Шахмат ҚМЖ

І

Пәні

Шахмат

ІІ

Пән мұғалімі

Саткаров Аслан Акимгереевич

ІІІ

Өтілетін сыныбы

ІV

Өтілетін мерзімі

V

Өтілетін орны

Шахмат бөлмесі

VІ

Сабақтың тақырыбы

Шахмат ойыны туралы түсінік

VІІ

Сабақтың мақсаты

Шахмат оыйынының шығуы туралы,шахматты ойлап табу жөніндегі қызықты аңызды айту арқылы шахмат ойыауға деген қызығушылықтарын арттыру.Ойлау қабілеттеріндамыту.

VІІІ

Сабақтың типі

Жаңа білімді қалыптастыру сабағы.

ІХ

Сабақтың әдісі

Топпен жұмыс жасау, жан - жақты түсіндіру.

Х

Құрал-жабдықтар

Шахмат тақтасы.т.б.

Кезең

№

Сабақтың мазмұны

Уақыт, мөлшер

Әдістемелік ескерту

Ұйымд

а

с

тыр

у

к

е

з

е

ң

1

Оқушыларды тұрғызу,сәлемдесу.

10

минут

киімдеріне назар аудару.

2

Сынып санын түгелдеу.

Себепсіз оқушыларды анықтау.

3

Оқушыларды отырғызу,шахмат тақтасын тарату.

Шахмат тақтасын дұрыстығын қадағалау

Жаңа сабақ

ке

з

ең

і

4

Шахмат ойыны туралы түсінік

Шахмат ойыны алғаш V ғасырда белгілі бола бастайды.Оның тұңғыш отаны Үндістан деп саналады. Бұл жөніндегі мәліметтерді біз көне үнді,араб,иран жазбаларынан кездестіреміз. Шахмат ойыны алғаш «Чатуранга» деп аталған.Бұл үнді тілінде төртмүше деген ұғымды береді.Төрт мүше –мүшелер әскер мағынасын бейнелейді.Бұған сол кездегі піл(хасти),соғыс арбасы(рахта),атты әскер (ашва),жаяу әскер (падати)және патша (раджа) кіретін болған.

Шахмат-бұл күрес,ақыл-ой күресі, егер сен жеңбесең,онда ол сені жеңеді.Шахматты жақсы ойнау-қыйын,алдымен жеңіле білуді үйрену керек,содан кейін жеңе білуді үйрену керек.Ал ол үшін шыдамдылық қажет.

30

Минут

Шахмат ойыны туралы дұрыс түсінуін қадағалау

Қортынды кезең

1

Сабақты қорытындылау.

5

минут

Түгел тындауын қадағалау.

2

Үйге тапсырма беру.

Үй тапсырмасын тыңдауын қадағалау

3

Оқушыларды бағалау.

Сабаққа қатысуына байланысты бағалау

4

Қоштасу.

Түгел қоштасуын қадағалау.

І

Пәні

Шахмат

ІІ

Пән мұғалімі

Саткаров Аслан Акимгереевич

ІІІ

Өтілетін сыныбы

ІV

Өтілетін мерзімі

V

Өтілетін орны

Шахмат бөлмесі

VІ

Сабақтың тақырыбы

Шахмат тақтасымен танысу

VІІ

Сабақтың мақсаты

Шахмат тақтасы жайлы түсінік беру.Мақсатымен таныстыру. Сабаққа қажетті шахматпен таныстыру.Ойын кезіндегі тәртіппен,ережемен таныстыру.

VІІІ

Сабақтың типі

Жаңа білімді қалыптастыру сабағы.

ІХ

Сабақтың әдісі

Топпен жұмыс жасау, жан - жақты түсіндіру.

Х

Құрал-жабдықтар

Шахмат .шахмат тақтасы.т.б.

Кезең

№

Сабақтың мазмұны

Уақыт, мөлшер

Әдістемелік ескерту

Ұйымд

а

с

тыр

у

к

е

з

е

ң

1

Оқушыларды тұрғызу,сәлемдесу.

10

минут

киімдеріне назар аудару.

2

Сынып санын түгелдеу.

Себепсіз оқушыларды анықтау.

3

Оқушыларды отырғызу,шахмат тақтасын тарату.

Шахмат тақтасын дұрыстығын қадағалау

Жаңа сабақ

ке

з

ең

і

4

Шахмат тақтасы

Шахмат ойыны ережесімен таныспс бұрын ,шахмат тақтасын жан-жақты білген жөн. Ол әрттүрлі заттардан:ағаштан,плпстмассадан,картонан тіпті клеткадан да жасалуы мүмкін, бірақ олардың қандай болмасын 64 кішікене квадраттардан тұратын бір үлкен бір үлкен квадырат болады.Кішкене квадыраттардың әрқайсысы шаршы деп аталады және олар ақ,қара түстерге бояалады.

Ойын кезінде әрбір ойыншының сол жағында шахмат тақтасының қара шаршысы тұру

ы міндетті,бұзуға болмайтын ереже.

30

Минут

Шахмат тақтасы туралы дұрыс түсінуін қадағалау

Қортынды кезең

1

Сабақты қорытындылау.

