ҚОСЫМША БІЛІМ БЕРУДЕГІ ЗАМАНАУИ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТРЕНДТЕР

Конкашова Гульмира Сыздыковна

«Солтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің білім басқармасы» КММ

«Ғабит Мүсірепов атындағы ауданның білім бөлімі» КММ

«Өнер мектебі» КММ директоры

Қосымша білім беру – оқушылар мен студенттердің негізгі оқу бағдарламасынан тыс білімдерін жетілдіруге бағытталған маңызды сала. Бүгінгі таңда қосымша білім беру жүйесінде заманауи педагогикалық трендтерді қолдану оқытудың тиімділігін арттыруға көмектеседі. Бұл баяндамада қосымша білім беруде қолданылатын негізгі заманауи педагогикалық трендтер талқыланады.

1. Цифрлық технологиялар мен онлайн оқыту. Қашықтан оқыту мен онлайн платформалар білім беру үдерісін түбегейлі өзгертті. Қосымша білім беру ұйымдары оқушыларға ыңғайлы, қолжетімді және интерактивті оқыту әдістерін ұсыну үшін EdTech шешімдерін кеңінен қолданады. Мысалы, Coursera, Udemy, Khan Academy сияқты платформалар білім алушыларға өз бетімен білімін жетілдіруге мүмкіндік береді.

2. STEAM-білім беру. Ғылым (Science), технология (Technology), инженерия (Engineering), өнер (Art) және математика (Mathematics) бағыттарын біріктіретін STEAM-білім беру әдісі қазіргі заманғы білім беру жүйесінде кеңінен таралуда. Бұл тәсіл оқушылардың шығармашылық ойлауын дамытуға және оларды болашақтағы технологиялық өзгерістерге дайындауға ықпал етеді.

3. Жобалық және проблемалық оқыту. Жобалық оқыту әдісі білім алушыларды нақты өмірлік мәселелерді шешуге үйретеді. Бұл әдіс арқылы оқушылар зерттеу жұмыстарымен айналысып, шығармашылық қабілеттерін дамытады. Проблемалық оқыту оқушылардың сыни ойлауын және логикалық талдау дағдыларын жетілдіруге бағытталған.

4. Жеке траекториялы оқыту. Жеке оқыту – әрбір білім алушының ерекшеліктерін ескеріп, оған ыңғайлы әдістер мен материалдар ұсыну. Бүгінде жасанды интеллект пен big data технологиялары жеке оқу траекторияларын құруға мүмкіндік береді. Бұл тәсіл оқушылардың өз қызығушылықтарына сәйкес білім алуына жағдай жасайды.

5. Геймификация (ойын технологияларын қолдану). Білім беру үдерісінде ойын элементтерін енгізу оқушылардың мотивациясын арттырады. Геймификация арқылы күрделі тақырыптарды оңай игеруге және оқу үдерісін қызықты етуге болады. Kahoot!, Duolingo, Classcraft сияқты платформалар ойын түрінде оқытудың сәтті үлгілері болып табылады.

6. Экологиялық және әлеуметтік жауапкершілікке бағытталған білім беру. Қазіргі таңда оқушылардың экологиялық және әлеуметтік жауапкершілігін арттыруға ерекше назар аударылады. Бұл бағытта экожобалар, волонтерлік қызметтер және әлеуметтік бастамалар қосымша білім беруде маңызды рөл атқарады [1].

Осы жоғарыда айтылған технологиялардың бірнешеуінің қосымша білім берудегі тиімділігі мен маңызына талдау жасап кетелік:

STEAM-білім берудің қосымша білім берудегі тиімділігі. Қосымша білім беру жүйесі оқушылардың негізгі оқу бағдарламасынан тыс білімдерін кеңейтуге және тереңдетуге бағытталған. Заманауи білім беру үрдісінде STEAM (Science, Technology, Engineering, Arts, Mathematics) әдістемесін қолдану үлкен маңызға ие. Бұл тәсіл оқушылардың ғылыми-техникалық және шығармашылық дағдыларын дамытуға, сондай-ақ олардың инновациялық ойлау қабілетін қалыптастыруға ықпал етеді.

1. STEAM-білім берудің маңызы STEAM-білім беру кешенді және пәнаралық оқыту әдістерін қамтиды, бұл оқушыларға теориялық білімді тәжірибемен ұштастыруға мүмкіндік береді. Осы тәсіл арқылы оқушылар нақты өмірлік мәселелерді шешу дағдыларын меңгереді, ал бұл болашақта олардың кәсіби жетістіктеріне оң ықпал етеді.

