ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТ ЖӘНЕ MAGIC SCHOOL ПЛАТФОРМАСЫ

Калибекова Гульнур Каниятовна, С.Сейфуллин атындағы №80 мектеп-гимназясының қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі, педагог-сарапшы.

«Мұғалім ісі сырттай қарапайым болғанмен – тарихтағы ең ұлы істің бірі»,[1]- дейді Константин Ушинский. Осы айтылған нақыл сөзбен келіспеске болмайды. Мұғалімнің алдында жауапкершілігі жоғары, ұлы істердің бірі тұр, ол іс – бала оқыту. Тұтастай бір ұлттың білімі, ақыл-санасы ұстаздардың қолында. Ендеше, осынау үлкен жауапкершілікті алған ұстаздар бүгінгі заманда әрдайым барлық жаңашылдықтың алдыңғы қатарында жүргені абзал. Заман ағымына қарай бүгінгі ақпараттық қоғам әртүрлі салаға өзінің жаңалықтарын енгізуде. Сондай жаңалықтардан білім беру саласы да сырт қалмады. Жасанды интеллект білім беру саласына тереңдеп еніп келе жатыр. 2024 жылғы тамыз кеңесінің тақырыбы да жаңа замандағы білім беруге қатысты өтті.

«Заманауи технологиялар педагогтерден білім беру процесін ұйымдастыруда жаңа ұстанымды талап етеді және оны тиімді қолдануға білім берудің барлық деңгейлері дайын болуы тиіс», - деп ҚР оқу-ағарту министрі Ғани Бейсембаев педагогтердің тамыз саммитінде айта отырып: «Бүгінгі таңда цифрлық технологиялар информатика пәнінің шеңберінен әлдеқайда шығып кетті. Енді әрбір педагогтің ІТ-құзыреттілігі оның біліктілігінің ажырамас бөлігіне айналуы шарт. Бұл – жаһандық үдеріс, заманауи талап»[2] -деп басты назарды цифрлық технологияға қою керектігін атап көрсетеді. Рас, цифрлық технологиялардың информатиканың шеңберінен шығып кеткеніне, әртүрлі пән мұғалімдерінің компьютер мен ғаламтордың, әлеуметтік желілердің мүмкіндіктерін тиімді пайдаланып жүргеніне бірнеше жыл болып қалды. Жаңашылдықтың алдында жүрген ұстаздардың тәжірибесі көрсеткендей, цифрлық технологиялар қандай пән болса да, оқушылардың оқуға деген мотивациясын ғана арттырып қоймай, сабақ беріп жүрген мұғалімге, оның мамандығына деген қызығушылығын оятты. Мұғалім өзінің жеке брендін қалыптастырып, оқушы алдында беделі өсті деп айтсақ, артық болмас. Өзімен тең дәрежеде әлеуметтік желінің тілін түсініп, цифрлық платформалар арқылы сабағын түрлендіріп өткізетін білімді ұстазды оқушылары сыйлайтыны анық. Сондықтан, бүгінгі заманауи ұстаз үнемі іздену үстінде жүріп, білім алуды тоқтатпай, әлемді жаулап отырған жасанды интеллектінің қыр-сырын меңгеріп алуы тиіс. Информатика пәнінің мұғалімі болмаса да, кез келген пән педагогінің алдында бүгінгі таңда үлкен мүмкіндік тұр.

«Жасанды интеллект технологияларын білімге сауатты енгізу – оқытудың тиімділігін, жеке оқушыға бағыттылығын қамтамасыз етеді, ал бұл өз кезегінде білім сапасын жақсартуға мүмкіндік береді. Әлбетте, бұл межеге интернеттің жоғары жылдамдығы арқылы ғана жетуге болатыны анық. Цифрлық контенттің де рөлі маңызды»,[2]- дейді министр.

Иә, кез келген белгісіздіктің алдында қорқыныш тұрады. Мұндай жаңалықтың арты не болар екен деген көп мұғалімнің қорқынышы түсінікті. Әсіресе қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің ұстаздарында осындай сұрақ туындауы мүмкін. «Жаңа заман оқушылары шығарма оқымай кетуі мүмкін», «бала ойланбай, жауабын жасанды интеллект арқылы жазып келеді» деген секілді түрлі сұрақтар туындайды. Алайда, жаңа заман оқушылары ақпаратты тек визуалды қабылдап, шығарманы ұзақ отырып оқи алмайды. Ал жақын болашақтағы мұғалімдер оқытатын ұрпақ қандай болмақ?! Ол ұрпақты бета-ұрпақ деп атайды.