5

минут

Түгел тындауын қадағалау.

2

Үйге тапсырма беру.

Үй тапсырмасын тыңдауын қадағалау

3

Оқушыларды бағалау.

Сабаққа қатысуына байланысты бағалау

4

Қоштасу.

Түгел қоштасуын қадағалау.

І

Пәні

Шахмат

ІІ

Пән мұғалімі

Саткаров Аслан Акимгереевич

ІІІ

Өтілетін сыныбы

ІV

Өтілетін мерзімі

V

Өтілетін орны

Шахмат бөлмесі

VІ

Сабақтың тақырыбы

Пешка. Оның қасиеті

VІІ

Сабақтың мақсаты

Пешканың жүрісімен таныстыру

VІІІ

Сабақтың типі

Жаңа білімді қалыптастыру сабағы.

ІХ

Сабақтың әдісі

Топпен жұмыс жасау, жан - жақты түсіндіру.

Х

Құрал-жабдықтар

Шахмат .шахмат тақтасы.т.б.

Кезең

№

Сабақтың мазмұны

Уақыт, мөлшер

Әдістемелік ескерту

Ұйымд

а

с

тыр

у

к

е

з

е

ң

1

Оқушыларды тұрғызу,сәлемдесу.

10

минут

киімдеріне назар аудару.

2

Сынып санын түгелдеу.

Себепсіз оқушыларды анықтау.

3

Оқушыларды отырғызу,шахмат тақтасын тарату.

Шахмат тақтасын дұрыстығын қадағалау

Жаңа сабақ

ке

з

ең

і

4

Шахмат ойынының ережесі

Шахмат екі ойыншы арасында шахмат тақтасында ойналады.Ойын тақтасы 64 шаршыдан тұрады.Ойының басында әрбір ойыншының иелігінде ақ немесе қара түсті он алты тас (шахмат фигурасы) болады :бір патша ,бір уәзір ,екі піл,екі ат,екі тура, және сегіз пешка болады болады. Ойынның мақсаты қарсыластың тастарын шабуылдай отырып ,патшаға мат қою.

Пешка шахмат нотациясында П әрпімен белгіленеді. Пешка басқа фигураларға қарағанда жүріс жағынан әлсіздеу. Ол алғашқы орнында тұрғанда ойнаушының еркіне қарай вертикаль бағытта, тек алға қарай бір немесе екі шаршыға жүре алады.

30

Минут

Шахмат ойынының ережесі туралы дұрыс түсінуін қадағалау

Қортынды кезең

1

Сабақты қорытындылау.

5

минут

Түгел тындауын қадағалау.

2

Үйге тапсырма беру.

Үй тапсырмасын тыңдауын қадағалау

3

Оқушыларды бағалау.

Сабаққа қатысуына байланысты бағалау

4

Қоштасу.

Түгел қоштасуын қадағалау.

І

Пәні

Шахмат

ІІ

Пән мұғалімі

Саткаров Аслан Акимгереевич

ІІІ

Өтілетін сыныбы

ІV

Өтілетін мерзімі

V

Өтілетін орны

Шахмат бөлмесі

VІ

Сабақтың тақырыбы

Пешка. Оның қасиеті

VІІ

Сабақтың мақсаты

Пешканың жүрісімен таныстыру

VІІІ

Сабақтың типі

Жаңа білімді қалыптастыру сабағы.

ІХ

Сабақтың әдісі

Топпен жұмыс жасау, жан - жақты түсіндіру.

Х

Құрал-жабдықтар

Шахмат .шахмат тақтасы.т.б.

Кезең

№

Сабақтың мазмұны

Уақыт, мөлшер

Әдістемелік ескерту

Ұйымд

а

с

тыр

у

к

е

з

е

ң

1

Оқушыларды тұрғызу,сәлемдесу.

10

минут

киімдеріне назар аудару.

2

Сынып санын түгелдеу.

Себепсіз оқушыларды анықтау.

3

Оқушыларды отырғызу,шахмат тақтасын тарату.

Шахмат тақтасын дұрыстығын қадағалау

Жаңа сабақ

ке

з

ең

і

4

Шахмат ойынының ережесі

Шахмат екі ойыншы арасында шахмат тақтасында ойналады.Ойын тақтасы 64 шаршыдан тұрады.Ойының басында әрбір ойыншының иелігінде ақ немесе қара түсті он алты тас (шахмат фигурасы) болады :бір патша ,бір уәзір ,екі піл,екі ат,екі тура, және сегіз пешка болады болады. Ойынның мақсаты қарсыластың тастарын шабуылдай отырып ,патшаға мат қою.

Пешка шахмат нотациясында П әрпімен белгіленеді. Пешка басқа фигураларға қарағанда жүріс жағынан әлсіздеу. Ол алғашқы орнында тұрғанда ойнаушының еркіне қарай вертикаль бағытта, тек алға қарай бір немесе екі шаршыға жүре алады.

Жүріс кезегі ақ жағында. Онда g2-дегі пешка g3 немесе g4 шаршы-ларына, ал оның қарсыласы жауап жүрісінде b4-тен b3-тегі шаршыға жүруге мүмкіндіктері бар.