2. Қосымша білім беру аясындағы STEAM-ның рөлі Қосымша білім беру ұйымдары STEAM-бағдарламаларды енгізу арқылы оқушыларға кең мүмкіндіктер ұсынады. Робототехника, бағдарламалау, 3D-модельдеу, инженерия және өнер сабақтары оқушылардың шығармашылық ойлауын, командада жұмыс істеу дағдыларын және техникалық білімдерін жетілдіруге бағытталған.

3. STEAM әдістерінің тиімділігі

• Интерактивті оқыту: Оқушылар практикалық жобалармен жұмыс жасау арқылы білімді тиімді меңгереді;

• Креативтілік пен инновация: STEAM-білім беру оқушыларды стандартты ойлаудан шығып, жаңа идеяларды ұсынуға ынталандырады;

• Кәсіптік бағдар: STEAM-бағыттағы білім беру IT, инженерия, ғылым және өнер салаларында болашақ мамандарды даярлауға көмектеседі;

• Командалық жұмыс: Оқушылар бірлескен жобаларда жұмыс істей отырып, ұжымдық әрекеттесу мен проблемаларды шешу дағдыларын дамытады.

4. Қолдану мысалдары Қазақстанда көптеген қосымша білім беру орталықтары STEAM-бағытындағы курстарды енгізуде. Мысалы, робототехника үйірмелері оқушыларға инженерлік және бағдарламалау негіздерін үйретеді. Сондай-ақ, өнер мен дизайн сабақтары шығармашылық қабілеттерді дамыта отырып, технологиямен байланыс орнатуға мүмкіндік береді.

STEAM-білім беру – қосымша білім беру жүйесінің болашағы. Ол оқушылардың ғылыми-техникалық сауаттылығын арттырып қана қоймай, олардың шығармашылық және сын тұрғысынан ойлау қабілеттерін дамытады. Сондықтан қосымша білім беру орталықтары STEAM-пәндерді енгізу арқылы оқушылардың жан-жақты дамуына ықпал ете алады.

Жобалық және проблемалық оқытудың қосымша білім берудегі тиімділігі. Қосымша білім беру жүйесі оқушылардың негізгі оқу бағдарламасынан тыс білімдерін жетілдіруге және дағдыларын дамытуға бағытталған. Бүгінгі таңда білім беруде жобалық және проблемалық оқыту әдістерін қолдану өзекті болып табылады. Бұл тәсілдер оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға, зерттеу дағдыларын жетілдіруге және нақты өмірлік мәселелерді шешуге мүмкіндік береді.

1. Жобалық оқытудың маңызы. Жобалық оқыту – оқушылардың белгілі бір мәселені шешуге немесе өнім жасауға бағытталған белсенді оқыту әдісі. Бұл әдіс білім алушыларға теорияны тәжірибемен ұштастыруға және өз бетінше зерттеу жүргізуге мүмкіндік береді.

2. Проблемалық оқытудың ерекшеліктері. Проблемалық оқыту – оқушыларды өздігінен ойлануға, шешім қабылдауға және күрделі мәселелерді шешуге үйрететін әдіс. Бұл тәсіл олардың аналитикалық және сыни ойлау қабілеттерін дамытуға көмектеседі.

3. Қосымша білім беру аясындағы тиімділігі

• Практикалық дағдыларды дамыту: Оқушылар нақты жобалармен жұмыс жасап, өз білімдерін тәжірибе жүзінде қолданады;

• Мотивацияны арттыру: Өз жобаларын жүзеге асыру мүмкіндігі оқушыларды қызықтырып, оқуға ынталандырады;

• Командалық жұмыс: Бірлескен жобалар арқылы оқушылар командада жұмыс істеу дағдыларын меңгереді;

• Шығармашылық және инновация: Проблемалық оқыту оқушыларды стандартты ойлаудан шығып, жаңа шешімдерді іздеуге итермелейді;

• Өзін-өзі дамыту және жауапкершілік: Оқушылар өз бетінше ақпарат іздеуді, шешім қабылдауды және жұмыстарын ұйымдастыруды үйренеді [2].

4. Қолдану мысалдары. Қазақстанда қосымша білім беру орталықтарында жобалық және проблемалық оқыту әдістері кеңінен қолданылуда. Мысалы, оқушыларға экологиялық мәселелерді шешуге арналған жобалар жасау ұсынылады, сонымен қатар, робототехника үйірмелерінде инженерлік шешімдерді табу бағытында проблемалық тапсырмалар беріледі.