«Сарапшылар 2025 жылы Бета ұрпақ дүниеге келетінін айтуда. Бұл қандай ұрпақ дерсіз. Адамзат баласының жаңа буынының алдыңғы толқынға ұқсамайтын өз ерекшелігі бар... Бета ұрпағы деп 2025 жылдан кейін дүниеге келетін балаларды атайды, олар технологиялар мен сандық өзгерістердің ортасында өседі. Бұл ұрпақтың өмір сүру салты мен құндылықтары жаңа дәуірге сай. Олар өз өмірін жасанды интеллект, робототехника, виртуалды шындық сияқты технологиялармен байланыстырады. Сонымен қатар олар үшін экологиялық жауапкершілік, инклюзивті қоғам және сандық мәдениет негізгі құндылықтарға айналады. Жаңа ұрпақтың дүниетанымы мен айналаға көзқарасы бөлек. Олар тек технологияларды қолданушы емес, сонымен қатар жаңа технологияның дамуына үлес қосады. Әлемді өзгерту үшін қандай құралдар мен әдістер қолданатынын, түрлі инновация жасайтын да осылар».[3]

Ендеше, кем дегенде 6-7 жылдан кейін мектеп қабырғасына аяқ басқан бета-ұрпақты оқуға қалай қызықтыруға болады? Барлық пәннен тақырыптар цифрлық платформаларда дайын тұрса, мұғалімнің мектептегі орны қандай болмақ? Міне, осындай сұрақтар туындамас үшін, қазіргі педагогтердің алдында жасанды интеллектінің мүмкіндіктерін терең меңгеріп, заманынан қалып қалмай, бәсекеге қабілетті ұстаз болу міндеті тұр. Сондай педагог қана жаңа заман баласын оқытуға қабілетті болады.

Жасанды интеллект құралдарының қолданылуы білім беруде жаңа мүмкіндіктерге жол ашады. Әсіресе қазақ тілі мен әдебиеті сияқты гуманитарлық пәндерде бұл құралдар тиімді әрі шығармашылыққа толы сабақтар өткізуге мүмкіндік береді. Жасанды интелектіні тиімді пайдалану арқылы оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырып, білім беру сапасын жаңа деңгейге көтеруге болады. Мысалы, ChatGPT сияқты тіл модельдерін пайдалана отырып, оқушыларға шығарма жазу кезінде шабыт беру, мәтіндерді талдау, немесе диалог құру сияқты тапсырмаларды орындауға көмектесуге болады. Сонымен қатар, жасанды интеллектті қолдану арқылы күрделі әдеби мәтіндерді қарапайым тілде түсіндіруге және оқушылардың деңгейіне сай материал ұсынуға болады. Мұндай құралдар оқушылардың сыни ойлау қабілетін дамытуға, өзіндік пікір қалыптастыруына ықпал етеді.

Жасанды интеллектіні білім беру процесіне енгізу педагогтер мен оқушылар үшін де көптеген артықшылықтар береді. Мұғалімдер уақытты үнемдеп, шығармашылық сабақтар өткізуге басымдық берсе, оқушыларға қосымша мүмкіндіктер ұсынылады. Бұл келесідей нәтижелерге алып келеді:

Оқуға деген мотивацияның артуы: Сабақтың қызықты әрі заманауи форматта өтуі оқушылардың пәнге қызығушылығын арттырады. Білім сапасының жақсаруы: ЖИ құралдары арқылы ұсынылған жекелендірілген оқыту тәсілдері оқушылардың материалды тез әрі терең меңгеруіне ықпал етеді. Заманауи дағдыларды игеру: Оқушылар технологиялық дағдыларды меңгеріп, заманауи әлемде өз орындарын табуға дайын болады.

