Сонымен, 1918 жылдың наурызы.
Бұрынғы «Семиреченские ведомости» газетінің базасында «Заря
свободи» атты жаңа революциялық газет шығады. «Жетісу ведомости»
облыстық Кеңестерінің революциялық органының органы. Бас редакторы
– Рудольф Павлович Маречек.
«Семиреченские ведомости» жаңа қолдарға берілуімен, – деп жазады
газет, – жаңа редакция алдағы уақытта газетті «Заря свободы» деген
атпен шығарады, мақалалар жаңа емлемен жарияланады. Шынында да,
ескі «яттан» (сөзбе-сөз «ят») бас тарту жаңару символына айналды;
мәтін, кейбір ерекшеліктерді қоспағанда, қазіргіге жақынырақ.
Бірінші нөмірлерде тұрғындарды тыныштықты сақтауға шақыратын
көптеген өтініштер бар. Мысалы, бұл:
«Жолдастар! Есіңізде болсын, біздің идеямыз алға тартылып жатқан
нәрсе емес. Біз қару-жарақ қолданып, бауырластық, жолдастық
қанымызды иманмен ағызып, қалағанымызды тартып алып, тонаймыз деген
ниетпен қаруланған жоқпыз». Бұлай болмасын; біз өз тарапымыздан
ешқандай арамдық әрекеттерге ешқашан жол бермейміз... Біз бостандық
мүдделерін қорғау үшін қаруландық. Біз Верный мен оның
төңірегіндегі тұрғындарды сабырлы болуға шақырамыз, өйткені мұның
бәрі қантөгіссіз, бейбіт жолмен жүруі керек».
Газет журналистері қажымас ынтамен еңбек етуде. Бұған «редакциядан»
мына хабарлама дәлел:
«Володин мырзаның хатымен шақырылған қызметкеріміз Юрий Арскийдің
өтініші бойынша редакция газеттен редакциялық мақалалар мен
өлеңдерді орналастырғаны үшін бір тиын да алмағанын хабарлайды,
өйткені Арский мырза газетте ақша үшін емес, идея үшін жұмыс
істейді. Ол, негізінен, газетте жеке шот ашудан бас тартады».
Азаматтарға үндеу
В.И.Ленин атап көрсеткендей, газет алғашқы күннен-ақ насихатшы ғана
емес, ұйымдастырушы да болды.
Сонымен қатар, ынта-жігердің өзі жұмысты ұзақ уақыт бойы қамтамасыз
ете алмайды. Газет журналистері идея жетегінде жүрсе,
баспаханашылардың көңілі мүлде жоқ. Бағаны көтеру керек, газет
оқырмандарына үндеу тастайды: "Ескі қожайындар бізге кедей шаруа
қожалығын қалдырды. Неліктен тұрақты қымбатшылық кезінде біздің
баспахана қызметкерлері болмашы жалақы алады, айына орташа есеппен
70 сом? Олар шыдап, шыдады, бірақ ақыры бұл табыспен өмір сүре
алмайтындарын мәлімдеді. Осыны ескере отырып, газет редакциясы,
Редакция редакциясы, революциондық коллегия. абоненттік төлемді
көтеру қажет деп санайды». Енді бір шығарылым 20 тиын тұрады,
жылдық жазылымы 30 рубль, алты айлық жазылымы 16 рубль 50 тиын.
«Жолдас еңбекшілер, — деп үндейді газет оқырмандарына, — оны
таратуды қолдаңдар және өз еркіңді, еңбекші халықтың еркін
білдіріп, қорғай отырып, революциялық органыңа беріңдер».
Қызметкерлердің жұмысы
Газеттің «Заря свободи» деп аталуының өзі қазақ даласына жаңа
өмірдің келгенін аңғартты. Газет алғашқы күннен бастап елдегі жаңа
өмірдің белсенді насихатшысы болды. Онда «ескірген режимнің қираған
жерлеріне жаңа, әділ тәртіп орнатуға» шақырды.
