Материалдар / Баскетбол спортында ойыншылардың физиологиялық дамуын қалыптастыру

Баскетбол спортында ойыншылардың физиологиялық дамуын қалыптастыру

Материал туралы қысқаша түсінік

Баскетболшының жаттығу салмағы физикалық, психикалық және эмоциональдық сипатта болады. Жоғарғы лиганың баскетболшысы орта есеппен ойын кезінде 60-70 кездесуге қатысады. Орта жаттығу уақыты 750 сағат жаттығу жасайды. Ал жарыс 50-60 сағатқа дейін жетеді. Баскетболшының салмағы,бойының өлшемі туралы айтылады.Оның рационына не кіретіні жайлы.

Жұманов Серік Мұңашбайұлы

Автор материалды ақылы түрде жариялады. Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

12 Қаңтар 2019

769

0 рет жүктелген

Дене шынықтыру Мақала 8 сынып

770 ₸

Бүгін алсаңыз
+39 бонус беріледі
Бұл не?

Бүгін алсаңыз +39 бонус беріледі Бұл не?

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

Алматы қаласы Алатау ауданы№26 жалпы білім беретін мектептің дене шынықтыру пәнінің мұғалімі Жұманов Серік Мұңашбайұлы

Баскетбол спортында ойыншылардың физиологиялық дамуын қалыптастыруТақырыпты зерттеу аймағы кең болғңандықтан біз физиологиялық құбылыстарға тоқталып,ұғымдарға анықтама бергеніміз жөн болады.Ағза-бұл тарихи қалыптасқан құбылыс,ұдайы өзгеріп отыратын өзінің ерекше құрылысы мен дамуы бар,қоршаған орта мен зат алмасуға,өсу және көбеюге қабілетті жүйе. Ағза қоршаған ортаның өзі бейімделген және одан тысқары тіршілік ете алмайтын белгілі бір жағдайларында ғана өмір сүреді. Қоршаған сыртқы табиғатпен ұдайы зат алмасу ағза өмірінің ең мәнді белгісі болып табылады. Мүше-өзіне тән құрылысы мен қызметі бар тарихи қалыптасқан әртүрлі тканьдер жүйесі. Мүше өзіне ғана тән пішіні,құрылысы,атқаратын қызметі,дамуы мен ағзадағы орны бар біртұтас түзіліс болып табылады. Мүшенің әрбір бөлігінде осы мүшеге тән қызметті атқаруға қажеттінің барлығы болады. Дене бітімі (конституция) жоғарыда айқындалған «ағза» жалпы ұғым нақты ағза немесе индивиддум туралы ұғыммен байланысты мазмұнды тұтас бере алмайды,өйткені даму процесі сыртқы ортаның әсеріне байланысты. Дене бітімі деп әдетте белгілі бір әлеуметтік табиғи жағдайларда қалыптасатын және ағзаның түрлі әсерге реакциясынан көрінетін,нақтылы адамға қатысты дара физиологиялық және морфологиялық ерекшеліктер жиынтығын айтамыз.Баланың дене жетілуінтек салмағына,бойының ұзаруына,басы мен кеудесінің мөлшеріне қарап емес,сонымен бірге дене құрылысына,сымбатына,табанының пішініне қарап та білуге болады. Дене сымбаты-бұл әр адамның кеудесі мен басын күш түспеген жағдайда еркін ұстау қалпы.Дене сымбатын баланы бір қырынан тұрғызып қойыпайқын анықтауға болады.Бұл жағдайда омыртқаның табиғи ( физиологиялық) иілісі анық байқалады. Жыныстық жетілуге байланысты ағзада болатын өзгерістер жасөспірімнің көңіл-күйіне,денсаулығы мен мінез-құлқына әсер етеді. Мұндай балалар өздеріне жанұяда,мектепте және мектептен тыс жерлерде ерекше өздеріне қарым-қатынасты талап етеді. Бұл кезеңге бетке безеу шығу,етеккір келу циклының бұзылуы (қыздарда), қалқан без аурулары,жүрек-қан тамырлары,жүйесіндегі (дене тұрқының бұзылуы, көру, есту, кемістіктері, ревматизм, қан тамырлық дистониялар ,невроздар,т.