МЕКТЕПТЕГІ БІЛІМ БЕРУДЕ ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТТІ ҚОЛДАНУ

Төреев Манарбек Қалдыбекұлы
Ақтөбе қаласы Әл-Фараби атындағы №21 мамандандырылған гимназиясы
Тарих пәнінің мұғалімі

Қазіргі заман талабына сай білім беру саласы түрлі технологиялық өзгерістерге ұшырап отыр. Солардың бірі – жасанды интеллект (ЖИ). Жасанды интеллекттің көмегімен оқу үрдісін жекешелендіру, оқушылардың білім деңгейін дәл бағалау, мұғалімдердің жүктемесін жеңілдету сынды мәселелерді шешуге болады. Бұл мақалада мектептегі білім беруде жасанды интеллектті қолданудың артықшылықтары мен қиындықтары, оның білім сапасына әсері қарастырылады.

Жасанды интеллект ұғымы және білім берудегі орны

Жасанды интеллект – адамның ойлау қабілетін модельдейтін технология. Ол машиналық оқыту, нейрондық желілер, табиғи тілді өңдеу (NLP) сияқты салаларды қамтиды. Білім беру жүйесінде ЖИ оқу материалдарын автоматты түрде ұсыну, оқушылардың білім деңгейін талдау, кері байланыс беру, жеке оқу траекторияларын құру сияқты мақсаттарда пайдаланылады.

ЖИ-дің мектептегі қолданылу бағыттары

1. Білім беру платформаларында:
– Khan Academy, Coursera, Sabaq.kz, ChatGPT сияқты жүйелер ЖИ негізінде жұмыс істеп, оқушыларға бейімделген білім ұсынады.
– ЖИ оқушының деңгейін талдап, күрделілік деңгейіне сәйкес тапсырма береді.

2. Автоматтандырылған бағалау:
– Жазбаша жұмыстарды тексеру, тест нәтижелерін өңдеу арқылы мұғалім жүктемесі азаяды.
– Мысалы, Grammarly немесе Turnitin секілді құралдар жазба жұмыстарды тексеріп, ұсыныс береді.

3. Қашықтан оқытуда қолдану:
– Онлайн сабақтарда ЖИ оқушылардың қатысуын, белсенділігін, тапсырма орындау барысын бақылай алады.

4. Кері байланыс және оқыту үдерісін жетілдіру:
– ЖИ оқушы қатесін көрсетіп қана қоймай, оны түзету жолын да ұсына алады.
– Оқушыларға нақты уақыт режимінде кері байланыс береді.

Жасанды интеллекттің артықшылықтары

- Жекелендірілген оқыту – әр оқушының деңгейіне бейімделген тапсырмалар.
- Уақытты үнемдеу – мұғалім уақытын тиімді басқаруға мүмкіндік береді.
- Ауқымды талдау – ЖИ үлкен көлемдегі деректерді жылдам өңдейді.
- Инклюзивті білім – ерекше қажеттілігі бар балаларға жеке бағдарлама ұсынуға мүмкіндік береді.

Кемшіліктері мен тәуекелдері

- Адам факторын алмастыра алмайды – мұғалімнің эмоциялық интеллекті, тәрбиелік ықпалы маңызды.
- Мәліметтердің қауіпсіздігі – дербес ақпараттың сыртқа шығу қаупі бар.
- Технологиялық тәуелділік – интернетке, құрылғыларға тәуелділік артады.
- Мұғалімдердің дайындық деңгейі – кейбір педагогтер ЖИ құралдарын пайдалануға дайын емес.

Қазақстан мектептеріндегі тәжірибе

Қазақстанда "Цифрлық Қазақстан" бағдарламасы аясында білім беру жүйесіне IT шешімдер енгізіліп келеді. BilimLand, EduMark, ITest, Opiq платформалары жасанды интеллект элементтерімен жабдықталған. Сонымен қатар, Kundelik.kz жүйесінде де оқушы үлгерімін бақылауға арналған құралдар бар.

Қорытынды

Жасанды интеллект білім беру жүйесіне тың серпін әкеліп отыр. Алайда оны тиімді пайдалану үшін мұғалімдер мен оқушылардың цифрлық сауаттылығы жоғары болуы тиіс. ЖИ – мұғалімді алмастырушы емес, керісінше, көмекші құрал ретінде қарастырылуы керек. Болашақта ЖИ-дің көмегімен білім сапасын арттыру мен оқыту үдерісін оңтайландыру мүмкіндігі зор.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. 1. Білім және ғылым министрлігі. Цифрлық Қазақстан бағдарламасы — https://digitalkz.kz

2. 2. Әбілқасымов, Қ. (2023). Жасанды интеллект және оның білім беру жүйесіндегі маңызы. Педагогика және психология, №2(87), 45–51.

3. 3. UNESCO. (2021). AI and Education: Guidance for Policymakers.

4. 4. Akgun, F., & Greenhow, C. (2022). Artificial Intelligence in Education: Applications and Challenges. Educational Technology Research and Development, 70(1), 345–361.

5. 5. Құсайынов, Е. (2022). Жасанды интеллектпен оқыту: Мүмкіндіктер мен тәуекелдер. Қазақстан мектебі, №5, 15–20.