БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫН ІЗГІЛІККЕ БАУЛУДАҒЫ ПӘНДЕРДІ КІРІКТІРУДІҢ ТӘРБИЕЛІК ӘЛЕУЕТІ

БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫН ІЗГІЛІККЕ БАУЛУДАҒЫ ПӘНДЕРДІ КІРІКТІРУДІҢ ТӘРБИЕЛІК ӘЛЕУЕТІ

Кәден Аяулым Жұмабайқызы, Ө.Жәнібеков атындағы Оңтүстік Қазақстан педагогикалық университеті, 4-курс білімалушысы

Кіріспе

Қазіргі таңда қоғам тек білімді ғана емес, рухани бай, жүрегі мейірімге толы, ізгілікті тұлғаларды қажет етеді. Сондықтан бастауыш сыныптағы білім берудің мазмұны мен әдістері тек танымдық дағдыларды дамытумен шектелмей, тұлғаның ішкі рухани әлеміне әсер етуі қажет. Бұл – баланың болашақта қандай адам болатынына тікелей әсер ететін маңызды кезең.

Бастауыш мектептің ерекшелігі – бұл кезеңде оқушыда мінез-құлықтың негізі қаланады, құндылықтар жүйесі қалыптаса бастайды. Осы тұрғыдан алғанда, баланы ізгілікке, мейірімге, адамгершілікке баулу – ең алдымен мектептің міндеті. Ал бұл міндетті жүзеге асыруда пәндерді кіріктіру, яғни интеграция негізінде оқыту әдісі — аса тиімді құралдардың бірі.

Негізгі бөлім

Пәндік кіріктіру – дүниетанымды кеңейтудің жолы

Интеграциялық оқыту – пән мазмұнының өзара байланысын ескере отырып, оқушының тұтас ойлау жүйесін қалыптастыру әдісі. Бір ғана тақырып аясында бірнеше пәннің мазмұны байланыса отырып ұсынылса, оқушы білімді өмірмен ұштастыруға, түрлі құбылыстар арасындағы байланысты көруге үйренеді.

Мысалы, 2-сыныпта өтетін «Жақсылық жасау – жанның нұры» деген тақырыпты алайық. Бұл тақырып «Әдебиеттік оқу» пәнінде мысал мәтін арқылы түсіндіріледі. Кейіпкердің іс-әрекеті талданып, «Қазақ тілі» пәнінде сол әрекетке қатысты сөйлем құрау тапсырмасы беріледі. Ал «Дүниетану» пәнінде – адам мен табиғат, жануарлар арасындағы қарым-қатынас этикасы қозғалады. Бұл – баланың тек білімін емес, көзқарасын да қалыптастыратын тәсіл.

Ізгілік тәрбиесінің нақты көріністері

Ізгілік – бұл тек абстрактілі ұғым емес. Ол баланың күнделікті өмірінде көрінуі керек. Интеграциялық тәсілдің тиімділігі – баланың сабақта үйренгенін өмірмен байланыстыра алуы.

Мысалы:

• Әдебиеттік оқу – ізгі мінездің үлгісін көрсетеді (мысалы, ертегілердегі әділетті кейіпкерлер).

• Қазақ тілі – сол мінез-құлықты сипаттауға арналған сөздік қорды үйретеді.

• Дүниетану – сол ізгі мінездің әлеуметтік, табиғи маңызын түсіндіреді.

Осылайша, пәндер бірін-бірі толықтырып, балада жүйелі көзқарас қалыптастырады. Бұл – білімнің ғана емес, тәрбиенің де тереңдеуіне ықпал етеді.

Ізгілікті қарым-қатынасты дамытуда қолданылатын әдістер

1. Кейіпкерлермен өзара байланыс орнату

Әдеби шығармалардағы кейіпкерлерге баға беру арқылы бала жақсы мен жаманды айыруға үйренеді. «Қарлығаштың құйрығы неге айыр?» ертегісіндегі қарлығаш пен жыланның әрекеттері арқылы әділет пен қатыгездіктің айырмасын таниды.

2. Жағдаят шешу

«Егер сен орманда адасып қалған досыңды көрсең, не істер едің?» деген сұрақ арқылы бала өзіндік шешім қабылдауға үйренеді. Бұл – болашақта ізгі шешім қабылдай алатын тұлға тәрбиелеудің негізі.

3. Кері байланыс пен рефлексия

Сабақ соңында «Мен кімге көмектесе аламын?», «Мен бүгін қандай жақсы іс жасадым?» деген сұрақтар баланың өз-өзімен сырласуына, ішкі жан дүниесін тыңдауына жол ашады.

4. Оқиға жазу немесе сурет салу

«Жақсылық жасаған кезім» тақырыбына эссе немесе сурет арқылы бала өзінің мейірімді болуға тырысқан сәтін қайта еске түсіреді.

Мұғалімнің тәрбиелік миссиясы

Интеграциялық оқытудың негізі — мұғалімнің идеялық көзқарасы мен құндылықтар жүйесі. Егер мұғалімнің өзі жүрегімен ізгілікті ұстанса, оқушылар да сол жолды үлгі тұтады. Мұғалім:

• әр пәннің мазмұнынан адамгершілік аспектілерді таба білуі керек;

• балалармен сөйлескенде мейірім мен сенімділікті сездіруі қажет;

• сабақта оқушының ішкі эмоциясына әсер ететін әдіс-тәсілдерді қолдануы тиіс.

Интеграцияланған сабақ – тек танымдық емес, эмоциялық және рухани сабақ болуы тиіс.

Қорытынды

Қорыта айтқанда, бастауыш сынып оқушысының бойында ізгілік қасиетті қалыптастыру – күрделі де жауапты міндет. Бұл міндетті орындау үшін пәндерді интеграциялау – ең нәтижелі әдістердің бірі. Бұл тәсіл балаға тек ақпарат емес, өмірге көзқарас, қарым-қатынас мәдениеті, адамгершілік бағыты береді.

Білімнің тереңдігі – оның адам жүрегіне әсер ете алуында. Егер әр пән арқылы балаға тек теория емес, жақсылықты, мейірімділік пен жанашырлықты үйрете алсақ, онда нағыз ізгілікті ұрпақ тәрбиелей аламыз. Бұл – бүгінгі мұғалімнің ең үлкен миссиясы.