Оқу үрдісіндегі инновациялық тәсілдер

Оқу үрдісіндегі инновациялық тәсілдер

Зейнекеева Айсұлу Ниязбекқызы,

"Ақылды бала" оқу орталығының

бастауыш сынып мұғалімі

Бүгінгі қоғамның оқытушылар алдына қойып отырған басты міндеті, артар жүгі – сапалы білім берумен қатар жан-жақты дамыған, өзіндік ой-пікірі қалыптасқан тұлға қалыптастыру және тұлға қалыптастыруда оның тәні мен жанын қатар дамыту, танымдық қызығушылығын дамытудың әдіс-тәсілдерін іздеу, анықтау, жүйелеу, қолдану.

Білім сапасы балалардың байқампаздығынан, талдау, жинақтау, оқу материалымен жұмыс істеу жолдарын анықтаудан, іс-әрекеттің жүйесін белгілеуден, өз іс-әрекетін бақылап, оған керек жағдайда түзетулер енгізуінен көрінеді. Оқушылардың алғырлығы олардың пікірлерінен, мінез-құлқынан, жүріс-тұрысынан байқалады.

Инновация – педагогикалық процеске оқыту мен тәрбиенің жаңа тұжырымдамаларын, оқу жоспарларын және бағдарламаларын, түрлерін, әдістерін, құралдарын енгізіп, мақсатқа жету. Инновациялық процессіз білім берудің дамуы мүмкін емес.

Белгілі ғалым Н.Нұрахметов инновацияны мынадай топтарға бөледі:

• білім мазмұнындағы инновация;

• оқу-тәрбие процесінің әдістемесі, технологиясы,түрі,әдістері және құралдарындағы инновация;

• оқу-тәрбие процесін ұйымдастырудағы инновация;

• жоғарғы оқу орындағы басқару жүйесіндегі инновация;

Жаңалықтан кейін болған өзгерістердің сипатына қарай топталған инновацияның түрлері:

• жеке, бір-бірімен байланысы жоқ;

• модульдық ( бір-бірімен байланысты): бір-біріне жақын пәндерге және жас деңгейлері бірдей оқушылармен жүргізілетін оқу–тәрбие жұмыстарына енгізілген жаңалықтар;

• жүйелі: барлық білім беру ұйымдарында болатын өзгерістер.

Инновацияның түрлері: модификациялық, комбинаторлық, түбірлі.

Инновациялық іс-әрекет – қоғамның әлеуметтік-экономикалық жағдайына сай оқу орындарының жұмысын дамытатын, оқу өміріне оң өзгерістер әкелетін іс-әрекет. Әрбір оқытушы өзінің оқу-жұмысын дамыту үшін түрлі құралдар арқылы өзінің іс-әрекетін саналы түрде өзгереді.

Инновациялық үдерістің кезеңдері:

• инновацияның себептері;

• жаңалықты жобалау;

• жаңалықты жүзеге асыру.

Оқу-тәрбиесі үрдісінде педагогикалық жаңалықтарды енгізу төрт кезеңнен тұрады.

1. Жаңа идеяны іздеу. Инновацияларды ұйымдастыру, жаңалықтарды іздестіру

2. Жаңалықтарды ұйымдастыру.

3.Жаңалықтарды енгізу.Оқу –тәрбие үрдісінде жаңа инновациялық әдіс-тәсілдерді пайдалану.

4. Жаңалықтарды бекіту.

Білім беру ұйымдарында білім сапасын арттыру үшін сабақта интерактивті әдістерді қолдану әр баланың психологиялық ерекшеліктерін ескеру, міндетті деңгейдегі білімді қалыптастыра отырып, мүмкіндік деңгейлерін ашу, инновациялық технологияларды сынау арқылы тиімділігін арттыру, оқу орны жағдайына бейімдеу болып табылады.

Заман талабына сай технологияларды қолдану ауқымы, түрлері өзгеріп отырады. Бірақ ең басты технологияларды тиімді, жүйелі қолдану керек.

Инновациялық технологиялар:

Жобалау технологиясы;

Саралап даралап оқыту;

Дамыта оқыту технологиясы;

Модульдік оқыту технологиясы;

Сын тұрғысынан ойлауды дамыту;

Сатылай кешенді талдау;

Деңгейлеп оқыту технологиясы.

