Эссе

Қазіргі әлемде өз саласының кәсіби маманы болу – көпшілік үшін абырой ғана емес, мақсат. Дегенмен, кәсіби табысқа жету жолы әдетте айтарлықтай күш пен уақытты қажет етеді. Сонымен бірге белгілі бір саланың маманы болу көптеген факторларға, соның ішінде жеке қабілеттілікке, еңбекқорлыққа, дайындыққа, жұмыс тәжірибесіне және басқаларға байланысты. Кейбір адамдар үшін бұл өте қарапайым процесс болуы мүмкін, әсіресе олардың белгілі бір салада табиғи таланты болса немесе сапалы білім мен ресурстарға қол жетімді болса. Бұл эсседе кәсіпқой болу қаншалықты оңай немесе қиын екенін анықтап, қандай кедергілер және де не ықпал ететінін, факторларды қарастырамыз, сонымен қатар процестің негізгі аспектілерін қарастыратын боламыз.

Мамандықты дұрыс таңдау – ол өмір жолының сәттілігінің негізі.

(Э. Ф. Зеер)

Қазіргі заманда кәсіпқой болу тек талант пен қажырлы еңбекті ғана емес, сонымен бірге еңбек нарығының тез өзгеретін жағдайлары мен сұраныстарына бейімделе білуді де қажет етеді. Бүгінгі таңда кәсіпқойлық тек техникалық дағдыларды ғана емес, сонымен қатар қарым-қатынас, шығармашылық ойлау, мәселелерді шешу және топта жұмыс істеу сияқты жұмсақ дағдыларды қамтиды.Дегенмен, кәсіпқойлыққа апаратын жол әрқашан оңай бола бермейді. Қазіргі әлемде еңбек нарығындағы бәсекелестік барған сайын қатал бола түсуде, ал технологиялық өзгерістер үнемі оқу мен бейімделу қажеттілігіне әкеледі. Сонымен қатар, тар салада терең білімді талап ететін көптеген мамандықтар барған сайын мамандануда.Кәсіби маман болу - уақытты, табандылықты және үнемі дамуды талап ететін ұзақ және кейде қиын процесс болып табылады. Кейбір адамдар өздерінің табиғи қабілеттеріне немесе қолайлы жағдайларына байланысты оңай жолға ие болғанымен, мамандардың көпшілігі өздерінің мәртебесіне қажырлы еңбек пен оқу арқылы жетеді.

"Білекке сенген заманда

Ешкімге есе бермедік.

Білімге сенер заманда

Қапы қалып жүрмелік", - деп Абылай хан айтқандай, маман болудың басты факторларының бірі – білім болып табылады.

Университет бағдарламасы, мамандандырылған курстар немесе өздігінен білім алу арқылы таңдаған мамандық бойынша сапалы білім алу қажетті білім мен дағдыларды меңгеруде маңызды рөл атқарады.Сонымен қатар, жұмыс тәжірибесі кәсіби маман болу процесінің ажырамас бөлігі болып табылады. Нақты өмірлік жұмыс теориялық білімді практикада қолдануға, қарым-қатынас және проблемаларды шешу дағдыларын дамытуға және өз қателіктеріңізден сабақ алуға мүмкіндік береді.Әр адамның жеке қабілеті мен дарындылығын ескеру де маңызды. Кейбір адамдар өздерінің табиғи бейімділігіне байланысты белгілі бір салаларда кәсіби жетістікке жету оңайырақ болуы мүмкін, бірақ ол үшін күш пен тұрақты даму қажет.

Ата-бабаларымыздың айтқанындай- «Еңбек түбі – береке,

Көптің түбі – мереке.»деген.

Бұл мақалдан біз айта аламыз,түбінде бәрібір еңбек еткен,құласада тік тұрып қайта еңбек етген адам табысты кәсіпқой болу айдан анық,судан тынық.Ал кейбір адамдар кедіргіге төтеп бере алалмай,бірден беріле салады.Содан келіп шығып бірнеше кедергілерді көріп шықсақ.

Кәсіби маман болу жолында не нәрсеге кедергі болуы мүмкін екендігінің бір мысалы - сапалы білім немесе оқытуға қол жетімділіктің болмауы. Білімге қол жеткізудегі теңсіздік экономикалық шектеулер, әлеуметтік-мәдени кедергілер немесе географиялық орналасу сияқты әртүрлі факторларға байланысты болуы мүмкін.Мысалы, отбасының қаржылық жағдайы адамға жоғары білім алуға немесе таңдаған салада даму үшін қажетті арнайы курстардан өтуге мүмкіндік бермеуі мүмкін. Осы жерден өмірден бір мысал айтатын болсам, Кейбір отбасыларда, мысалыға отбасылық мәселелерге байланысты көптеген кедергілер келіп шығады. Соның бірі оны өзі ұнатқан салада емес,бәлкім өздеріне дұрыс келген салада оқуына талап етеді. Бұдан келіп шығып, отбасылық қолдау болмағандықтан,олар кәсіпқой маман болуы қиындыққа алып келеді. Сондай-ақ, кейбір географиялық аймақтардың білім беру ресурстарына қолжетімділігі шектеулі болуы мүмкін, бұл осы орындардың тұрғындары үшін кәсіби дамуды қиындатады.Сонымен қатар, мәдени немесе әлеуметтік бейімділіктер кәсіби дамуға кедергі болуы мүмкін. Кейбір адамдар топтары кемсітушілікке немесе стереотиптерге тап болуы мүмкін, бұл олардың белгілі бір кәсіпте білім алуын немесе жұмысқа орналасуын қиындатуы мүмкін.Кедергі жасайтын факторлар кәсіби дамуға жеткілікті уақыт пен ресурстарды бөлуді қиындатуы мүмкін денсаулық немесе отбасылық жауапкершілік сияқты жеке жағдайларды да қамтуы мүмкін.Жалпы алғанда, білімге және кәсіби даму мүмкіндіктеріне әділ және тең қолжетімділік табысты мансап пен кәсіби даму үшін жағдай жасаудың кілті болып табылады.