Пешкалар кейін жүре алмайды. Сонымен бірге ол қарсыласының фигурасын тура жүргеніне қарай жей алмайды, тек қиғаш келгенде ғана жеп, алған фигураның орнына өзі көшеді. Егер ойын барысында пешкалар кезекті жүру және жеу арқылы қарсы жақтың соңғы горизонталына жетсе, онда олар ойнаушының өз қалауына орай ферзь, тұра, піл, ат сияқты фигураларға айнала алады. Ақ жағы үшін соңғы горизонтальдар-а8,b8, c8, d8, e8, f8, g8, h8, ал қара жағы үшін-а1, b1, c1, d1, e1, f1, g1, h1 шаршылары болып есептеледі.

Пешка алғашқы позициясында тұрып, жүріс кезінде қарсы жақтың шаршысын кесіп өтті делік. Мұндай жағдайда қарсы жақ кесіп өткен пешканы жей алады және ол желінген пешканың орнына емес, оның кесіп өткен шаршысына көшеді.

Ақ жағының с2 шаршыдағы пешкасы b4 шаршыдағы қара пешканың соққы беретін бағытында тұрған с3 шаршысынан астап өтіп, с4-ке жүрді делік, онда b4-тегі пешка қолма-қол с4-тегі пешканы жеп, с4-ке емес, с3 шаршыға орналасады. Келесі жүрісте «өткелден» (на проходе) жеу құқығы жойылады. Пешканың жай жеуі де, «өткелден» жеуі де міндетті емес, бұл ойнаушының еркі.

30

Минут

Шахмат ойынының ережесі туралы дұрыс түсінуін қадағалау

Қортынды кезең

1

Сабақты қорытындылау.

5

минут

Түгел тындауын қадағалау.

2

Үйге тапсырма беру.

Үй тапсырмасын тыңдауын қадағалау

3

Оқушыларды бағалау.

Сабаққа қатысуына байланысты бағалау

4

Қоштасу.

Түгел қоштасуын қадағалау.

І

Пәні

Шахмат

ІІ

Пән мұғалімі

Саткаров Аслан Акимгереевич

ІІІ

Өтілетін сыныбы

ІV

Өтілетін мерзімі

V

Өтілетін орны

Шахмат бөлмесі

VІ

Сабақтың тақырыбы

Жаңа фигура - (ладья)

VІІ

Сабақтың мақсаты

ладьяның жүру жолдарымен таныстыру. Жолындағы фигураларды қалай жейтінін түсіндіру. Шахмат ойынына деген қызығушылықтарын арттыру.

VІІІ

Сабақтың типі

Жаңа білімді қалыптастыру сабағы.

ІХ

Сабақтың әдісі

Топпен жұмыс жасау, жан - жақты түсіндіру.

Х

Құрал-жабдықтар

Шахмат .шахмат тақтасы.т.б.

Кезең

№

Сабақтың мазмұны

Уақыт, мөлшер

Әдістемелік ескерту

Ұйымд

а

с

тыр

у

к

е

з

е

ң

1

Оқушыларды тұрғызу,сәлемдесу.

10

минут

киімдеріне назар аудару.

2

Сынып санын түгелдеу.

Себепсіз оқушыларды анықтау.

3

Оқушыларды отырғызу,шахмат тақтасын тарату.

Шахмат тақтасын дұрыстығын қадағалау

Жаңа сабақ

ке

з

ең

і

4

Тұра ферзіден кейінгі күшті фигура болып саналады. Оны шахмат нотациясында Л әрпімен белгілейді. Оның күшін екі жеңіл фигураға, яғни екі пілге немесе екі атқа теңестіруге болады. Тұра тіке және көлденең қатарлармен жүреді. Ол өзі түстес және қарсыластың фигураларының үстінен аттай алмайды. Егер жүріс кезегінде жолында қарсы жақтың пешкасы немесе фигурасы тұратын болса, оны жей алады. Мысалы ретінде тақтада түсіндірейін. Ақ жағының с3-тегі тұрасы а3-һ3 және с1-с8 бағыттарындағы шаршыларға жүре алады. Ал қарсылас жағының е5-тегі тұрасы а5-һ5, е3-е6 аралығындағы шаршы-ларға жүре алады. Ол үшін е2-дегі пешканы алады да, оның орнына өзі тұрады. Қағаз бетіне түсіргенде 1.Ле5:е2 болып жазылады. Қорыта айтқанда, тұраның (ладьяның) жүрісі өте қарапайым да оңай.

30

Минут

Фигуралардың ерекшелігі туралы дұрыс түсінуін қадағалау

Қортынды кезең

1

Сабақты қорытындылау.

5

минут

Түгел тындауын қадағалау.

2

Үйге тапсырма беру.

Үй тапсырмасын тыңдауын қадағалау

3

Оқушыларды бағалау.

Сабаққа қатысуына байланысты бағалау

4

Қоштасу.

Түгел қоштасуын қадағалау.