Газеттегі өзгерістер
Шамасы, басшылықтың талғамына, құбылмалы жағдайларға, заман
талабына байланысты «Заря свободы» «Вестник Семиречье трудового
народа» ауыстырды. Хронологиялық жағынан одан кейін «Голос Жетісу»,
«Правда», «Джетысу правда», «Джетысу ұшқыны», «Социалистік
Алма-Ата», «Алма-Ата правдасы» шықты. Ал 1963 жылдан бері
өзгеріссіз «Огни Алатау» деген атпен шығып келеді. Біздің
басылымның бар ғұмырында 42 редакторы болды. Өзгерістер
Газеттің алғашқы редакторы Қазақстан мен Қырғызстан тарихына
революционер ретінде енген чех Рудольф Маречек, Интерхельпо
коммуналары мен жұмысшылар кооперативтерінің негізін қалаушы,
Алатаудың талай шыңдарын бағындырған альпинист, 1916 жылғы
көтеріліс кезінде Қытайға босып кеткен мыңдаған қазақ пен қырғыз
отбасын елге қайтарған адам.
Рудольф Маречек
Орыс тілінде шығатын облыстық газеттің редакциясынан кейін
А.Першин, И.Кольгин, И.Бездутный, Н.Вержбицкая, Н.Х. Гарифуллина.
Қазақ тілінде шығатын облыстық газеттің алғашқы редакторлары
Сабыржан Шәкіржан, Қалдыбай Абдуллин, Шамай Шынасылов болды.
Газет тілі
Газеттің кейінгі тағдыры
Біраз уақыт газет «Бұқара» деп аталып, ұйғыр ағартушысы, қоғам
қайраткері Исмаил Таировтың редакторы болды. Газетте қазақ
тіліндегі мақалалардан бөлек ұйғыр тілінде де мақалалар жарияланды.
Сондай-ақ газет бетінде Қазақстан тарихында есімдері өшпестей із
қалдырған белгілі қоғам қайраткерлері, ақындар Тоқаш Бокин, Біләл
Сүлеев, Ораз Жандосов, Сәкен Сейфуллин, Ілияс Жансүгіров және басқа
да көптеген облыстық басылымның ілкімді журналистерінің мақалалары
басылды.
жүктеу мүмкіндігіне ие боласыз
Бұл материал сайт қолданушысы жариялаған. Материалдың ішінде жазылған барлық ақпаратқа жауапкершілікті жариялаған қолданушы жауап береді. Ұстаз тілегі тек ақпаратты таратуға қолдау көрсетеді. Егер материал сіздің авторлық құқығыңызды бұзған болса немесе басқа да себептермен сайттан өшіру керек деп ойласаңыз осында жазыңыз
“Заря свободы” газеті
“Заря свободы” газеті
Сонымен, 1918 жылдың наурызы.
Бұрынғы «Семиреченские ведомости» газетінің базасында «Заря
свободи» атты жаңа революциялық газет шығады. «Жетісу ведомости»
облыстық Кеңестерінің революциялық органының органы. Бас редакторы
– Рудольф Павлович Маречек.
«Семиреченские ведомости» жаңа қолдарға берілуімен, – деп жазады
газет, – жаңа редакция алдағы уақытта газетті «Заря свободы» деген
атпен шығарады, мақалалар жаңа емлемен жарияланады. Шынында да,
ескі «яттан» (сөзбе-сөз «ят») бас тарту жаңару символына айналды;
мәтін, кейбір ерекшеліктерді қоспағанда, қазіргіге жақынырақ.
Бірінші нөмірлерде тұрғындарды тыныштықты сақтауға шақыратын
көптеген өтініштер бар. Мысалы, бұл:
«Жолдастар! Есіңізде болсын, біздің идеямыз алға тартылып жатқан
нәрсе емес. Біз қару-жарақ қолданып, бауырластық, жолдастық
қанымызды иманмен ағызып, қалағанымызды тартып алып, тонаймыз деген
ниетпен қаруланған жоқпыз». Бұлай болмасын; біз өз тарапымыздан
ешқандай арамдық әрекеттерге ешқашан жол бермейміз... Біз бостандық
мүдделерін қорғау үшін қаруландық. Біз Верный мен оның
төңірегіндегі тұрғындарды сабырлы болуға шақырамыз, өйткені мұның
бәрі қантөгіссіз, бейбіт жолмен жүруі керек».
Газет журналистері қажымас ынтамен еңбек етуде. Бұған «редакциядан»
мына хабарлама дәлел:
«Володин мырзаның хатымен шақырылған қызметкеріміз Юрий Арскийдің
өтініші бойынша редакция газеттен редакциялық мақалалар мен
өлеңдерді орналастырғаны үшін бір тиын да алмағанын хабарлайды,
өйткені Арский мырза газетте ақша үшін емес, идея үшін жұмыс
істейді. Ол, негізінен, газетте жеке шот ашудан бас тартады».