Инновациялық технология нәтижелері:

• Түрлі әдістерді пайдалану сабақтың нақты мәнін терең ашуға көмектеседі.

• Оқушылардың барлығын сабаққа қатыстыруға мүмкіндік туады.

• Олардың әрқайсысының деңгейін анықтай алуға болады.

• Оқушылардың көбін бағалауға мүмкіндік бар.

• Оқушыларды ізденіске баулып, өз бетімен жұмыс істеуге үйретеді

• Оқушылардың қабілеттері, ұйымшылдығы, шығармашылық белсенділігі артады.

• Жеке тұлғалық сипатын дамытуға, шығармашылығын шыңдауда, өзіне деген кәсіби сенімін қалыптастырады.

Педагогикалық үрдісте жаңа технологияларды енгізіп, интерактивті оқытуды пайдалану оқытушыларды шеберлік жағынан шыңдайтынын дау тудырмайды.

Жаңа технологияны меңгеру оқытушының интеллектуалды, кәсіби адамгершілік, рухани азаматтық және адами келбетінің қалыптасуына әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үлгісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі. Сабақта қолданылатын әдістер көмегімен жеке тұлға ретінде жан-жақты дамыған, шығармашылық ойлау білімі меңгеріледі.

Педагогикалық технологияларды талдау барысында мына факторлар: алынып отырған технология сабақтың тақырыбы мен мазмұнына сай болуы, тиімділігі мен жүйелілігі ескерілуі керек.

Бұл проблемаларды шешуде жаңа технологиялардың атқаратын орны бөлек. Болашақта өркениетті елдердің жоғары технологиясын меңгерту, дүниежүзілік білім кеңестігіне шығу бүгінгі күннің мақсаты.

Жаңа технологияларды енгізу кезінде оқытушы келесі іс-әрекеттерді дұрыс ұйымдастыра алуы қажет:

• Мұғалім жаңа технология көмегімен шешілетін мәселелерді.

• Жаңа технологияны қолдану арқылы алынатын нәтижелерді.

• Жаңа технология қолдану арқылы алынатын нәтижелердің теориялық негізін.

• Жаңа технологияда оқытушы қолданатын әдіс-тәсілдерді.

• Оқушылардың жұмыс әдісін.

• Оқушылардың жаңа технологияда жұмыс істеуге үйрету әдісін білу керек.

Сабаққа іріктелген жаттығу, тапсырма, ойындардың шығармашылық сипатта болуы өте маңызды. Оның маңыздылығы: оқушылар үшін практикалық құндылығының болуы; оқушылар өмірімен байланысты болуы; олардың интеллектуалдық қабілеттерінің дамуына жағдай жасалуы; оқушылардың қызығушылығын туғызуы; оқытудың практикалық мақсаттарына сай болуы керек.

Мұғалімдердің шеберлігін арттыру, олардың теориялық және практикалық білімдерін толықтыру әдістемелік жұмыстың әртүрлі формалары, атап айтқанда интерактивті формалар мен әдістерді қолдану арқылы жүзеге асырылады. Ұжымдағы педагогтермен жұмыс кезінде қолдануға ұсынылатын кейбір формалар мен әдістер:

Сауалнама-мұғалімдердің жұмыс барысында туындайтын әдістемелік мәселелерді, қиындықтарды анықтауға мүмкіндік береді .

Іскерлік ойын білім беру ұйымында теориялық семинардың нәтижелері бойынша сынақ сабағы ретінде ғана емес, сонымен қатар жаңа мәселенің шешімдерін әзірлеу кезінде де қолданыла алады.

Пікірсайыс-екі қарама-қарсы топ өкілдерінің алдын ала келісілген сөздері негізінде құрылған талқылау, бұл әртүрлі көзқарастардың, ұстанымдардың, тәсілдердің қақтығысы .

Дөңгелек үстел. Оның негізгі міндеті – білім беру мекемесінің жұмыс тәжірибесінде нақты мәселелерді шешудің әртүрлі тәсілдерін сыни бағалау дағдыларын дамыту, өз көзқарасын дәлелді түрде қорғай білу, пікірталас мәдениетін қалыптастыру. Дөңгелек үстел тақырыптары әртүрлі болуы мүмкін, бірақ олардың тұжырымдамасында балама элементтер болуы керек.