І

Пәні

Шахмат

ІІ

Пән мұғалімі

Саткаров Аслан Акимгереевич

ІІІ

Өтілетін сыныбы

ІV

Өтілетін мерзімі

V

Өтілетін орны

Шахмат бөлмесі

VІ

Сабақтың тақырыбы

Жаңа фигура офицер (слон)

VІІ

Сабақтың мақсаты

Пілдің жүрісімен таныстыру. Шахмат ойынына деген қызығушылықтарын арттыру.

VІІІ

Сабақтың типі

Жаңа білімді қалыптастыру сабағы.

ІХ

Сабақтың әдісі

Топпен жұмыс жасау, жан - жақты түсіндіру.

Х

Құрал-жабдықтар

Шахмат .шахмат тақтасы.т.б.

Кезең

№

Сабақтың мазмұны

Уақыт, мөлшер

Әдістемелік ескерту

Ұйымд

а

с

тыр

у

к

е

з

е

ң

1

Оқушыларды тұрғызу,сәлемдесу.

10

минут

киімдеріне назар аудару.

2

Сынып санын түгелдеу.

Себепсіз оқушыларды анықтау.

3

Оқушыларды отырғызу,шахмат тақтасын тарату.

Шахмат тақтасын дұрыстығын қадағалау

Жаңа сабақ

ке

з

ең

і

4

Шахмат нотациясында піл С әрпімен белгіленеді (орысша «слон») деп атайды. Әрбір ойнаушының екі-екіден пілі болады. Олардың бірі ақ, екіншісі қара диагональ бойымен жүре алады. Сондықтан да олардың тұрған шаршыларының түсіне байланысты бірін ақ шаршылы піл, екіншісін қара шаршылы піл деп атайды.

Тақтада пілдің жүрісін түсіндірейін. Ақ жағының пілі d4-те, жүретін жолы а1-һ8, а7-g1, ал қара жағының пілі е4-те тұр, жүретін жолы b1-һ7, а8-һ1.

Пілдер өз және қарсылас жағының фигураларының үстінен аттап жүре алмайды. Ол үшін жолындағы қарсылас фигураларды кезекті жүрісінде жеп, ойынды, әрі жалғастыруы керек. Мысалы е4-тегі піл ақ жағының һ1-дегі шаршысына жүруі үшін ең алдымен сол шаршыда тұрған тұраны жеуі керек. Сонда Се4:һ1 жүрісі жасалады деген сөз.

30

Минут

Жеңіл фигуралардың ерекшелігі туралы дұрыс түсінуін қадағалау

Қортынды кезең

1

Сабақты қорытындылау.

5

минут

Түгел тындауын қадағалау.

2

Үйге тапсырма беру.

Үй тапсырмасын тыңдауын қадағалау

3

Оқушыларды бағалау.

Сабаққа қатысуына байланысты бағалау

4

Қоштасу.

Түгел қоштасуын қадағалау.

І

Пәні

Шахмат

ІІ

Пән мұғалімі

Саткаров Аслан Акимгереевич

ІІІ

Өтілетін сыныбы

ІV

Өтілетін мерзімі

V

Өтілетін орны

Шахмат бөлмесі

VІ

Сабақтың тақырыбы

Жаңа фигура - ферзь

VІІ

Сабақтың мақсаты

Уәзірдің жүрістерімен таныстыру. Ферзь-ең күшті фигуралардың бірі екенін айтып өту. Шахмат ойнауға деген қызығушылықтарын арттыру.

VІІІ

Сабақтың типі

Жаңа білімді қалыптастыру сабағы.

ІХ

Сабақтың әдісі

Топпен жұмыс жасау, жан - жақты түсіндіру.

Х

Құрал-жабдықтар

Шахмат .шахмат тақтасы.т.б.

Кезең

№

Сабақтың мазмұны

Уақыт, мөлшер

Әдістемелік ескерту

Ұйымд

а

с

тыр

у

к

е

з

е

ң

1

Оқушыларды тұрғызу,сәлемдесу.

10

минут

киімдеріне назар аудару.

2

Сынып санын түгелдеу.

Себепсіз оқушыларды анықтау.

3

Оқушыларды отырғызу,шахмат тақтасын тарату.

Шахмат тақтасын дұрыстығын қадағалау

Жаңа сабақ

ке

з

ең

і

4

Шахмат нотациясында Ф әрпімен белгіленетін ферзь ең күшті фигуралардың бірі. Оның бір өзінің күші екі тұраға (ладьяға) тең десе де болады. Осыған орай ол шабуылда қарсыласына аса қауіпті, ал қорғаныста бағалы фигура болып есептеледі. Оған мысал ретінде шахмат тақтасында уәзірдің жүрісін көрсетейін. d5-те тұрған ақ уәзір а2-g8, а8-һ1 диагональдарын-дағы, а5-һ5 (горизонталында) көлденеңіндегі, d1-d8тігіндегі (вертика-лында) шаршыларға жүре алады.

g3 шаршысында тұрған қара жағының ферзісі g1-g8, а3-һ3, b8-һ2, е1-һ4 бағыттарындағы шаршыларға жүре алады. Міне, бұдан оның күшін байқау қиын емес.