б.) жасөспірім шақта асқынуға және тез меңдеуге бейім тұрады. Кейбір жасөспірімдер өндірісте жұмыс істей бастайтындықтан оларға да жанұя,қоғам тарапынан ерекше көңіл бөлінуін талап етеді.Балалық шақ кезеңдеріне берілген сипаттамадан жас ерекшелігіне қарай бала ағзасы ауруға сөзсіз бейім тұрады екен деген ұғым тумаса керек. Тіпті де олай емес. Бала денсаулығы көбінесе сол жас ерекшеліктерін ата-аналардың түсінуі мен ескеріп отыруларына байланысты. Физиология- функциялар туралы,яғни мүшелердің жүйелердің және тұтас ағзаның тіршілік әрекеттері туралы ғылым.Оның түпкі мақсаты қалған бағытта пәрменді әсер етуге мүмкіндік беретін функцияларды жете танып білу болып табылады.Адам өмірге келген күннен бастап үнемі қимыл қозғалыстар жасау арқылы өсіп,жетіледі. Қимыл-қозғалыс арқылы айналасын көріп,естіп,сезіп біледі. Ақылы молығып,білімі артады.Өсіп келе жатқан ағзаның жан-жақты әрі үйлесімді дамуы және тұрақты реакциясын қалыптастыру үшін балаларды жас кезінен бастап жаратылыстың табиғи факторымен,жүйелі түрде дене шынықтырумен,спортпен,ойындармен шұғылдандыру қажет. Дене шынықтыру жаттыңғулары ағзада жүріп жататын физиологиялық прцестердің жаттықтыру ықпалы негізінен орталық жүйке жүйесі арқылы жүзеге асады. Белсенді дене жаттығулары бүкіл ағзаға әсер ететіндігімен құнды. Жүйелі түрде жүргізілген дене жаттығуларының әсерінен өзгермейтін бірде-бір ағза жоқ.Баскетболшының жаттығу салмағы физикалық, психикалық және эмоциональдық сипатта болады. Жоғарғы лиганың баскетболшысы орта есеппен ойын кезінде 60-70 кездесуге қатысады. Орта жаттығу уақыты 750 сағат жаттығу жасайды. Ал жарыс 50-60 сағатқа дейін жетеді. Баскетболшының тамақтануы:Жаттығу түрімен көлеміне байланысты күніне төрт мезгіл тамақтану тиімділік әрі қажеттілік болып табылады.1 кг дене салмағына белоктар 2,3-2,4 гр.,майлар 1,8-1,9 гр.,көмірсулар -10 гр. Дене қимыл-қозғалыстарын қамтамасыз ететін оқушының тәуліктік орталық нерв жүйесінің функционалдық жағдайын көрсететін ақыл-ой еңбегіне жарамдылығын ескеру қажет. Зерттеулеріміздің нәтижелері көрсетіп отырғандай,физиологиялық функиялардың тәуліктік ырғағы көп жағдайда оқу сабақтарының ұзақтығы мен оны ұйымдастыруға тікелей байланысты. Оқушылардың оқу процесінде дене бұлшық еттерінің аз ғана бөлігі белсенді қызмет жағдайында болады,ал қалған бөліктері қозғалыссыз немесе белгілі бір жүктеме күйінде тұрады. Мойын және арқа бұлшық еттері ыңғайлы отырғанның өзінде статикалық жүктеме алып отырады. Сондықтан,қалыпты қан айналым бұзылып,бұлшық еттегі қан қысымы өсіп кетеді.Ұзақ уақыт отыру және дененің ішкі органдарына әсер етіп, қол аяқтағы қан және лифа айналымына кедергі келтіреді.Мұндай өзгерістер бас миына қанды және онымен келетін оттегі мөлшерін азайтып,нәтижесінде жүйке жасушаларының еңбекке қабілеттігін төмендетеді.Оқушы ағзасына әсер етіп,оны жетілдіруге көмегін тигізетін қимыл-қозғалыстардың екі түрібар.

Баланың сабақ барысында дене мүшелерін қимылдатуы ( қалам,сызу арқылы саусақтарды қозғау,көзді қимылдату,ауызды сөйлеп қимылдату,мойынды бұру,аяқты жылжыту, денені тік ұстау,еңкею,шалқаю,бұрылу) .

