Дарынды балалармен жұмыс жасаудың маңызы мен әдістемелік негіздері

«Науырзым ауданының білім бөлімі» ММ әдіскерлері

Рахметалина Айгерим Муратбековна,

Хамзина Акгуль Амангельдиновна

Бүгінгі таңда білім беру жүйесінің негізгі мақсаты қоғамның талаптарына жауап беретін жан-жақты дамыған, шығармашылық, зияткерлік тұлғаны қалыптастыру болып табылады. Дарынды балаларды анықтау және олардың қабілеттерін дамыту – білім беру жүйесінің өзекті міндеттерінің бірі. Бұл мақалада дарынды оқушылармен жұмыстың маңыздылығы, олардың танымдық қабілеттерін дамыту әдістері және ғылыми-зерттеу жұмыстарына қатысу жолдары қарастырылады.

1. Дарынды балаларды анықтау және қолдау. Дарынды балалардың ерекшеліктері олардың жоғары интеллектуалдық қабілеттерімен, шығармашылық ойлау деңгейімен және өзін-өзі оқыту дағдыларымен анықталады. Мұндай балаларды анықтау үшін психологиялық тесттер, диагностикалық әдістер және мұғалімнің бақылауы кеңінен қолданылады. Диагностиканың заманауи құралдары балалардың логикалық ойлауын, есте сақтау қабілетін, шығармашылық белсенділігін анықтауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, ата-аналар мен тәрбиешілердің ынтымақтастығы дарынды оқушыларды ерте жастан анықтауда маңызды рөл атқарады. Дарынды балаларды қолдау үшін арнайы білім беру бағдарламалары әзірленуде. Бұл бағдарламалар олардың қабілеттеріне қарай жеке оқу жоспарларын әзірлеуді қамтиды. Сонымен қатар, қосымша білім беру ұйымдары, ғылыми жобалар мен олимпиадалар дарынды балалардың қабілеттерін шыңдауға мүмкіндік береді.

2. Ғылыми-зерттеу жұмысына кіріспе. Оқушыларды ғылыми-зерттеу жұмыстарына тарту олардың танымдық қызығушылығын арттырады және өз бетінше іздеу қабілетін дамытады. Бұл процесс келесі кезеңдерден тұрады:

• дайындық кезеңі: ғылыми жетекшіні анықтау, тақырыпты таңдау, зерттеудің мақсаттары мен міндеттерін анықтау;

• іздеу-зерттеу кезеңі: деректерді жинау, гипотезалар құру, эксперименттер жүргізу, алынған деректерді талдау;

• қорытынды кезең: алынған нәтижелерді жүйелеу, ғылыми жұмысты жазу және қорғау. Ғылыми - зерттеу жұмысы оқушылардың логикалық ойлауын дамытуға және оларды зерттеу әдістерін игеруге ықпал етеді. Сонымен қатар, ғылыми жобалар арқылы оқушылар өз пікірлерін дәлелдеуге және өз еңбектерін көпшілік алдында қорғауға үйренеді. Бұл олардың өзіне деген сенімділігін арттырады және болашақта ғылымда жетістікке жетуге мүмкіндік береді.

3. Дарынды оқушыларды дамыту әдістері. Дарынды оқушылармен жұмыста инновациялық педагогикалық технологияларды тиімді пайдалану. Олардың ішінде:

- жобалық оқыту әдісі;

- проблемалық оқыту;

- сыни ойлау технологиялары;

- STEM және STEAM бағыттары;

- ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану ерекше орын алады.

Жобалық оқыту әдісі оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал етеді. Бұл әдіс арқылы олар ақпаратты өз бетінше іздейді, талдайды және қорытынды жасау дағдыларына ие болады. Проблемалық оқыту әдісі оқушыларды шешім қабылдауға, логикалық ойлауға және өз бетінше зерттеу жүргізуге үйретеді.

STEM және STEAM бағыттары арқылы студенттер жаратылыстану ғылымдары мен технологиялары бойынша терең білім алады және оларды іс жүзінде қолдануға мүмкіндік алады. Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану оқушылардың өз бетінше білім алуына жағдай жасайды және оларды ғылыми ізденіске жетелейді.

4. Дарынды балаларды қолдау бағдарламалары. Дарынды балаларды қолдау үшін түрлі мемлекеттік және Халықаралық бағдарламалар іске асырылуда. Бұл бағдарламалар оларға білім беру мүмкіндіктерін кеңейтуге және ғылыми және шығармашылық дағдыларды дамытуға көмектеседі. Қазіргі уақытта көптеген елдерде дарынды балаларға арналған арнайы мектептер, жазғы лагерьлер, академиялық конкурстар ұйымдастырылуда. Қазақстанда осы бағытта "Дарын" республикалық ғылыми-практикалық орталығы, Назарбаев Зияткерлік мектептері және түрлі гранттық бағдарламалар жұмыс істейді.

5. Психологиялық қолдау және мотивация. Дарынды оқушылардың табысқа жетуі үшін оларды психологиялық тұрғыдан қолдау маңызды. Мұндай балалар кейде өздерін жалғыз сезінуі немесе қабілеттерін толық аша алмауы мүмкін. Сондықтан мұғалімдер мен ата-аналар өздерінің ішкі сенімдерін нығайтып, ынталандыру шараларын жүргізуі керек. Бұл ретте мотивациялық тренингтер, психологиялық консультациялар, арнайы коучингтік бағдарламалар тиімді болып табылады.

Дарынды балалармен жүйелі жұмыс-олардың интеллектуалды, шығармашылық және зерттеу қабілеттерін дамытуға ықпал етеді. Мұндай оқушылардың ғылыми-зерттеу дағдыларын қалыптастыру, оларды қолдау білім беру жүйесінің маңызды басымдықтарының бірі болып табылады. Заманауи талаптарға сәйкес, дарынды балаларды ерте жастан анықтап, оларға лайықты оқыту әдістемесін қолдана отырып, біз болашақ білікті мамандар мен ғалымдарды тәрбиелей аламыз.

Пайдаланған әдебиеттер:

1. Мәрсәлі Р. Мектептегі дәріс. //Қазақстан тарихы12.2006.13-18бет.

2. Сәуенова Р. Әдістемелік нұсқаулық. Алматы:Мектеп, 2007.

3. Қазиева А. Қазіргі мектеп оқушыларының ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру. Астана:Дарын, 2011. 172бет