30

Минут

Ауыр фигуралардың ерекшелігі туралы дұрыс түсінуін қадағалау

Қортынды кезең

1

Сабақты қорытындылау.

5

минут

Түгел тындауын қадағалау.

2

Үйге тапсырма беру.

Үй тапсырмасын тыңдауын қадағалау

3

Оқушыларды бағалау.

Сабаққа қатысуына байланысты бағалау

4

Қоштасу.

Түгел қоштасуын қадағалау.

І

Пәні

Шахмат

ІІ

Пән мұғалімі

Саткаров Аслан Акимгереевич

ІІІ

Өтілетін сыныбы

ІV

Өтілетін мерзімі

V

Өтілетін орны

Шахмат бөлмесі

VІ

Сабақтың тақырыбы

Ферза және офицер . екі жақты соққы

VІІ

Сабақтың мақсаты

Уәзірдің жүрістерімен таныстыру. Ферзь-ең күшті фигуралардың бірі екенін айтып өту. Шахмат ойнауға деген қызығушылықтарын арттыру.

VІІІ

Сабақтың типі

Жаңа білімді қалыптастыру сабағы.

ІХ

Сабақтың әдісі

Топпен жұмыс жасау, жан - жақты түсіндіру.

Х

Құрал-жабдықтар

Шахмат .шахмат тақтасы.т.б.

Кезең

№

Сабақтың мазмұны

Уақыт, мөлшер

Әдістемелік ескерту

Ұйымд

а

с

тыр

у

к

е

з

е

ң

1

Оқушыларды тұрғызу,сәлемдесу.

10

минут

киімдеріне назар аудару.

2

Сынып санын түгелдеу.

Себепсіз оқушыларды анықтау.

3

Оқушыларды отырғызу,шахмат тақтасын тарату.

Шахмат тақтасын дұрыстығын қадағалау

Жаңа сабақ

ке

з

ең

і

4

Шахмат нотациясында Ф әрпімен белгіленетін ферзь ең күшті фигуралардың бірі. Оның бір өзінің күші екі тұраға (ладьяға) тең десе де болады. Осыған орай ол шабуылда қарсыласына аса қауіпті, ал қорғаныста бағалы фигура болып есептеледі. Оған мысал ретінде шахмат тақтасында уәзірдің жүрісін көрсетейін. d5-те тұрған ақ уәзір а2-g8, а8-һ1 диагональдарын-дағы, а5-һ5 (горизонталында) көлденеңіндегі, d1-d8тігіндегі (вертика-лында) шаршыларға жүре алады.

g3 шаршысында тұрған қара жағының ферзісі g1-g8, а3-һ3, b8-һ2, е1-һ4 бағыттарындағы шаршыларға жүре алады. Міне, бұдан оның күшін байқау қиын емес.

30

Минут

Ауыр фигуралардың ерекшелігі туралы дұрыс түсінуін қадағалау

Қортынды кезең

1

Сабақты қорытындылау.

5

минут

Түгел тындауын қадағалау.

2

Үйге тапсырма беру.

Үй тапсырмасын тыңдауын қадағалау

3

Оқушыларды бағалау.

Сабаққа қатысуына байланысты бағалау

4

Қоштасу.

Түгел қоштасуын қадағалау.

І

Пәні

Шахмат

ІІ

Пән мұғалімі

Саткаров Аслан Акимгереевич

ІІІ

Өтілетін сыныбы

ІV

Өтілетін мерзімі

V

Өтілетін орны

Шахмат бөлмесі

VІ

Сабақтың тақырыбы

Жаңа фигура ат

VІІ

Сабақтың мақсаты

Аттың жүрісімен таныстыруды жалғастыру. Шахмат ойынына деген қызығушылықтарын арттыру.

VІІІ

Сабақтың типі

Жаңа білімді қалыптастыру сабағы.

ІХ

Сабақтың әдісі

Топпен жұмыс жасау, жан - жақты түсіндіру.

Х

Құрал-жабдықтар

Шахмат .шахмат тақтасы.т.б.

Кезең

№

Сабақтың мазмұны

Уақыт, мөлшер

Әдістемелік ескерту

Ұйымд

а

с

тыр

у

к

е

з

е

ң

1

Оқушыларды тұрғызу,сәлемдесу.

10

минут

киімдеріне назар аудару.

2

Сынып санын түгелдеу.

Себепсіз оқушыларды анықтау.

3

Оқушыларды отырғызу,шахмат тақтасын тарату.

Шахмат тақтасын дұрыстығын қадағалау

Жаңа сабақ

ке

з

ең

і

4

Шахмат нотациясында К (орысша «конь» деген сөзден алынып отыр) әрпімен белгіленетін ат ең күрделі фигура. Оның жүрісінде белгілі бір заңдылық бар. Ойынды жаңадан үйреніп жүрген шахмат әуесқойлары осы ерекшеліктерді зейін сала қараса, оның жүріс жолдарын тез меңгереді. Аттардың жүрістеріне тоқталайық. Аттың жүрісі «Г» әрпіне ұқсайды. Басқа фигураларға қарағанда ол ерекше секіріс жасап жүреді. Ат өзінің тұрған орнына байланысты ең кем дегенде екі шаршыдан сегіз шаршыға дейін қауіп төндіріп тұрады.