Кәсіби маман болу жолында не нәрселер ықпал ететінін қарастырайық.Ең алдымен білім алу маңызды рөл атқаруын алдынғы бөлімдеде айтып өтдік. Сіз таңдаған сала бойынша сапалы білім алу табысты мансап үшін қажетті іргелі білім мен дағдыларды береді. Бұл жоғары білім, қосымша курстар немесе арнайы әдебиеттерді оқу және онлайн курстарға қатысу арқылы өздігінен білім алу болуы мүмкін.

"Жасымда ғылым бар деп ескермедім,

Пайдасын көре тұра тексермедім.

Ер жеткен соң түспеді уысыма,

Қолымды мезгілінен кеш сермедім", - деп ақын өзінің ғылым жолына кеш келгеніне өкініп, халықты білім қууға шақырады[2]. Сондай-ақ, Абай ғылымның алар орны ерекше екендігін айтып, ақыл мен қайратты, жүрек үшеуін соған жүгіндіреді. Абай атамыз ғылымға кеш түскеніменен, өз ғылым жолында көптеген табысқа жетген. «Ештен кеш жақсы»,-деп білім алуды қай жаста болмасын, қәсіпқой маман болу үшін білім алу маңызды.

Кәсіби маман болуда білімнен бөлек жұмыс тәжірибесі басты рөл атқарады. Практикада жұмыс істеу теориялық білімді қолдануға, практикалық дағдыларды дамытуға және нақты кәсіби мәселелерді шешуге үйренуге мүмкіндік береді. Тағылымдамалар, волонтерлік және практикалық жобалар құнды тәжірибе алудың тамаша тәсілі болуы мүмкін.Сонымен қатар, өз дағдыларыңыз бен біліміңізді үнемі дамытып отыру маңызды. Бұған өз салаңыздағы соңғы трендтерді зерттеу, кәсіби семинарлар мен конференцияларға қатысу, жаңа құралдар мен технологияларды жүйелі түрде үйрену кіреді.Тәлімгерлік пен қолдаудың болуы бірдей маңызды фактор болып табылады. Тәжірибелі мамандардың жетекшілігімен жұмыс істеу және сындарлы кері байланыс алу дағдыларыңызды жақсартуға және жиі кездесетін қателерден аулақ болуға көмектеседі.

Қорытындылай келе, кәсіпқой болу өз қиындықтарын тудыруы мүмкін болса да, оларды дұрыс білім, тәжірибе, тәлімгерлік және өзін-өзі тәрбиелеу арқылы жеңуге болады. Білім алу жолында, тәжірибені пайдаланып, тәжірибеден тәлімгерлік қабілеттеріңізді арттырып, өзіңізді-өзіңіз тәрбиелесеңіз, әрине кәсіпқой маман болу сіздің есікті ашатын кілтіңіз болып табылады. Сонымен қатар, әр адамның кәсіби табысқа жетудің өзіндік жолы бар екенін есте ұстаған жөн, мүмкін болатын кедергілерге қарамастан, ең бастысы - табанды болу, үздіксіз жақсартуға ұмтылу және өзіңізге сену –ең басты қағидат. Кәсіпқой маман болу теқ қана өзіміз қара басымызды ойлапқана емес ,сонымен бірге болашақ ұрпақтың кемел адам болып жетілуіне ықпал ететініміз, мелекеттің дамуы жолында пайда келтерітіндей маман болу,- әр қашан жүректің бір түбегінде сақталып тұруы қажет. Әрине мықты маман деген атқа лайық болу оңай болмауы мүмкін, бірақта осы қағидаларды ұстанған азамат, табысқа жету әбден мүмкін. Кәсіпқой маман болу оңай ма деген сұраққа кішкене болсада, қажетті ақпаратты бере алдым деп ойлаймын. Бұл эссені мен Абай атамыздың бір нақыл сөзімен аяқтасам-

«…Ғылымды үйренгенде ақиқат мақсатпен білмек үшін үйренбек керек.»

Абай Құнанбаев.[1]

Пайдаланған әдебиеттер:

1.Абайдың ғылымға жету жолында бағыт нұсқайтын қара сөзі.(Отыз екінші сөзі) 1895ж [ІІ, 187 бет].

2. А. Құнанбаевтың поэзиялық шығармалары. “Жасымда ғылым бар деп ескермедім”. 1885.-14 жолдық шағын өлең.