Жасанды интеллект білім беру саласында түрлі платформалар мен бағдарламаларды ұсынады. Мұғалім өзіне ыңғайлысын, тиімдісін таңдап, өз сабағында қолданады. Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі ретінде менің де жиі қолданатын платформаларым бар. Мысалы, Chat GPT, Gamma.app, Wepic.com, Ai Comic Factory, Magic school және т.б.

Magic school платформасы - білім беру процесін тиімді, ыңғайлы және заманауи етуге бағытталған цифрлық құралдардың бірі болып табылады. Оның артықшылықтары мен мүмкіндіктеріне назар аударайық.

Бұл платформа оқушылардың назарын аударып, қызығушылығын арттыратын интерактивті оқу материалдарын ұсынады. Қарапайым мәтіндер мен презентацияларға қарағанда, анимациялар, бейне сабақтар және ойын элементтері арқылы оқу процесі әлдеқайда қызықты өтеді. Бұл оқушылардың материалды жақсырақ түсінуіне және есте сақтауына көмектеседі.

Платформа әр оқушының қабілеті мен қажеттіліктеріне сәйкес жеке оқу бағдарламаларын құруға мүмкіндік береді. Magic School жасанды интеллектті пайдалана отырып, әрбір оқушының дамуын бақылап, олардың әлсіз жақтарын анықтап, қосымша материалдар ұсына алады. Бұл дифференциалды оқыту әдісін оңтайлы жүзеге асыруға жағдай жасайды.

Magic School мұғалімдерге уақыт үнемдеуге және сабақ жоспарлауды жеңілдетуге көмектеседі. Платформада дайын оқу материалдары, тесттер мен тапсырмалар банкі бар, сондай-ақ өз материалдарын жасау мүмкіндігі қарастырылған. Сонымен қатар, автоматтандырылған бағалау жүйесі мұғалімдерді тексеру жұмыстарынан босатып, олардың шығармашылық қызметке көбірек уақыт бөлуіне мүмкіндік береді.

Аталған платформа оқушылардың үлгерімін талдауға арналған кеңейтілген құралдарды ұсынады. Мұғалімдер мен ата-аналар оқушылардың оқу барысын нақты уақыт режимінде қадағалай алады, бұл қиындықтарды уақытында анықтап, қажетті қолдау көрсетуге мүмкіндік береді.

Платформа кез келген құрылғыда жұмыс істейді, бұл оқушылар мен мұғалімдерге ыңғайлы. Сабақтарға қатысу үшін тек интернетке қосылу жеткілікті. Бұл әсіресе қашықтан оқыту жағдайында өте маңызды. Сонымен қатар, материалдарға тәуліктің кез келген уақытында қол жеткізу мүмкіндігі оқушылардың өзіне ыңғайлы уақытта білім алуына жағдай жасайды.

Magic School платформасы ойын элементтерін белсенді қолданады. Бұл оқушылардың мотивациясын арттырып, оқу процесін ойын ретінде қабылдауға мүмкіндік береді. Ойындар арқылы оқушылар күрделі тақырыптарды оңай меңгереді және алған білімдерін тәжірибеде қолдануға дағдыланады.[4]

Қазақ тілі сабағында Magic School платформасының мүмкіндіктерін тиімді қолдануға болады. Платформада грамматикалық ережелерді ойын форматында үйренуге арналған арнайы бөлімдер бар. Мысалы, септік жалғаулары немесе етістік шақтары бойынша интерактивті тапсырмалар орындау арқылы оқушылар тақырыпты жеңіл меңгереді. Платформа сөздерді есте сақтауға арналған флешкарттар мен викториналарды ұсынады. Бұл оқушылардың жаңа сөздерді тез үйренуіне көмектеседі. Оқушыларға эссе немесе шығармашылық жазу дағдыларын дамыту үшін платформада арнайы жазу шаблондары мен идеялар ұсынылады. Олар өз ойларын еркін жеткізуді үйренеді. Мұғалімдер Magic School-дың аудио құралдарын пайдаланып, диктант мәтіндерін оқушыларға тыңдату арқылы жазу дағдыларын тексере алады. Сонымен қатар, платформада қазақ әдебиеті бойынша дайын талдау сұрақтары мен викториналар бар. Мысалы, "Ер Төстік" ертегісі бойынша интерактивті тапсырмалар орындауға болады.