Дене бұлшық еттерінің үнемі қимыл-қозғалыста болуы.Үнемі қарқынды қимыл-қозғалыстар ми бөліктерінің өзара қарым-қатынасын жақсартып,жетілдіріп отырады. Ол баланың қимыл-қозғалысы мен ақыл –ойының бірдей дамуына әсерін тигізеді. Баланың әрбір өмір жасы кезеңіне лайықты қимыл-қозғалыстар өз кезеңінде жақсы дамып жетіледі, әрі есте жақсы сақталады. Қимыл-қозғалыстың осылай дағдыға айналып,есте сақталуын қимыл есі деп атайды.Қимыл есі әрбір баланың жеке өзіне тән қабілеттерін жетілдіруге көмегін тигізеді. Егер бала өз ағзасы қажет ететін қимыл-қозғалыстарды уақытынды жасап отырмаса,оның бойындағы қимыл есі бірте-бірте азайып,үйренген дене шынықтыру жаттығулары есінен шығып,ұмыт болады.

Баланың ағзасы қимыл-қозғалысты қажет етуін азайтқан сайын оның қабілеті мен біліктілігі өсуін бәсеңдетеді. Оның сабақ үлгерімі төмендеп,салмағы ауырлап,ынжық,жалқау болып кетуі мүмкін. Ал қимыл – қозғалыс әрекеттері мен арнайы жасалатын жаттығулар баланың күш-қайратын ғана арттырып қоймайды, сонымен бірге оның ойлау,есту,сақтау,байқау,аңғарту,зейінділік сияқты оқып білім алуға өте қажетті қабілеттерін жетілдірді. Сабаққа ынтасы артып, жалпы біліктілігі жоғарылайды.Сондықтан оқушы өзіне ұнайтын спорт түрлерін,шама-шарқына сай келетін қимыл-қозғалыстар мен ойындарды таңдап алып,жыл бойы үзіліссіз орындап отырса,оның ағзасының жұмыс қабілеті жақсарады.Мұндай оқушының денсаулығы артып,сергек, икемді,күшті болып өседі.Білім алу қабілеті де арта түседі. Ойын-тіршіліктің нышыны, еңбекке бейімделудің белгісі,дене шынықтыру мен сергудің құралы. Ойнаудың түрлерін: «қауымдасып ойнау,одақтасып ойнау,жеке ойнау» деп мазмұнына қарай «тұрмыстық ойындар,шынығу ойындары,кәсіптік ойындар»,ал жас ерекшеліктеріне байланысты «спорттық ойындар»деп бөлінеді.Ойын-халықты рухани әдептілікке,әділеттілікке баулитын тәрбие құралы. Сондықтан әрбір ойынның мән-мазмұнын жете түсініп,ойын кезінде қызбалыққа,дөрекілікке салынбай,әр ойынның тәртібіне әдеппен қызыға қарап,мәдениетті түрде ойнау қажеттігіне көңіл бөлінген жөн. Спорт секцияларында немесе спорт мектептерінде айналысып жүрген балаларға шамадан тыс артық күш түседі деп қорқу бекер, өйткені ол балалардың денсаулықтары дәрігерлік ерекше,мұқият бақылауда болады.Балалар үнемі медициналық тексерулерден өтіп тұрады,ал өсіп-жетілулері мен денсаулықтарында аздаған өзгерістер байқала қалса,шамадан тыс шаршап-шалдығуының алдын алатын шаралар белгіленеді. Спорттық жарыстар мен оларға әзірлік кездерінде балаларды жасөспірімдер мен жалпы оқушы баланың дене құрыылысының өсіп-жетілуін бақылайтын маман дәрігер қарайды.Қорытындылай келгенде баскетбол ойыны кезінде шұғылданушыларға өткізетін спорттық сабақтар кезінде басқаша қарау керек. Бұларда тәжірибелі жаттықтырушы да,дәрігерлік бақылау да жоқ. Сондықтан олардың денесіне шамадан тыс күш түсуі,сөйтіп ағзаның жалпы жағдайы мен мектептегі сабақтарына нұқсан келуі мүмкін.

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!