Педагогикалық ринг-педагогтарды психология мен педагогикадағы, әдістемелік әдебиеттегі жаңа зерттеулерді зерттеуге бағыттайды, педагогикалық мәселелерді шешудің әртүрлі тәсілдерін анықтауға ықпал етеді, логикалық ойлау және өз ұстанымын дәлелдеу дағдыларын жетілдіреді, тұжырымдардың нақтылығын, айқындылығын, дәлдігін үйретеді, тапқырлықты, әзіл сезімін дамытады.

Педагогикалық жағдайлар – күнделікті қарым-қатынас, балалармен, ата-аналармен, әріптестермен қарым-қатынас процесінде педагогикалық танымды белсендіру әдісі.

Симпозиум – қатысушылар өз көзқарастарын білдіретін хабарламалармен сөйлейтін, содан кейін аудиторияның сұрақтарына жауап беретін талқылау тәсілі.

Мастер-класс. Оның негізгі мақсаты – озық педагогикалық тәжірибемен, жұмыс жүйесімен, авторлық олжалармен және мұғалімге ең жақсы нәтижелерге қол жеткізуге көмектескен барлық нәтижелермен танысу.

Идеялар банкі – дәстүрлі тәсілдермен шешілмейтін мәселелерді ұжымдық шешудің ұтымды тәсілі. Педагогтармен жұмыстың осы формасының арқасында олардың кәсіби қызметінің үздік үлгілерін көпшілік алдында ұсынуға, жаңа идеялардың пайда болуына, әріптестерімен іскерлік және шығармашылық байланыстарды орнатуға және кеңейтуге жағдай жасалады .

Шығармашылық шеберхана-әдістемелік ұсынымдар, талдау модельдері әзірленетін, оқытудың жаңа дәстүрлі емес әдістері енгізілетін шағын топтардың жұмысы.

Педагогикалық шеберхана-педагог ұжымды өзінің тәрбие-білім беру жүйесінің негізгі идеяларымен, оны іске асыру бойынша практикалық ұсыныстармен таныстырады.

«Коучинг-сессия» - интерактивті қарым-қатынас, дамытушы кеңес беру, пікірталас (сұрақ-жауап). Бұл процесте кәсіби және жеке өсу, жеке тиімділікті арттыру міндетін қоятын ұстаздарға жеке қолдау көрсетіледі. Мысалы: «аттестатталатын педагогпен жұмыс».

Баспасөз конференциясы-жеке мәселелер бойынша ақпаратты тез табуға, оны терең түсінуге, әріптестермен жеке мәселелерді талқылауға көмектеседі.

Ойын модельдеу-іскерлік және рөлдік ойындар нақты процесті модельдеуді білдіреді, оның барысында олар жасанды түрде жасалған педагогикалық жағдайларды талдау негізінде оңтайлы кәсіби шешімдер қабылдайды.

«Модерация» әдісі бір топтың адамдарына мәселені шешуге бағытталған нақты ұсыныстарды қысқа мерзімде әзірлеуге мүмкіндік береді. Бұл әдіс еріксіз алқалы жағдайды тудырады, сауалнама немесе кезек-кезек сөйлеу емес, жұмыс барысында шешім қабылдау және мұғалімдерді шығармашылыққа және оларды шығармашылық қызметке тиімді ынталандырудың интерактивті әдісі ретінде қарастырылады. Бұл тәсілдің құндылығы – ол кері байланысты, ашық пікір алмасуды қамтамасыз етеді, қызметкерлер арасында оң қарым-қатынасты қалыптастырады

Осылайша, білім беру ұйымдары мұғалімдерінің кәсіби шеберлігін арттыру процесінде оқытудың осы аталған формалары мен әдістерін қолдану оқу процесінің тәжірибеге бағытталған сипатын қамтамасыз етеді, инновациялық қызметке қосылуға, үздіксіз кәсіби жетілдіру қажеттілігін қалыптастыруға ықпал етеді.

Жұмыста интерактивті әдістерді қолдану маңызды мақсаттарға жетудің кепілі болып табылады:

- өзін-өзі тәрбиелеуге деген қызығушылық пен мотивацияны ынталандыру;

- белсенділік пен дербестік деңгейін арттыру;

- өз қызметін талдау және рефлексия дағдыларын дамыту;

- ынтымақтастыққа, эмпатияға деген ұмтылысты дамыту.