3D куб құралы қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында күрделі тақырыптарды визуализациялау арқылы оқушылардың қызығушылығын арттырады. Бұл құралды келесі бағыттарда қолдануға болады: Әдеби шығармалардағы кейіпкерлердің бейнесін 3D форматта көрсету арқылы оқушылар олардың ерекшеліктерін жақсырақ түсінеді. Мысалы, Абай бейнесін интерактивті түрде зерттеу. Сөз таптарын, сөйлем мүшелерін немесе септік жалғауларын 3D кубқа енгізу арқылы оқушыларға визуалды құралдармен ережелерді түсіндіруге болады.Оқушыларға белгілі бір шығарма бойынша 3D модель құру тапсырмасын беру. Бұл олардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға және әдебиетке қызығушылығын арттыруға көмектеседі. Күрделі мәтіндерді 3D куб арқылы құрылымдап, негізгі идеялар мен қосымша ақпараттарды визуализациялауға болады. Мысалы, поэма немесе әңгіме құрылымын талдау. WebAR технологиясы 3D объектілерді шынайы әлемге енгізу мүмкіндігін береді және оны тек веб-браузер арқылы пайдалануға болады. Бұл технология білім беру саласында ерекше рөл атқарады, себебі күрделі ақпаратты визуалды түрде көрсету оқушылардың материалды түсінуін жеңілдетеді.

WebAR арқылы 3D куб жасауға мүмкіндік беретін бағдарламалар келесі мүмкіндіктерді ұсынады:

Бағдарлама ешқандай қосымша жүктеуді талап етпейді, тек браузер арқылы жұмыс істейді. Бұл кез келген құрылғыда қолжетімді. Мұғалімдер грамматикалық ережелерді, тарихи оқиғаларды немесе әдеби кейіпкерлердің бейнелерін 3D куб арқылы көрсету үшін WebAR пайдалана алады. Мысалы, қазақ әдебиетіндегі маңызды кейіпкерлерді немесе тарихи тұлғаларды үш өлшемді форматта көрсету. Оқушылар 3D кубпен өзара әрекеттесе алады. Олар кубты айналдырып, әр қырында жасырылған тапсырмаларды орындай алады. Бұл оқушылардың қызығушылығын арттырады және оқыту процесін ойынға айналдырады. Бағдарлама арқылы оқушылар өздері 3D куб жасап, оны WebAR көмегімен көрнекі түрде көрсете алады. Мысалы, белгілі бір тақырыпта презентация жасау.[6]

WebAR арқылы 3D куб жасау технологиясы білім беру процесіне инновациялық элементтер енгізуге мүмкіндік береді. Бұл оқушылардың тақырыпты терең түсінуін, шығармашылық қабілеттерін дамытуын және оқу процесіне қызығушылығын арттырады. Болашақта мұндай технологиялар білім беруді одан әрі тиімді және заманауи етеді.

Жасанды интеллект пен заманауи технологияларды пайдалану мұғалімнің кәсіби шеберлігін жаңа деңгейге көтереді. Мұндай құралдар оқыту процесін тиімді әрі қызықты етіп, оқушылардың мотивациясын арттырады. Сонымен қатар, мұғалімге тексеретін тапсырмалардан босап, шығармашылық әлеуетін дамытуға мүмкіндік береді. Заманауи мұғалім тек ақпарат беруші ғана емес, сонымен бірге технологияларды меңгерген жаңашыл көшбасшы болуы тиіс. WebAR, 3D куб және Magic School сияқты құралдар арқылы білім беру сапасы артып, оқушылардың болашаққа деген сенімі нығая түседі.

Әдебиеттер тізімі:

1. https://bilim-all.kz/article/15668

2. https://egemen.kz/article/370794-zhasandy-intellekt-bilim-sapasyn-dgaqsartady

3. https://aqmeshit-aptalygy.kz/newspaper/beta-urpaq-zhanga-bwyn-kezengi-bastaldy-72452/

4. "Magic School платформасының ресми сайты." https://www.magicschool.com

5. Тілеубердиева, А. Қ. "Цифрлық білім беру ресурстары." – Педагогика журналы, 2021.

6. "WebAR технологиясы және оның қолдану салалары." – IT News, 2023.