30

Минут

Пешканы ферзіге шығару і туралы дұрыс түсінуін қадағалау

Қортынды кезең

1

Сабақты қорытындылау.

5

минут

Түгел тындауын қадағалау.

2

Үйге тапсырма беру.

Үй тапсырмасын тыңдауын қадағалау

3

Оқушыларды бағалау.

Сабаққа қатысуына байланысты бағалау

4

Қоштасу.

Түгел қоштасуын қадағалау.

І

Пәні

Шахмат

ІІ

Пән мұғалімі

Саткаров Аслан Акимгереевич

ІІІ

Өтілетін сыныбы

ІV

Өтілетін мерзімі

V

Өтілетін орны

Шахмат бөлмесі

VІ

Сабақтың тақырыбы

Ат жүрісінің шектелуі

VІІ

Сабақтың мақсаты

Аттың жүрісімен таныстыруды жалғастыру. Шахмат ойынына деген қызығушылықтарын арттыру.

VІІІ

Сабақтың типі

Жаңа білімді қалыптастыру сабағы.

ІХ

Сабақтың әдісі

Топпен жұмыс жасау, жан - жақты түсіндіру.

Х

Құрал-жабдықтар

Шахмат .шахмат тақтасы.т.б.

Кезең

№

Сабақтың мазмұны

Уақыт, мөлшер

Әдістемелік ескерту

Ұйымд

а

с

тыр

у

к

е

з

е

ң

1

Оқушыларды тұрғызу,сәлемдесу.

10

минут

киімдеріне назар аудару.

2

Сынып санын түгелдеу.

Себепсіз оқушыларды анықтау.

3

Оқушыларды отырғызу,шахмат тақтасын тарату.

Шахмат тақтасын дұрыстығын қадағалау

Жаңа сабақ

ке

з

ең

і

4

Шахмат нотациясында К (орысша «конь» деген сөзден алынып отыр) әрпімен белгіленетін ат ең күрделі фигура. Оның жүрісінде белгілі бір заңдылық бар. Ойынды жаңадан үйреніп жүрген шахмат әуесқойлары осы ерекшеліктерді зейін сала қараса, оның жүріс жолдарын тез меңгереді. Аттардың жүрістеріне тоқталайық. Аттың жүрісі «Г» әрпіне ұқсайды. Басқа фигураларға қарағанда ол ерекше секіріс жасап жүреді. Ат өзінің тұрған орнына байланысты ең кем дегенде екі шаршыдан сегіз шаршыға дейін қауіп төндіріп тұрады.

Мысалы, ақ жағының d5-тегі аты бірден b4, b6, с7, е3, е7, f4, f6 шаршыларына, ал қара жағының һ1-дегі аты f2, g3 шаршыларына жүруіне мүмкіндігі бар. Сондай-ақ тақтадағы аттың бірін ақ шаршыға, екіншісін қара шаршыға қойсақ тағы бір ерекшелікті көруге болады. Қара түсті шаршыда тұрған ат келесі жүрісінде ақ түсті, ал ақ түсті шаршыда тұрған қара түсті шаршыға жүреді.

30

Минут

Пешканы ферзіге шығару і туралы дұрыс түсінуін қадағалау

Қортынды кезең

1

Сабақты қорытындылау.

5

минут

Түгел тындауын қадағалау.

2

Үйге тапсырма беру.

Үй тапсырмасын тыңдауын қадағалау

3

Оқушыларды бағалау.

Сабаққа қатысуына байланысты бағалау

4

Қоштасу.

Түгел қоштасуын қадағалау.

І

Пәні

Шахмат

ІІ

Пән мұғалімі

Саткаров Аслан Акимгереевич

ІІІ

Өтілетін сыныбы

ІV

Өтілетін мерзімі

V

Өтілетін орны

Шахмат бөлмесі

VІ

Сабақтың тақырыбы

Фигуралардың құндылығы

VІІ

Сабақтың мақсаты

шахмат фигуралары туралы түсінік

Оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту,

есте сақтау, салыстыру, танымдық ой-өрісін жетілдіру.

VІІІ

Сабақтың типі

Жаңа білімді қалыптастыру сабағы.

ІХ

Сабақтың әдісі

Топпен жұмыс жасау, жан - жақты түсіндіру.

Х

Құрал-жабдықтар

Шахмат .шахмат тақтасы.т.б.

Кезең

№

Сабақтың мазмұны

Уақыт, мөлшер

Әдістемелік ескерту

Ұйымд

а

с

тыр

у

к

е

з

е

ң

1

Оқушыларды тұрғызу,сәлемдесу.

10

минут

киімдеріне назар аудару.

2

Сынып санын түгелдеу.

Себепсіз оқушыларды анықтау.