Азаматтарға үндеу
В.И.Ленин атап көрсеткендей, газет алғашқы күннен-ақ насихатшы ғана
емес, ұйымдастырушы да болды.
Сонымен қатар, ынта-жігердің өзі жұмысты ұзақ уақыт бойы қамтамасыз
ете алмайды. Газет журналистері идея жетегінде жүрсе,
баспаханашылардың көңілі мүлде жоқ. Бағаны көтеру керек, газет
оқырмандарына үндеу тастайды: "Ескі қожайындар бізге кедей шаруа
қожалығын қалдырды. Неліктен тұрақты қымбатшылық кезінде біздің
баспахана қызметкерлері болмашы жалақы алады, айына орташа есеппен
70 сом? Олар шыдап, шыдады, бірақ ақыры бұл табыспен өмір сүре
алмайтындарын мәлімдеді. Осыны ескере отырып, газет редакциясы,
Редакция редакциясы, революциондық коллегия. абоненттік төлемді
көтеру қажет деп санайды». Енді бір шығарылым 20 тиын тұрады,
жылдық жазылымы 30 рубль, алты айлық жазылымы 16 рубль 50 тиын.
«Жолдас еңбекшілер, — деп үндейді газет оқырмандарына, — оны
таратуды қолдаңдар және өз еркіңді, еңбекші халықтың еркін
білдіріп, қорғай отырып, революциялық органыңа беріңдер».
Қызметкерлердің жұмысы
Газеттің «Заря свободи» деп аталуының өзі қазақ даласына жаңа
өмірдің келгенін аңғартты. Газет алғашқы күннен бастап елдегі жаңа
өмірдің белсенді насихатшысы болды. Онда «ескірген режимнің қираған
жерлеріне жаңа, әділ тәртіп орнатуға» шақырды.
Газеттегі өзгерістер
Шамасы, басшылықтың талғамына, құбылмалы жағдайларға, заман
талабына байланысты «Заря свободы» «Вестник Семиречье трудового
народа» ауыстырды. Хронологиялық жағынан одан кейін «Голос Жетісу»,
«Правда», «Джетысу правда», «Джетысу ұшқыны», «Социалистік
Алма-Ата», «Алма-Ата правдасы» шықты. Ал 1963 жылдан бері
өзгеріссіз «Огни Алатау» деген атпен шығып келеді. Біздің
басылымның бар ғұмырында 42 редакторы болды. Өзгерістер
Газеттің алғашқы редакторы Қазақстан мен Қырғызстан тарихына
революционер ретінде енген чех Рудольф Маречек, Интерхельпо
коммуналары мен жұмысшылар кооперативтерінің негізін қалаушы,
Алатаудың талай шыңдарын бағындырған альпинист, 1916 жылғы
көтеріліс кезінде Қытайға босып кеткен мыңдаған қазақ пен қырғыз
отбасын елге қайтарған адам.
Рудольф Маречек
Орыс тілінде шығатын облыстық газеттің редакциясынан кейін
А.Першин, И.Кольгин, И.Бездутный, Н.Вержбицкая, Н.Х. Гарифуллина.
Қазақ тілінде шығатын облыстық газеттің алғашқы редакторлары
Сабыржан Шәкіржан, Қалдыбай Абдуллин, Шамай Шынасылов болды.
Газет тілі
Газеттің кейінгі тағдыры
Біраз уақыт газет «Бұқара» деп аталып, ұйғыр ағартушысы, қоғам
қайраткері Исмаил Таировтың редакторы болды. Газетте қазақ
тіліндегі мақалалардан бөлек ұйғыр тілінде де мақалалар жарияланды.
Сондай-ақ газет бетінде Қазақстан тарихында есімдері өшпестей із
қалдырған белгілі қоғам қайраткерлері, ақындар Тоқаш Бокин, Біләл
Сүлеев, Ораз Жандосов, Сәкен Сейфуллин, Ілияс Жансүгіров және басқа
да көптеген облыстық басылымның ілкімді журналистерінің мақалалары
басылды.
шағым қалдыра аласыз













