұмсайтын жалпы шығындардың орташа мәнін анықтаймыз: 525000/2000=262,5 теңге.

1-тапсырма

Айнымалы шығындар мысалдарын келтіріңіз:

1) өндірістік кәсіпорын;

2) сауда кәсіпорны;

3) құрылыс кәсіпорны;

4) автотасымалдаушы кәсіпорындар.

2-тапсырма

Сіздің стартаптың үшін тұрақты және ауыспалы шығындарының кестесін жасаңыз. Шығындар атауын және оның болжамды қаржылық мәнін көрсетіңіз.

3-тапсырма

ПОПС стратегиясын қолданып, тапсырманы орындаңыз

П – 1) Қаржылық жоспар, 2) Шығындар

О -

П -

С –

Тақырып бойынша бақылау сұрақтары:

1. Қаржы жоспары дегеніміз не?

2. Бастапқы (жарғылық) капитал көздеріне не жатады?

3. Тұрақты шығындардың қатарына не кіреді?

4. Ауыспалы шығындар дегеніміз не?

5. Өзіндік құн калькуляциясы түсінігі?

Пайдаланылған ақапарат көзі:

https://atameken.kz/