3

Оқушыларды отырғызу,шахмат тақтасын тарату

Шахмат тақтасын дұрыстығын қадағалау

Жаңа сабақ

ке

з

ең

і

4

Шахмат фигураларының күші — ұпаймен өлшенетін фигураның құндылығы мен стратегиялық маңыздылығын салыстырмалы бағалау. Ойын ережелерінде шахмат фигурасының күші туралы тікелей айтылмайды, бірақ тұжырымдама қимылдарды жоспарлау үшін пайдалы. Фигураның беріктігін компьютерлер де өлшейді: бұл мәндер математикалық есептеулерде қолданылады, соның негізінде бот ойыншысы жүрістерге басымдық береді.

Фигуралардың беріктігін есептеу ойынның жай-күйі туралы тек шамамен түсінік береді. Нақтырақ мәндер ойын жағдайына байланысты болады және айтарлықтай өзгеруі мүмкін.[1] Кейбір жағдайларда дұрыс орналастырылған "әлсіз" фигура қақпанға түскен "мықты" фигураға қарағанда пайдалы болады, мысалы, байланған[2] патшаға.

Ұпайлар әрдайым дерлік пешкаларға 1 мәнін береді. Жылы компьютерлік шахматта фигуралар мен позициялардың мағынасы "сантипавн" немесе "сантипешки" терминдерімен белгіленеді (ағылш. centipawns), мұндағы 100 сантипавна = 1 ломбард. Бұл бағалау позицияның стратегиялық және тактикалық сипаттамаларын бөлшектерді қолданбай бір пешкадан төмен бағалауға мүмкіндік береді.

30

Минут

Квадырат ережесі

туралы дұрыс түсінуін қадағалау

Қортынды кезең

1

Сабақты қорытындылау.

5

минут

Түгел тындауын қадағалау.

2

Үйге тапсырма беру.

Үй тапсырмасын тыңдауын қадағалау

3

Оқушыларды бағалау.

Сабаққа қатысуына байланысты бағалау

4

Қоштасу.

Түгел қоштасуын қадағалау.

І

Пәні

Шахмат

ІІ

Пән мұғалімі

Саткаров Аслан Акимгереевич

ІІІ

Өтілетін сыныбы

ІV

Өтілетін мерзімі

V

Өтілетін орны

Шахмат бөлмесі

VІ

Сабақтың тақырыбы

Жаңа фигура - король

VІІ

Сабақтың мақсаты

Тақта үстіндегі фигуралардың жүрістерімен таныстыру. Корольдің қалай жүре алатынын балаларға түсіндіру. Король қандай фигура екенін айту.

VІІІ

Сабақтың типі

Жаңа білімді қалыптастыру сабағы.

ІХ

Сабақтың әдісі

Топпен жұмыс жасау, жан - жақты түсіндіру.

Х

Құрал-жабдықтар

Шахмат .шахмат тақтасы.т.б.

Кезең

№

Сабақтың мазмұны

Уақыт, мөлшер

Әдістемелік ескерту

Ұйымд

а

с

тыр

у

к

е

з

е

ң

1

Оқушыларды тұрғызу,сәлемдесу.

10

минут

киімдеріне назар аудару.

2

Сынып санын түгелдеу.

Себепсіз оқушыларды анықтау.

3

Оқушыларды отырғызу,шахмат тақтасын тарату.

Шахмат тақтасын дұрыстығын қадағалау

Жаңа сабақ

ке

з

ең

і

4

Шахмат нотациясында Кр әрпімен белгіленетін король ең басты, әрі әлсіз фигура болып есептеледі. Олай дейтініміз тақтадағы бәсекенің негізгі мақсаты-корольге мат беру. Осыған орай қалған фигуралар ойын барысында өз королін қорғай отырып, қарсыласының қорғаныс шебіне шабуыл жасайды. Корольдің әлсіз фигура екеніне тағы да бір дәлел ол өз «әскерлерінің» көмегінсіз ештеңе де тындыра алмайды. Сөзіміз түсінікті болу үшін тақтамен көрсетіп түсіндірейін. Ақ жағының королі d5, ал қара жағының королі b2 шаршыларында тұр. Олар жүре алатын шаршылар мыналар: ақ жағының королі c4,c5,c6,d4,d6,e5,e6. Ал оның қарсыласының басты фигурасы a1,a2,a3,b1,b3, c1, c2, c3 шаршыларына жүре алады.

Басқа фигураларға қарағанда корольдің жүрісінде тағы бір ерекшелік бар. Ол қорғаныста тұрған қарсыласының пешкасын немесе фигурасын жей алмайды және шабуыл төніп тұрған шаршыға жүре алмайды. Бұдан туатын қорытынды корольді жеуге болмайды екен. Әрбір жақтың королі бірден сегіз шаршыны бақылап тұрады.

30

Минут

Қортынды кезең

1

Сабақты қорытындылау.

5

минут

Түгел тындауын қадағалау.

2

Үйге тапсырма беру.

Үй тапсырмасын тыңдауын қадағалау

3

Оқушыларды бағалау.

Сабаққа қатысуына байланысты бағалау

4

Қоштасу.

Түгел қоштасуын қадағалау.