Жобалық және проблемалық оқыту – қосымша білім берудің тиімді әдістерінің бірі. Бұл тәсілдер оқушылардың шығармашылық, сыни ойлау және зерттеу дағдыларын жетілдіруге ықпал етеді. Қосымша білім беру ұйымдары осы әдістерді кеңінен қолдану арқылы білім алушыларды болашаққа жан-жақты дайындай алады.

Геймификация (ойын технологияларын қолдану) және оның тиімділігі. Қосымша білім беру жүйесі оқушылардың негізгі оқу бағдарламасынан тыс білімдерін жетілдіруге және дағдыларын дамытуға бағытталған. Заманауи білім беру үрдісінде геймификация әдістемесін қолдану ерекше маңызға ие. Бұл тәсіл оқушылардың оқуға деген қызығушылығын арттырып, оларды белсенді әрі ынталы болуға ынталандырады.

1. Геймификацияның маңызы. Геймификация – білім беру процесіне ойын элементтерін енгізу арқылы оқушылардың мотивациясын көтеру әдісі. Бұл тәсіл оқушылардың оқу материалын жеңіл әрі қызықты меңгеруіне көмектеседі, сондай-ақ олардың логикалық ойлау және шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал етеді.

2. Қосымша білім беру аясындағы геймификацияның рөлі. Қосымша білім беру ұйымдары геймификацияны пайдалану арқылы оқыту процесін тартымды әрі тиімді ете алады. Мысалы, білім беру платформаларында ұпай жинау, марапаттар беру, рейтингтік жүйелерді қолдану оқушыларды оқу үдерісіне белсенді қатысуға ынталандырады.

3. Геймификация әдістерінің тиімділігі.

• Мотивацияны арттыру: Ойын элементтері оқушылардың қызығушылығын оятып, оларды оқу үдерісіне белсенді тартуға көмектеседі;

• Интерактивті оқыту: Геймификация білім алушыларды теорияны тәжірибемен ұштастыруға ынталандырады;

• Командалық жұмыс: Бірлескен ойындар мен жарыстар оқушыларды әлеуметтік дағдыларды дамытуға және ынтымақтастыққа бейімдейді;

• Оқу материалын жеңіл қабылдау: Ойын технологияларын пайдалану күрделі тақырыптарды жеңіл әрі түсінікті етіп ұсынуға мүмкіндік береді;

• Өзін-өзі бағалау және жетілдіру: Геймификация жүйелері оқушыларға өз жетістіктерін бақылауға және үздік нәтижелерге ұмтылуға көмектеседі [3].

4. Қолдану мысалдары Қазақстандағы қосымша білім беру орталықтары геймификация элементтерін белсенді түрде енгізуде. Мысалы, Duolingo тілді үйрету платформасы ойын түрінде тілді меңгеруді жеңілдетсе, Kahoot! платформасы тесттер мен викториналарды қызықты ойынға айналдырады. Сонымен қатар, мектептерде білім беру квиздері мен білім марафондары өткізіледі.

Геймификация – қосымша білім берудегі маңызды инновациялық тәсілдердің бірі. Ол оқушылардың оқуға деген ынтасын арттырып қана қоймай, олардың шығармашылық, логикалық және әлеуметтік дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Қосымша білім беру ұйымдары геймификацияны кеңінен қолдану арқылы білім беру сапасын арттырып, оқушылардың оқуға деген қызығушылығын жаңа деңгейге көтере алады.

Қорыта айтқанда, қосымша білім берудегі заманауи педагогикалық трендтер оқытудың сапасын арттыруға, білім алушылардың мотивациясын жоғарылатуға және оларды болашаққа жан-жақты дайындауға көмектеседі. Цифрлық технологиялар, STEAM-білім беру, жеке оқыту траекториялары, геймификация және экологиялық жауапкершілікке негізделген білім беру – қазіргі білім беру жүйесінің ажырамас бөлігіне айналуда. Осы әдістерді тиімді қолдану арқылы қосымша білім беру жүйесін жаңа деңгейге көтеруге болады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Білім беру үдерісінде SMART-технологияларды қолдану бойынша әдістемелік ұсынымдар. – Нұр-Сұлтан: Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА, 2022. – 120 б

2. Pulse of the Profession: Capturing the Value of Project Management, Project Management Institute, USA, 2015.

3. Артамонова В. В. XXI ғасырда геймификация тұжырымдамасын дамыту / В.В. Артамонова // Тарихи және әлеуметтік-білім беру ойы. Шығ. № 2 (2). 2018.