І

Пәні

Шахмат

ІІ

Пән мұғалімі

Саткаров Аслан Акимгереевич

ІІІ

Өтілетін сыныбы

1

ІV

Өтілетін мерзімі

V

Өтілетін орны

Шахмат бөлмесі

VІ

Сабақтың тақырыбы

Жүріспен ойнау тәсілдері

VІІ

Сабақтың мақсаты

Дебют-тактика туралы түсінік беру. Дебют-тактика туралы ережесімен таныстыру. Оқушылардың шахмат ойынына деген қызығушылығын артыру.Ойын кезіндегі тәртіппен,ережемен таныстыру.

VІІІ

Сабақтың типі

Жаңа білімді қалыптастыру сабағы.

ІХ

Сабақтың әдісі

Топпен жұмыс жасау, жан - жақты түсіндіру.

Х

Құрал-жабдықтар

Шахмат .шахмат тақтасы.т.б.

Кезең

№

Сабақтың мазмұны

Уақыт, мөлшер

Әдістемелік ескерту

Ұйымд

а

с

тыр

у

к

е

з

е

ң

1

Оқушыларды тұрғызу,сәлемдесу.

10

минут

киімдеріне назар аудару.

2

Сынып санын түгелдеу.

Себепсіз оқушыларды анықтау.

3

Оқушыларды отырғызу,шахмат тақтасын тарату.

Шахмат тақтасын дұрыстығын қадағалау

Жаңа сабақ

ке

з

ең

і

4

Шахмат тақтасында фигуралар 3 түрлі жолмен жүре алады. Олар- вертикаль жолдар, горизонталь жолдар және диагональ жолдар.

Фигуралардың атауы:

1. Король- ең маңызды фигура

1. Ферзь- корольдің оң қолы, ең күшті фигура

1. Ладья- Ферзьден кейінгі күшті фигура

1. Ат-басқа фигураларды аттап өте алатын бірден-бір фигура

1. Піл-Атпен күшті бірдей фигура

1. Пешка- ең әлсіз ойыншы

Фигуралар екіге бөлінеді.

2. Ауыр фигуралар: Ферзь,Ладья

1. Жеңіл фигуралар: Ат пен Піл

1. Шахмат фигураларының жүрістері туралы мағлұматтар беріу: Шахмат фигураларының жүрістері- Патша жүріс.Тура жүрістер, Пір Жүрістер, Уәзір жүрістер, Ат жүрістер, Пешка жүрістері.

30

Минут

Қортынды кезең

1

Сабақты қорытындылау.

5

минут

Түгел тындауын қадағалау.

2

Үйге тапсырма беру.

Үй тапсырмасын тыңдауын қадағалау

3

Оқушыларды бағалау.

4

Қоштасу.

Түгел қоштасуын қадағалау.

І

Пәні

Шахмат

ІІ

Пән мұғалімі

Саткаров Аслан Акимгереевич

ІІІ

Өтілетін сыныбы

ІV

Өтілетін мерзімі

V

Өтілетін орны

Шахмат бөлмесі

VІ

Сабақтың тақырыбы

Қарсы әрекет. Ойынның қайнар алаңы

VІІ

Сабақтың мақсаты

VІІІ

Сабақтың типі

Жаңа білімді қалыптастыру сабағы.

ІХ

Сабақтың әдісі

Топпен жұмыс жасау, жан - жақты түсіндіру.

Х

Құрал-жабдықтар

Шахмат .шахмат тақтасы.т.б.

Кезең

№

Сабақтың мазмұны

Уақыт, мөлшер

Әдістемелік ескерту

Ұйымд

а

с

тыр

у

к

е

з

е

ң

1

Оқушыларды тұрғызу,сәлемдесу.

10

минут

киімдеріне назар аудару.

2

Сынып санын түгелдеу.

Себепсіз оқушыларды анықтау.

3

Оқушыларды отырғызу,шахмат тақтасын тарату.

Шахмат тақтасын дұрыстығын қадағалау

Жаңа сабақ

ке

з

ең

і

4

Шахмат ойынында барлығы 16 фигура, 16 пешкі болады. Олардың қақ жартсысы ақ түске, жартсысы қара түске боялған. Бұлай болмаса екі жақтың фигураларын ажырата алмаймыз. Ойынды заңды түрде қарама қарсы екі адам ойнайды. Бұларды шахмат тілінде «қарсыластар» немесе «партнерлер» деп, олардың әрбір ойынын партия деп атайды. Ақ түсті фигуралады қысқаша ақ жағы, қара түсті фигуралары бар ойынша қара жағы деп аталады.

Екі ойыншыда бір - бірден король, бір - бірден ферзь, екі - екіден піл, екі - екіден ат, екі - екіден ладиья сегіз - сегізден пешкі (жаяу әскері болады.)

Шахмат фигураларын дұрыс тігу үшін алдымен король мен ферзьнің дұрыс орналасуын қарап алу керек. Ойын басында фигуралардың орнын ауыстырып қойса ойын ережесі бұзылады.

30

Минут

Қортынды кезең

1

Сабақты қорытындылау.

5

минут

Түгел тындауын қадағалау.

2

Үйге тапсырма беру.

Үй тапсырмасын тыңдауын қадағалау

3

Оқушыларды бағалау.

Сабаққа қатысуына байланысты бағалау

4

Қоштасу.

Түгел қоштасуын

қадағалау.

І

Пәні